O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja z 17:52, 8 cze 2018

Deszcz meteorytów

Spadek deszczu meteorytów 13 października 1877 roku (sobota) w okolicy miasta Sokobanja (serb. Сокобања, dawn. Soko-Banja) w Serbii. Chondryt zwyczajny LL4, TKW ~80 kg.

O spadku meteorytu donosił tygodnik Wędrowiec w numerze 66 z 1878 roku (pisownie oryginalna):

— D. 13 paźdz. r. z. we wsi Sokol-Banja w obwodzie aleksinackim w Serbii spadł aerolit. Rozprysł się na kawałki. Największy ważył około 38 kilogr. Cały meteoryt ważył pewno do 80 kg. C. g. 3,502. Skład: żelaza metalicznego 3,8; krzemianów 96,2.

Dokładny opis okoliczności spadku i znajdowanych okazów znajduje się w publikacjach Brezina (1885) i Döll (1877).

Kolekcje

Fragmenty meteorytu Soko-Banja w największych kolekcjach:

Zbiór	waga fragmentów (Koblitz MetBase)	uwagi
Belgrade, Nat. Hist. Mus.	16,29 kg
Budapest, Eötvös Lorand Univ.	2,59 kg
Vienna, Naturhist. Mus.	2,56 kg	fotografie w Koblitz MetBase
London, Nat. Hist. Mus.	2,2 kg
Paris, Mus. d'Hist. Nat.	1,83 kg
Budapest, Nat. Mus.	1 kg
(…)
Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci.	155 g	155,3 g fragment (Tiirmaa 1996) (Geoscience collections of Estonia: record)
(…)

W polskich kolekcjach prywatnych znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

© Jan Woreczko & Wadi

(B) Bieli Potok, Blendija, (D) Dugo Polje, (M) Mužinac, (S) Sokobanja, Šarbanovac

Przybliżony obszar znajdowania okazów (Döll 1877)

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Przybliżony obszar (elipsa spadku) gdzie znajdowano okazy (Döll 1877).

Mapa okolic spadku meteorytu; Fallkarte Sokobanya (Sarbanovac) 1:300.000 Seite 186 (Brezina 1885)

Mapa okolic Banja i Šarbanovac z zaznaczonymi miejscami znalezienia okazów meteorytu Soko-Banja (mapa w skali 1:300000; Brezina 1885).

Zaznaczone na mapie okazy:

Nr	waga [kg]	kierunek/kąt lotu, głębokość
1.	16,31	225°/52°, 0,8 m
2.	9	340°/82°, 0,7 m
3.	38 (=30 Oka[2])	(największy okaz)
4.	0,6	110°/30°, 0,02 m

Kierunek lotu meteoroidu podany został w stosunku do południka magnetycznego (magn. Meridian) w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara.

Mapa okolic spadku meteorytu (Döll 1877)

Mapa rejonu Soko Banja i Serbanovac z zaznaczonymi schematycznie obszarem, na którym znajdowano okazy meteorytu Soko-Banja (Döll 1877).

Komentarz do ilustracji (Döll 1877, s. 285):

(…) Die Lage des Fallortes ist aus den Kärtchen 1 und 2 ersichtlich, die nach der Karte des k. k. österreichischen Generalstabes angefertigt sind. In 2 erscheint das Gebiet, auf welchem bis jetzt Steine aufgelesen worden sind, durch eine Linie umgrenzt. (…)

Według Döll'a (1877) teren spadku miał długość 1½ mili na ½ mili długości, czyli zakładając, że są to mile węgierskie^[3], daje to ~12×4 km (wg Koblitz MetBase obszar spadku ma rozmiar 7×1 mili angielskiej).

Mapy

Teren na zachód od Soko-Banja (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912). Współrzędne na mapie w układzie odniesienia Ferro[4]

Miejscowości Soko-Banja i Šarbanovac (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912). Współrzędne na mapie w układzie odniesienia Ferro[4]

Galerie

Okaz meteorytu ze zbiorów muzeum w Belgradzie (dla Wiki.Meteoritica.pl: Aleksandar Luković, property of NHM Belgrade, Serbia)	Okaz o wadze 1,97 kg ze zbiorów NHM w Londynie (źródło: Prior 1916)
Fragment 155,3 g meteorytu Soko-Banja ze zbiorów Uniwersytetu w Tartu (źródło: Geoscience collections of Estonia)	Fragment meteorytu Soko-Banja (70 g, najdłuższy rozmiar 4,5 cm) z kolekcji Geological Survey of India, Calcutta

Bibliografia

• Brezina Aristides, (1885), Die Meteoritensammlung des k. k. mineralogischen Hofkabinetes in Wien am 1. Mai 1885 (Mit vier Tafeln (Nr. II-V).), Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 35, 1885, s. 151-276 (ilustracje).^[5][6] Plik DjVu.

