PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Meteoryty (kopie)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Under construction icon-orange.svg
 Strona w budowie (Site under construction)
Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while)

Jak się nie ma co się lubi,...

1i
Kopia okazu „MeMorSS” meteorytu Morasko (Konferencja Meteorytowa, Wrocław 2014; fot. Jan Woreczko)

Już w XIX wieku, kiedy zaczęto tworzyć instytucjonalne kolekcje meteorytów, pojawiła się potrzeba wykonywania wiernych kopii (modelu, ang. cast, ros. модель) okazów. Spowodowane to było przede wszystkim koniecznością utrwalenia wyglądu okazu(ów) przed ich pocięciem lub rozbiciem. Drugim nie mniej istotnym powodem było to, że wiele meteorytów jest reprezentowanych przez pojedyncze okazy, więc wykonywano kopie by mogły być one prezentowane w innych kolekcjach. Ponadto, wielu kolekcjonerów poza małymi fragmentami rzadkich meteorytów, może sobie pozwolić na zakup TYLKO ich kopii. Także wiele okazów zostało skopiowanych ze względu na ich wyjątkowe kształty, gdyż większość popularnych kopii to okazy silnie orientowane, ale nie tylko.

Wykonanie ładnej kopii nie jest zadaniem łatwym i trzeba nie lada sztuki by wiarygodnie „podrobić” naturę. Najwyżej oceniane są kopie, które wiernie oddają nie tylko wygląd okazu, ale mają również identyczną wagę co oryginały.


Wiele najbardziej znanych kolekcji i wielkich kolekcjonerów miało (ma) w swoich zbiorach kopie okazów meteorytów:

  • W Muzeum Mineralogicznym w Strasburgu znajduje się interesująca kolekcja kopii, m.in. 10 modeli meteorytu Mocs, kopie obu okazów meteorytu Braunau oraz model meteorytu Cachiyuyal (Chile). Za Leypold (2014): „W skład kolekcji wchodzą dwa modele meteorytu Braunau, partia 12 modeli z Rumunii, 11 modeli pochodzących z Indii (Butsura[7], Pulsora), 3 z Niemiec (Ibbenbüren[13], Linum i Steinbach/Rittersgrün) 2 z Irlandii, 2 z Rosji, 2 z Łotwy, 2 z USA (Chulafinnee).” Większość modeli (39 szt.) została zakupiona od muzeum w Wiedniu, a część (14 szt.) kupiono od handlarza Krantza z Bonn.[14] Zakupów dokonał ówczesny kustosz Emil Cohen.[15] Do dziś z kupionych 53 modeli zachowało się 44 (Leypold 2014). Bardzo ciekawym obiektem jest drewniana skrzynka (22×24 cm) zawierająca 10 modeli meteorytu Mocs! Była ona dołączona do publikacji Döll (1882).
  • Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego w Ostravie ma w swoich zbiorach kopie okazów meteorytu Morávka.
  • W miejscowości Rittersgrün w Saksońskim Muzeum Kolei Wąskotorowej (Sächsische Schmalspurbahn-Museum Rittersgrün e.V.) znajduje się mała ekspozycja poświęcona meteorytowi Steinbach oraz kopia okazu Rittersgrün!
  • Oraz popularne na rynku kolekcjonerskim meteoryty: Adamana[16], Middlesbrough[4][17].
  • Znana bońska firma handlująca minerałami i meteorytami A. i F. Krantz[14] miała w swojej ofercie 20 rożnych kopii. Były to m.in. oba okazy meteorytu Braunau, rosyjskie Sarepta[5] i Karakol[8], piękny Cabin Creek[2], indyjskie Butsura[7], Gopalpur[3] i Goalpara[1], węgierski Gross-Divina i wiele innych.
  • Słynna firma Ward's Natural Science z Rochester w USA[18] prowadziła na przełomie XIX i XX wieku zakrojoną na szeroką skalę sprzedaż meteorytów i ich kopii. W ofercie znajdowało się kilkadziesiąt kopii najsłynniejszych meteorytów. Większość z nich oferowano po kilka dolarów za sztukę. Przykładowo, zestaw 66 sztuk (!) kosztował 150 dolarów!
  • (…).

