O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

---

Z Wiki.Meteoritica.pl

Nie masz uprawnień do edytowania tej strony, z następujących powodów:

• Wykonywanie tej operacji zostało ograniczone do użytkowników w grupie editor.
• Wyłączono możliwość edycji tej strony.

Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować.

__NOTOC__ {{VerifyLevel |level=0}} <span style="color:{{Color wiki-red}}">{{Sparse-b}}Apel do znalazców{{Sparse-e}}: Na potrzeby statystyki prosimy znalazców [[Redakcja|o kontakt]] i podanie wagi wszystkich znalezionych przez nich okazów meteorytu Pułtusk. Dyskrecja (anonimowość) zapewniona.</span> == Najobfitszy deszcz meteorytów w historii == {{InfoboxMeteorite | nazwa = Pultusk (Pułtusk) | grafika = Pultusk_(NHM_Berlin).jpg | opis = Meteoryty Pułtusk ze zbiorów [[:Szablon:BerlinMNHU|Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie (Museum für Naturkunde)]] (fot.&nbsp;[[Redakcja|Wadi & Woreczko]]) | klasa = Spadek | mbclass = fall | metbull = 18901 | lokalizacja = wsie Obryte, Gostkowo, Rzewnie, okolice Pułtuska, woj. mazowieckie, Polska | położenie = 52°46'N, 21°16'E | data = 30 stycznia 1868 r., ~19:00 (czwartek) | typ = chondryt zwyczajny, H5<ref>wg najnowszych badań meteoryt Pułtusk jest {{Txt2Img|Pultusk (NHM Vienna)-TJ21-3.jpg‎|brekcją polimiktyczną typu H3.8-6}} (Siemiątkowski 2004; Krzesińska et al. 2015; Krzesińska 2016)</ref> | masa = >250 kg; prawdopodobnie 2&nbsp;tony | liczba = dziesiątki (setki?) tysięcy okazów (deszcz meteorytów); największy okaz 9,095&nbsp;kg | synonimy = wg NHM Cat: '''Gostkowo''', '''La&nbsp;Spezia''', '''Lerici'''<ref>nazwa „'''Lerici'''” znajduje się, np. w&nbsp;opisie małego fragmentu (0,16&nbsp;g) meteorytu Pułtusk w&nbsp;kolekcji ''Yale University, Peabody Museum of Natural History'': Servos Kurt, (1956), '''Meteorites in the Collections of Yale University''', ''Postilla of the Yale Peabody Museum'', 27, 1956, s.&nbsp;1-24;<br />oraz w&nbsp;katalogu [[Szablon:LondonNHM|MNH w&nbsp;Londynie]] z&nbsp;1904 roku (Fletcher 1904) znajduje się pod tą nazwą wpis o&nbsp;fragmencie o&nbsp;wadze 8&nbsp;g</ref>, '''Nossi-Bé''', '''Nosy-Bé''', '''Obritti''', '''Ostrolenka''', '''[[Sologne]]''', '''Spezia''', '''Varsava''', '''Warsaw''', '''Warschau''', '''Warshaw''';<ref>wyjaśnienie tak egzotycznych synonimów, jak: '''La&nbsp;Spezia''', '''Lerici''', '''Nossi-Bé''', '''Nosy-Bé''' i&nbsp;'''Spezia''' w&nbsp;Prior (1953)</ref> u&nbsp;Pokrzywnickiego jeszcze '''Ostrołęka'''; polska nazwa: '''Pułtusk'''; Łomża<ref>[[Szablon:Pilski (1994)|Pilski (1994)]] wymienia jeszcze: „''Niektóre okazy tego meteorytu noszą nazwę „Łomża”, być może dlatego, że Pułtusk należał do guberni łomżyńskiej''”</ref> }} Deszcz meteorytów, które spadły pod Pułtuskiem. Za [[Bibliografia/Pilski_Andrzej_Sylwester|Andrzejem S. Pilskim]]: 30 stycznia 1868 roku (czwartek), wieczorem, około siódmej, pojawiła się nad Warszawą kula ognista mknąca po niebie z&nbsp;południowego zachodu na północny wschód. Jej jasność błyskawicznie rosła i&nbsp;wkrótce stała się jaśniejsza niż Księżyc w&nbsp;pierwszej kwadrze. Początkowa biała barwa