PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Wietrzno-Bobrka

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
m
(Nie pokazano 19 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
__NOTOC__
__NOTOC__
 +
{{VerifyLevel|level=0i}}
== Narzędzia z meteorytów ==
== Narzędzia z meteorytów ==
{{InfoboxMeteorite
{{InfoboxMeteorite
Linia 19: Linia 20:
Artefakt – siekierka z żelaza meteorytowego
Artefakt – siekierka z żelaza meteorytowego
-
Wietrzno-Bóbrka – kolejnym zabytkiem wykonanym z żelaza meteorytowego jest siekierka z&nbsp;tuleją datowana na okres halsztacki<ref name="okres halsztacki">okres halsztacki – Wikipedia [http://pl.wikipedia.org/wiki/Okres_halsztacki Okres halsztacki]</ref>, która została odkryta na terenie grodziska w&nbsp;miejscowości Wietrzno-Bóbrka w&nbsp;1957&nbsp;roku. To nieziemskie narzędzie waży 376&nbsp;g. Siekierka została zgrzana na przemian z kawałków miękkiej stali i&nbsp;żelaza meteorytowego. Warstwy druga i&nbsp;czwarta są częścią meteorytu typu średnio- lub drobnoziarnistego oktaedrytu lub ataksytu.
+
Wietrzno-Bobrka – kolejnym zabytkiem wykonanym z żelaza meteorytowego jest siekierka z&nbsp;tuleją datowana na okres halsztacki<ref name="okres halsztacki">okres halsztacki – Wikipedia [http://pl.wikipedia.org/wiki/Okres_halsztacki Okres halsztacki]</ref>, która została odkryta na terenie grodziska w&nbsp;miejscowości Wietrzno-Bóbrka w&nbsp;1957&nbsp;roku. To nieziemskie narzędzie waży 376&nbsp;g. Siekierka została zgrzana na przemian z kawałków miękkiej stali i&nbsp;żelaza meteorytowego. Warstwy druga i&nbsp;czwarta są częścią meteorytu typu średnio- lub drobnoziarnistego oktaedrytu lub ataksytu.
-
Więcej w artykule Andrzeja Kotowieckiego (2003)
+
Więcej w artykule Andrzeja Kotowieckiego (2003).
-
;Według Kotowieckiego (2003)
+
'''Według Kotowieckiego (2003)''' (tekst zmodyfikowany przez [[Redakcja|Redakcję]]):
-
(''tekst zmodyfikowany przez [[Redakcja|Redakcję]]'')
+
{{BQuote-begin |max-width=800px}}
 +
{{Wielokropek}} Następnym trzecim z&nbsp;kolei zabytkiem wykonanym z&nbsp;żelaza meteorytowego jest siekierka z&nbsp;Wietrznej-Bóbrki opisana w&nbsp;literaturze przez J.&nbsp;Piaskowskiego i&nbsp;A.&nbsp;Żakiego<ref>Piaskowski et&nbsp;al. (1961)</ref>.
-
:{{Wielokropek}} Następnym trzecim z&nbsp;kolei zabytkiem wykonanym z&nbsp;żelaza meteorytowego jest siekierka z&nbsp;Wietrznej-Bóbrki opisana w&nbsp;literaturze przez J.&nbsp;Piaskowskiego i&nbsp;A.&nbsp;Żakiego<ref>Piaskowski et&nbsp;al. (1961)</ref>.
+
Jest to siekierka z&nbsp;tuleją datowana na okres halsztacki (700-550&nbsp;p.n.e.)<ref name="okres halsztacki"></ref>, która została odkryta na terenie grodziska w&nbsp;miejscowości Wietrzno-Bóbrka koło przełęczy Dukielskiej w&nbsp;1957 roku. Przedmiot ten zachował się w&nbsp;bardzo dobrym stanie z&nbsp;minimalną korozją, posiada kształt niedługiej okrągłej tulei o&nbsp;tzw. podniesionym lub podwójnie wciętym brzegu, zakończonym krótkim, stosunkowo grubym ostrzem. Wymiary siekierki: długość 11,3&nbsp;cm, średnica tulei 4,1&nbsp;cm, średnica otworu 3,1&nbsp;cm, szerokość 4,2&nbsp;cm oraz waga 376&nbsp;gram. Według J.