(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Aerolit Okraszewskiego
Z Wiki.Meteoritica.pl
m (→Bibliografia) |
m (→Co i gdzie spadło?) |
||
| Linia 23: | Linia 23: | ||
'''Aleksander Franciszek Chodkiewicz''' (1778-1838) (herbu Gryf z Mieczem) był pisarzem, chemikiem, mecenasem kultury, kolekcjonerem, senatorem Królestwa Polskiego i oficerem Armii Wielkiego Księstwa Litewskiego (źródło: Wikipedia). Interesująca jest jego działalność kolekcjonerska. Chodkiewicz, jak wielu możnych tamtych czasów, zgromadził olbrzymi zbiór książek, obrazów, minerałów i numizmatów, czyli modny wówczas tzw. '''gabinet osobliwości'''{{Kunstkamera}}. Zbiór ten znajdował się początkowo w Pekałowie, później w Warszawie i ostatecznie znalazł się w pałacu w '''Młynowie na [[Ukraina|Ukrainie]]'''. Zbiór ten uległ później rozproszeniu, zlicytowaniu i częściowemu zniszczeniu na początku XX wieku. Pozostałości zbioru zostały przekazane razem z archiwaliami w 1920 i 1936 roku do Muzeum Narodowego w Krakowie, a po wojnie, jako tzw. Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, trafiło do Archiwum Narodowego w Krakowie <!--(sygn. AMCh 1–1121)--> (źródło: Wikipedia). | '''Aleksander Franciszek Chodkiewicz''' (1778-1838) (herbu Gryf z Mieczem) był pisarzem, chemikiem, mecenasem kultury, kolekcjonerem, senatorem Królestwa Polskiego i oficerem Armii Wielkiego Księstwa Litewskiego (źródło: Wikipedia). Interesująca jest jego działalność kolekcjonerska. Chodkiewicz, jak wielu możnych tamtych czasów, zgromadził olbrzymi zbiór książek, obrazów, minerałów i numizmatów, czyli modny wówczas tzw. '''gabinet osobliwości'''{{Kunstkamera}}. Zbiór ten znajdował się początkowo w Pekałowie, później w Warszawie i ostatecznie znalazł się w pałacu w '''Młynowie na [[Ukraina|Ukrainie]]'''. Zbiór ten uległ później rozproszeniu, zlicytowaniu i częściowemu zniszczeniu na początku XX wieku. Pozostałości zbioru zostały przekazane razem z archiwaliami w 1920 i 1936 roku do Muzeum Narodowego w Krakowie, a po wojnie, jako tzw. Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, trafiło do Archiwum Narodowego w Krakowie <!--(sygn. AMCh 1–1121)--> (źródło: Wikipedia). | ||
| + | Patrz → [[Indeks nazwisk]]. | ||
Jeśli rzeczywiście Okraszewski był świadkiem spadku meteorytu i posiadał jego okaz, to prawdopodobnie zdarzenie to miało miejsce na Ukrainie pomiędzy rokiem 1824, kiedy to przeprowadził się do wsi Tychoml, a 1838 rokiem, w którym zmarł właściciel gabinetu osobliwości Chodkiewicz, mieszkający w nieodległej wsi Młynów? | Jeśli rzeczywiście Okraszewski był świadkiem spadku meteorytu i posiadał jego okaz, to prawdopodobnie zdarzenie to miało miejsce na Ukrainie pomiędzy rokiem 1824, kiedy to przeprowadził się do wsi Tychoml, a 1838 rokiem, w którym zmarł właściciel gabinetu osobliwości Chodkiewicz, mieszkający w nieodległej wsi Młynów? | ||
Wersja z 09:46, 10 maj 2018
 |
Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while) |
Skarby gabinetów osobliwości
Przeglądając stare rocznik gazet można natknąć się na ciekawe informacje.