• Döll Eduard, (1877), Der Meteorsteinfall von Soko-Banja, nord-östlich von Aleksinac, am 13. Oct. 1877, Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, Jahrgang 1877, s. 283-287.^[7] Plik DjVu.

• Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.

• Kosmos, (1878), O meteorze, który spadł z początkiem października 1877 w Sokol-Banja w Serbii, podaje bliższe wiadomości p. S. M. Losanitch^[8], profesor w Belgradzie, w ostatnim zeszycie "Ber. d. deut. ch. Ges., R. 3, 1878, s. 37-39 (Kronika naukowa).^[9] Plik sLib.

• Losanitsch S.M., (1878), Das Meteor von Sokol-Banja in Serbien, Berichte der Deutschen chemischen Gesellschaft zu Berlin, 11, 1878, s. 96-98. Plik DjVu.

• +Pančić Josif (Панчић Јосиф), (1880), Соко-Бања. Први метеорит у Србији, Beograd 1880. Plik IMG.

• Prior George T., (1916), The Meteoric Stones of Launton, Warbreccan, Cronstad, Daniel's Kuil, Khairpur, and Soko-Banja, Mineralogical Magazine , 18(83), 1916, s. 1-25. Plik PDF.

• Tiirmaa Reet (Тийрмаа Р.Т.), (1983), Каталог метеоритов коллекции Института геологии АН ЭССР на октября 1981 г. (The catalog of meteorites from the collection of the Geological Institute of the Estonian Academy of Sciences on October 1, 1981), Метеоритика (Meteoritika), vol. 42, 1983, s. 170-182.^[10]

• Wędrowiec, nr 66, 1878, s. 226. Plik pLib.

Przypisy

Zobacz również

• Dawne jednostki miar i wag

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Soko-Banja
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Soko-Banja

• Muzeum Historii Naturalnej w Belgradzie (Natural History Museum in Belgrade; Belgrade, Nat. Hist. Mus.) – Prirodnjački muzej u Beogradu  ●  Geološki sektor
• Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry of Russian Academу of Sciences (The Laboratory of Meteoritics; Moscow, Vernadsky Inst. Geochem.) – Институт геохимии и аналитической химии им. В.И. Вернадского Российской академии наук (Лаборатория метеоритики), ГЕОХИ РАН  ●  Soko-Banja  ●  [katalog → Явнель (1986)]
• Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Natural History Museum Vienna; Vienna, Naturhist. Mus.) – Naturhistorisches Museum Wien  ●  Die Meteoritensammlung  ●  Mineralogy & Petrography  ●  [katalogi → Partsch (1843); Brezina (1885); Brezina (1895); Brezina (1896); Berwerth (1903)]
• Uniwersytet w Tartu, Estonia (University of Tartu, Estonia; Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci.) – Tartu Ülikool, Eesti  ●  Tartu Ülikooli loodusmuuseum ja botaanikaaed – Natural History Museum and Botanical Garden  ●  Geoscience collections of Estonia (search meteorite)  ●  [katalogi → Levinson-Lessing (1897); Tiirmaa (1983); Tiirmaa (1994)]
• Geological Survey of India, Calcutta (भारतीय भूवैज्ञानिक सर्वेक्षण, कोलकाता; Calcutta, Mus. Geol. Surv. India) – VirtualMuseum  ●  [katalog → Sen Gupta et al. (1982)]

• Meteoryt Soko-Banja w kolekcjach polskich – Wadi & Jan Woreczko Collection

• woreczko.pl – Elipsa rozrzutu (Strewn field, strewnfield, distribution ellipse)

• Wikipedia – Sokobanja
• Wikipedia (SR) – Сокобањски метеорит
• Wikipedia (DE) – Okka (Einheit)

• Soko-Banja.org – Sokobanjski meteorit
• Blic.rs – Svi srpski meteoriti

Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …)

• Pančić (1880)
• okoliczności spadku
• mapy