&nbsp;Piaskowskiego siekierka posiada trudną do wyjaśnienia strukturę. Została ona wykuta z&nbsp;jednego kawałka metalu co zostało stwierdzone przy prześwietleniu promieniami gamma izotopu kobaltu <sup>60</sup>Co, jednak wydaje się, że był on zgrzewany z&nbsp;kilku warstw. Próbka wycięta z&nbsp;ostrza wykazała, bowiem strukturę warstwową, w&nbsp;której można było rozróżnić pięć warstw. Dalsze badania wykazały, że pierwsza, trzecia i&nbsp;piąta warstwa to miękka stal lub zwykłe żelazo, wytopione sposobem dymarkowym, natomiast druga i&nbsp;czwarta warstwa to żelazo ze znaczną zawartością niklu – ok. 8-10%. Tutaj można by polemizować z&nbsp;tym twierdzeniem a&nbsp;raczej skłonić się do poglądu, że '''siekierka ta została wykonana z&nbsp;jednego kawałka meteorytu typu oktaedryt''', chociaż J.&nbsp;Piaskowski przytacza dwie możliwości dla wyjaśnienia struktury siekierki i&nbsp;tak: została wykuta z&nbsp;pięciu warstw, w&nbsp;tym warstwy zawierającej nikiel, albo warstwy wytworzyły się samorzutnie w&nbsp;wyniku segregacji niklu i&nbsp;węgla. J.&nbsp;Piaskowski wysuwa te hipotezy w&nbsp;pracy pt.: ''„Metaloznawcze badania wyrobów żelaznych z&nbsp;okresu halsztackiego i&nbsp;lateńskiego z&nbsp;Małopolski”''. Jednak rok później uważa, że bardziej prawdopodobne wydaje się zgrzewanie siekierki z&nbsp;kawałków miękkiej stali i&nbsp;żelaza niklowego (meteorytowego). Tak, więc wykryte warstwy, druga i&nbsp;czwarta są częścią meteorytu odmiany średnio- lub drobnoziarnistego oktaedrytu czy też ataksytu. Siekierka ta pochodzi zdaniem naukowców z&nbsp;importu, ale jednoznacznie nie dają oni odpowiedzi na pytanie skąd przybyła do Polski, jak również, przez kogo została zrobiona.
-
:Jest to siekierka z&nbsp;tuleją datowana na okres halsztacki (700-550&nbsp;p.n.e.)<ref name="okres halsztacki"></ref>, która została odkryta na terenie grodziska w&nbsp;miejscowości Wietrzno-Bóbrka koło przełęczy Dukielskiej w&nbsp;1957 roku. Przedmiot ten zachował się w&nbsp;bardzo dobrym stanie z&nbsp;minimalną korozją, posiada kształt niedługiej okrągłej tulei o&nbsp;tzw. podniesionym lub podwójnie wciętym brzegu, zakończonym krótkim, stosunkowo grubym ostrzem. Wymiary siekierki: długość 11,3&nbsp;cm, średnica tulei 4,1&nbsp;cm, średnica otworu 3,1&nbsp;cm, szerokość 4,2&nbsp;cm oraz waga 376&nbsp;gram. Według J.&nbsp;Piaskowskiego siekierka posiada trudną do wyjaśnienia strukturę. Została ona wykuta z&nbsp;jednego kawałka metalu co zostało stwierdzone przy prześwietleniu promieniami gamma izotopu kobaltu <sup>60</sup>Co, jednak wydaje się, że był on zgrzewany z&nbsp;kilku warstw. Próbka wycięta z&nbsp;ostrza wykazała, bowiem strukturę warstwową, w&nbsp;której można było rozróżnić pięć warstw. Dalsze badania wykazały, że pierwsza, trzecia i&nbsp;piąta warstwa to miękka stal lub zwykłe żelazo, wytopione sposobem dymarkowym, natomiast druga i&nbsp;czwarta warstwa to żelazo ze znaczną zawartością niklu – ok. 8-10%. Tutaj można by polemizować z&nbsp;tym twierdzeniem a&nbsp;raczej skłonić się do poglądu, że '''siekierka ta została wykonana z&nbsp;jednego kawałka meteorytu typu oktaedryt''', chociaż J.