(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Lublin 1897
Z Wiki.Meteoritica.pl
m |
|||
(Nie pokazano 22 wersji pomiędzy niniejszymi.) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
+ | {{VerifyLevel |level=1}} | ||
== Czy był to spadek [[Zakłodzie|Zakłodzia]]? == | == Czy był to spadek [[Zakłodzie|Zakłodzia]]? == | ||
- | Po godzinie 1 w nocy z 20 na 21 kwietnia 1897 roku<ref>tj. 8/9 kwietnia 1897 roku wg kalendarza juliańskiego (''starego stylu'')</ref> (z wtorku na środę) obserwowano w wielu miejscowościach południowej i południowo-wschodniej Polski przelot bardzo jasnego bolidu, któremu towarzyszyły efekty dźwiękowe. | + | Po godzinie 1 w nocy z 20 na 21 kwietnia 1897 roku<ref>tj. 8/9 kwietnia 1897 roku wg kalendarza juliańskiego (''starego stylu'')</ref> (z wtorku na środę) obserwowano w wielu miejscowościach południowej i południowo-wschodniej Polski przelot bardzo jasnego bolidu, któremu towarzyszyły efekty dźwiękowe. Udało się też odszukać relacje o tym bolidzie w prasie z Ukrainy! (Należy nadmienić, że w tamtym okresie obszary Polski i Ukrainy znajdowały się pod zaborami.) |
+ | |||
+ | '''Być może z tego bolidu spadł meteoryt [[Sokal]], o którym wspominał profesor Łukasz Karwowski?'''<br /> | ||
+ | '''Czy doniesienie to łączy ze sobą meteoryty [[Sokal]] i [[Zakłodzie]]?''' | ||
+ | |||
=== Opis bolidu nad Lublinem w 1897 roku === | === Opis bolidu nad Lublinem w 1897 roku === | ||
Ponad 100 lat temu nad Lublinem przeleciał bardzo jasny bolid. Badania wieku ziemskiego meteorytu '''[[Zakłodzie]]''' wskazują, że nie jest on starszy niż 130 lat. Być może to właśnie z tego bolidu w 1897 roku spadł ten zagadkowy i wyjątkowy meteoryt? | Ponad 100 lat temu nad Lublinem przeleciał bardzo jasny bolid. Badania wieku ziemskiego meteorytu '''[[Zakłodzie]]''' wskazują, że nie jest on starszy niż 130 lat. Być może to właśnie z tego bolidu w 1897 roku spadł ten zagadkowy i wyjątkowy meteoryt? | ||
+ | |||
Fragmenty doniesień o bolidzie zamieszczone w ''Gazecie Lubelskiej'' z kwietnia 1897 roku: | Fragmenty doniesień o bolidzie zamieszczone w ''Gazecie Lubelskiej'' z kwietnia 1897 roku: | ||
- | '''Gazeta Lubelska z 21 IV 1897 r.''' (Jachymek 2000) (''pisownia oryginalna''): | + | '''''Gazeta Lubelska'' z 21 IV 1897 r.''' (Jachymek 2000) (''pisownia oryginalna''): |
{{AQuote-begin |max-width=640px}} | {{AQuote-begin |max-width=640px}} | ||
- | {{Wielokropek}} Aerolit. Dzisiaj nocą o godzinie 1<sup>10</sup> | + | {{Wielokropek}} Aerolit. Dzisiaj nocą o godzinie 1<sup>10</sup> przebiegł nad naszym miastem niezwykle wielki aerolit rzucający ogromne światło, który spowodował huk podobny do grzmotów i trwający przeszło dwie minuty. Aerolit przechodził w kierunku z zachodu na wschód, biegł wzglednie dość nisko. {{Wielokropek}} |
{{AQuote-end}} | {{AQuote-end}} | ||
- | '''Gazeta Lubelska z | + | '''''Gazeta Lubelska'' z 22 IV 1897 r.''' (Jachymek 2000) (''pisownia oryginalna''): |
{{AQuote-begin |max-width=640px}} | {{AQuote-begin |max-width=640px}} | ||
- | {{Wielokropek}} III. ''Gazeta Lubelska'' nr 91 z 12/24. IV. | + | {{Wielokropek}} O aerolicie, który przebiegł nad miastem naszem nocy onegdajszej, otrzymaliśmy już kilka doniesień, które zamieścimy po otrzymaniu bliższych szczegółów z różnych stron guberni. {{Wielokropek}} |
+ | {{AQuote-end}} | ||
+ | |||
+ | |||
+ | '''''Gazeta Lubelska'' z 24 IV 1897 r.''' (Skibiński 1961) (''fragmenty; pisownia oryginalna''): | ||
