PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Jesenice

Z Wiki.Meteoritica.pl

0i

„Bliźniak” meteorytu Sołtmany?

Jesenice
Jesenice (specimen 361 g) MC-2.jpg
Okaz nr 2 (fot. Marcin Cimała)
Spadek
Lokalizacja Słowenia
Położenie[1] 46°25'16.92"N,
14°03'07.80"E
Data 9 kwietnia 2009 r., 00:59:46 UT (czwartek)
Uwagi prawdopodobnie nie udało się odszukać wszystkich okazów[2]
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny L6
Masa 3,667 kg[3], największy fragment 996,8 g
Liczba okazów 3 okazy we fragmentach
Cechy stopień zszokowania S3, zwietrzenia W0/1[4]
Meteoritical Bulletin Database

Spadek meteorytów na Słowenii 9 kwietnia 2009 roku (czwartek) (chondryt zwyczajny L6).

Bolid, z którego spadł meteoryt Jesenice, został zarejestrowany przez kamery sieci European Fireball Network (EN) i otrzymał oznaczenie EN090409. Meteoroid wszedł w atmosferę pod kątem 59° i z małą prędkością, dlatego mimo małej masy początkowej do powierzchni Ziemi dotarło kilka fragmentów. Atanackov (2010) ocenia całkowitą masę spadłych okazów na 15-30 kg.

Bolid zapłonął na wysokości 88 km i po 6,6 s zgasł na wysokości ~18 km. Leciał pod kątem 58,8° do powierzchni Ziemi. Początkowa masa meteoroidu wynosiła około 170±80 kg, a wszedł on w atmosferę z małą prędkością 13,78 km/s, osiągając w maksimum jasność –15m (większą niż jasność Księżyca w pełni) (Spurný et al. 2010).

Szczegółowy opis obserwacji, wyniki analiz zapisów wideo i danych sejsmologicznych oraz opis znalezionych okazów w pracy Spurný et al. (2010). Tam też wyznaczona z modeli mapa lokalizacji i mas fragmentów.


Znaleziono dotychczas trzy okazy:

Znalezisko waga data znalezienia miejsce znalezienia znalazca
nr 1 2,293 kg 17 maja
2009 r.
46.42136°N,
14.05217°E
Jožef Pretnar, Bojana Krajnc
nr 2 361 g 21 lipca
2009 r.
46.41797°N,
14.05322°E
Ralph Sporn, Martin Neuhofer
nr 3 956,4 g 27 sierpnia
2009 r.
46.42456°N,
14.04369°E
Danijel Repe
Znalezisko uwagi
nr 1 wiele fragmentów[5]; największy 996,8 g (okaz nazwany przez znalazców BOJO); rozbity okaz wybił krater 25 cm średnicy i głęboki na 12 cm (Bischoff et al. 2011)
nr 2 okaz całkowity; okaz leżał zagłębiony w ściółkę leśną
nr 3 okaz całkowity; najbardziej zwietrzały

Wszystkie trzy okazy (fragmenty)[3] meteorytu znajdują się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Lublanie (Slovenian Museum of Natural History).


Być może, mając na uwadze bliskość dat (ten sam miesiąc) i identyczny typ L6, meteoroid z którego spadł meteoryt Jesenice pochodził z tego samego strumienia (stream) z którego spadł meteoryt Sołtmany? Oba meteoryty mają podobną średnią zawartość FaFs (fajalit i ferrosilit) na poziomie odpowiednio 25mol% i 21mol%. W obu tych meteorytach stwierdzono małą liczbę chondr, są one niekompletne i słabo zarysowane. Meteoryt Jesenice nie jest zbrekcjowany, zaobserwowano mało żyłek szokowych (shock veins).

Metodologia badań

Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (mean composition of main silicates, oxides and phosphates) i chemicznych (chemical compositions), zawartości izotopów gazów szlachetnych (noble gas abundances), radioizotopów kosmogenicznych (cosmogenic radionuclides).

Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału[3]:

  • skład mineralogiczny identyfikowano i analizowano na płytkach cienkich (thin slices, thin sections[6]); na nich też określono stopień szokowy (S, shock stage); badania prowadzono na mikroskopie optycznym (polarizing microscope) w świetle spolaryzowanym przechodzącym i odbitym oraz za pomocą mikroskopu skaningowego (scanning electron microscope);
  • skład chemiczny (bulk chemistry) – zużyto mały fragment bez skorupy obtopieniowej o wadze około 1 g; skład chemiczny meteorytu Jesenice jest bardzo zbliżony do średniego składu chondrytów typu L[7];
  • do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (short-lived cosmogenic radionuclides) użyto kilku fragmentów o wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w tym samym laboratorium, do którego skierowano próbki meteorytu Sołtmany. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech[8] na spektroskopie gamma HPGe (high-purity germanium detector)[9]; analizy izotopów krótko-, średnio- i długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, Neutron Activation Analysis[10]) na próbkach o wagach kilkudziesięciu miligramów;
  • analizę gazów szlachetnych (noble gas abundances) w meteorycie przeprowadzono na dwóch małych fragmentach o masach około 100 mg; wyznaczono w jej wyniku m.in. czas przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej tzw. CRE age (cosmic-ray exposure age)[11];