&nbsp;Piaskowski przytacza dwie możliwości dla wyjaśnienia struktury siekierki i&nbsp;tak: została wykuta z&nbsp;pięciu warstw, w&nbsp;tym warstwy zawierającej nikiel, albo warstwy wytworzyły się samorzutnie w&nbsp;wyniku segregacji niklu i&nbsp;węgla. J.&nbsp;Piaskowski wysuwa te hipotezy w&nbsp;pracy pt.: ''„Metaloznawcze badania wyrobów żelaznych z&nbsp;okresu halsztackiego i&nbsp;lateńskiego z&nbsp;Małopolski”''. Jednak rok później uważa, że bardziej prawdopodobne wydaje się zgrzewanie siekierki z&nbsp;kawałków miękkiej stali i&nbsp;żelaza niklowego (meteorytowego). Tak, więc wykryte warstwy, druga i&nbsp;czwarta są częścią meteorytu odmiany średnio- lub drobnoziarnistego oktaedrytu czy też ataksytu. Siekierka ta pochodzi zdaniem naukowców z&nbsp;importu, ale jednoznacznie nie dają oni odpowiedzi na pytanie skąd przybyła do Polski, jak również, przez kogo została zrobiona.
+
[[Plik:Wietrzno-Bobrka_(lokalizacja).jpg|left|200px|thumb|Plan wałów grodziska Wietrzno-Bóbrka z&nbsp;zaznaczonym miejscem znalezienia (×) artefaktu (źródło:&nbsp;Kotowiecki 2003)]]
 +
Wartym podkreślenia jest fakt, że taka technika obróbki żelaza meteorytowego rozwinęła się u&nbsp;Malajów. F.L.&nbsp;Boschke w&nbsp;książce pt. ''„Z&nbsp;Kosmosu na Ziemię”'' na str.&nbsp;166<ref>Boschke (1969)</ref> pisze między innymi: „Dwustronne ostrza ich sztyletów, nierzadko powyginane wężykowato, wyrabiano w&nbsp;sposób następujący: pomiędzy trzema warstwami zwykłego żelaza, względnie miękkiej stali, umieszczano dwie cienki warstwy żelaza meteorytowego. Ten pięciowarstwowy przekładaniec przekłuwano w&nbsp;jedną całość. Metoda ta była stosowana do wyrobu szczególnie kosztownego „oręża”. Zastanawiającym jest fakt, jak ta metoda przeniknęła na taką odległość, prawdopodobnie poprzez Indie do Europy. Zadziwiającym jest również, że metoda ta przetrwała tysiąclecia.&nbsp;{{Wielokropek}}
 +
{{BQuote-end}}
-
[[Plik:Wietrzno-Bobrka_(lokalizacja).jpg|left|200px|thumb|Plan wałów grodziska Wietrzno-Bóbrka z&nbsp;zaznaczonym miejscem znalezienia (×) (źródło:&nbsp;Kotowiecki 2003)]]  
+
Według informacji otrzymanych od Bartłomieja Kajdasa z&nbsp;[[Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ]], artefakt Wietrzno-Bobrka znajduje się obecnie w&nbsp;[[Muzeum Podkarpackie w Krośnie|Muzeum Podkarpackim w&nbsp;Krośnie]].<ref>początkowo siekierka znajdowała się w&nbsp;zbiorach [[Muzeum Historyczne w Sanoku|Muzeum Historycznego w&nbsp;Sanoku]]</ref>
-
:Wartym podkreślenia jest fakt, że taka technika obróbki żelaza meteorytowego rozwinęła się u&nbsp;Malajów. F.L.&nbsp;Boschke w&nbsp;książce pt. ''„Z&nbsp;Kosmosu na Ziemię”'' na str.&nbsp;166 pisze między innymi: „Dwustronne ostrza ich sztyletów, nierzadko powyginane wężykowato, wyrabiano w&nbsp;sposób następujący: pomiędzy trzema warstwami zwykłego żelaza, względnie miękkiej stali, umieszczano dwie cienki warstwy żelaza meteorytowego. Ten pięciowarstwowy przekładaniec przekłuwano w&nbsp;jedną całość. Metoda ta była stosowana do wyrobu szczególnie kosztownego „oręża”. Zastanawiającym jest fakt, jak ta metoda przeniknęła na taką odległość, prawdopodobnie poprzez Indie do Europy. Zadziwiającym jest również, że metoda ta przetrwała tysiąclecia.&nbsp;{{Wielokropek}}
+
-
 