bolidu zmieniła się na zielono-niebieskawą, a&nbsp;w&nbsp;końcu ciemnoczerwoną. Warszawiacy wybiegali z&nbsp;domów myśląc, że to pożar. Ognista kula ciągnęła za sobą białawy, {{Txt2Img|Pułtusk_(ilustracje_Tygodnik_Ilustrowany_15_luty_1868).jpg|zakrzywiony ogon}} o&nbsp;długości 9&nbsp;stopni. Mieszkańcy wsi położonych na południe i&nbsp;wschód od Pułtuska zobaczyli kulę ognistą, która stawała się większa i&nbsp;jaśniejsza, aż nie można było na nią patrzeć. Potem światło zgasło i&nbsp;usłyszano potężną, przewlekłą detonację, zakończoną serią odgłosów przypominających wystrzały karabinowe lub werble. Wieśniacy ze wsi Rowy nad Narwią słyszeli świst spadających kamieni i&nbsp;odgłosy uderzeń o&nbsp;ziemię i&nbsp;lód na rzece. Także mieszkańcy wsi Nowy Sielc i&nbsp;Gostkowo słyszeli uderzenia kamieni o&nbsp;ziemię, dachy i&nbsp;drzewa. Rankiem znaleźli wiele czarnych kamieni leżących na śniegu i&nbsp;lodzie. Oto ich opis z&nbsp;broszury wydanej w&nbsp;języku francuskim przez Szkołę Główną w&nbsp;Warszawie<ref name="Babczyński 1868"></ref>, w&nbsp;tłumaczeniu Jerzego Pokrzywnickiego: ''Okazy dostarczone do Szkoły Głównej pokryte były szklistą warstwą koloru brunatnoczarnego, grubości średnio 0,5&nbsp;mm. Warstwą tą pokryte były i&nbsp;małe dostarczone później okazy, tak iż każdy z&nbsp;nich stanowił mały indywidualny okaz. Znajdują się okazy mające zupełnie inną postać, jak gdyby zostały one rozbite, i&nbsp;których powierzchnia rozłamu pokryta jest podobną korą, aczkolwiek w&nbsp;sposób „niedoskonały”. Powierzchnia pewnej ilości meteorytów bywa miejscami pomarszczona bruzdkami promieniującymi z&nbsp;jednego punktu, powstałymi prawdopodobnie podczas zmiękczenia się kory.'' [[Grafika:Pultusk_(elipsa_spadku).jpg|left|200px|thumb|Elipsa spadku meteorytu Pułtusk (na podstawie {{Txt2Img|Pultusk_(elipsa_spadku-oryginał).jpg|mapki}} pochodzącej z&nbsp;broszury wydanej przez Szkołę Główną w&nbsp;Warszawie)<ref name="Babczyński 1868">Babczyński et al. (1868)</ref>]] ''Główna masa meteorytów składa się z&nbsp;ziarnistych okruchów koloru popielatoszarego z&nbsp;odcieniem żółtawym. Główna masa niektórych okazów wykazuje dwa odcienie szarego koloru: jasnoszary i&nbsp;ciemnoszary. Te dwa odcienie zlewają się czasem w&nbsp;ten sposób, że powierzchnia wydaje się jakby „marmurowa”. Czasami zaś kolor szary ciemniejszy obejmuje części większe, otoczone jaśniejszą masą, co daje jej wygląd brekcjowaty. Na jednych okazach przeważa odcień jasny, na innych znów ciemny, tak iż pod tym względem panuje skrajna różnorodność.'' ''W głównej masie meteorytów dają się zauważyć globule, których liczba w&nbsp;różnych okazach bywa różna, lecz na ogół są one nieliczne. Bywają one w&nbsp;dwóch odmianach: jedne, dość kruche, są rzadsze, inne, ciemnoszare, bywają czasem elipsoidalne, a&nbsp;średnica ich sięga 3&nbsp;mm.'' ''Żelazo-nikiel rozsiany jest w&nbsp;meteorycie w&nbsp;postaci różnego kształtu i&nbsp;wielkości ziarnek koloru szarostalowego. Jedne są małe, niedostrzegalne gołym okiem, inne znacznie większe, aż do wielkości kilku milimetrów.'' Najnowsze badania sugerują, że meteoryt Pułtusk jest {{Txt2Img|Pultusk (NHM Vienna)-TJ21-3.jpg‎|brekcją polimiktyczną typu H3.8-6}} (Siemiątkowski 2004; Krzesińska et al. 2015; Krzesińska 2016). ;wg Pokrzywnickiego Plik DjVu [[Image:Pokrzywnicki_(Pultusk).djvu|thumb|Pułtusk (Pokrzywnicki&nbsp;1964)]] {{Strona w budowie |smalltext=strony poświęcone np. meteorytom [[Morasko]], [[Pułtusk]] i&nbsp;[[Łowicz]] będą rozbudowywane w&nbsp;późniejszym terminie w&nbsp;miarę gromadzenia kompletnych materiałów}} __TOC__ == ...opisy spadku, opisy znalezisk... == [[Image:Pułtusk_(PAN_MZ)_4.jpg|thumb|right|280px|Oryginalna notatka dołączona do jednego z&nbsp;okazów meteorytu Pułtusk ze zbiorów [[PAN Muzeum Ziemi w Warszawie|Muzeum Ziemi w&nbsp;Warszawie]].<br />„''Dnia 30 Stycznia 1868 roku o&nbsp;godzinie 7&nbsp;wieczorem podczas pełni Księżyca przy 16&nbsp;stopniach mrozu spadły pod Pułtuskiem aerolity w&nbsp;pasie o&nbsp;długości 17&nbsp;wiorst, a&nbsp;szerokości 3&nbsp;wiorst. Podczas tego światło było nadzwyczaj silne, jakby podczas południa i&nbsp;towarzyszył silny huk. Massa tych kamieni wpadło do rzeki Narwi.''”]] === Pogoda === W Warszawie temperatura wynosiła {{Txt2Img|Pultusk_(PAN_MZ)-labelV02.jpg|minus 6 stopni Réaumura}}<ref>chodzi o&nbsp;używaną wówczas skalę Réaumura; temperatura zamarzania wody wynosi 0&nbsp;stopni Réaumura, a&nbsp;1°C&nbsp;=&nbsp;0,8°R; Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Skala_Réaumura Skala Réaumura]</ref> (czyli około -7,5 stopnia Celsjusza). Ciśnienie wskazywane przez barometr wynosiło około 28&nbsp;cali (czyli ok. 711&nbsp;mmHg)<ref>nienaturalnie mało! – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Rekordy_klimatyczne_Polski Rekordy klimatyczne Polski]</ref>, natomiast wg&nbsp;Babczyński et&nbsp;al. (1868) ciśnienie w&nbsp;Warszawie wynosiło wówczas 753,52&nbsp;mmHg (1004,6&nbsp;hPa). W&nbsp;dniu spadku meteorytu Księżyc był 2&nbsp;dni przed pierwszą kwadrą (nów Księżyca wypadał 24 stycznia, pełnia 8&nbsp;lutego). ''Gazeta Warszawska'' z 16 marca donosi, że w&nbsp;nocy po bolidzie zaczął padać śnieg. W&nbsp;''Kurjerze Codziennym'' z&nbsp;3&nbsp;lutego donoszono z&nbsp;„''Lipna'': ''Nazajutrz po najpiękniejszej pogodzie, mieliśmy wiatr, śnieg i&nbsp;deszcz. (tak jak i&nbsp;w&nbsp;Warszawie)''”. === Czas trwania zjawiska === Według ''Kurjera Warszawskiego'' i ''Kurjera Codziennego'' z&nbsp;31 stycznia przelot bolidu trwał przeszło 4&nbsp;sekundy (4-5 sekund), a&nbsp;po 3½ minuty dało się słyszeć w&nbsp;Warszawie huk i&nbsp;grzmoty trwające około trzech minut (wg ''Gazety Warszawskiej'' z&nbsp;4 lutego). Odległość wybuchającego aerolitu od Warszawy oszacowano na 10&nbsp;mil (ok. 74&nbsp;km<ref>chodzi zapewne o [[Dawne jednostki miar i wag|milę rosyjską lub geograficzną]], odpowiada to odległości około 74&nbsp;km od Warszawy</ref>). Według&nbsp;Babczyński et&nbsp;al. (1868) „maksymalny blask” trwał 3-4 sekundy. === Tor bolidu === Dla obserwatora z Warszawy bolid przemieszczał się z&nbsp;południowego-zachodu na północny-wschód. Bolid zgasł na wysokości blisko 20 stopni nad horyzontem. W&nbsp;''Kurjerze Codziennym'' nr&nbsp;24 opisano trasę bolidu na tle gwiazdozbiorów. Za „''meteorem''” „''w&nbsp;postaci kuli''”, „''mającej pozornie wielkość dużej kuli armatniej''” ciągnął się „''ostro określony szeroki ogon światła białego''” (''Kurjer Codzienny'' z&nbsp;3 lutego). Maksymalna średnica widocznej „kuli” wynosiła 15-20 minut kątowych (tarcza Księżyca ma ~30'). Zostawiała ona za sobą słaby ślad świetlny, osiągający do 9° długości i 2° szerokości (Babczyński et&nbsp;al. 1868). Bolid miał kolor biały, a w końcowej fazie „''rozpierzchł się w&nbsp;prześliczne czerwone światło, które w&nbsp;następnym mgnieniu oka, zmieniając kolor swój czerwony na zielonawy, zgasło''” (''Kurjer Codzienny'' z&nbsp;3 lutego). W&nbsp;końcowej fazie bolid eksplodował na „''tysiące iskier''”. Obrazowy opis toru bolidu i czasu po jakim słychać było grom dźwiękowy w&nbsp;Warszawie przytoczył Galle (1868)<ref>Galle (1868), s.&nbsp;100; oryginalny tekst po niemiecku</ref>. Cytowany fragment pochodzi z&nbsp;artykułu zamieszczonego w&nbsp;''Meteorycie'' 2/2013<ref>Warin Roger, Kashuba John, (2013), '''Wielkie grzmoty, małe kamienie''', ''Meteoryt'', 2, 2013, s. 21–23 (tłumaczenie Andrzej S.&nbsp;Pilski)</ref>: {{AQuote-begin |max-width=800px}} Pan v. Bäckmann szedł chodnikiem po zachodniej stronie ulicy{{Kropek}}. Widział, jak bolid pojawił się zza domów stojących po zachodniej stronie Krakowskiego Przedmieścia i&nbsp;leciał nad ulicą, {{Kropek}}oddalając się od niego; na koniec rozsypał się nagle nad wschodnią ścianą domów w&nbsp;wielką ilość świecących punktów, przypominających iskry. Przez chwilę spoglądał w&nbsp;kierunku miejsca, gdzie nastąpiło to zjawisko, po czym ruszył, kontynuując spacer w&nbsp;kierunku Nowego Światu. Idąc równym krokiem i&nbsp;oglądając się trzy czy cztery razy po kilka sekund w&nbsp;kierunku zjawiska dotarł do drugiej przecznicy i&nbsp;wtedy usłyszał grzmot trwający kilka sekund, a&nbsp;po nim straszliwy, trzeszczący huk, znacznie głośniejszy od wystrzału armatniego. Zaraz po huku nastąpiły podobne trzaski, po czym zapadła cisza{{Kropek}}. Odstęp czasu między świetlnym zjawiskiem aerolitu, a&nbsp;następującą po nim detonacją wyniósł nieco ponad 3&nbsp;minuty. {{AQuote-end}} W&nbsp;broszurze Babczyński et&nbsp;al. (1868) tak opisano widok bolidu na tle nieba (za&nbsp;Kosiński 2007-2008): {{AQuote-begin |max-width=800px}} {{Wielokropek}} Zjawisko obserwowane z Warszawy, widoczne było na niebie w&nbsp;postaci kuli ognistej lecącej od głowy Andromedy przez gwiazdozbiory Kasjopei, Cefeusza i&nbsp;Smoka do gwiazdy η&nbsp;Wielkiej Niedźwiedzicy; kuli wlokącej za sobą białawy {{Txt2Img|Pułtusk_(ilustracje_Tygodnik_Ilustrowany_15_luty_1868).jpg|wygięty ogon}}, którego wklęsłość skierowana była ku dołowi.&nbsp;{{Wielokropek}} {{AQuote-end}} Pokuszono się również o próbę wyznaczenia bezwzględnego toru meteoroidu. Babczyński et&nbsp;al. (1868) opierając się przede wszystkim na obserwacjach z&nbsp;Warszawy, Gdańska i&nbsp;Wrocławia podaje, że bolid zapłonął na wysokości 23,5&nbsp;mili geogr. (174&nbsp;km !?), a&nbsp;zgasł nad wsią Gostkowo na wysokości 2,5&nbsp;mili geogr. (18,5&nbsp;km). Poruszał się pod kątem 45&nbsp;stopni do horyzontu. Przebył w&nbsp;czasie 4,5&nbsp;sekundy drogę 29,6&nbsp;mili geogr. (220&nbsp;km) ze średnią prędkością 6,6&nbsp;mili na sekundę (48,8&nbsp;km/s). Z&nbsp;punktu widzenia dzisiejszej wiedzy o&nbsp;zjawiskach bolidów i&nbsp;spadków meteorytów, wiemy, że wyliczenia te są błędne. Najwięcej zastrzeżenia budzi oszacowanie wysokości na jakiej zapłonął bolid, stąd reszta obliczeń, będąca jej pochodną, jest obarczona dużym błędem. Morozewicz (1931) podał, że bolid przemieszczał się z&nbsp;północnego-wschodu na południowy-zachód, co by wyjaśniało występujące czasami w&nbsp;internecie (np. dawniej w&nbsp;polskiej Wikipedii) ilustracje z&nbsp;błędnie zaznaczonym kierunkiem spadku. Wiemy, że było dokładnie odwrotnie! === Czy były dwa bolidy? === W wielu ówczesnych doniesieniach prasowych w&nbsp;opisach pojawia się informacja o&nbsp;obserwacji dwóch bolidów (kul ognistych). Relacjonują to świadkowie m.in. w&nbsp;''Kurjerze Warszawskim'' z&nbsp;31 stycznia, ''Gazecie Polskiej'' z&nbsp;10 lutego i&nbsp;''Dzienniku Warszawskim'' z&nbsp;22 lutego. === Znaleziska === W&nbsp;broszurze Babczyński et&nbsp;al. (1868) tak relacjonowano wielkość znajdowanych okazów i&nbsp;ich rozmieszczenie (za&nbsp;Kosiński 2007-2008): {{AQuote-begin |max-width=800px}} {{Wielokropek}} Jeden z największych meteorytów ważył do 4&nbsp;kg i&nbsp;spadł we wsi Rzewnie,&nbsp;{{Wielokropek}} Według opisu włościan względna odległość, w&nbsp;której fragmenty spadły na zamarzniętą powierzchnię Narwi wynosiła od 20 do 30&nbsp;metrów. Mieszkańcy donosili, że widzieli wokół kamieni na lodzie czarniawy proszek, który wkrótce uniosła woda. Wielkość spadłych meteorytów wzrastała w&nbsp;kierunku północno-wschodnim. Znalezione w&nbsp;okolicach Obrytego ważą przeciętnie 100&nbsp;gram, w&nbsp;Ciołkowie 200&nbsp;gram, w&nbsp;Gostkowie od 400 do 800&nbsp;gram, w&nbsp;Sielcu od 1,2 do 1,6&nbsp;kg. Prędkość z jaką spadały kamienie nie była zbyt duża, ponieważ żaden z&nbsp;fragmentów nie był wbity w&nbsp;lekko zamarzniętą ziemię, a&nbsp;lód w&nbsp;rowach i&nbsp;na brzegach rzeki nie został skruszony.&nbsp;{{Wielokropek}} {{AQuote-end}} W latach 90. ub.w. [[Bibliografia/Kosiński Janusz Witold|Janusz W. Kosiński]] dotarł do mieszkanki tamtych okolic Wandy Zambrzyckiej (Kosiński 1999), której przodkowie zamieszkiwali te tereny i&nbsp;jak wynika z&nbsp;jej wspomnień, zebrali i&nbsp;sprzedawali wiele okazów meteorytów Pułtusk. '''Patrz → [[Pułtusk/Zambrzyccy]]'''. Wybrane doniesienia o liczbie i wielkości znalezisk z&nbsp;ówczesnej prasy. * „We wsi Sielcu o 2 mile od Pułtuska, w&nbsp;majętności p.&nbsp;Gąsowskiego – część ogrodu pokrytą została drobnemi odłamkami kamieni. – Oprócz tego, ze wsi Czerwonki przysłano do Pułtuska kilka znaczniejszych odłamów, które złożono w&nbsp;biurze miejscowego Naczelnika powiatu.” (''Kurjer Codzienny'' z&nbsp;3 lutego) * „Dowiadujemy się, że wydelegowany został ze Szkoły Głównej Prof. Babczyński, na grunt do wsi Gostkowa w&nbsp;Powiecie Pułtuskim, dla zebrania szczątków bolidu, który tam spadł w&nbsp;ogromnej ilości, tak, że szczątki mają zawierać kilka fur.” (''Kurjer Warszawski'' z&nbsp;6 lutego) * „Nie