Fragment katalogu firmy Krantz[14] z 1908 roku z ofertą kopii meteorytów (Gypsmodelle)

Fragment listy kopii meteorytów z oferty Ward's Natural Science[18] z końca XIX wieku

Lista kopii meteorytów w kolekcji muzeum w Chicago (źródło: Farrington 1895)

Lista kopii meteorytów w kolekcji muzeum w Chicago (źródło: Farrington 1903, 1916)

Lista kopii meteorytów w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie (od lewej/góra: Fletcher 1894, 1896, 1914; Prior 1923); kopie z katalogu Priora oznaczone gwiazdką (*) można było kupić!


Popularne kopie w Polsce

Zaginione?

Jerzy Pokrzywnicki w swoim katalogu meteorytów (Pokrzywnicki 1964, s. 157) wymienia kopię niezidentyfikowanego meteorytu w zbiorach nieistniejącego już Zakładu Nauk Geologicznych PAN w Warszawie (którego zbiory przeniesiono do Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie):

A. INSTITUTE OF GEOLOGY OF THE POLISH ACADEMY OF SCIENCES (Zakład Nauk Geologicznych PAN, Warszawa, al. Żwirki i Wigury 6)
Models
54 A model of stony meteorite, few kilograms in weight. As follows from the shape and size, it could be either Zabrodzie — (3.15 kg) or Kuleszówka Meteorite. There were the models of these meteorites in Dorpat.[21] This model resembles very much that of the Zabrodzie Meteorite

Zapewne był to model silnie orientowanego okazu meteorytu Zabrodje? Nie wiadomo, co stało się z tą kopią?! (patrz → Pytania)


Galerie

Kopia meteorytu Adamana[16] (Wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie (Exhibition of meteorites in the Museum of Technology in Warsaw), 2010; fot. Jan Woreczko)

Kopia okazu meteorytu Adamana[16] w kolekcji W&W

Kopia meteorytu Middlesbrough[4] (Wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie (Exhibition of meteorites in the Museum of Technology in Warsaw), 2010; fot. Jan Woreczko)

Kopia okazu meteorytu Middlesbrough[4] w kolekcji W&W

Kopie okazów meteorytu Morávka w zbiorach Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego w Ostravie (fot. Jan Woreczko)

Kopia meteorytu Zabrodje w zbiorach Muzeum Fersmana w Moskwie (fot. Wadi & Jan Woreczko)

Kopia okazu meteorytu Sołtmany (fot. Piotr Górski)

Kopia okazu meteorytu Grüneberg (Wilkanówko) (fot. Piotr Górski)

Kopia okazu meteorytu Baszkówka w zbiorach Muzeum Geologicznego Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie (fot. Jan Woreczko)

Kopia okazu meteorytu Baszkówka w kolekcji W&W

Kopia kompletnego okazu meteorytu Kuźnica w zbiorach Muzeum Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego (fot. Łukasz Karwowski)

Kopia masy głównej meteorytu Elbogen w muzeum zamku Loket (fot. Tomasz Jakubowski)

Kopia mniejszego okazu meteorytu Braunau (fot. Jan Woreczko)

Kopia okazu Coblinera meteorytu Morasko w kolekcji W&W

Kopia okazu meteorytu Hraschina w kolekcji W&W

Pomnik (kopia) meteorytu Hraschina w miejscu spadku (Chorwacja, 2022 r.; fot. Jan Woreczko)

Kopia okazu meteorytu Cabin Creek[2] w kolekcji W&W

Kopia okazu „Rudy” meteorytu Morasko (w głębi po lewej) (wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie, 2010; fot. Jan Woreczko)

Kopia masy głównej meteorytu Bjurböle w zbiorach muzeum w Helsinkach

Kopia masy głównej meteorytu Bjurböle (w pokoju meteorytowym kolekcji Jarkko Kettunena, za biurkiem siedzi córka Emilia)

Kopia okazu M5 meteorytu Stubenberg w ofercie Dietera Heinlein (w kolekcji jeszcze kopie: okazów meteorytu Morávka, okazu M2 meteorytu Renchen oraz okazu nr 2 meteorytu Jesenice) (fot. Dieter Heinlein)

Kopia okazu M2 meteorytu Renchen w ofercie Dietera Heinlein (fot. Dieter Heinlein)

Kopie okazów Kurla i Sawiauk meteorytu Pillistfer w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Tartu


Proces skanowania 3D masy głównej meteorytu Grüneberg (Wilkanówko) w celu sporządzenia jej kopii