+
-
 
+
-
Według informacji otrzymanych od Andrzeja Kotowieckiego, artefakt Wietrzno-Bobrka znajduje się w&nbsp;zbiorach [[Muzeum Historyczne w Sanoku|Muzeum Historycznego w&nbsp;Sanoku]].
+
 +
{{!Iron Iron}}
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 43: Linia 44:
{{GEFrame-begin}}
{{GEFrame-begin}}
{{GEMap
{{GEMap
 +
| htmlFileMap = wiki-WietrznoBobrka.htm
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Artefakty.kml
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Artefakty.kml
Linia 49: Linia 51:
| lon = 21.700
| lon = 21.700
| zoom = 9
| zoom = 9
-
| type = map
+
| type = roadmap
}}
}}
{{GEIcon-PointRed}}
{{GEIcon-PointRed}}
(W) wieś Wietrzno, gdzie w&nbsp;grodzisku znaleziono siekierkę z&nbsp;żelaza meteorytowego
(W) wieś Wietrzno, gdzie w&nbsp;grodzisku znaleziono siekierkę z&nbsp;żelaza meteorytowego
{{GEFrame-end}}
{{GEFrame-end}}
 +
 +
<br clear="all"/>
 +
 +
== Galerie ==
 +
 +
Jarosław Morys, właściciel portalu i profilu na Facebooku MADEINSPACE.pl, dzięki uprzejmości pracowników [[Muzeum Podkarpackie w Krośnie|Działu Archeologicznego Muzeum Podkarpackie w&nbsp;Krośnie]] oraz dyrektorowi tegoż Muzeum, panu Janowi Gancarskiemu, miał możliwość zajrzeć do pomieszczeń niedostępnych dla zwiedzających i&nbsp;obejrzeć, dotknąć oraz sfotografować zamknięty w&nbsp;muzealnym depozycie niesamowity zabytek! Siekierkę częściowo wykonaną z&nbsp;żelaza meteorytowego! (''stan: 16 lipiec 2024&nbsp;r.''; fot. Jarosław Morys, ''za zgodą'')
 +
<gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3">
 +
File:Wietrzno-Bobrka_(MADEINSPACE_pl)-1.jpg|Jedyne dostępne publicznie zdjęcia artefaktu!
 +
File:Wietrzno-Bobrka_(MADEINSPACE_pl)-2.jpg|
 +
File:Wietrzno-Bobrka_(MADEINSPACE_pl)-3.jpg|
 +
</gallery>
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 59: Linia 72:
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* {{Boschke (1969) |page=166}}
+
* {{Boschke (1969)|page=166}}
* {{Kotowiecki (2003)}}
* {{Kotowiecki (2003)}}
* {{Kotowiecki (2004)}}
* {{Kotowiecki (2004)}}
 +
 +
* {{Kotowiecki (2016)}}
 +
 +
* {{Kotowiecki (2020)}}
* {{Piaskowski (1959)}}
* {{Piaskowski (1959)}}
Linia 69: Linia 86:
* {{Piaskowski (1960)}}
* {{Piaskowski (1960)}}
-
* Piaskowski Jerzy i Żaki Andrzej, (1961), '''Żelazna siekierka halsztacka z grodziska [[Wietrzno-Bobrka|Wietrzno-Bóbrka]] koło Przełęczy Dukielskiej''', ''Acta Archaeologica Carpathica'', tom III, 1961, s. 177-183.
+
* Piaskowski Jerzy, Żaki Andrzej, (1961), '''Żelazna siekierka halsztacka z grodziska [[Wietrzno-Bobrka|Wietrzno-Bóbrka]] koło Przełęczy Dukielskiej''', ''Acta Archaeologica Carpathica'', tom III, 1961, s. 177-183.
* {{Piaskowski (1980)}}
* {{Piaskowski (1980)}}
-
* Pokrzywnicki Jerzy, (1971), '''Nowe polskie meteoryty (''New Polish meteorites'')''', ''Acta Geophys. Polon.'', vol. XIX, nr 2, 1971, s. 235-239. Plik {{Djvu|Pokrzywnicki_(AGeophP_XIX_2_1971).djvu|DjVu}}.
+
* {{Pokrzywnicki (1971)|page=236-237}}
 +
 