W tomie 4 Biblioteki Warszawskiej z 1842 roku znajduje się obszerna relacja[1] Stanisława Okraszewskiego z jego podróży do Wiednia. W końcu 1841 r. wyruszył w podróż przez Galicję i Kraków do Wiednia, skąd po rocznym pobycie udał się do Niemiec. Swoje wrażenia z odbytej podróży opisał barwnie i ciekawie w opublikowanych później Szkicach podróżnego w przelocie przez Europę w r. 1842. Był Okraszewski człowiekiem żywo zainteresowanym nauką czemu dał wyraz opisując szczegółowo m.in. wiedeńskie muzea.
Fragment relacji z wizyty Okraszewskiego (1842) w wiedeńskim muzeum historii naturalnej (s. 14) (pisownia oryginalna, wyróżnienia w tekście Redakcja):
(…) Między aerolitami odznacza się jedyny może w swoim rodzaju a 150 funt. ważący kamień znaleziony w Elbogen, szkoda jednak iż spadek jego z powietrzokręgu nie jest udowodnionym. Rzadkością już jest kamień podobny 5 tylko funtów ważący; koniecznie się tu przeto pochlubić muszę iż do zbioru ś.p. hrabiego Generała Chodkiewicza ofiarowałem aerolit piętnastofuntowy, na którego burzliwy i grzmotny spadek, własnémi oczyma na ziemi naszéj patrzałem. (…)
Bardzo ciekawa jest zawarta w tym fragmencie dygresja dotycząca aerolitu. Z opisu wynika, że Stanisław Okraszewski był świadkiem spadku meteorytu i posiadał jego okaz o wadze 15 funtów (ok. 7 kg)! Okaz ten przekazał do zbioru „ś.p. hrabiego Generała Chodkiewicza”.
Co i gdzie spadło?
Stanisław h. Lubicz Okraszewski (1785-1865) (herbu Lubicz) – poeta, krytyk, nauczyciel; po swoich licznych wojażach po Europie osiadł ok. 1824 roku we wsi Tychoml na Wołyniu na Ukrainie, gdzie zmarł w 1865 roku (źródło: iPBS).[2]
Prawdopodobnie wymienionym przez Okraszewskiego (1842) „ś.p. hrabią Generałem Chodkiewiczem”, był Aleksander Chodkiewicz mieszkający w niedalekim Młynowie, w którym zmarł w 1838 roku?
Aleksander Franciszek Chodkiewicz (1778-1838) (herbu Gryf z Mieczem) był pisarzem, chemikiem, mecenasem kultury, kolekcjonerem, senatorem Królestwa Polskiego i oficerem Armii Wielkiego Księstwa Litewskiego (źródło: Wikipedia). Interesująca jest jego działalność kolekcjonerska. Chodkiewicz, jak wielu możnych tamtych czasów, zgromadził olbrzymi zbiór książek, obrazów, minerałów i numizmatów, czyli modny wówczas tzw. gabinet osobliwości[3]. Zbiór ten znajdował się początkowo w Pekałowie, później w Warszawie i ostatecznie znalazł się w pałacu w Młynowie na Ukrainie. Zbiór ten uległ później rozproszeniu, zlicytowaniu i częściowemu zniszczeniu na początku XX wieku. Pozostałości zbioru zostały przekazane razem z archiwaliami w 1920 i 1936 roku do Muzeum Narodowego w Krakowie, a po wojnie, jako tzw. Archiwum Młynowskie Chodkiewiczów, trafiło do Archiwum Narodowego w Krakowie (źródło: Wikipedia).
Patrz → Indeks nazwisk.
Jeśli rzeczywiście Okraszewski był świadkiem spadku meteorytu i posiadał jego okaz, to prawdopodobnie zdarzenie to miało miejsce na Ukrainie pomiędzy rokiem 1824, kiedy to przeprowadził się do wsi Tychoml, a 1838 rokiem, w którym zmarł właściciel gabinetu osobliwości Chodkiewicz, mieszkający w nieodległej wsi Młynów?
W katalogu meteorytów Meteoritical Bulletin jest zarejestrowany w tym okresie na tym terenie tylko spadek meteorytu Okniny.