Bibliografia

  • Farrington Oliver Cummings, (1916), Catalogue of the Collection of Meteorites, Field Museum of Natural History, Geological Series, Publication 188, vol. III, no. 10, Chicago, March 15, 1916, s. 231-315 (5 plansz), (s. 311-312).[22] Plik DjVu; plik doi.
  • Górski Piotr, (2016), Dlaczego kopie?, Meteoryt, 4, 2016, s. 12-14. Plik PDF.
  • Krantz, Meteoriten-Verzeichnis:
    • Krantz, (~1897), DR F. Krantz Rheinisches Mineralien-Contor Verlag mineralogischer und geologischer Lehrmittel in BONN A. Rh. Katalog Nr 1ª (Siebente Auflage), Bonn ~1897, s. 60-67. [JK][23]
    • Krantz, (1908, Sept.), Rheinisches Mineralien-Kontor, Meteoriten-Verzeichnis Nr. 3, Bonn 1908, s. 2-6, 101.[24] [JK]
    • Krantz, (po 1919), Rheinisches Mineralien-Kontor Dr. F. Krantz :: Bonn, Meteoriten-Verzeichnis, Bonn po 1919, s. 1-8. [TJ]
    • Krantz, (1925, Apr.), Meteoritenverzeichnis, maszynopis, s. 1-6. [UM-K]
    • Krantz, Aufzeichnung, manuskrypty/rękopisy (Handschriften), maszynopisy (Schreibmaschinenschriften). [UM-K]
    • (…).
  • Papp Gábor, (2014), „Gross-Divina, rendelésre” – a nagydivényi meteorit másolatának elkészítése 3D-nyomtatással (a meteorithullás és a példány rövid történetével) (“Gross-Divina on demand” – making of a meteorite replica by 3D printing (with a brief history of the meteorite fall and the specimen)), Annales historico-naturales Musei nationalis hungarici, 106, 2014, s. 53-70. Plik PDF.
  • Prior George T., Hey Max H., (1953), Catalogue of Meteorites. With special reference to those represented in the collection of the British Museum (Natural History), Printed British Museum, 1953, (zbiory własne W&W) (wydanie z 1923 roku – plik iDjVu).
  • Siemaszko Julian Iwanowicz (Симашко Юлиан Иванович), (1891), Каталогъ коллекции метеоритов'ь (Catalogue de la Collection de Météorites de Julion de Siemaschko (Saint Petersbourg, Russie), S.Petersburg 1891 (С. ПЕТЕРБУРГЪ (по июль 1891 г.)), ss. 64.[26][27][28] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , (str. tytułowa).