 +
* Socha Krzysztof, Suliga Ireneusz, Krawczyk Henryk, (2014), '''Meteoryty – najstarszy materiał do wytwarzania narzędzi żelaznych? (''Meteorites – the oldest material for fabricating iron artifacts?'')''', ''Acta Soc. Metheor. Polon.'', 5, 2014, s. 104-114. Plik {{Link-ASMP|bwmeta1.element.psjd-3e2f5189-59a3-4038-b700-bfe49f42573b}}.
 +
 
 +
* {{Woźniak (2021, ASMP)}}
{{Koblitz References |1=An iron hatchet, of weight 376g, was found in a hill fort dated at 700-500 B.C. The fort is situated near the Dukla Pass in the Carpathian Mountains. The iron has 8-10% Ni, J.Pokrzywnicki, Acta Geophys. Polon., 1971, 19, p.235, A.L.Graham et al., Cat. Met., 1985, p.371. Detailed description of this artefact, A.Kotowiecki, MAPS, 2004, 39, No. 8 (Suppl.), p.A151.}}
{{Koblitz References |1=An iron hatchet, of weight 376g, was found in a hill fort dated at 700-500 B.C. The fort is situated near the Dukla Pass in the Carpathian Mountains. The iron has 8-10% Ni, J.Pokrzywnicki, Acta Geophys. Polon., 1971, 19, p.235, A.L.Graham et al., Cat. Met., 1985, p.371. Detailed description of this artefact, A.Kotowiecki, MAPS, 2004, 39, No. 8 (Suppl.), p.A151.}}
Linia 80: Linia 101:
== Zobacz również ==
== Zobacz również ==
-
* [[Muzeum Historyczne w Sanoku]]
+
* [[Muzeum Podkarpackie w Krośnie]]; [[Muzeum Historyczne w Sanoku]]
* pochodzące również z tego samego okresu bransolety z&nbsp;żelaza meteorytowego [[Czestochowa Rakow I i II (Częstochowa Raków I i II)|Czestochowa Rakow I i&nbsp;II]]
* pochodzące również z tego samego okresu bransolety z&nbsp;żelaza meteorytowego [[Czestochowa Rakow I i II (Częstochowa Raków I i II)|Czestochowa Rakow I i&nbsp;II]]
Linia 89: Linia 110:
* Artefakt meteorytowy Wietrzno-Bobrka w kolekcjach polskich – nie jest reprezentowany
* Artefakt meteorytowy Wietrzno-Bobrka w kolekcjach polskich – nie jest reprezentowany
-
* Polski Serwis Meteorytów – artefakt meteorytowy [http://jba1.republika.pl/defbob.htm Wietrzno-Bobrka]
+
* Polski Serwis Meteorytów – artefakt meteorytowy {{Link-PTMet|v=psm|l=defbob.htm |text=Wietrzno-Bobrka}}
* [http://www.muzeum.sanok.pl/ Muzeum Historyczne w Sanoku]
* [http://www.muzeum.sanok.pl/ Muzeum Historyczne w Sanoku]
* Art&Met – [http://www.artmet-meteoryty.pl/pl/art&met/szczegoly.php?page=72 METEORYTY W SZTUCE MATERIALNEJ] {{SeparatorBull}} [http://www.artmet-meteoryty.pl/pl/art&met/szczegoly.php?page=73 Polskie zabytki wykonane z żelaza meteorytowego]
* Art&Met – [http://www.artmet-meteoryty.pl/pl/art&met/szczegoly.php?page=72 METEORYTY W SZTUCE MATERIALNEJ] {{SeparatorBull}} [http://www.artmet-meteoryty.pl/pl/art&met/szczegoly.php?page=73 Polskie zabytki wykonane z żelaza meteorytowego]
Linia 96: Linia 117:
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Artefakt Artefakt]
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Artefakt Artefakt]
* Geocaching – [http://www.geocaching.com/geocache/GC3KWZG_gwiezdny-toporek Gwiezdny Toporek]
* Geocaching – [http://www.geocaching.com/geocache/GC3KWZG_gwiezdny-toporek Gwiezdny Toporek]
 +
 +
* ATLAS GRODZISK WCZESNOŚREDNIOWIECZNYCH Z OBSZARU POLSKI – [http://atlasgrodzisk.pl/?view=details&location=1307 Wietrzno-Bobrka]
* {{Czajka MSMK}}
* {{Czajka MSMK}}
Linia 103: Linia 126:
[[Category:Artefakty]]
[[Category:Artefakty]]
[[Category:Znaleziska]]
[[Category:Znaleziska]]
 +
[[Category:Meteoryty żelazne]]

Wersja z 11:09, 23 gru 2024

0i

Narzędzia z meteorytów

Wietrzno-Bobrka →
Wietrzno-Bobrka.jpg
Halsztacka siekierka z tulejką pochodząca z Wietrzna-Bóbrki w powiecie krośnieńskim w Małopolsce
Artefakt
Lokalizacja wieś Wietrzno-Bóbrka koło przełęczy Dukielskiej, Polska
Położenie[1] 49°25'N, 21°42'E
Data pochodzi z okresu halsztackiego (700-550 r.p.n.e.)
Uwagi siekierka została wykonana z żelaza meteorytowego odmiany średnio- lub drobnoziarnistego oktaedrytu lub ataksytu
Charakterystyka
Typ artefakt, siekierka z żelaza meteorytowego
Masa 376 g
Liczba okazów siekierka z tuleją
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
polska pisownia: Wietrzno-Bóbrka

Artefakt – siekierka z żelaza meteorytowego

Wietrzno-Bobrka – kolejnym zabytkiem wykonanym z żelaza meteorytowego jest siekierka z tuleją datowana na okres halsztacki[2], która została odkryta na terenie grodziska w miejscowości Wietrzno-Bóbrka w 1957 roku. To nieziemskie narzędzie waży 376 g. Siekierka została zgrzana na przemian z kawałków miękkiej stali i żelaza meteorytowego. Warstwy druga i czwarta są częścią meteorytu typu średnio- lub drobnoziarnistego oktaedrytu lub ataksytu.

Więcej w artykule Andrzeja Kotowieckiego (2003).


Według Kotowieckiego (2003) (tekst zmodyfikowany przez Redakcję):

«

(…) Następnym trzecim z kolei zabytkiem wykonanym z żelaza meteorytowego jest siekierka z Wietrznej-Bóbrki opisana w literaturze przez J. Piaskowskiego i A. Żakiego[3].

