Mocs

	Mocs →
	280px Największy okaz meteorytu Mocs i meteoryt Pleşcoi; zbiory muzeum w Cluj-Napoca (fot. Dan Uza)
	Spadek
Lokalizacja	Cluj, Rumunia
Położenie	46°48'N, 24°02'E
Data	3 lutego 1882 roku, 16:00 (piątek)
	Charakterystyka
Typ	chondryt zwyczajny L5-6
Masa	300 kg, największy okaz 35,7 kg
Liczba okazów	~3000 okazów, deszcz meteorytów
Cechy	stopień szokowy S3-5
	Meteoritical Bulletin Database
	Synonimy →
	w NHM Cat: Bare, Gjilatelke, Gyulateke, Gyulatelke, Keszu, Klausemburg, Klausenburg, Kyolos, Marokháza, Mociu, Modok, Olah Gyéres, Palatka, Vajda-Kamaras, Visa; w MetBase: Marokhaza, Moci; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja Wiki woreczko (dyskusja | edycje) z dnia 09:57, 23 kwi 2014

(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)

Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) w okolicy miejscowości Mociu (dawniej Mocs) w Rumunii (chondryt zwyczajny L5-6^[5], TKW 300 kg).

Jasną kulę ognia zaobserwowano początkowo powyżej krainy Hont vármegye na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w kierunku południowo-wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i dźwięki podobne do grzechotania i bzyczenia. Na północny-zachód od rumuńskiego miasta Mocs (obecnie Mociu) i w samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze (elipsie spadku) rozciągającym się z NW na SE o powierzchni około 60 km² zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów. Największy znaleziono w Mocs i ważył 35,7 kg^[1]. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i dystrybucji mas. Opis okoliczności spadku, wagi i cechy znalezionych okazów oraz ich ilość i lokalizację opisał Koch w swoich artykułach (Koch 1882, 1883).

Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z elipsą spadku meteorytu Pułtusk.

Brak informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku.

Okazy i fragmenty meteorytu Mocs w największych kolekcjach:

Zbiór	waga okazów (Koblitz MetBase)	uwagi
Vienna, Naturhist. Mus.	118 kg	około 1600 okazów^[6]
Cluj, Min. Mus. Univ.^[7]	37,0 kg	w tym okaz około 32,7 kg^[1]
Budapest, Nat. Mus.	16,1 kg^[8]
London, Nat. Hist. Mus.	14,8 kg
Washington, Natl. Mus. Nat. Hist.	7 kg
Budapest, Eötvös Lorand Univ.	6448 g
Chicago, Field Mus. Nat. Hist.	6066 g
Paris, Mus. d'Hist. Nat.	3,33 kg
(…)
Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci.^[9]	212 g	213,37 cs (Pilski 2001)
Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ.	22 g	21,5 hs (Pilski 2001)

W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

(B) Baré, (G) Gyulatelka, (K) Keszü, (M) Marokháza, Mocs, (P) Palatka, (O) Oláh Gyéres, (V) Visa, Vajda Kamarás

Muzeum w Cluj-Napoca

Schematyczny rejon spadku

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Obecnie rumuńska miejscowość Mocs nazywa się Mociu.

Bolid leciał od północnego zachodu na południowy wschód.

Mapa rejonu spadku meteorytu Mocs (źródło: Koch 1882)

Spadło (zebrano) około 3000 okazów na obszarze o eliptycznym kształcie, rozmiarze ~4×15 km (3×20 km wg Koch 1883) i powierzchni około 60 km².

Wielkość zbieranych kamieni rosła od strony NW obszaru w kierunku SE (najmniejsze okazy znaleziono w okolicach Gyulatelka (obecnie Coasta), Visa (Vişea) i Marokháza (Tăuşeni); średnie: Baré (Bărăi), Vajda Kamarás (Vaida-Cămăraş) i Palatka (Pălatca); największe: Oláh Gyéres (Ghirişu Român), Keszü (Chesău) i Mocs (obecnie Mociu)), największy okaz o wadze około 35,7 kg^[1] w samym Mocs (Koch 1882, 1883).

Największe okazy (Koch 1883):

lokalizacja	waga (kg)
Mocs Oláh Gyéres-Mocs Oláh Gyéres Palatka Keszü Vajda Kamarás Keszü-Palatka	35,7 8,5 8,37, 6,06, 5,6 8,15 4,6 3,194, 2,15 2,7, 2,13

Nie znaleziono informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku, ale szukać chyba warto.

Mapy

Okolice miejscowości Mocs (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)

Mocs/Galeria

Okaz meteorytu Mocs ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (fot. © NHM, Ludovic Ferrière; za zgodą)

Czarna skorupa obtopieniowa i lekko zwietrzałe wnętrze okazu

Meteoryty ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (fot. Wadi & Jan Woreczko)

Gross-Divina main mass (MHN Budapeszt).jpg

Masa główna chondrytu zwyczajnego H5 Gross-Divina. Po lewej stronie dwa okazy meteorytu Mocs (8,465 i 2,235 kg), w prawym dolnym rogu meteoryt Ofehértó

Okazy meteorytu Mocs (źródło: Tschermak 1882)

Plansza I

Plansza II

Opis plansz

Więcej → Mocs/Galeria

Bibliografia

Bielz Eduard Albert, (1882), Der Meteorsteinfall von Mocs, in der Mezöség Siebenbürgens, Verhandlungen und Mitteilungen des Siebenbürgischen Vereins für Naturwissenschaften zu Hermannstadt, 32, 1882, s. 126-147. Plik PDF, plik DjVu.