Czy zaginiony okaz „aerolitu Okraszewskiego (Chodkiewicza)” to masa główna meteorytu Okniny? Spadek tego meteorytu miał miejsce rano 8 stycznia 1834 roku na terenie Ukrainy w powiecie krzemienieckim. Według skąpych relacji spadł wówczas pojedynczy okaz meteorytu kamiennego (chondryt zwyczajny LL6) wagi ok. 30 funtów, z czego zachowało się w zbiorach tylko ~300 gramów! Wsie Okniny, Tychoml i Młynów leżą bardzo blisko siebie.
Ile jeszcze skarbów zawierały dawne gabinety osobliwości (Kunstkamera)?[3] Pewnie nigdy się już nie dowiemy.
Sugestia Pokrzywnickiego
Jerzy Pokrzywnicki w swoim przeglądzie powojennych kolekcji w Polsce (Pokrzywnicki 1964, Bulletin), wymienia nazwisko Okraszewskiego, jako kustosza zbiorów króla Stanisława Augusta oraz że mogły znajdować się w niej meteoryty:
| Pokrzywnicki (1964, Bulletin)
(…) Maybe there were meteorites in the collection of King Stanisław August (the custodian Okraszewski). Howewer, there are not the slightest data on this subject. (…) | 
|
Ciekawostka
O atencji z jaką odnosił się do nauki Stanisław Okraszewski, świadczy przypis jaki zamieścił w swoich szkicach na temat słowa natura/przyroda (pisownia oryginalna):
(*) Nie mogę przystać na wyraz nowotny przyroda zamiast natura. Jedyną jego zaletą jest: że skraca zbyt długie przyrodzenie, lecz równie jest niewłaściwym. — Wszedłszy w naturę języka naszego przekonamy się iż przyjmek polski przy, oznaczając tylko dodatek, przykładkę do większéj jakiéj całości, żadnym cudem ogarniać nie może największéj ze wszystkich całości natury. Jeden rój więcéj po wyrojeniu się pasieki, niespodziane jagnie po wykoceniu się stada, raptem wykwitła brodawka na nosie, oto prawdziwa przyroda do pasieki, do owiec, do nosa, lecz wyżéj niechaj lichego wyrazu tego źle zrozumiany puryzm nie wystrycha. Szkoda że zwyczaj wielki ten prawodawca językowy nie pozwala nam natury raczéj urodą nazywać. — Wyraz ten ogarniałby wtenczas, wszystko co się rodzi i urodzi lecz, zalotny nasz język oderwał nadobną tę nazwę od pnia do konarów od maju, a sam tylko kwiat natury nim uczcił i piękność.
Lokalizacja
(M) Młynów, (T) Tychomel
Miejsce spadku meteorytu Okniny
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Wieś Tychomel (dawn. Tychoml, ukr. Тихомель) w obwodzie chmielnickim, w rejonie biłohirskim.
Wieś Młynów (ukr. Млинів) w obwodzie rówieńskim, rejon młynowski.
Bibliografia
- Okraszewski Stanisław h. Lubicz, (1842), Szkice podróżnego w przelocie przez Europę w r. 1842 (Część czwarta i piąta),[4] Biblioteka Warszawska, 4, 1842, s. 1-236 (s. 14). Plik sLib; plik PDF.
- Pokrzywnicki Jerzy, (1964), Meteorites missing from the Polish Collections, Bulletin de la Société des Amis des Sciences et des Lettres de Poznań. Série B. Sciences mathématiques et naturelles, Livr. XVII, Poznań 1964, s. 127-138, (s. 128). Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Woreczko Jan, (2016), Doniesienia z Wiki. Skarby gabinetów osobliwości, Meteoryt, 2, 2016, s. 13. Plik PDF; plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
Przypisy
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Wikipedia – Aleksander Chodkiewicz (1776–1838)
- Wikipedia – Młynów (obwód rówieński) ● Pekałów ● Tychomel
- iPSB (Internetowy Polski Słownik Biograficzny) – Stanisław Okraszewski h. Lubicz (1785–1865)