Jest to siekierka z tuleją datowana na okres halsztacki (700-550 p.n.e.)[2], która została odkryta na terenie grodziska w miejscowości Wietrzno-Bóbrka koło przełęczy Dukielskiej w 1957 roku. Przedmiot ten zachował się w bardzo dobrym stanie z minimalną korozją, posiada kształt niedługiej okrągłej tulei o tzw. podniesionym lub podwójnie wciętym brzegu, zakończonym krótkim, stosunkowo grubym ostrzem. Wymiary siekierki: długość 11,3 cm, średnica tulei 4,1 cm, średnica otworu 3,1 cm, szerokość 4,2 cm oraz waga 376 gram. Według J. Piaskowskiego siekierka posiada trudną do wyjaśnienia strukturę. Została ona wykuta z jednego kawałka metalu co zostało stwierdzone przy prześwietleniu promieniami gamma izotopu kobaltu 60Co, jednak wydaje się, że był on zgrzewany z kilku warstw. Próbka wycięta z ostrza wykazała, bowiem strukturę warstwową, w której można było rozróżnić pięć warstw. Dalsze badania wykazały, że pierwsza, trzecia i piąta warstwa to miękka stal lub zwykłe żelazo, wytopione sposobem dymarkowym, natomiast druga i czwarta warstwa to żelazo ze znaczną zawartością niklu – ok. 8-10%. Tutaj można by polemizować z tym twierdzeniem a raczej skłonić się do poglądu, że siekierka ta została wykonana z jednego kawałka meteorytu typu oktaedryt, chociaż J. Piaskowski przytacza dwie możliwości dla wyjaśnienia struktury siekierki i tak: została wykuta z pięciu warstw, w tym warstwy zawierającej nikiel, albo warstwy wytworzyły się samorzutnie w wyniku segregacji niklu i węgla. J. Piaskowski wysuwa te hipotezy w pracy pt.: „Metaloznawcze badania wyrobów żelaznych z okresu halsztackiego i lateńskiego z Małopolski”. Jednak rok później uważa, że bardziej prawdopodobne wydaje się zgrzewanie siekierki z kawałków miękkiej stali i żelaza niklowego (meteorytowego). Tak, więc wykryte warstwy, druga i czwarta są częścią meteorytu odmiany średnio- lub drobnoziarnistego oktaedrytu czy też ataksytu. Siekierka ta pochodzi zdaniem naukowców z importu, ale jednoznacznie nie dają oni odpowiedzi na pytanie skąd przybyła do Polski, jak również, przez kogo została zrobiona.

Plan wałów grodziska Wietrzno-Bóbrka z zaznaczonym miejscem znalezienia (×) artefaktu (źródło: Kotowiecki 2003)

Wartym podkreślenia jest fakt, że taka technika obróbki żelaza meteorytowego rozwinęła się u Malajów. F.L. Boschke w książce pt. „Z Kosmosu na Ziemię” na str. 166[4] pisze między innymi: „Dwustronne ostrza ich sztyletów, nierzadko powyginane wężykowato, wyrabiano w sposób następujący: pomiędzy trzema warstwami zwykłego żelaza, względnie miękkiej stali, umieszczano dwie cienki warstwy żelaza meteorytowego. Ten pięciowarstwowy przekładaniec przekłuwano w jedną całość. Metoda ta była stosowana do wyrobu szczególnie kosztownego „oręża”. Zastanawiającym jest fakt, jak ta metoda przeniknęła na taką odległość, prawdopodobnie poprzez Indie do Europy. Zadziwiającym jest również, że metoda ta przetrwała tysiąclecia. (…)

»


Według informacji otrzymanych od Bartłomieja Kajdasa z Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ, artefakt Wietrzno-Bobrka znajduje się obecnie w Muzeum Podkarpackim w Krośnie.[5]


Meteoryty żelazne typu Iron

O meteorytach żelaznych typu Iron (Woźniak 2021):

«

Grupa Iron

W Meteoritical Bulletin Database wydzielono jeszcze grupę Iron. Znajdują się w niej tak egzotyczne meteoryt, jak te znalezione na Marsie (Aeolis Mons #, Aeolis Palus #, Gusev Crater #, Meridiani Planum #).[6] Do tej grupy zaliczono również polskie artefakty z żelaza meteorytowego Wietrzno-Bobrka i Czestochowa Rakow I i II oraz zaginiony meteoryt Krzadka.