+ | {{AQuote-begin |max-width=640px}} | ||
+ | {{Wielokropek}} III. ''Gazeta Lubelska'' nr 91 z 12/24. IV. 1897 r.: | ||
O aerolicie, który przebiegł nad naszem miastem (Lublinem — Sk.<ref>przypis Skibińskiego</ref>) w nocy z wtorku na środę (20/21. IV) otrzymaliśmy dotąd wiadomości z Rzeczycy, Kazimierza, Rejowca i Tomaszowa, jak też z najbliższych okolic Lublina; są to wszakże jeszcze niezupełnie dokładne dane o kierunku przebiegu owego zjawiska, to wszakże wydaje się być pewne, że aerolit biegł nie z zachodu na wschód, jak to się wydało na razie, ale z północy ku południowi i dotąd nie wiadomo, gdzie opadł. | O aerolicie, który przebiegł nad naszem miastem (Lublinem — Sk.<ref>przypis Skibińskiego</ref>) w nocy z wtorku na środę (20/21. IV) otrzymaliśmy dotąd wiadomości z Rzeczycy, Kazimierza, Rejowca i Tomaszowa, jak też z najbliższych okolic Lublina; są to wszakże jeszcze niezupełnie dokładne dane o kierunku przebiegu owego zjawiska, to wszakże wydaje się być pewne, że aerolit biegł nie z zachodu na wschód, jak to się wydało na razie, ale z północy ku południowi i dotąd nie wiadomo, gdzie opadł. | ||
Linia 24: | Linia 36: | ||
Wszyscy nasi korespondenci jednozgodnie donoszą, że przebieg aerolitu poprzedzony był ogromnem światłem białem, zbliżonem do elektrycznego, poczem rozległ się huk orgomny trwający od 3 do 4 minut, który we wsiach i miasteczkach tak wstrząsnął domami, że zadźwięczały szyby. W Tomaszowie (Lubelskim — Sk.) konsystujace tam wojsko zaniepokojone zostało owym hukiem, zdawało się bowiem, że pochodzi z wystrzałów armatnich, ale wkrótce rzecz się wyjaśniła. | Wszyscy nasi korespondenci jednozgodnie donoszą, że przebieg aerolitu poprzedzony był ogromnem światłem białem, zbliżonem do elektrycznego, poczem rozległ się huk orgomny trwający od 3 do 4 minut, który we wsiach i miasteczkach tak wstrząsnął domami, że zadźwięczały szyby. W Tomaszowie (Lubelskim — Sk.) konsystujace tam wojsko zaniepokojone zostało owym hukiem, zdawało się bowiem, że pochodzi z wystrzałów armatnich, ale wkrótce rzecz się wyjaśniła. | ||
- | Rzecz naturalna, że to zjawisko ludziom ciemnym dało pochop do rozmaitych wniosków i opowieści na swój ład, jakoby się niebo otworzyło i stąd pochodzi światło tak oślepiające. Według opowiadania jednego z wieśniaków, jego konie tak się przeraziły oślepiającym światłem, że stanęły w biegu jak wryte i długo potem nie chciały ruszyć z miejsca. Pan E. Ż. pisze nam, że we wsiach Rzeczycy i Skowieszynie włościanie słyszeli jakby huk podziemny i wstrząśnienie ziemi, co jest niemożebnem i pochodzi ze złudzenia tylko. | + | Rzecz naturalna, że to zjawisko ludziom ciemnym dało pochop do rozmaitych wniosków i opowieści na swój ład, jakoby się niebo otworzyło i stąd pochodzi światło tak oślepiające. Według opowiadania jednego z wieśniaków, jego konie tak się przeraziły oślepiającym światłem, że stanęły w biegu jak wryte i długo potem nie chciały ruszyć z miejsca. Pan E. Ż. pisze nam, że we wsiach Rzeczycy i Skowieszynie włościanie słyszeli jakby huk podziemny i wstrząśnienie ziemi, co jest niemożebnem i pochodzi ze złudzenia tylko. |
+ | |||
+ | Aerolity, albo bolidy, meteoryty, uranolity czy wreszcie kamienie meteoryczne, gdyż posiadają | ||
