(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Jesenice
Z Wiki.Meteoritica.pl
(Różnice między wersjami)
(→Lokalizacja) |
|||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
| lokalizacja = Słowenia | | lokalizacja = Słowenia | ||
| położenie = 46°25'16.92"N,<br>14°03'07.80"E | | położenie = 46°25'16.92"N,<br>14°03'07.80"E | ||
| - | | data = 9 kwietnia 2009 r., 00:59:46 UT | + | | data = 9 kwietnia 2009 r., 00:59:46 UT (czwartek) |
| - | | uwagi = prawdopodobnie nie udało się odszukać wszystkich okazów<ref>portal zurnal24.si ocenia masę spadłych okazów na 15-30 kg</ref> | + | | uwagi = prawdopodobnie nie udało się odszukać wszystkich okazów<ref>portal zurnal24.si ocenia masę spadłych okazów na 15-30 kg</ref> |
| typ = chondryt zwyczajny, L6 | | typ = chondryt zwyczajny, L6 | ||
| masa = 3,67 kg | | masa = 3,67 kg | ||
| liczba = 3 okazy | | liczba = 3 okazy | ||
| - | | cechy = stopień zszokowania S3, zwietrzenia W0/1<ref>pierwszy okaz znaleziono po ponad miesiącu i już było na nim widać oznaki wietrzenia</ref> | + | | cechy = stopień zszokowania S3, zwietrzenia W0/1<ref>pierwszy okaz znaleziono po ponad miesiącu i już było na nim widać oznaki wietrzenia</ref> |
}} | }} | ||
| - | Spadek na Słowenii 9 kwietnia 2009 roku. | + | Spadek na Słowenii 9 kwietnia 2009 roku (czwartek). |
| - | Bolid z którego spadł meteoryt Jesenice został zarejestrowany przez kamery sieci ''European Fireball Network'' (EN) i otrzymał oznaczenie '''EN090409'''. Meteoroid wszedł w atmosferę pod kątem 59° i z małą prędkością, dlatego | + | Bolid z którego spadł meteoryt Jesenice został zarejestrowany przez kamery sieci ''European Fireball Network'' (EN) i otrzymał oznaczenie '''EN090409'''. Meteoroid wszedł w atmosferę pod kątem 59° i z małą prędkością, dlatego mimo małej masy początkowej do powierzchni Ziemi doleciało kilka fragmentów. Znaleziono w wyniku poszukiwań dotychczas trzy okazy: |
| - | * 2,293 kg ( | + | * okaz nr 1, '''2,293 kg''' (znaleziony 17 maja 2009 r.; w miejscu o współrzędnych 46.42136°N, 14.05217°E), |
| - | * | + | * nr 2, '''361 g''' (21 lipca 2009 r.; 46.41797°N, 14.05322°E) i |
| - | * | + | * nr 3, '''956 g''' (27 sierpnia 2009 r.; 46.42456°N, 14.04369°E) |
| - | Bolid zapłonął na wysokości 88 km i po 6,6 s zgasł na wysokości ~18 km. Leciał pod kątem 58,8° do powierzchni Ziemi. Początkowa masa meteoroidu wynosiła około 170±80 kg, a wszedł on w atmosferę z małą prędkością 13,78 km/s, osiągając w maksimum jasność -15<sup>m</sup> (większą niż jasność Księżyca w pełni). | + | Bolid zapłonął na wysokości 88 km i po 6,6 s zgasł na wysokości ~18 km. Leciał pod kątem 58,8° do powierzchni Ziemi. Początkowa masa meteoroidu wynosiła około 170±80 kg, a wszedł on w atmosferę z małą prędkością 13,78 km/s, osiągając w maksimum jasność -15<sup>m</sup> (większą niż jasność Księżyca w pełni). |
| - | Być może, mając na uwadze bliskość dat i identyczny typ L6, meteoroid z którego spadł meteoryt Jesenice pochodził z tego samego strumienia (''stream'') z którego spadł meteoryt '''[[Sołtmany]]'''? Oba meteoryty mają podobną średnią zawartość '''Fa''' i '''Fs''' (fajalit i ferrosilit) na poziomie odpowiednio 25mol% i 21mol%. | + | Być może, mając na uwadze bliskość dat i identyczny typ L6, meteoroid z którego spadł meteoryt Jesenice pochodził z tego samego strumienia (''stream'') z którego spadł meteoryt '''[[Sołtmany]]'''? Oba meteoryty mają podobną średnią zawartość '''Fa''' i '''Fs''' (fajalit i ferrosilit) na poziomie odpowiednio 25mol% i 21mol%. W obu tych meteorytach stwierdzono małą liczbę chondr, są one niekompletne i słabo zarysowane. Meteoryt Jesenice nie jest zbrekcjowany, zaobserwowano mało żyłek szokowych (''shock veins''). |