»




Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(W) wieś Wietrzno, gdzie w grodzisku znaleziono siekierkę z żelaza meteorytowego

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki


Galerie

Jarosław Morys, właściciel portalu i profilu na Facebooku MADEINSPACE.pl, dzięki uprzejmości pracowników Działu Archeologicznego Muzeum Podkarpackie w Krośnie oraz dyrektorowi tegoż Muzeum, panu Janowi Gancarskiemu, miał możliwość zajrzeć do pomieszczeń niedostępnych dla zwiedzających i obejrzeć, dotknąć oraz sfotografować zamknięty w muzealnym depozycie niesamowity zabytek! Siekierkę częściowo wykonaną z żelaza meteorytowego! (stan: 16 lipiec 2024 r.; fot. Jarosław Morys, za zgodą)

Jedyne dostępne publicznie zdjęcia artefaktu!

Wietrzno-Bobrka (MADEINSPACE pl)-2.jpg
Wietrzno-Bobrka (MADEINSPACE pl)-3.jpg


Bibliografia

  • Boschke Friedrich L., (1969), Z kosmosu na Ziemię. Meteory i meteoryty (tytuł oryg. Erde von anderen Sternen), Biblioteka Problemów, tom 139, PWN, Warszawa 1969, (s. 166).
  • Kotowiecki Andrzej, (2003), Polskie zabytki wykonane z żelaza meteorytowego, materiały, II Seminarium Meteorytowe, 24-26 kwietnia, Olsztyn 2003, s. 55-64. Plik PDF.
  • Kotowiecki Andrzej, (2004), Artifacts in Polish collections made of meteoritic iron, Meteoritics & Planetary Science, vol. 39(S8), 2004, s. A151-A156. Plik doi; plik aDs.
  • Piaskowski Jerzy, (1959), Metaloznawcze badania wyrobów żelaznych z okresu Halsztackiego i wczesnolateńskiego znalezionych na Śląsku, Przegląd Archeologiczny, tom XII, rocznik 34, 1959, Wrocław 1960, s. 124-135.
  • Piaskowski Jerzy, (1960), Metaloznawcze badania wyrobów żelaznych z okresu halsztackiego i lateńskiego z Małopolski, Materiały Archeologiczne, 2, 1960, s. 197-224.
  • Piaskowski Jerzy, Żaki Andrzej, (1961), Żelazna siekierka halsztacka z grodziska Wietrzno-Bóbrka koło Przełęczy Dukielskiej, Acta Archaeologica Carpathica, tom III, 1961, s. 177-183.
  • Piaskowski Jerzy, (1980), Czy człowiek wykorzystywał żelazo meteorytowe?, Wszechświat, nr 2, 1980, s. 32-34. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1971), Nowe polskie meteoryty (New Polish meteorites), Acta Geophys. Polon., vol. XIX, nr 2, 1971, s. 235-238, (s. 236-237). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Socha Krzysztof, Suliga Ireneusz, Krawczyk Henryk, (2014), Meteoryty – najstarszy materiał do wytwarzania narzędzi żelaznych? (Meteorites – the oldest material for fabricating iron artifacts?), Acta Soc. Metheor. Polon., 5, 2014, s. 104-114. Plik ASMP.
  • Woźniak Marek, (2021), Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures), Acta Soc. Metheor. Polon., 12, 2021, s. 149-216 (abstrakt).[7] Plik ASMP; Książka abstraktów.


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b okres halsztacki – Wikipedia Okres halsztacki
  3. ^ Piaskowski et al. (1961)
  4. ^ Boschke (1969)
  5. ^ początkowo siekierka znajdowała się w zbiorach Muzeum Historycznego w Sanoku
  6. ^ więcej → woreczko.pl – Meteoryty na Marsie, NIE z Marsa! (Meteorites on Mars, NO martian meteorites!)
  7. ^ więcej → woreczko.pl – Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures)

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • ATLAS GRODZISK WCZESNOŚREDNIOWIECZNYCH Z OBSZARU POLSKI – Wietrzno-Bobrka
Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Wietrzno-Bobrka”
Osobiste