+ | różne nazwy, są to masy mineralne rozmaitego składu, spadające z przestrzeni zaziemskich na ziemię naszą, a spadaniu ich towarzyszy najczęściej blask oślepiający, długi ogon świetlany w porze nocnej, huk potężny i wreszcie szum podobny do wytwarzanego przez kulę działową. Wszystkie aerolity przedstawiają się w postaci odłamowej o stępionych i zaokrąglonych brzegach, a temperatura ich skutkiem tarcia o coraz gęstsze warstwy powietrza, w miarę | ||
+ | przybliżania się do powierzchni ziemi wzrasta do punktu topliwości masy składowej, która topi się na powierzchni i obleka je w ciemną, czarną szklistą powłokę. | ||
+ | |||
+ | {{Wielokropek}} U nas w kraju opadanie meteorytów notowano w ostatnich latach niejednokrotnie, najsilniejszy jednak deszcz kamienny zdarzył się wieczorem 30 stycznia r. 1868 w okolicach [[Pułtusk]]a i wysłani w te okolice ludzie uczeni wyrazili się, że ilość spadłych podówczas kamieni można obliczyć w przybliżeniu na sto tysięcy i handlarze minerałów dr. Krauch z Bonn<ref>zapewne chodzi o firmę [[Krantz Rheinisches Mineralien-Contor|A. i F. Krantz z Bonn]]?</ref> oraz dr. Eggers z Wiednia zakupili podówczas mnóstwo tych kamieni od włościan z pod Pułtuska. | ||
- | + | Według prawdopodobieństwa, aerolit spadły w nocy z 20 na 21 b.m. (kwietnia — Sk.) opadł gdzieś w okolicach tomaszowskiego lub hrubieszowskiego, albo też w guberni wołyńskiej. {{Wielokropek}} | |
{{AQuote-end}} | {{AQuote-end}} | ||
- | Zjawisko musiało być imponujące?! W odległym o ponad 230 km od Lublina Zawierciu przelot bolidu '' | + | Zjawisko musiało być imponujące?! W odległym o ponad 230 km od Lublina Zawierciu przelot bolidu ''„noc ciemną zamieniło w jasny dzień”''. Notka w tygodniku '''''Tydzień''''' z 2 maja 1897 roku (''pisownia oryginalna''): |
{{AQuote-begin |max-width=640px}} | {{AQuote-begin |max-width=640px}} | ||
— '''Meteor.''' W nocy z 20 na 21 kwietnia o 1 m. 20, pod Zawierciem, na niebie pokrytem chmurami, ukazało się zjawisko świetlane, w kształcie półksiężyca, dążące od południa ku wschodowi. Światło było tak silne, że na 5 sekund noc ciemną zamieniło w jasny dzień. | — '''Meteor.''' W nocy z 20 na 21 kwietnia o 1 m. 20, pod Zawierciem, na niebie pokrytem chmurami, ukazało się zjawisko świetlane, w kształcie półksiężyca, dążące od południa ku wschodowi. Światło było tak silne, że na 5 sekund noc ciemną zamieniło w jasny dzień. | ||
{{AQuote-end}} | {{AQuote-end}} | ||
+ | |||
+ | O spadku (?!) w Rawie Ruskiej też pisał ''Dziennik Krakowski''. | ||
+ | |||
+ | '''''Dziennik Krakowski'' z 23 IV 1897 r.''' (s. 4) (''pisownia oryginalna''): | ||
+ | {{AQuote-begin |max-width=640px}} | ||
+ | '''Meteor'''. W Rawie ruskiej, w nocy na 21 b. m. o godzinie 1 minut 6 (po północy), spadł w pobliżu miasteczka meteor. Cały horyzont przez parę sekund zajaśniał nadzwyczaj silnem niebieskiem światłem, a w kilka chwil później dał się słyszeć silny, jakby armatni wystrzał. Niebo było jasne i pogodne. O wymienionej godzinie światłość owa była widzialną także we Lwowie, od strony północnej. Trwała zaledwo sekundę i tylko huku nie było słychać żadnego. | ||
+ | {{AQuote-end}} | ||
+ | |||
+ | |||
+ | '''''Dziennik Krakowski'' z 24 IV 1897 r.''' (s. 5) (''pisownia oryginalna''): | ||
+ | {{AQuote-begin |max-width=640px}} | ||
+ | '''Meteor''' o którym donoszono z Rawy ruskiej i Lwowa, widzianym był także w Czarnej koło Dobczyc, skąd piszą: W nocy z dnia 20 na 21 mb. o godz. 1 m. 10 w górskiej wiosce Czarnej obok Dobczyc dolnych widziany był meteor rzadkiej wielkości. Zjawisko to trwało kilka sekund. Najpierw silne niebieskawe światło, które w miarę spadania meteora, odcienia czerwonego nabierało; za chwilę kula ognista, jakby olbrzymie słońce, zatoczyła w przestworzu łuk i znikła w stronie północno-zachodniej. Zjawisko to było tak piękne, na jakie tylko natura zdobyć się mogła. | ||
