(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Mocs
Z Wiki.Meteoritica.pl
(→Bibliografia) |
|||
| Linia 5: | Linia 5: | ||
| opis = | | opis = | ||
| klasa = Spadek | | klasa = Spadek | ||
| + | | mbclass = fall | ||
| metbull = 16709 | | metbull = 16709 | ||
| lokalizacja = Cluj<ref name="Cluj">'''Cluj''' – obecnie ''Kluż-Napoka'', dawniej niem. ''Klausenburg''</ref>, [[Rumunia]] | | lokalizacja = Cluj<ref name="Cluj">'''Cluj''' – obecnie ''Kluż-Napoka'', dawniej niem. ''Klausenburg''</ref>, [[Rumunia]] | ||
| Linia 47: | Linia 48: | ||
| {{Wielokropek}} | | {{Wielokropek}} | ||
|- | |- | ||
| - | | '''Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci.''' || 212 g || 213,37 cs (Pilski 2001) | + | | '''Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci.'''<ref>okaz ten znajduje się w zbiorach [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie]] (Łaptaś 1998, Pilski 2001)</ref> || 212 g || 213,37 cs (Pilski 2001) |
|- | |- | ||
| '''Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ.''' || 22 g || 21,5 hs (Pilski 2001) | | '''Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ.''' || 22 g || 21,5 hs (Pilski 2001) | ||
| Linia 142: | Linia 143: | ||
* Koch A., (1883), '''Ergänzender Bericht über den Meteoritenfall bei [[Mocs]] in Siebenburgen am 3. Februar 1882''', ''Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen'', 5, 1883, s. 234-244. Plik [http://archive.org/details/tschermaksminer27unkngoog IA]. | * Koch A., (1883), '''Ergänzender Bericht über den Meteoritenfall bei [[Mocs]] in Siebenburgen am 3. Februar 1882''', ''Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen'', 5, 1883, s. 234-244. Plik [http://archive.org/details/tschermaksminer27unkngoog IA]. | ||
| + | |||
| + | * {{Łaptaś (1998) |page=20}} | ||
* Niessl G. von, (1884), '''Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von [[Mocs|Mócs]] in Siebenbürgen am 3. Februar 1882''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 89, Abt. 2, 1884, s. 283-293. Plik [http://www.landesmuseum.at/datenbanken/digilit/?litnr=37046 PDF]. | * Niessl G. von, (1884), '''Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von [[Mocs|Mócs]] in Siebenbürgen am 3. Februar 1882''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 89, Abt. 2, 1884, s. 283-293. Plik [http://www.landesmuseum.at/datenbanken/digilit/?litnr=37046 PDF]. | ||
Wersja z 13:06, 13 sty 2014
| Mocs → | |
| Spadek | |
| Lokalizacja | Cluj[1], Rumunia |
| Położenie[2] | 46°48'N, 24°02'E |
| Data | 3 lutego 1882 roku, 16:00 (piątek) |
| Charakterystyka | |
| Typ | chondryt zwyczajny L5-6[3] |
| Masa | 300 kg, największy okaz 35,7 kg[4] |
| Liczba okazów | ~3000 okazów, deszcz meteorytów |
| Cechy | stopień szokowy S3-5 |
| Meteoritical Bulletin Database | |
| Synonimy → | |
| w NHM Cat: Bare, Gjilatelke, Gyulateke, Gyulatelke, Keszu, Klausemburg, Klausenburg[1], Kyolos, Marokháza, Mociu, Modok, Olah Gyéres, Palatka, Vajda-Kamaras, Visa; w MetBase: Marokhaza, Moci; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi | |
Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) w okolicy miejscowości Mociu (dawniej Mocs) w Rumunii (chondryt zwyczajny L5-6[3], TKW 300 kg).
Jasną kulę ognia zaobserwowano początkowo powyżej krainy Hont vármegye na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w kierunku południowo-wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i dźwięki podobne do grzechotania i bzyczenia. Na północny-zachód od rumuńskiego miasta Mocs (obecnie Mociu) i w samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze (elipsie spadku) rozciągającym się z NW na SE o powierzchni około 60 km2 zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów. Największy znaleziono w Mocs i ważył 35,7 kg[4]. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i dystrybucji mas. Opis okoliczności spadku, wagi i cechy znalezionych okazów oraz ich ilość i lokalizację opisał Koch w swoich artykułach (Koch 1882, 1883).
Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z elipsą spadku meteorytu Pułtusk.
Nie ma informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku.
Okazy i fragmenty meteorytu Mocs w największych kolekcjach:
Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase)uwagi Vienna, Naturhist. Mus. 118 kg około 1600 okazów[5] Cluj, Mus. 37,0 kg w tym okaz około 32,5 kg Budapest, Nat. Mus. 16,1 kg[6] London, Nat. Hist. Mus. 14,8 kg Washington, Natl. Mus. Nat. Hist. 7 kg Budapest, Eötvös Lorand Univ. 6448 g Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 6066 g Paris, Mus. d'Hist. Nat. 3,33 kg (…) Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci.[7] 212 g 213,37 cs (Pilski 2001) Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ. 22 g 21,5 hs (Pilski 2001)
W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.