Przypisy

  1. ^ a b c d meteoryt kamienny Goalpara, znalezisko z 1868 roku w Indiach; achondryt, ureilit URE, TKW 2,7 kg (okaz orientowany)
  2. ^ a b c d e spadek meteorytu Cabin Creek 27 marca 1886 roku w USA; żelazny typ IIIAB, TKW 48,5 kg; patrz → Cabin Creek
  3. ^ a b spadek meteorytu Gopalpur 23 maja 1865 roku w Bangladeszu; chondryt zwyczajny H6, TKW 1600 g; patrz → Tschermak (1872)
  4. ^ a b c d spadek meteorytu Middlesbrough 14 marca 1881 roku w Wielkiej Brytanii; chondryt zwyczajny L6, TKW 1600 g (okaz silnie orientowany)
  5. ^ a b c meteoryt żelazny Sarepta (Сарепта), znalezisko z 1854 roku w Rosji; typ IAB-MG, TKW 14 kg; patrz → Brezina (1894)
  6. ^ spadek meteorytu Wold Cottage 13 grudnia 1795 roku w Anglii; chondryt zwyczajny L6, TKW 25 kg
  7. ^ a b c spadek meteorytu Butsura w 1861 roku w Indiach; chondryt zwyczajny H6, TKW 26 kg (okaz o bardzo nietypowym kształcie!)
  8. ^ a b c spadek meteorytu Karakol (Каракол) 9 maja 1840 roku w Kazachstanie; chondryt zwyczajny LL6, TKW 3 kg; patrz → Urania (1958)
  9. ^ spadek meteorytu Krähenberg 5 maja 1869 roku w Niemczech; chondryt zwyczajny LL5, TKW 16,5 kg (okaz silnie orientowany)
  10. ^ spadek meteorytu Lancé 23 lipca 1872 roku we Francji; chondryt węglisty CO3.5, TKW 51,7 kg; patrz → Drasche (1875)
  11. ^ meteoryt marsjański Nakhla, spadek 29 czerwca 1911 roku w Egipcie; typ nakhlit NAK, TKW 10 kg
  12. ^ meteoryt żelazny Youndegin, znalezisko z 1884 roku w Australii; typ IAB-MG, TKW 3,8 t
  13. ^ spadek meteorytu Ibbenbüren 17 czerwca 1870 roku w Niemczech; achondryt, diogenit DIO, TKW 2 kg
  14. ^ a b c A. i F. Krantz – istniejąca od 1833 firma handlująca minerałami i meteorytami; założył ją we Freibergu August Krantz, później działalność kontynuował jego bratanek Fritz (Friedrich) Krantz; do dziś wiele okazów meteorytów w różnych kolekcjach ma etykiety podpisane, np. Dr. F. Krantz, Rheinisches Mineralien-Contor Bonn; pod koniec XIX wieku kolekcja Krantza zawierała wg Wülfing (1897) meteoryty z 54 różnych lokalizacji o łącznej wadze 72 kg; firma istnieje do dziś; patrz → Krantz Rheinisches Mineralien-Contor
  15. ^ Emil Cohen po 1885 roku objął funkcję profesora mineralogi na Uniwersytecie w Greifswaldzie
  16. ^ a b c silnie orientowany okaz meteorytu znaleziony przez kolekcjonera Roberta Haaga z USA na śmietniku(!); chondryt zwyczajny, nie zgłoszony do klasyfikacji
  17. ^ a b c d co ważne, wierna kopia powinna mieć tę samą wagę co oryginał!
  18. ^ a b c Ward Henry Augustus (1834-1906) – amerykański przyrodnik i geolog. Założyciel przedsiębiorstwa Ward's Natural Science zajmującego się pozyskiwaniem i handlem okazami przyrodniczymi (minerały, meteoryty, skamieniałości, okazy flory i fauny)
  19. ^ meteoryt żelazno-kamienny Imilac, znalezisko z 1822 roku z Chile; pallasyt PMG, TKW 920 kg; patrz → ING PAN w Krakowie
  20. ^ meteoryt żelazno-kamienny Vaca Muerta (po hiszp. martwa krowa) (syn. Taltal) znalezisko z 1861 roku w Chile; mezosyderyt MES-A1, TKW 3,83 tony
  21. ^ chodzi prawdopodobnie o zbiorów Gabinetu Mineralogicznego Uniwersytetu w Tartu (Dorpat, Estonia)?
  22. ^ oraz wcześniejsze wydania: Farrington (1895), Farrington (1903)
  23. ^ materiały udostępnione przez: [JK] – Jarkko Kettunena, [TJ] – Tomasza Jakubowskiego, [UM-K] – Ursule Müller-Krantz
  24. ^ w ofercie były też kopie (modele) meteorytów
  25. ^ katalog zbiorów Gabinetu Mineralogicznego Uniwersytetu w Tartu (Dorpat), Estonia; m.in. meteoryty: Bialystok (Białystok), Bielokrynitschie, Brahin, Braunau, Buschhof, Grüneberg (Wilkanówko), Knyahinya, Kuleschovka, Lenarto, Mezö-Madaras, Okniny, Pillistfer, Pultusk (Pułtusk), Schwetz (Świecie), Seeläsgen (Przełazy), Soko-Banja, Stannern, Steinbach, Tabor, Zaborzika; oraz wiele gipsowych kopii okazów meteorytów
  26. ^ kopię katalogu dla portalu Wiki.Meteoritica.pl udostępniła dr Jadwiga Biała
  27. ^ katalog kolekcji Siemaszki miał kilka wcześniejszych wydań: 1881 (ss. 3), 1882 i 1885 (ss. 7), 1886 (ss. 16, po francusku; Siemachko Julien, Catalogue de la Collection de Météorites de Julien de Siemachko (Saint-Petersbourg, Russie), Paris Janvier 1886 (oraz suppl. wydany po 1889 r.), str. tytułowa); katalog z 1891 roku jest najobszerniejszy (ss. 64)
  28. ^ kolekcję Siemaszki kupił amerykański kolekcjoner H.A. Ward do zbiorów Ward-Coonley Collection, trafiła ona później do Field Museum w Chicago
  29. ^ kolekcja zawierała meteoryty z 603 różnych lokalizacji; katalog miał wiele wcześniejszych wydań, np.: katalog z 1900 wymienia 424 różne meteoryty, natomiast z 1901 – 511 różnych meteorytów; wg katalogu Wülfinga z 1897 kolekcja liczyła wówczas 179 różnych meteorytów; ilustrowany katalog z 1892 roku; więcej patrz → Ward's Natural Science

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Meteoryty_(kopie)”
Osobiste