+ | {{AQuote-end}} | ||
+ | |||
+ | |||
+ | === Bolid nad Ukrainą === | ||
+ | |||
+ | Udało się odszukać relacje o tym bolidzie w gazetach ukazujących się wówczas na Ukrainie. Tu również obserwowano przelot bolidu z wielu lokalizacji, ale tak jak w relacjach z terenu Polski tylko domniemano, gdzie mogły spaść meteoryty, tak w relacjach gazet lwowskich są informacje, że w okolicy miasteczka Rawa Ruska (ukr. ''Рава-Руська'') spadły meteoryty! | ||
+ | |||
+ | |||
+ | '''''Kurjer Lwowski'' z 22 IV 1897 r.''' (s. 3) (''pisownia oryginalna''): | ||
+ | {{AQuote-begin |max-width=640px}} | ||
+ | '''Meteor.''' Donoszą nam z Rawy ruskiej: W nocy na 21. bm. o godz. 1.06 (po północy) spadł w pobliżu naszego miasteczka meteor. Cały horyzont przez parę sekund zajaśniał nadzwyczaj silnem niebieskiem światłem, a w kilka chwil później dał się słyszeć silny, jakby armatni wystrzał. Niebo było jasne i pogodne. (O wymienionej godzinie światłość owa była widzialną jakże we Lwowie od strony północnej. Trwała zaledwo sekundę i tylko huku nie było słychać żadnego. Red.) | ||
+ | {{AQuote-end}} | ||
+ | |||
+ | |||
+ | '''''Gazeta Lwowska'' z 22 IV 1897 r.''' (nr 90, s. 4) (''pisownia oryginalna''): | ||
+ | {{AQuote-begin |max-width=640px}} | ||
+ | — '''Rzadkie zjawisko''' atmosferyczne, obserwowano dziś około godziny 1 po północy: w ciemności nocnej rozlała się nagle jasność nadzwyczajna, jak gdyby od bardzo silnego światła elektrycznego. Trwało to jednak tylko około 1—2 sekund, poczem ciemność zapanowała na nowo. Istota zjawiska pozostaje zagadkowa; przypuszczalnie był to meteor, albo też może tak zwana błyskawica kulista, która w porze przesilenia wiosennego czasem pojawiać się zwykła. | ||
+ | {{AQuote-end}} | ||
+ | |||
+ | W numerze 91 ''Gazety Lwowskiej'' z 23 kwietnia jest informacja o spadku w Rawie Ruskiej podobna w brzmieniu do notatki z ''Kurjera Lwowskiego''. | ||
+ | |||
+ | |||
+ | Podobnie brzmiące relacje powieliły inne gazety. Nie udało się odszukać w późniejszych wydaniach dodatkowych informacji, ani potwierdzić relacji z Rawy Ruskiej. | ||
== Lokalizacja == | == Lokalizacja == | ||
Linia 40: | Linia 93: | ||
{{GEFrame-begin}} | {{GEFrame-begin}} | ||
{{GEMap | {{GEMap | ||
- | | | + | | htmlFileMap = wiki-Lublin1897.htm |
- | | kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki- | + | | kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Doniesienia.kml |
+ | | kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Zaklodzie.kml | ||
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Lublin1897-fit.kml | | kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Lublin1897-fit.kml | ||
| lat = 51.3 | | lat = 51.3 | ||
| lon = 23.0 | | lon = 23.0 | ||
| zoom = 7 | | zoom = 7 | ||
- | | type = | + | | type = roadmap |
}} | }} | ||
{{GEIcon-PointRed}} | {{GEIcon-PointRed}} | ||
- | (K) Kazimierz Dolny, (R) Rejowiec, Rzeczyca (dwie lokalizacje), (T) Tomaszów, (Z) wieś Zakłodzie | + | (K) Kazimierz Dolny, (R) Rejowiec, Rzeczyca (dwie lokalizacje), (R) Rawa Ruska (ukr. ''Рава-Руська''), (S) [[Sokal]] (ukr. ''Сокаль'')<ref>patrz → relacja Stanisława Jachymka o miejscu znalezienia okazu meteorytu [[Zakłodzie]]</ref>, (S) Skowieszyn, (T) Tomaszów Lubelski, (Z) wieś Zakłodzie |
{{GEFrame-end}} | {{GEFrame-end}} | ||
Linia 55: | Linia 109: | ||
- | Czy z tego bolidu spadł | + | Według relacji z gazet lwowskich w okolicy Rawy Ruskiej (ukr. ''Рава-Руська'') w Ukrainie spadły meteoryty! Czy z tego bolidu spadł „pod [[Zakłodzie|Zakłodziem]]” meteoryt? Badania izotopów gazów szlachetnych w meteorycie [[Zakłodzie]] wskazują, że jest to bardzo prawdopodobne. |
+ | |||
+ | '''Być może z tego bolidu spadł meteoryt [[Sokal]], o którym wspominał profesor Łukasz Karwowski?''' | ||
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 61: | Linia 117: | ||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
- | * ''''' | + | * '''''Dziennik Krakowski''''', nry z 23 i 24 kwietnia 1987 r. Pliki [https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=kra&datum=18970423 PDF], [https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=kra&datum=18970424 PDF]. |
- | * Jachymek Stanisław, (2000), '''[[Zakłodzie]]. Informacja o nowym meteorycie''', ''Meteoryt'', 2, 2000, s. 3-7. | + | * '''''Gazeta Lubelska''''', nry z 21, 22 i 24 kwietnia 1897 r. Pismo Codzienne Rolniczo-Przemysłowo-Handlowe i Literackie. |
+ | |||
+ | * '''''Gazeta Lwowska''''', nry z 22 i 23 kwietnia 1987 r. Pliki {{Link-dLibra|JBC|p|25038}}, {{Link-dLibra|JBC|p|25039}}. | ||
+ | |||
+ | * Jachymek Stanisław, (2000), '''[[Zakłodzie]]. Informacja o nowym meteorycie''', ''Meteoryt'', 2, 2000, s. 3-7. Plik {{Link-Meteoryt |r=00 |n=2}}. | ||
+ | |||
+ | * '''''Kurjer Lwowski''''', nr z 22 kwietnia 1987 r. Plik [https://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=klw&datum=18970422 PDF]. | ||
* {{Pilski (1999)}} | * {{Pilski (1999)}} | ||
- | * Skibiński Stanisław, (1961), '''Spadki meteorytów obserwowane w końcu XIX wieku na Lubelszczyźnie''', ''Urania'', 12, 1961, s. 377-378.<ref>w artykule również o obserwacjach bolidów z 14/15 maja 1891 roku i 9 kwietnia 1893 roku</ref> Plik | + | * Pilski Andrzej S., (2000), [https://web.archive.org/web/20010524011037/http://www.wiw.pl/nowinki/astronomia/200006/20000617-001.asp '''Nowy polski meteoryt'''], ''Wirtualny Wszechświat'', czerwiec 2000. |
+ | |||
+ | * Pilski Andrzej S., (2005), '''[[Zakłodzie]] – tajemniczy meteoryt enstatytowy''', ''Meteoryt'', 1, 2005, s. 7-9. Plik {{Link-Meteoryt|r=05|n=1}}. | ||
+ | |||
+ | * {{Pilski (2023)}} | ||
+ | |||
+ | * Skibiński Stanisław, (1961), '''Spadki meteorytów obserwowane w końcu XIX wieku na Lubelszczyźnie''', ''Urania'', 12, 1961, s. 377-378.<ref>w artykule również o obserwacjach bolidów z 14/15 maja 1891 roku i 9 kwietnia 1893 roku</ref> Plik {{Link-Urania |r=1961 |n=12}}. | ||
- | * ''Tydzień'', (1897), '''Meteor''', nr 18 (2 maja 1897), s. 3. Plik | + | * ''Tydzień'', (1897), '''Meteor''', nr 18 (2 maja 1897), s. 3. Plik {{link-dLibra|RZLBC|d|7358}}. |
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
Linia 75: | Linia 143: | ||
== Zobacz również == | == Zobacz również == | ||
- | * meteoryt [[Zakłodzie]] | + | * '''meteoryt [[Zakłodzie]]''' |
+ | * '''doniesienie [[Sokal]]''' | ||
* doniesienie [[Lublin 1885]] | * doniesienie [[Lublin 1885]] | ||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
- | * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Gazeta_Lubelska | + | * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Gazeta_Lubelska Gazeta Lubelska] (pismo ukazywało się od 1875 do 1911 roku) |
Aktualna wersja na dzień 10:48, 21 maj 2023
Czy był to spadek Zakłodzia?