Brandstätter Franz, Ferrière Ludovic, Köberl Christian, (2013), Meteorites: Witnesses of the Origin of the Solar System (Meteoriten: Zeitzeugen der Entstehung des Sonnensystems), Edition Lammerhuber, 2013, ss. 272.^[10] ISBN 978-3901753435.

Brezina Aristides, (1894), Die Gestaltung der Meteoriten (Vortrag, gehalten den 17. Januar 1894) (Mit 32 Abbildungen im Texte), Schriften des Vereins zur Verbreitung naturwissenschaftlicher Kenntnisse, 34, 1894, s. 251-274, (s. 258-261) (ilustracje).^[11] Plik PDF.

Döll Eduard, (1882), Die Meteorsteine von Mócs. Bemerkungen über die rundlichen Vertiefungen, die Gestalt und Rotation der Meteoriten und eine Fallzone derselben (Mit 4 Lichtdruck-Tafeln (Nr. V-VIII.), Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 32, 1882, s. 421-434 (ilustracje).^[12] Plik DjVu.

Szablon:Döll (1887)

Grady Monica M., (2000), Catalogue of Meteorites. 5th Ed., Natural History Museum, Cambridge University Press, London, UK, 2000. ISBN 978-0521663038. Plik NHM Data Portal; plik PDF.

Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.

Koch A., (1882), Bericht über den am 3. Februar d. J. stattgefundenen Meteorsteinfall von Mocs in Siebenbürgen, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, Abt. 1, 1882, s. 116-132.^[13] Plik DjVu.

Koch A., (1883), Ergänzender Bericht über den Meteoritenfall bei Mocs in Siebenburgen am 3. Februar 1882, Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 5, 1883, s. 234-244. Plik IA.

Łaptaś Andrzej, Ćwiżewicz Małgorzata, (1998), Meteoryty w zbiorach Muzeum Geologicznego w Krakowie, Muzeum Geologiczne ING PAN, Kraków 1998, ss. 34, (s. 20). ISBN 83-909970-1-0.

Niessl G. von, (1884), Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von Mócs in Siebenbürgen am 3. Februar 1882, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 89, Abt. 2, 1884, s. 283-293. Plik PDF.

Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.^[14]

Tokody László, Dudichné Vendl Mária, (1951), Magyarország meteoritgyűjteményei (Meteorite collections in Hungary), Akadémiai Kiadó, Budapest 1951, ss. 102. Plik ~~GIF~~.

Török József, (1882b), A Magyar Birodalom meteoritjei (II. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (160), 1882, s. 497-514. Plik PDF.

Tschermak Gustav, (1882), Über die Meteoriten von Mocs, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, 1882, s. 195-209.^[15] Plik DjVu.

Przypisy

^ ^a ^b ^c ^d ^e największy okaz ważył 35,7 kg według Koch (1883) i informacji na stronie muzeum mineralogicznego w Cluj-Napoca; wg Koblitz MetBase największy okaz ważył 56 kg
^ meteoryt Pleşcoi, spadek 12 czerwca 2008 roku w Rumunii; chondryt zwyczajny L5-6, jeden okaz 6,913 kg
^ ^a ^b Cluj – obecnie Kluż-Napoka (rum. Cluj-Napoca), dawniej niem. Klausenburg‎
^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
^ ^a ^b dawniej L6 (Grady 2000)
^ Brandstätter (2013)
^ Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w Cluj-Napoca; tam też fotografia największego okazu
^ Tokody (1951)
^ okaz ten znajduje się w zbiorach Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie (Łaptaś 1998, Pilski 2001)
^ bogato ilustrowany album poświęcony kolekcji meteorytów w Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu
^ zawiera 32 litografie okazów meteorytów: Bella Roca, Babb's Mill (Blake's Iron), Cabin Creek, Glorieta Mountain, Goalpara, Hessle, Hex River Mountains, Ilimaes (iron), Kokstad, Mocs, Puquios, Pultusk (Pułtusk), Sarepta, Stannern, Tucson (syn. Santa Rita)
^ zawiera cztery plansze z fotografiami okazów meteorytu Mocs;
wg informacji zawartej na stronach Muzeum Mineralogicznego w Strasburgu, do celów edukacyjnych, do publikacji dołączona była drewniana skrzynka zawierająca 10 kopii (modeli) meteorytu Mocs
^ z mapą rejonu spadku
^ bardziej aktualna internetowa wersja katalogu znajduje się na stronach Polskiego Towarzystwa Meteorytowego – katalog PTMet; tam objaśnienie stosowanych skrótów (cs – complete specimen, hs – half specimen, ep – end piece, fc – fragment with crust, f – fragment, sc – slice with crust, s – slice, …); więcej → woreczko.pl – Oznaczenia okazów – skróty
^ Mit 2 Tafeln (dodatkowo dwie plansze: Taf. I i Taf. II)

