O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while)

Rzadki kolos!

Sądzimy, że takie znalezisko nie powinno ujść uwadze europejskich poszukiwaczy!

W Bułgarii w 2018 roku znaleziono 151 kg bryłę meteorytu żelaznego rzadkiego typu IID. Jest to pierwsze znalezisko w tym kraju! W Meteoritical Bulletin Database zarejestrowano tylko 7 meteorytów z Bułgarii w tym aż 6 spadków!

Za Meteoritical Bulletin Database:

History: In the summer of 2018, Ivan Ivanov, Nedko Rusev, and Zhivko Andonov were walking an old country road near the village of Orlov Dol, when they noticed an unusual stone in the middle of the road. There had been heavy rain the previous day, which washed away the road. They removed the stone from the ground and found it to be metallic. They took it with them and left it in an old barn, not knowing what it could be. The stone stayed there for almost a year. On 2019 June 6, they attended a BGNMHA (Bulgarian Gold Nugget and Meteorite Hunting Association) meeting, and brought a small piece for analysis. XRF analysis indicated a high Ni content (13 wt%) and there was a visible Widmanstätten pattern on the surface. Subsequently, a sample was sent by George Penneff to Jerome Gattacceca (CEREGE) for further analysis and classification.

Physical characteristics: A single mass covered with rust.

Petrography: Etching of a polished section reveals a medium octahedrite texture with average kamacite bandwidth 0.83±0.21 mm. Martensitic areas and Neumann bands are present.

Rzadki typ IID

Położenie meteorytów grupy IID na wykresie pary gal i kobalt (Woźniak 2021)

Meteoryt Orlov Dol należy do rzadkiego typu meteorytów żelaznych IID. W bazie Meteoritical Bulletin Database jest zarejestrowanych tylko 26 meteorytów tego typu (stan: luty 2021 r.).^[3]

Na Europę przypada ich aż 6: dwa spadki – Elbogen (Czechy) i Hraschina (Chorwacja) oraz znaleziska – Vicenice, Alt Bela (oba też z Czech!) oraz Cheder^[4] (Rosja/Azja) i Orlov Dol (Bułgaria). Więc aż 3 meteoryty typu IID przypadają na niewielkie Czechy! Na terenie dużo większych Stanów Zjednoczonych^[5] znaleziono ich tylko 7, a spośród dziesiątków tysięcy meteorytów znalezionych na Antarktydzie tylko 2 są tego typu (m.in. meteoryt Miller Butte 03002^[6]).

Trzy czeskie meteoryty typu IID mają (podejrzanie?!) bardzo podobny skład. Są one również od siebie „nieodległe” – miejsca spadku/znalezienia meteorytów Elbogen i Vicenice leżą od miejsca znalezienia okazu Alt Bela odpowiednio o: 398 i 166 km!

Pierwiastki śladowe (ang. trace elements) w meteorytach grupy IID (za Koblitz MetBase oraz Meteoritical Bulletin Database; kompilacja wyników z różnych publikacji):

Meteoryt	Ni [mg/g]	Ga [μg/g]	Ge [μg/g]	Ir [μg/g]	Co [mg/g]	Au [ng/g]	P [mg/g]	bandwidth [mm]
Vicenice (Czechy, znalezisko 1911 rok, 4,65 kg)	97,7	74,8	87,4	12,7	6,8	773	2,7	0,63-0,80
Elbogen (Czechy, spadek ~1400 rok, ~107 kg)	102	75	87	14	6,4	–	2,2	0,75
Alt Bela (Czechy, znalezisko 1898 rok, ~4 kg)	100,4	75	84	16	–	–	–	0,70
oraz
Cheder[4] (Rosja/Azja, znalezisko 2003 rok, 5,39 kg)	72,4	–	–	16,9	4,4	500	–	1,0-1,5
Hraschina (Chorwacja, spadek 1751 rok, ~49 kg)	106	75	89	13	–	–	–	0,70
Orlov Dol (Bułgaria, znalezisko 2018 rok, 151 kg)	98,7	70,5	–	18,9	6,66	602	–	0,83±0,21

Grupa IID (Woźniak 2021)

Jest to stosunkowo mało liczna grupa meteorytów, ale rozrzut wartości zawartości pierwiastków śladowych wewnątrz niej jest większy, niż dla tych trzech meteorytów żelaznych z Czech!

