O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja z 19:31, 4 sty 2019

24. czeski meteoryt

Žďár nad Sázavou (Žďár)[1] →
Pierwsze znalezione okazy („Oba dosud nalezené meteority Žďár nad Sázavou – vpravo první meteorit (6g), vlevo druhý meteorit (40g)”) (fot. Pavel Spurný[2], Astronomical Institute AS CR)
Spadek
Lokalizacja	Žďár nad Sázavou, Czechy
Położenie[4]	49°28,28'N, 15°49,28'E[3]
Data	9 grudnia 2014 roku, 16:16:45-54 UT (wtorek)
Charakterystyka
Typ	chondryt zwyczajny L3 (L3.9)[5]
Masa	5,92 + 39,25 g
Liczba okazów	dwa okazy
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
Žd'ár nad Sázavou[1], Rudolec[6], EN091214

Bardzo jasny bolid obserwowany 9 grudnia 2014 roku (wtorek) nad Czechami, z którego spadły meteoryty.

Meteoroid i bolid

9 grudnia 2014 roku o godzinie 16:16:45 UT przeciął niebo bardzo jasny bolid, jego przelot zarejestrowały kamery sieci European Fireball Network (EN) (cztery stacje^[7]) oraz Polish Fireball Network (PFN, PKiM). Otrzymał on oznaczenie EN091214.

Według dostępnych w internecie informacji (wyliczenia przeprowadzone przez Pavla Spurnego^[2] z EN) w ziemską atmosferę wszedł meteoroid o wadze ok. 200 kg z prędkością 22 km/s pod kątem 25 stopni do powierzchni Ziemi. Zapłonął na wysokości ok. 100 km w okolicach miasta Opava i kontynuował swój lot w kierunku południowo zachodnim^[8]. Przebył on w czasie ok. 9 sekund drogę 170 km (tak długa droga jest rzadkością). Największą jasność osiągnął będąc na wysokości 37 km na północny wschód od miejscowości Vír (jego jasność w maksimum wynosiła nawet –14^m, a obliczona jasność absolutna –3,3^m). Zgasł na wysokości 25 km, 6 km na południowy wschód od miejscowości Žďár nad Sázavou, wyhamowując do prędkości ok. 5 km/s. Jego waga wynosiła wówczas mniej niż 1 kg. Jest zatem oczywiste, że nastąpił spadek meteorytu.

W końcowej fazie lotu (ang. dark flight) meteoryt uległ znacznemu rozdrobnieniu (liczba fragmentów jest szacowana na tysiące^[9]), a jego małe fragmenty szybko wyhamowały i po kilku minutach spadły na powierzchnię Ziemi. Obliczono, że fragment o wadze 6 gramów uderzył w ziemię po 8 minutach z prędkością ok. 30 m/s, a okaz 40 g po 5,5 minutach lotu spadł z prędkością ok. 40 m/s. Obszar spadku ma około 4 km szerokości i 30 km długości.^[9] Rozciąga się od tamy Vír (Vírské přehrady), gdzie mogły spaść najmniejsze fragmenty niesione wiatrem na SSW, aż w okolice wsi Bohdalov. Największy okaz powinien spaść w lesie na SSW od wsi Rudolec.

Wyliczono przybliżoną heliocentryczną orbitę meteoroidu^[10]:

• wielka półoś a=2,3 AU;
• mimośród e=0,705;
• odległość perihelium q=0,668 AU;
• nachylenie orbity i=3,1°;
• prędkość geocentryczną 19,2 km/s.

Wartości te pozwalają przypuszczać, że meteoroid należał do roju Southern December delta Arietids^[11] (DSA).

Znaleziska

Znaleziono pierwsze okazy. W okolicy Nová Ves u Nového Města na Moravě w wyniku zakrojonych na szeroką skalę poszukiwań, po kilkunastu dniach od bolidu, znaleziono okaz wyglądający na chondryt.

Pierwszy okaz o wadze 5,93 g znalazł Tomáš Holenda astronom amator^[12]. Wstępne oględziny wskazują na chondryt zwyczajny typu L o niskim typie petrograficznym (3.9).

Drugi okaz znaleziono dopiero 12 stycznia 2015 roku w okolicy miejscowości Vatín. Według portalu Astronomický ústav AV ČR: na początku stycznia, gdy stopniał śnieg, podjęto dalsze poszukiwania. Poszukiwania kontynuowano na terenie, gdzie mogły spaść okazy o wadze 30-50 gramów. 12 stycznia Tomáš Henych z Astronomického ústavu Akademie věd znalazł okaz o wadze około 41 gramów. Okaz znaleziono w odległości tylko 19 metrów od obliczonej pozycji rejonu, gdzie powinny spaść okazy o tej wadze!

Miejsca znalezienia pierwszego i drugiego okazu dzieli odległość ok. 8,3 km.