Zobacz również

więcej → Mocs/Galeria
Meteoryty imperium węgierskiego

Linki zewnętrzne

Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Mocs
Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Mocs

Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Natural History Museum Vienna; Vienna, Naturhist. Mus.) – Naturhistorisches Museum Wien ● Die Meteoritensammlung ● Mineralogy & Petrography ● [katalogi → Partsch (1843); Brezina (1885); Brezina (1895); Brezina (1896); Berwerth (1903)]
Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest; Budapest, Nat. Mus.) – Magyar Természettudományi Múzeum Budapest ● ~~Katalog Tokody (1951) ● Meteorites in the Carpatian Basin (english); Kárpát-medencei meteoritok (hungarian)~~ ● [katalog → Ravasz (1969)]
Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w Cluj-Napoca, Rumunia (Museum of Mineralogy, Babeș-Bolyai University, Cluj-Napoca; Cluj, Min. Mus. Univ.) – Muzeul de Mineralogie Universitatea Babeș-Bolyai din Cluj ● Colectia de meteoriti ● fotogaleria: Dan Uza ● [katalogi → Koch (1885); Bedelean (1979)]
Meteoryt Mocs w kolekcjach polskich – katalog PTMet

woreczko.pl – Elipsa rozrzutu (strewn field, strewnfield, distribution ellipse) ● Stopień szokowy S, poziom zszokowania (shock stage)

Wikipedia (HU) – Mócsi meteorit

[56kg-0] ^ ^a ^b ^c ^d ^e największy okaz ważył 35,7 kg według Koch (1883) i informacji na stronie muzeum mineralogicznego w Cluj-Napoca; wg Koblitz MetBase największy okaz ważył 56 kg

[1] teoryt Pleşcoi, spadek 12 czerwca 2008 roku w Rumunii; chondryt zwyczajny L5-6, jeden okaz 6,913 kg

[Cluj-2] Cluj – obecnie Kluż-Napoka (rum. Cluj-Napoca), dawniej niem. Klausenburg‎

[3] śli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database

[L6-4] wniej L6 (Grady 2000)

[5] Brandstätter (2013)

[6] Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w Cluj-Napoca; tam też fotografia największego okazu

[7] Tokody (1951)

[8] z ten znajduje się w zbiorach Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie (Łaptaś 1998, Pilski 2001)

[9] to ilustrowany album poświęcony kolekcji meteorytów w Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu

[10] zawiera 32 litografie okazów meteorytów: Bella Roca, Babb's Mill (Blake's Iron), Cabin Creek, Glorieta Mountain, Goalpara, Hessle, Hex River Mountains, Ilimaes (iron), Kokstad, Mocs, Puquios, Pultusk (Pułtusk), Sarepta, Stannern, Tucson (syn. Santa Rita)

[11] zawiera cztery plansze z fotografiami okazów meteorytu Mocs;
wg informacji zawartej na stronach Muzeum Mineralogicznego w Strasburgu, do celów edukacyjnych, do publikacji dołączona była drewniana skrzynka zawierająca 10 kopii (modeli) meteorytu Mocs

[12] z mapą rejonu spadku

[13] rdziej aktualna internetowa wersja katalogu znajduje się na stronach Polskiego Towarzystwa Meteorytowego – katalog PTMet; tam objaśnienie stosowanych skrótów (cs – complete specimen, hs – half specimen, ep – end piece, fc – fragment with crust, f – fragment, sc – slice with crust, s – slice, …); więcej → woreczko.pl – Oznaczenia okazów – skróty

[14] Mit 2 Tafeln (dodatkowo dwie plansze: Taf. I i Taf. II)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Mocs

Z Wiki.Meteoritica.pl

Lokalizacja

Mapy

Mocs/Galeria

Bibliografia

Przypisy

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Widok

Osobiste

Nawigacja

wiki.meteoritica.pl

Szukaj

Narzędzia

Mocs →
280px Największy okaz meteorytu Mocs^[1] i meteoryt Pleşcoi^[2]; zbiory muzeum w Cluj-Napoca (fot. Dan Uza)
Spadek
Lokalizacja	Cluj^[3], Rumunia
Położenie^[4]	46°48'N, 24°02'E
Data	3 lutego 1882 roku, 16:00 (piątek)
Charakterystyka
Typ	chondryt zwyczajny L5-6^[5]
Masa	300 kg, największy okaz 35,7 kg^[1]
Liczba okazów	~3000 okazów, deszcz meteorytów
Cechy	stopień szokowy S3-5
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Bare, Gjilatelke, Gyulateke, Gyulatelke, Keszu, Klausemburg, Klausenburg^[3], Kyolos, Marokháza, Mociu, Modok, Olah Gyéres, Palatka, Vajda-Kamaras, Visa; w MetBase: Marokhaza, Moci; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi