O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja z 19:40, 27 lis 2013

Spadek na Słowenii 9 kwietnia 2009 roku.

Bolid z którego spadł meteoryt Jesenice został zarejestrowany przez kamery sieci European Fireball Network (EN) i otrzymał oznaczenie EN090409. Meteoroid wszedł w atmosferę pod kątem 59° i z małą prędkością, dlatego pomimo małej masy początkowej do powierzchni Ziemi doleciało kilka fragmentów. Znaleziono w wyniku poszukiwań trzy okazy:

• 2,293 kg (okaz nr 1, 17 maja 2009 r.; 46.42136°N, 14.05217°E),
• 361 g (nr 2, 21 lipca 2009 r.; 46.41797°N, 14.05322°E) i
• 956 g (nr 3, 27 sierpnia 2009 r.; 46.42456°N, 14.04369°E)

Bolid zapłonął na wysokości 88 km i po 6,6 s zgasł na wysokości ~18 km. Leciał pod kątem 58,8° do powierzchni Ziemi. Początkowa masa meteoroidu wynosiła około 170±80 kg, a wszedł on w atmosferę z małą prędkością 13,78 km/s, osiągając w maksimum jasność -15^m (większą niż jasność Księżyca w pełni).

Być może, mając na uwadze bliskość dat i identyczny typ L6, meteoroid z którego spadł meteoryt Jesenice pochodził z tego samego strumienia (stream) z którego spadł meteoryt Sołtmany? Oba meteoryty mają podobną średnią zawartość Fa i Fs (fajalit i ferrosilit) na poziomie odpowiednio 25mol% i 21mol%. Stwierdzono również małą liczbę chondr oraz są one niekompletne i słabo zarysowane. Meteoryt Jesenice nie jest zbrekcjowany, zaobserwowano mało żyłek szokowych (shock veins).

Metodologia badań

Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (mean composition of main silicates, oxides and phosphates) i chemicznych (chemical compositions), zawartości izotopów gazów szlachetnych (noble gas abundances), radioizotopów kosmogenicznych (cosmogenic radionuclides).

Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału^[4]:

• skład mineralogiczny identyfikowano i analizowano na płytkach cienkich (thin slices, thin sections^[5]); na nich też określono stopień szokowy (S, shock stage); badania prowadzono na mikroskopie optycznym (polarizing microscope) w świetle spolaryzowanym przechodzącym i odbitym oraz za pomocą mikroskopu skaningowego (scanning electron microscope);

• skład chemiczny (bulk chemistry) - zużyto mały fragment bez skorupy obtopieniowej o wadze około 1 g; skład chemiczny meteorytu Jesenice jest bardzo zbliżony do średniego składu chondrytów typu L^[6];

• do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (short-lived cosmogenic radionuclides) użyto kilku fragmentów o wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w tym samym laboratorium do którego skierowano próbki meteorytu Sołtmany. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech^[7] na spektroskopie gamma HPGe (high-purity germanium detector)^[8]; analizy izotopów krótko-, średnio- i długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, Neutron Activation Analysis^[9]) na próbkach o wagach kilkudziesięciu miligramów;

• analizę gazów szlachetnych (noble gas abundances) w meteorycie przeprowadzona na dwóch małych fragmentach o masach około 100 mg; wyznaczono w jej wyniku m.in. czas przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej tzw. CRE age (cosmic-ray exposure age)^[10];

Lokalizacja

miejsca spadku poszczególnych okazów (miejsce znalezienia największego okazu odpowiada pozycji z MetBull)

Przybliżona trajektoria bolidu

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Znaleziono trzy okazy.

Meteoryt spadły w trudnym górzystym terenie, obszar spadku ma około 800 ha.

Bibliografia

• +Bischoff Addi, Jersek Miha, Grau Thomas, Mirtic Breda, Ott Ulrich, et al., (2011), Jesenice - A new meteorite fall from Slovenia. Meteoritics & Planetary Science, vol. 46, nr 6, 2011, s. 793-804. Plik PDF ; Plik adsabs

• +Spurný Pavel, Borovička Jiří, Kac Javor, Kalenda Pavel, et al., (2010), Analysis of instrumental observations of the Jesenice meteorite fall on April 9, 2009. Meteoritics & Planetary Science, vol. 45, nr 8, 2010, s. 1392-1407. Plik PDF ; Plik adsabs

Przypisy

1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
2. ^ portal zurnal24.si ocenia masę spadłych okazów na 15-30 kg
3. ^ pierwszy okaz znaleziono po ponad miesiącu i już było na nim widać oznaki wietrzenia
4. ^ z ogólnej masy znalezionych okazów około 50 g zostało uznanych za zaginione
5. ^ płytka cienka - thin section
6. ^ McSween H.Y.Jr., Huss G.R., (2010), Cosmochemistry. Cambridge University Press 2010
7. ^ LNGS, Laboratori Nazionali del Gran Sasso
8. ^ pomimo, że pierwsze próbki trafiły do detektora po 103 dniach od spadku, udało się zarejestrować wiele krótkożyciowych izotopów
9. ^ neutronowa analiza aktywacyjna - NAA, Neutron Activation Analysis
10. ^ CRE age - cosmic-ray exposure age

Zobacz również

• badania meteorytu Sołtmany

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Jesenice
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Jesenice

• [meteorite-list] - Meteorite casting • foto-1 • foto-2
• Rocks from Space Picture of the Day - April 9, 2010
• Slovenska tiskovna agencija (STA) - Astronomer and Slovenian Museum Clash over Meteorite Find
• zurnal24.si - Izza Marsa na Mežaklo