== Metodologia badań == | == Metodologia badań == | ||
| - | Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (''mean composition of main silicates, oxides and phosphates'') i chemicznych (''chemical compositions''), zawartości izotopów gazów szlachetnych (''noble gas abundances''), radioizotopów kosmogenicznych (''cosmogenic radionuclides''). | + | Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (''mean composition of main silicates, oxides and phosphates'') i chemicznych (''chemical compositions''), zawartości izotopów gazów szlachetnych (''noble gas abundances''), radioizotopów kosmogenicznych (''cosmogenic radionuclides''). |
| - | Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału<ref>z ogólnej masy znalezionych okazów około 50 g zostało uznanych za zaginione</ref>: | + | Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału<ref>z ogólnej masy znalezionych okazów około 50 g zostało uznanych za zaginione</ref>: |
| - | * skład mineralogiczny identyfikowano i analizowano na płytkach cienkich (''thin slices'', ''thin sections''<ref>płytka cienka - [http://en.wikipedia.org/wiki/Thin_section ''thin section'']</ref>); na nich też określono stopień szokowy (S, ''shock stage''); badania prowadzono na mikroskopie optycznym (''polarizing microscope'') w świetle spolaryzowanym przechodzącym i odbitym oraz za pomocą mikroskopu skaningowego (''scanning electron microscope''); | + | * skład mineralogiczny identyfikowano i analizowano na płytkach cienkich (''thin slices'', ''thin sections''<ref>płytka cienka - [http://en.wikipedia.org/wiki/Thin_section ''thin section'']</ref>); na nich też określono stopień szokowy (S, ''shock stage''); badania prowadzono na mikroskopie optycznym (''polarizing microscope'') w świetle spolaryzowanym przechodzącym i odbitym oraz za pomocą mikroskopu skaningowego (''scanning electron microscope''); |
| - | * skład chemiczny (''bulk chemistry'') - zużyto mały fragment bez skorupy obtopieniowej o wadze około 1 g; skład chemiczny meteorytu [[Jesenice]] jest bardzo zbliżony do średniego składu chondrytów typu L<ref>McSween H.Y.Jr., Huss G.R., (2010), '''Cosmochemistry.''' Cambridge University Press 2010</ref>; | + | * skład chemiczny (''bulk chemistry'') - zużyto mały fragment bez skorupy obtopieniowej o wadze około 1 g; skład chemiczny meteorytu [[Jesenice]] jest bardzo zbliżony do średniego składu chondrytów typu L<ref>McSween H.Y.Jr., Huss G.R., (2010), '''Cosmochemistry.''' Cambridge University Press 2010</ref>; |
| - | * do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (''short-lived cosmogenic radionuclides'') użyto kilku fragmentów o wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w tym samym laboratorium do którego skierowano próbki meteorytu [[Sołtmany]]. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech<ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/Laboratori_Nazionali_del_Gran_Sasso LNGS, Laboratori Nazionali del Gran Sasso]</ref> na spektroskopie gamma HPGe (''high-purity germanium detector'')<ref>pomimo, że pierwsze próbki trafiły do detektora po 103 dniach od spadku, udało się zarejestrować wiele krótkożyciowych izotopów</ref>; analizy izotopów krótko-, średnio- i długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, ''Neutron Activation Analysis''<ref>neutronowa analiza aktywacyjna - [http://en.wikipedia.org/wiki/Neutron_activation_analysis NAA, ''Neutron Activation Analysis'']</ref>) na próbkach o wagach kilkudziesięciu miligramów; | + | * do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (''short-lived cosmogenic radionuclides'') użyto kilku fragmentów o wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w tym samym laboratorium do którego skierowano próbki meteorytu [[Sołtmany]]. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech<ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/Laboratori_Nazionali_del_Gran_Sasso LNGS, Laboratori Nazionali del Gran Sasso]</ref> na spektroskopie gamma HPGe (''high-purity germanium detector'')<ref>pomimo, że pierwsze próbki trafiły do detektora po 103 dniach od spadku, udało się zarejestrować wiele krótkożyciowych izotopów</ref>; analizy izotopów krótko-, średnio- i długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, ''Neutron Activation Analysis''<ref>neutronowa analiza aktywacyjna - [http://en.wikipedia.org/wiki/Neutron_activation_analysis NAA, ''Neutron Activation Analysis'']</ref>) na próbkach o wagach kilkudziesięciu miligramów; |
| - | * analizę gazów szlachetnych (''noble gas abundances'') w meteorycie przeprowadzona na dwóch małych fragmentach o masach około 100 mg; wyznaczono w jej wyniku m.in. czas przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej tzw. CRE age (''cosmic-ray exposure age'')<ref>CRE age - [http://www4.nau.edu/meteorite/Meteorite/Book-GlossaryC.html cosmic-ray exposure age]</ref>; | + | * analizę gazów szlachetnych (''noble gas abundances'') w meteorycie przeprowadzona na dwóch małych fragmentach o masach około 100 mg; wyznaczono w jej wyniku m.in. czas przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej tzw. CRE age (''cosmic-ray exposure age'')<ref>CRE age - [http://www4.nau.edu/meteorite/Meteorite/Book-GlossaryC.html cosmic-ray exposure age]</ref>; |
| Linia 56: | Linia 56: | ||
}} | }} | ||
{{GEIcon-PlaceOfFall}} | {{GEIcon-PlaceOfFall}} | ||
| - | miejsca spadku poszczególnych okazów (miejsce znalezienia największego okazu odpowiada pozycji z MetBull) | + | miejsca spadku poszczególnych okazów (miejsce znalezienia największego okazu odpowiada pozycji z MetBull) |
Przybliżona trajektoria bolidu | Przybliżona trajektoria bolidu | ||
| Linia 63: | Linia 63: | ||
Znaleziono trzy okazy. | Znaleziono trzy okazy. | ||
| - | Meteoryt spadły w trudnym górzystym terenie, obszar spadku ma około 800 ha. | + | Meteoryt spadły w trudnym górzystym terenie, obszar spadku ma około 800 ha. |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
| Linia 69: | Linia 69: | ||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
| - | * | + | * Bischoff Addi, Jersek Miha, Grau Thomas, Mirtic Breda, Ott Ulrich, et al., (2011), '''[[Jesenice]] - A new meteorite fall from Slovenia.''' ''Meteoritics & Planetary Science'', vol. 46, nr 6, 2011, s. 793-804. Plik [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1945-5100.2011.01191.x/pdf PDF ]; plik [http://adsabs.harvard.edu/abs/2011M%26PS..tmp...53B adsabs]. |
| - | * | + | * Spurný Pavel, Borovička Jiří, Kac Javor, Kalenda Pavel, et al., (2010), '''Analysis of instrumental observations of the [[Jesenice]] meteorite fall on April 9, 2009.''' ''Meteoritics & Planetary Science'', vol. 45, nr 8, 2010, s. 1392-1407. Plik [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1945-5100.2010.01121.x/pdf PDF ]; plik [http://adsabs.harvard.edu/abs/2010M&PS...45.1392S adsabs]. |
| - | + | {{Przypisy}} | |
| - | + | ||
| - | + | ||