Okazy meteorytów Alt Bela, Elbogen i Vicenice są do siebie bardzo podobne w formie – są to „kartoflaste” bryły bez regmagliptów – oraz mają podobny stopień i charakter zwietrzenia. Również wszystkie one są oktaedrytami średnioziarnistymi (Om – medium octahedrite)!

Ciekawostka: Do tego rzadkiego typu należy również meteoryt anomalny IID-an Los Vientos 189, polskie znalezisko na pustyni Atakama w Chile! Znalazcami był team Magda Skirzewska i Łukasz Smuła (Art&Met).

Meteoryty żelazne typu IID

O meteorytach żelaznych typu IID (Woźniak 2021):

Grupa IID

Grupa IID – okazy meteorytów tej grupy to oktaedryty średnio- i drobnoziarniste (Om i Of) (z wyjątkiem anomalnego ataksytu Arltunga (IID-an)). Meteoryty w tej grupie mają jedną z największych zawartości galu spośród wszystkich meteorytów żelaznych, jego średnia wartość wynosi ok. 75 μg/g i ustępują tylko meteorytom typu IA (rys. 4 oraz Załącznik 2). Tempo stygnięcia ich ciał macierzystych wynosiło zaledwie ok. 1-2 stopnie na milion lat (1-2ºC/My).

Schreibersyt jest w nich popularny, jego obfitość rośnie ze wzrostem zawartości niklu. Zawartość troilitu jest podobna do zawartości w grupie IIC, ale jest mniejsza niż w grupie IIIAB. Nodule troilitowe większe niż 1 cm są rzadkie. Brak cohenitu, ale występuje haxonit w polach plessytowych. Tylko jeden meteoryt tej grupy, Elbogen zawiera grafit, ale występowanie martensytowych obszarów w innych meteorytach grupy IID sugeruje, że grafit jest dość popularny w tej grupie. Stwierdzono małe ziarna krystobalitu w meteorycie Carbo, jako małe 0,5 mm zielone szkliste krople w jego nodulach troilitowych. Nie zaobserwowano występowania carlsbergitu, natomiast inkluzje krzemianowe są bardzo rzadkie. W grupie są tylko trzy^[7] meteoryty anomalne: Arltunga (ATAX), Los Vientos 189 (Om, polskie znalezisko!) i NEA 002 (Of). W meteorycie Arltunga (ATAX) belki kamacytu są bardzo wąskie, ~0,005 mm, 100 razy mniejsze niż w oktaedrytach drobnoziarnistych, ale pierwiastki śladowe lokują go w obszarze nisko-niklowych IID (Scott et al. 1975; Wasson et al. 2006)!

W 1808 roku podczas trawienia dwóch meteorytów z tej właśnie grupy – Hraschiny i Elbogen – austriacki drukarz i naukowiec Count Alois von Beckh Widmanstätten zaobserwował po raz pierwszy słynne figury.

Najpopularniejsze meteoryty tej grupy to: Elbogen (Om), Hraschina (Om), Arltunga (IID-an, ATAX), Carbo (Om) oraz Alt Bela (Om) [oraz Rodeo; w meteorycie typu IID Needles Buchwald (1975) opisuje lamele Breziny].

Lokalizacja

Wieś Orłow doł (bułg. Орлов дол).

Bibliografia

• Woźniak Marek, (2021), Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures), Acta Soc. Metheor. Polon., 12, 2021, s. 149-216 (abstrakt).^[8] Plik ASMP; Książka abstraktów.

Przypisy

Zobacz również

• meteoryty typu IID: Alt Bela, Elbogen, Vicenice

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Orlov Dol
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Orlov Dol

• Wikipedia – Orłow doł

• Facebook – XRF analyzes of meteorites