Lokalizacja
(B) Baré, (G) Gyulatelka, (K) Keszü, (M) Marokháza, Mocs, (P) Palatka, (O) Oláh Gyéres, (V) Visa, Vajda Kamarás
Schematyczny rejon spadku
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Obecnie rumuńska miejscowość Mocs nazywa się Mociu.
Bolid leciał od północnego zachodu na południowy wschód.
.jpg)
Spadło (zebrano) około 3000 okazów na obszarze o eliptycznym kształcie, rozmiarze ~4×15 km (3×20 km wg Koch 1883) i powierzchni około 60 km2.
Wielkość zbieranych kamieni rosła od strony NW obszaru w kierunku SE (najmniejsze okazy znaleziono w okolicach Gyulatelka (obecnie Coasta), Visa (Vişea) i Marokháza (Tăuşeni); średnie: Baré (Bărăi), Vajda Kamarás (Vaida-Cămăraş) i Palatka (Pălatca); największe: Oláh Gyéres (Ghirişu Român), Keszü (Chesău) i Mocs (obecnie Mociu)), największy okaz o wadze około 35,7 kg[4] w samym Mocs (Koch 1882, 1883).
Największe okazy (Koch 1883):
lokalizacja waga (kg) Mocs
Oláh Gyéres-Mocs
Oláh Gyéres
Palatka
Keszü
Vajda Kamarás
Keszü-Palatka35,7
8,5
8,37, 6,06, 5,6
8,15
4,6
3,194, 2,15
2,7, 2,13
Nie znaleziono informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku, ale szukać chyba warto.
Mapy
.jpg) Okolice miejscowości Mocs (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912) |
Galerie
Meteoryty ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (fot. Wadi & Jan Woreczko)
Gross-Divina main mass (MHN Budapeszt).jpg
Masa główna chondrytu zwyczajnego H5 Gross-Divina. Po lewej stronie dwa okazy meteorytu Mocs (8,465 i 2,235 kg), w prawym dolnym rogu meteoryt Ofehértó |
Okazy meteorytu Mocs (źródło: Tschermak 1882)
.jpg) Plansza I |
.jpg) Plansza II |
.jpg) Opis plansz |
Więcej → Mocs/Galeria
Bibliografia
- Brandstätter Franz, Ferrière Ludovic, Köberl Christian, (2013), Meteorites: Witnesses of the Origin of the Solar System (Meteoriten: Zeitzeugen der Entstehung des Sonnensystems), Edition Lammerhuber, 2013, ss. 272.[8] ISBN 978-3901753435.
- Brezina Aristides, (1894), Die Gestaltung der Meteoriten (Vortrag, gehalten den 17. Januar 1894) (Mit 32 Abbildungen im Texte), Schriften des Vereins zur Verbreitung naturwissenschaftlicher Kenntnisse, 34, 1894, s. 251-274, (s. 258-261) (ilustracje).[9] Plik PDF.
- Döll Eduard, (1882), Die Meteorsteine von Mócs. Bemerkungen über die rundlichen Vertiefungen, die Gestalt und Rotation der Meteoriten und eine Fallzone derselben (Mit 4 Lichtdruck-Tafeln (Nr. V-VIII.), Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 32, 1882, s. 421-434 (ilustracje).[10] Plik DjVu.
- Grady Monica M., (2000), Catalogue of Meteorites. 5th Ed., Natural History Museum, Cambridge University Press, London, UK, 2000. ISBN 978-0521663038. Plik NHM Data Portal; plik PDF.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- Koch A., (1882), Bericht über den am 3. Februar d. J. stattgefundenen Meteorsteinfall von Mocs in Siebenbürgen, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, Abt. 1, 1882, s. 116-132.[11] Plik DjVu.
- Koch A., (1883), Ergänzender Bericht über den Meteoritenfall bei Mocs in Siebenburgen am 3. Februar 1882, Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 5, 1883, s. 234-244. Plik IA.
- Łaptaś Andrzej, Ćwiżewicz Małgorzata, (1998), Meteoryty w zbiorach Muzeum Geologicznego w Krakowie, Muzeum Geologiczne ING PAN, Kraków 1998, ss. 34, (s. 20). ISBN 83-909970-1-0.
- Niessl G. von, (1884), Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von Mócs in Siebenbürgen am 3. Februar 1882, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 89, Abt. 2, 1884, s. 283-293. Plik PDF.
- Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[12]
- Tokody László, Dudichné Vendl Mária, (1951), Magyarország meteoritgyűjteményei (Meteorite collections in Hungary), Akadémiai Kiadó, Budapest 1951, ss. 102. Plik
GIF.
- Török József, (1882b), A Magyar Birodalom meteoritjei (II. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (160), 1882, s. 497-514. Plik PDF.
- Tschermak Gustav, (1882), Über die Meteoriten von Mocs, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, 1882, s. 195-209.[13] Plik DjVu.
Przypisy
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Mocs
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Mocs
- Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Naturhistorisches Museum Wien) – Naturhistorisches Museum
- Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest) – Magyar Természettudományi Múzeum Budapest ● Meteorites in the Carpatian Basin
- Meteoryt Mocs w kolekcjach polskich – katalog PTMet
- woreczko.pl – Elipsa rozrzutu (strewn field, strewnfield, distribution ellipse) ● Stopień szokowy S, poziom zszokowania (shock stage)
- Wikipedia (HU) – Mócsi meteorit
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}