== Zobacz również == | == Zobacz również == | ||
| - | * | + | * wyniki badań meteorytu [[Sołtmany/Badania|Sołtmany]] |
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
| Linia 86: | Linia 84: | ||
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' - meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=51589 Jesenice] | * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' - meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=51589 Jesenice] | ||
| - | * [meteorite-list] - [http://six.pairlist.net/pipermail/meteorite-list/2010-November/070948.html | + | * Bojan Ambrožič - [http://bojanambrozic.wordpress.com/2009/10/21/mezakelski-meteorit-prvic-predstavljen-na-tiskovni-konferenci-ob-odprtju-razstave-in-izidu-monografije-evolucija-zemlje-in-geoloske-znacilnosti-slovenije/ Meteorit Jesenice (Mežakelski meteorit) prvič predstavljen na Tiskovni konferenci ob odprtju razstave in izidu monografije Evolucija Zemlje in geološke značilnosti Slovenije] {{SeparatorBull}} [http://bojanambrozic.wordpress.com/2012/09/30/diplomiral-iz-meteorita-jesenice/ Diplomiral iz meteorita Jesenice in s tem uradno postal diplomirani inženir geologije] |
| + | * [meteorite-list]: fotografie okazów - [http://six.pairlist.net/pipermail/meteorite-list/2010-November/070948.html meteorite casting] {{SeparatorBull}} [http://www.meteorites.homepage.t-online.de/jpg/castjesenice.jpg foto-1] {{SeparatorBull}} [http://www.meteorites.homepage.t-online.de/jpg/jesenice.jpg foto-2] | ||
* Rocks from Space Picture of the Day - [http://www.rocksfromspace.org/April_9_2010.html April 9, 2010] | * Rocks from Space Picture of the Day - [http://www.rocksfromspace.org/April_9_2010.html April 9, 2010] | ||
* Slovenska tiskovna agencija (STA) - [http://www.sta.si/en/vest.php?s=a&id=1408119 Astronomer and Slovenian Museum Clash over Meteorite Find] | * Slovenska tiskovna agencija (STA) - [http://www.sta.si/en/vest.php?s=a&id=1408119 Astronomer and Slovenian Museum Clash over Meteorite Find] | ||
| Linia 94: | Linia 93: | ||
[[Category:Słowenia]] | [[Category:Słowenia]] | ||
[[Category:Bolidy]] | [[Category:Bolidy]] | ||
| + | [[Category:Warto szukać]] | ||
Wersja z 12:24, 3 gru 2013
| Jesenice → | |
| Spadek | |
| Lokalizacja | Słowenia |
| Położenie[1] | 46°25'16.92"N, 14°03'07.80"E |
| Data | 9 kwietnia 2009 r., 00:59:46 UT (czwartek) |
| Uwagi | prawdopodobnie nie udało się odszukać wszystkich okazów[2] |
| Charakterystyka | |
| Typ | chondryt zwyczajny, L6 |
| Masa | 3,67 kg |
| Liczba okazów | 3 okazy |
| Cechy | stopień zszokowania S3, zwietrzenia W0/1[3] |
| Meteoritical Bulletin Database | |
Spadek na Słowenii 9 kwietnia 2009 roku (czwartek).
Bolid z którego spadł meteoryt Jesenice został zarejestrowany przez kamery sieci European Fireball Network (EN) i otrzymał oznaczenie EN090409. Meteoroid wszedł w atmosferę pod kątem 59° i z małą prędkością, dlatego mimo małej masy początkowej do powierzchni Ziemi doleciało kilka fragmentów. Znaleziono w wyniku poszukiwań dotychczas trzy okazy:
- okaz nr 1, 2,293 kg (znaleziony 17 maja 2009 r.; w miejscu o współrzędnych 46.42136°N, 14.05217°E),
- nr 2, 361 g (21 lipca 2009 r.; 46.41797°N, 14.05322°E) i
- nr 3, 956 g (27 sierpnia 2009 r.; 46.42456°N, 14.04369°E)
Bolid zapłonął na wysokości 88 km i po 6,6 s zgasł na wysokości ~18 km. Leciał pod kątem 58,8° do powierzchni Ziemi. Początkowa masa meteoroidu wynosiła około 170±80 kg, a wszedł on w atmosferę z małą prędkością 13,78 km/s, osiągając w maksimum jasność -15m (większą niż jasność Księżyca w pełni).