Po godzinie 1 w nocy z 20 na 21 kwietnia 1897 roku[1] (z wtorku na środę) obserwowano w wielu miejscowościach południowej i południowo-wschodniej Polski przelot bardzo jasnego bolidu, któremu towarzyszyły efekty dźwiękowe. Udało się też odszukać relacje o tym bolidzie w prasie z Ukrainy! (Należy nadmienić, że w tamtym okresie obszary Polski i Ukrainy znajdowały się pod zaborami.)
Być może z tego bolidu spadł meteoryt Sokal, o którym wspominał profesor Łukasz Karwowski?
Czy doniesienie to łączy ze sobą meteoryty Sokal i Zakłodzie?
Opis bolidu nad Lublinem w 1897 roku
Ponad 100 lat temu nad Lublinem przeleciał bardzo jasny bolid. Badania wieku ziemskiego meteorytu Zakłodzie wskazują, że nie jest on starszy niż 130 lat. Być może to właśnie z tego bolidu w 1897 roku spadł ten zagadkowy i wyjątkowy meteoryt?
Fragmenty doniesień o bolidzie zamieszczone w Gazecie Lubelskiej z kwietnia 1897 roku:
Gazeta Lubelska z 21 IV 1897 r. (Jachymek 2000) (pisownia oryginalna):
(…) Aerolit. Dzisiaj nocą o godzinie 110 przebiegł nad naszym miastem niezwykle wielki aerolit rzucający ogromne światło, który spowodował huk podobny do grzmotów i trwający przeszło dwie minuty. Aerolit przechodził w kierunku z zachodu na wschód, biegł wzglednie dość nisko. (…)
Gazeta Lubelska z 22 IV 1897 r. (Jachymek 2000) (pisownia oryginalna):
(…) O aerolicie, który przebiegł nad miastem naszem nocy onegdajszej, otrzymaliśmy już kilka doniesień, które zamieścimy po otrzymaniu bliższych szczegółów z różnych stron guberni. (…)
Gazeta Lubelska z 24 IV 1897 r. (Skibiński 1961) (fragmenty; pisownia oryginalna):
(…) III. Gazeta Lubelska nr 91 z 12/24. IV. 1897 r.:
O aerolicie, który przebiegł nad naszem miastem (Lublinem — Sk.[2]) w nocy z wtorku na środę (20/21. IV) otrzymaliśmy dotąd wiadomości z Rzeczycy, Kazimierza, Rejowca i Tomaszowa, jak też z najbliższych okolic Lublina; są to wszakże jeszcze niezupełnie dokładne dane o kierunku przebiegu owego zjawiska, to wszakże wydaje się być pewne, że aerolit biegł nie z zachodu na wschód, jak to się wydało na razie, ale z północy ku południowi i dotąd nie wiadomo, gdzie opadł.
Wszyscy nasi korespondenci jednozgodnie donoszą, że przebieg aerolitu poprzedzony był ogromnem światłem białem, zbliżonem do elektrycznego, poczem rozległ się huk orgomny trwający od 3 do 4 minut, który we wsiach i miasteczkach tak wstrząsnął domami, że zadźwięczały szyby. W Tomaszowie (Lubelskim — Sk.) konsystujace tam wojsko zaniepokojone zostało owym hukiem, zdawało się bowiem, że pochodzi z wystrzałów armatnich, ale wkrótce rzecz się wyjaśniła.
Rzecz naturalna, że to zjawisko ludziom ciemnym dało pochop do rozmaitych wniosków i opowieści na swój ład, jakoby się niebo otworzyło i stąd pochodzi światło tak oślepiające. Według opowiadania jednego z wieśniaków, jego konie tak się przeraziły oślepiającym światłem, że stanęły w biegu jak wryte i długo potem nie chciały ruszyć z miejsca. Pan E. Ż. pisze nam, że we wsiach Rzeczycy i Skowieszynie włościanie słyszeli jakby huk podziemny i wstrząśnienie ziemi, co jest niemożebnem i pochodzi ze złudzenia tylko.