Lokalizacja

miejsca spadku poszczególnych okazów (miejsce znalezienia największego okazu odpowiada pozycji z MetBull)

Przybliżona trajektoria bolidu

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Znaleziono dotychczas trzy okazy. Atanackov (2010) ocenia całkowitą masę spadłych okazów na 15-30 kg.

Meteoryt spadły w trudnym górzystym terenie, obszar spadku ma około 800 ha.


Obliczony rejon spadku meteorytów (źródło: Atanackov 2010)

Projekcja trajektorii bolidu na powierzchnię ziemi (linia niebieska) z zaznaczonymi dwoma punktami fragmentacji (eksplozji) meteoroidu (E1, E2). Półprzezroczysty żółty i zielony obszar wskazuje obliczony rejon spadku dla różnych modeli mas i kształtów fragmentów. Jasnożółty obszar oznacza miejsce większego prawdopodobieństwa spadku z pierwszej fragmentacji, niebieski dla fragmentów z drugiej fragmentacji. Zaznaczono również miejsca znalezienia okazów.

Galerie

Okazy (fragmenty) meteorytu (Atanackov et al. 2010)



Bibliografia

  • +Ambrožič Bojan, (2012), Mineralogija Meteorita Jesenic (Mineralogy of meteorite Jesenice), Praca dyplomowa, Ljubljana 2012. Plik PDF.
  • +Atanackov Jure, Jeršek Miha, et al., (2010), Meteorit z Mežakle, Ministrstvo RS za kulturo, 2010, ss. 56, ISBN 978-961-91197-7-8.
  • Bischoff Addi, Jersek Miha, Grau Thomas, Mirtic Breda, Ott Ulrich, et al., (2011), Jesenice – A new meteorite fall from Slovenia, Meteoritics & Planetary Science, vol. 46(6), 2011, s. 793-804. Plik doi; plik aDs.
  • Borovička Jiří, Spurný Pavel, Brown Peter, (2015), Small Near-Earth Asteroids as a Source of Meteorites, arXiv.org, arXiv:1502.03307, 2015 (abstrakt).[12] Plik PDF; plik doi.
  • +Lenart Alenka, Jeršek Miha, Mirti Breda, Šturm Sašo, (2010), Meteorite Jesenice: Mineral and chemical composition of the fusion crust of ordinary chondrite (Meteorit Jesenice: Mineralno-kemijska sestava žgalne skorje navadnega hondrita), Geologija, 53/2, Ljubljana 2010, s. 139-146. Plik PDF.
  • Spurný Pavel, Borovička Jiří, Kac Javor, Kalenda Pavel, et al., (2010), Analysis of instrumental observations of the Jesenice meteorite fall on April 9, 2009, Meteoritics & Planetary Science, vol. 45(8), 2010, s. 1392-1407. Plik doi; plik aDs.

Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ Atanackov (2010) ocenia masę spadłych okazów na 15-30 kg
  3. ^ a b c z ogólnej masy znalezionych okazów około 50 g zostało uznanych za zaginione
  4. ^ pierwszy okaz znaleziono po ponad miesiącu i już było na nim widać oznaki wietrzenia
  5. ^ a b c największe fragmenty: 996,8 g, 239,1 g, 193,2 g, 145,1 g, 61,1 g, 54,8 g, 53,8 g, 45,8 g, 38,9 g, 33,3 g oraz kilkadziesiąt mniejszych okruchów (Ambrožič 2012)
  6. ^ płytka cienka – thin section
  7. ^ McSween H.Y.Jr., Huss G.R., (2010), Cosmochemistry, Cambridge University Press 2010
  8. ^ LNGS, Laboratori Nazionali del Gran Sasso
  9. ^ pomimo, że pierwsze próbki trafiły do detektora po 103 dniach od spadku, udało się zarejestrować wiele krótkożyciowych izotopów
  10. ^ neutronowa analiza aktywacyjna – NAA, Neutron Activation Analysis
  11. ^ CRE age – cosmic-ray exposure age
  12. ^ bolidy/meteoryty: Benešov, Jesenice, Košice, Križevci, Morávka

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Jesenice
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Jesenice

Mass media

Osobiste