Być może, mając na uwadze bliskość dat i identyczny typ L6, meteoroid z którego spadł meteoryt Jesenice pochodził z tego samego strumienia (stream) z którego spadł meteoryt Sołtmany? Oba meteoryty mają podobną średnią zawartość Fa i Fs (fajalit i ferrosilit) na poziomie odpowiednio 25mol% i 21mol%. W obu tych meteorytach stwierdzono małą liczbę chondr, są one niekompletne i słabo zarysowane. Meteoryt Jesenice nie jest zbrekcjowany, zaobserwowano mało żyłek szokowych (shock veins).
Metodologia badań
Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (mean composition of main silicates, oxides and phosphates) i chemicznych (chemical compositions), zawartości izotopów gazów szlachetnych (noble gas abundances), radioizotopów kosmogenicznych (cosmogenic radionuclides).
Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału[4]:
- skład mineralogiczny identyfikowano i analizowano na płytkach cienkich (thin slices, thin sections[5]); na nich też określono stopień szokowy (S, shock stage); badania prowadzono na mikroskopie optycznym (polarizing microscope) w świetle spolaryzowanym przechodzącym i odbitym oraz za pomocą mikroskopu skaningowego (scanning electron microscope);
- skład chemiczny (bulk chemistry) - zużyto mały fragment bez skorupy obtopieniowej o wadze około 1 g; skład chemiczny meteorytu Jesenice jest bardzo zbliżony do średniego składu chondrytów typu L[6];
- do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (short-lived cosmogenic radionuclides) użyto kilku fragmentów o wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w tym samym laboratorium do którego skierowano próbki meteorytu Sołtmany. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech[7] na spektroskopie gamma HPGe (high-purity germanium detector)[8]; analizy izotopów krótko-, średnio- i długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, Neutron Activation Analysis[9]) na próbkach o wagach kilkudziesięciu miligramów;
- analizę gazów szlachetnych (noble gas abundances) w meteorycie przeprowadzona na dwóch małych fragmentach o masach około 100 mg; wyznaczono w jej wyniku m.in. czas przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej tzw. CRE age (cosmic-ray exposure age)[10];
Lokalizacja
miejsca spadku poszczególnych okazów (miejsce znalezienia największego okazu odpowiada pozycji z MetBull)
Przybliżona trajektoria bolidu
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Znaleziono trzy okazy.
Meteoryt spadły w trudnym górzystym terenie, obszar spadku ma około 800 ha.
Bibliografia
- Bischoff Addi, Jersek Miha, Grau Thomas, Mirtic Breda, Ott Ulrich, et al., (2011), Jesenice - A new meteorite fall from Slovenia. Meteoritics & Planetary Science, vol. 46, nr 6, 2011, s. 793-804. Plik PDF ; plik adsabs.
- Spurný Pavel, Borovička Jiří, Kac Javor, Kalenda Pavel, et al., (2010), Analysis of instrumental observations of the Jesenice meteorite fall on April 9, 2009. Meteoritics & Planetary Science, vol. 45, nr 8, 2010, s. 1392-1407. Plik PDF ; plik adsabs.
Przypisy
Zobacz również
- wyniki badań meteorytu Sołtmany
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Jesenice
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Jesenice
- Bojan Ambrožič - Meteorit Jesenice (Mežakelski meteorit) prvič predstavljen na Tiskovni konferenci ob odprtju razstave in izidu monografije Evolucija Zemlje in geološke značilnosti Slovenije ● Diplomiral iz meteorita Jesenice in s tem uradno postal diplomirani inženir geologije
- [meteorite-list]: fotografie okazów - meteorite casting ● foto-1 ● foto-2
- Rocks from Space Picture of the Day - April 9, 2010
- Slovenska tiskovna agencija (STA) - Astronomer and Slovenian Museum Clash over Meteorite Find
- zurnal24.si - Izza Marsa na Mežaklo
