(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Dawne jednostki miar i wag
Z Wiki.Meteoritica.pl
Spis treści |
Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while) |
Wybrane definicje i wartości dawnych jednostek miar stosowanych w Europie, cytowanych na stronach Wiki.Meteoritica.pl (źródła: Wikipedia).
Miary czasu
Kalendarz juliański/gregoriański
- Wikipedia – Kalendarz gregoriański ● Kalendarz juliański
- Wikipedia – Daty nowego i starego porządku
Miary długości/odległości
Cal
Cal – (ang. inch, niem. Zoll) pozaukładowa jednostka miary długości odpowiadająca początkowo potrojonej długości średniego ziarna jęczmienia.
- symbol: in, również zapis z użyciem cudzysłowu (np. 15")
cal angielski inch 25,4 (dokładnie 25,3995) mm cal pruski 26,17 mm cal wiedeński Wiener Zoll 26,3402 mm
- Wikipedia – Cal
Łokieć
Łokieć – (ang. ell, niem. Elle, franc. Aune, czes. loket) tradycyjna miara nawiązująca do średniej długości ręki od stawu łokciowego do końca palca środkowego. Łokieć dzielił się najczęściej na 2 stopy albo 24 cale.
Łokieć miał bardzo różne wartości w zależności od regionu i okresu. W Polsce jego długość mieściła się w zakresie 57-65 cm. Łokieć austriacki (Wiener Elle) miał 77,8 cm, czeski 59,3 cm (český loket), łokieć morawski (moravský loket) 78,9 cm.
- Wikipedia – Łokieć (miara)
Mila
Mila – (ang. mile, niem. Meile) dawna jednostka długości o różnej wartości, zależnej od rejonu i okresu. Nazwa pochodzi z łac. mille – tysiąc. Początkowo mila oznaczała 1000 kroków podwójnych.
mila austriacka/węgierska Postmeile, mérföld, postamérföld 7585,9 m = 4000 Klefter mila morska Nautische Meile, Seemeile 1852 m = 1 minuta kątowa mila lądowa mile 1609 m = 1760 jardów mila pruska Landleuge 5532,5 m mila geograficzna geographic mile 7421,6 m = 1/15 stopnia na równiku mila rosyjska Старорусская миля 7467,6 m = 7 wiorst
Sążeń
Sążeń – (ang. Fathom; niem. Klafter) niemetryczna, antropometryczna jednostka długości. Miara miała długość rozpostartych ramion dorosłego mężczyzny, ok. 2 metry.
Klafter Wiener 1,8965 m
- Wikipedia – Sążeń
Stopa
Stopa – (ang. foot, niem. Fuß) jednostka miary nawiązująca do przeciętnej długości stopy ludzkiej, w różnych okresach i krajach miała inną długość.
- symbol: ft, również zapis z użyciem apostrofu (np. 30')
1 stopa = ½ łokcia = 12 cali
stopa angielska foot 30,480 cm
- Wikipedia – Stopa (miara)
Wiorsta
Wiorsta – (niem. Werst, ros. Верста) rosyjska miara długości równa 1/7 mili rosyjskiej (7467,6 m). Do 1835 roku: 1077 m, po 1835 roku: 1066,78 m.
- Wikipedia – Wiorsta
Miary wagi
Centnar, cetnar
Centnar, cetnar – (ang. hundredweight, niem. Zentner ) pozaukładowa jednostka masy wynosząca ok. 50 kg.
- symbol: cwt
- Wikipedia – Cetnar
Funt
Funt – (ang. Pound; niem. Pfund; węg. Font)
- symbol: lb, ℔
1 funt = 16 uncji = 32 łuty
przykład Funt angielski Pound 0,45359237 kg Funt austriacki Österreich Pfund, Wiener Pfund 0,560012 kg Funt rosyjski ℔ russ. 0,4095124 kg Buschhof, Nerft
- Wikipedia – Funt (masa)
Gran
Gran – (ang. grain, niem. Gran) jednostka masy zwana także ziarnem.
- symbol: gr
1 gran = 1/288 grzywny
- Wikipedia – Gran (jednostka)
Kwintla
Kwintla (ćwierćłut) – stara pruska miara wagi
1 kwintla = ¼ łuta
Łut
Łut – (niem. Lot, Loth; węg. lat)
1 łut = 1/32 funta
1 łut = 4 kwintle (ćwierćłuty)
- Wikipedia – Łut
Okka
Okka – dawna miara masy stosowana w Imperium Osmańskim; wg Wikipedii: 1 Okka = 2¼ funta wagi = 1,282 kg.[1]
- symbol (skrót): Oka
- Wikipedia (DE) – Okka (Einheit)
Pud
Pud – (niem. Pud, ros. Пуд) rosyjska jednostka wagowa.
1 pud = 40 funtów rosyjskich = 16,38 kg
1 pud = 1280 łutów = 3840 zołotników = 368640 doli
- Wikipedia – Pud
Uncja
Uncja – (ang. ounce; niem. unze)
- symbol: oz, uncja aptekarska ℥
1 uncja = 1/16 funta
1 uncja = 2 łuty
Miara temperatury
Skala Réaumura
Temperatura zamarzania wody wynosi 0 (zero) stopni Réaumura, temperatura wrzenia 80 stopni Réaumura, czyli 1°C = 0,8°R.
TRéaumura = TCelsjusza · 4/5
TCelsjusza = TRéaumura · 5/4
- Wikipedia – Skala Réaumura
Bibliografia
- +Jagielski M., (1872), Zupełny wykład i praktyczne zastósowanie metrycznych miar i wag które od 1. Stycznia roku 1872. muszą być używane…, Poznań 1872. Plik DjVu.
Przypisy
Linki zewnętrzne
- Wikipedia – Dawne jednostki miar i wag ● Miary nowopolskie ● Systemy miar stosowane na ziemiach polskich
- Wikipedia (DE) – Alte Maße und Gewichte (Preußen) ● Alte Maße und Gewichte (Österreich)