Aerolity, albo bolidy, meteoryty, uranolity czy wreszcie kamienie meteoryczne, gdyż posiadają różne nazwy, są to masy mineralne rozmaitego składu, spadające z przestrzeni zaziemskich na ziemię naszą, a spadaniu ich towarzyszy najczęściej blask oślepiający, długi ogon świetlany w porze nocnej, huk potężny i wreszcie szum podobny do wytwarzanego przez kulę działową. Wszystkie aerolity przedstawiają się w postaci odłamowej o stępionych i zaokrąglonych brzegach, a temperatura ich skutkiem tarcia o coraz gęstsze warstwy powietrza, w miarę przybliżania się do powierzchni ziemi wzrasta do punktu topliwości masy składowej, która topi się na powierzchni i obleka je w ciemną, czarną szklistą powłokę.
(…) U nas w kraju opadanie meteorytów notowano w ostatnich latach niejednokrotnie, najsilniejszy jednak deszcz kamienny zdarzył się wieczorem 30 stycznia r. 1868 w okolicach Pułtuska i wysłani w te okolice ludzie uczeni wyrazili się, że ilość spadłych podówczas kamieni można obliczyć w przybliżeniu na sto tysięcy i handlarze minerałów dr. Krauch z Bonn[3] oraz dr. Eggers z Wiednia zakupili podówczas mnóstwo tych kamieni od włościan z pod Pułtuska.
Według prawdopodobieństwa, aerolit spadły w nocy z 20 na 21 b.m. (kwietnia — Sk.) opadł gdzieś w okolicach tomaszowskiego lub hrubieszowskiego, albo też w guberni wołyńskiej. (…)
Zjawisko musiało być imponujące?! W odległym o ponad 230 km od Lublina Zawierciu przelot bolidu „noc ciemną zamieniło w jasny dzień”. Notka w tygodniku Tydzień z 2 maja 1897 roku (pisownia oryginalna):
— Meteor. W nocy z 20 na 21 kwietnia o 1 m. 20, pod Zawierciem, na niebie pokrytem chmurami, ukazało się zjawisko świetlane, w kształcie półksiężyca, dążące od południa ku wschodowi. Światło było tak silne, że na 5 sekund noc ciemną zamieniło w jasny dzień.
O spadku (?!) w Rawie Ruskiej też pisał Dziennik Krakowski.
Dziennik Krakowski z 23 IV 1897 r. (s. 4) (pisownia oryginalna):
Meteor. W Rawie ruskiej, w nocy na 21 b. m. o godzinie 1 minut 6 (po północy), spadł w pobliżu miasteczka meteor. Cały horyzont przez parę sekund zajaśniał nadzwyczaj silnem niebieskiem światłem, a w kilka chwil później dał się słyszeć silny, jakby armatni wystrzał. Niebo było jasne i pogodne. O wymienionej godzinie światłość owa była widzialną także we Lwowie, od strony północnej. Trwała zaledwo sekundę i tylko huku nie było słychać żadnego.
Dziennik Krakowski z 24 IV 1897 r. (s. 5) (pisownia oryginalna):
Meteor o którym donoszono z Rawy ruskiej i Lwowa, widzianym był także w Czarnej koło Dobczyc, skąd piszą: W nocy z dnia 20 na 21 mb. o godz. 1 m. 10 w górskiej wiosce Czarnej obok Dobczyc dolnych widziany był meteor rzadkiej wielkości. Zjawisko to trwało kilka sekund. Najpierw silne niebieskawe światło, które w miarę spadania meteora, odcienia czerwonego nabierało; za chwilę kula ognista, jakby olbrzymie słońce, zatoczyła w przestworzu łuk i znikła w stronie północno-zachodniej. Zjawisko to było tak piękne, na jakie tylko natura zdobyć się mogła.
Bolid nad Ukrainą
Udało się odszukać relacje o tym bolidzie w gazetach ukazujących się wówczas na Ukrainie. Tu również obserwowano przelot bolidu z wielu lokalizacji, ale tak jak w relacjach z terenu Polski tylko domniemano, gdzie mogły spaść meteoryty, tak w relacjach gazet lwowskich są informacje, że w okolicy miasteczka Rawa Ruska (ukr. Рава-Руська) spadły meteoryty!