Klasyfikacja

Analizę i klasyfikację meteorytu (pierwszego okazu) przeprowadzili dr Jakub Haloda z żoną dr Patricií Halodovou w laboratorium czeskiej służby geologicznej (České geologické služby). Meteoryty spadłe z bolidu obserwowanego 9 grudnia 2014 roku to chondryty zwyczajne typu L3.9.^[13][5] Badacze przygotowali już zgłoszenie nowego meteoryt do Meteoritical Bulletin Database i zaproponowali dla niego nazwę Žďár nad Sázavou (w skrócie Žďár; pol. Zdziar nad Sazawą).^[9]

Jest to kolejny czeski meteoryt znaleziony w wyniku analiz obserwacji jasnych bolidów zarejestrowanych przez aparaty/kamery sieci European Fireball Network^[14] – Benešov, Morávka, Příbram^[15] (oraz słowackie Košice).

Lokalizacja

Žďár nad Sázavou (pol. Zdziar nad Sazawą), Nové Město na Moravě, Vatín.

Pierwszy, mniejszy okaz znaleziono w okolicy Nová Ves u Nového Města na Moravě (w punkcie o współrzędnych 49°31'55.4"N, 16°04'59.8"E). Drugi, większy znaleziono w pobliżu miejscowości Vatín (w punkcie o współrzędnych 49°30'04.5"N, 15°58'59.0"E).

Na portalu Český rozhlas znajduje się mapka z zaznaczoną przybliżoną linią, gdzie prawdopodobnie spadły fragmenty meteorytu („Přibližná trasa dopadu části úlomků”). Znajduje się tam również fotografia Pavla Spurnego^[2], który trzyma w ręku meteoryt („Astronom Pavel Spurný při pátrání po meteoritu na Vysočině”)^[16]. Fotografia opatrzona jest komentarzem „Největší část tělesa dopadla jihozápadně od Rudolce”.

Zidentyfikowano obszar, gdzie mogła spaść większa część meteorytów, ma on wymiary około 200×300 metrów. Znajduje się około jeden kilometr na południowy zachód od wsi Rudolec. Teren ten porastają gęste świerkowe zarośla, część miejsc jest podmokłych. Mniejsze fragmenty mogą znajdować się w pobliżu wyimaginowanej linii (czerwona na mapie obok) łączącej wsie Ždánice, Řečice i Rudolec.

Trasa bolidu przebiegała niedaleko od miejsca, gdzie w 1619 roku w okolicy miejscowości Odranec prawdopodobnie spadły meteoryty.

Galeria

Prawdopodobne miejsca znalezienia okazów

Miejsce znalezienia okazu 5,93 g (stan: 14 marca 2015 r., godziny poranne)

Miejsce znalezienia okazu ~40 g (stan: 20 marca 2015 r., około południa)

Przypisy

Zobacz również

• meteoryty: Benešov, Košice, Morávka, Renchen‎, Stubenberg
• doniesienie Odranec

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Žďár nad Sázavou
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Žďár nad Sázavou

• Česká astronomická společnost – Jasný bolid 9. 12. 2014  ●  23. meteorit s rodokmenem potvrzen
• Astronomický ústav, Akademie věd České republiky (AV ČR) – Mimořádný bolid v podvečer 9. prosince 2014 nad Českou republikou aneb co a kde spadlo na Vysočině (Mimořádný bolid v podvečer 9. prosince 2014 nad Českou republikou: co a kde spadlo na Vysočině)  ●  23. meteorit s rodokmenem na světě nalezen
• Facebook – Astronomický ústav AV ČR
• Hvězdárna a planetárium Plzeň – Na Vysočině nalezen první úlomek meteoritu  ●  Čeští astronomové našli druhý fragment meteoritu
• Hvězdárna Valašské Meziříčí – Spektrum nejjasnějšího bolidu v roce 2014 zachyceno
• YouTube – BOLID nad Polską 9 12 2014 161645UT)
• lunarmeteoritehunters – Germany / Czech Rep. / Poland / Austria Fireball Meteor 09DEC2014
• Polish Fireball Network (PKiM) – BOLID z 9 grudnia 2014
• Karmaka Meteorites – First meteorite found near Nová Ves, close to Nového Města na Moravě on 20 December, ~3 p.m. CET/ Meteorite fall near Rudolec, Jihlava district, Czech Republic, 9 December, 16:16:45 UTC  ●  A second meteorite (39.3 grams) of the Czech bolide on 9 December 2014 was found near Vatín on January 12 by Czech astronomers, first meteorite classified as type L3.9  ●  Žd’ár nad Sázavou is officially registered in the Meteoritical Bulletin Database

• Meteor Data Center – Southern December delta Arietids
• Meteor Showers Online – Delta Arietids

• woreczko.pl – Sieci bolidowe (Fireball network)

Mass media

• Aktuálně.cz – Pavel Spurný nejen o meteoritu Žďár v České televizi
• TN.nova.cz – METEORIT V ČESKU: Úlomky našli na Žďársku, jedná se o bolid
• CeskaTelevize.cz – Události  ●  Události
• Český rozhlas – Astronomové už týden pročesávají les na Vysočině, hledají vzácný meteorit (mapa – prawdopodobny rejon spadku)