Kurjer Lwowski z 22 IV 1897 r. (s. 3) (pisownia oryginalna):
Meteor. Donoszą nam z Rawy ruskiej: W nocy na 21. bm. o godz. 1.06 (po północy) spadł w pobliżu naszego miasteczka meteor. Cały horyzont przez parę sekund zajaśniał nadzwyczaj silnem niebieskiem światłem, a w kilka chwil później dał się słyszeć silny, jakby armatni wystrzał. Niebo było jasne i pogodne. (O wymienionej godzinie światłość owa była widzialną jakże we Lwowie od strony północnej. Trwała zaledwo sekundę i tylko huku nie było słychać żadnego. Red.)
Gazeta Lwowska z 22 IV 1897 r. (nr 90, s. 4) (pisownia oryginalna):
— Rzadkie zjawisko atmosferyczne, obserwowano dziś około godziny 1 po północy: w ciemności nocnej rozlała się nagle jasność nadzwyczajna, jak gdyby od bardzo silnego światła elektrycznego. Trwało to jednak tylko około 1—2 sekund, poczem ciemność zapanowała na nowo. Istota zjawiska pozostaje zagadkowa; przypuszczalnie był to meteor, albo też może tak zwana błyskawica kulista, która w porze przesilenia wiosennego czasem pojawiać się zwykła.
W numerze 91 Gazety Lwowskiej z 23 kwietnia jest informacja o spadku w Rawie Ruskiej podobna w brzmieniu do notatki z Kurjera Lwowskiego.
Podobnie brzmiące relacje powieliły inne gazety. Nie udało się odszukać w późniejszych wydaniach dodatkowych informacji, ani potwierdzić relacji z Rawy Ruskiej.
Lokalizacja
(K) Kazimierz Dolny, (R) Rejowiec, Rzeczyca (dwie lokalizacje), (R) Rawa Ruska (ukr. Рава-Руська), (S) Sokal (ukr. Сокаль)[4], (S) Skowieszyn, (T) Tomaszów Lubelski, (Z) wieś Zakłodzie
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Panuje spore zamieszanie co do kierunku poruszania się bolidu. Ale obserwacja z najodleglejszego miejsca, z Zawiercia, mówi o ruchu z południa na wschód i ten kierunek jest najpewniejszy.
Według relacji z gazet lwowskich w okolicy Rawy Ruskiej (ukr. Рава-Руська) w Ukrainie spadły meteoryty! Czy z tego bolidu spadł „pod Zakłodziem” meteoryt? Badania izotopów gazów szlachetnych w meteorycie Zakłodzie wskazują, że jest to bardzo prawdopodobne.
Być może z tego bolidu spadł meteoryt Sokal, o którym wspominał profesor Łukasz Karwowski?
Bibliografia
- Gazeta Lubelska, nry z 21, 22 i 24 kwietnia 1897 r. Pismo Codzienne Rolniczo-Przemysłowo-Handlowe i Literackie.
- Jachymek Stanisław, (2000), Zakłodzie. Informacja o nowym meteorycie, Meteoryt, 2, 2000, s. 3-7. Plik PDF.
- Kurjer Lwowski, nr z 22 kwietnia 1987 r. Plik PDF.
- Pilski Andrzej S., (1999), Nieziemskie skarby. Poradnik poszukiwacza meteorytów, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999. ISBN 83-7180-173-4.
- Pilski Andrzej S., (2000), Nowy polski meteoryt, Wirtualny Wszechświat, czerwiec 2000.
- Pilski Andrzej S., (2005), Zakłodzie – tajemniczy meteoryt enstatytowy, Meteoryt, 1, 2005, s. 7-9. Plik PDF.
- Pilski Andrzej S., (2023), Od Redaktora, Meteoryt, 103, 2023, s. 2.[5] Plik available online.
- Skibiński Stanisław, (1961), Spadki meteorytów obserwowane w końcu XIX wieku na Lubelszczyźnie, Urania, 12, 1961, s. 377-378.[6] Plik DjvU.
- Tydzień, (1897), Meteor, nr 18 (2 maja 1897), s. 3. Plik lLib.
Przypisy
Zobacz również
- meteoryt Zakłodzie
- doniesienie Sokal
- doniesienie Lublin 1885
Linki zewnętrzne
- Wikipedia – Gazeta Lubelska (pismo ukazywało się od 1875 do 1911 roku)
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
- są dwie wsie Rzeczyce w woj. lubelskim!