wszystkie atoli aerolity w&nbsp;tak wysokiéj temperaturze dosięgają ziemi. Tak około Pułtuska w&nbsp;roku 1868, w&nbsp;dziesięć minut po spadnięciu kamieni, właściciel Nowego-Sielca znalazł kamień przeszło 7&nbsp;funtów ważący, zatopiony w&nbsp;śniegu, już zupełnie zimny, a&nbsp;na niektórych mniejszych, nawet warstwa śniegu przyległa.” (Steczkowski, ''Biblioteka Warszawska'', 1874) === Ofiary wśród ludzi? === Nie zanotowano przypadków ofiar wśród ludzi spowodowanych spadkiem meteorytów, ale w&nbsp;''Kurjerze Warszawskim'' z&nbsp;17 lutego znajduje się opis „ofiar pośrednich”: {{AQuote-begin |max-width=800px}} {{Wielokropek}} Schody wązkie, spadziste, wcale nie oświecone, nic zatem dziwnego, że kilka osób spadło. Jedna staruszka złamała sobie prawą nogę, troje dzieci powywijało sobie nogi, kilka osób, niewidząc słupa na zakręcie, porozraniali sobie głowy, – dosyć, że pięć osób jest mocno, a&nbsp;sześć mniej uszkodzonych.&nbsp;{{Wielokropek}} {{AQuote-end}} :Więcej szczegółów patrz → {{Txt2Img|Pułtusk_(Kurjer_Warszawski_38_1868)_1.jpg|''Kurjer Warszawski'', nr '''38''' (17 lutego 1868)}}. === Gdzie spadło? === Zanim poprawnie rozpoznano miejsce spadku meteorytów w prasie pojawiały się doniesienia o&nbsp;innych czasem bardzo odległych lokalizacjach. {{Txt2Img|Pułtusk_(Kurjer_Codzienny_4_luty_1868)_1.jpg|''Kurjer Codzienny'' z&nbsp;4 lutego}} pisał, że „''część aerolitu tego spadła we wsi Biskupicach pod Miłosławiem w&nbsp;W.&nbsp;Ks. Poznańskiem''”. Natomiast {{Txt2Img|Pułtusk_(Kurjer_Warszawski_38_1868)_2.jpg|''Kurjer Warszawski'' z&nbsp;17 lutego}} podawał, że „''Meteor ten spadł ćwierć mili za miasteczkiem Szlawenczyc (na Szlązku)''”. Spekulowano na potęgę. === ''Hammer'' === W relacjach ze spadku znajdują się wzmianki, że część okazów spadła na zabudowania w&nbsp;okolicznych wsiach. Daje to podstawy do zaliczenia meteorytu Pułtusk do tzw. '''''[[Hammer|hammerów]]'''''. W&nbsp;broszurze Babczyński et&nbsp;al. (1868) znajdujemy informację, że (za&nbsp;Kosiński 2007-2008): {{AQuote-begin |max-width=800px}} {{Wielokropek}} Ostry gwizd i&nbsp;wyraźny odgłos uderzeń twardych ciał o&nbsp;dużej masie uderzających o&nbsp;ziemię słyszany był również we wsiach Nowy Sielc i&nbsp;Gostkowo. Bardzo wielu mieszkańców tej ostatniej wsi słyszało odgłos kamieni spadających z&nbsp;siłą na metalowy dach domu dzierżawcy i&nbsp;innych osób oraz na płoty, drzewa itp.&nbsp;{{Wielokropek}} {{AQuote-end}} '''Więcej o tym, jak ówczesne gazety relacjonowały całe to wydarzenie i&nbsp;późniejsze relacje → patrz [[Pułtusk/Czasopisma]].''' <br clear="all"/> == ... ile spadło okazów?, gdzie trafiły?, handlowanie meteorytem... == === Ile spadło okazów? === Ocenia się, że spadło ok. 70&thinsp;000 meteorytów<ref>zakwestionowanie tej liczby patrz → Stenz (1937)</ref>, o&nbsp;łącznej wadze ponad 2&nbsp;tony. Większość, to kilku gramowe okazy zwane {{Txt2Img|Pultusk_(Mendy_Ouzillou_Collection)-1.jpg|„grochem pułtuskim”}} (ang. ''Pułtusk peas''). Największy znaleziony okaz waży 9095&nbsp;g. Byłby to największy deszcz meteorytów kamiennych pod względem liczby meteorytów. Wyjazdy na teren spadku prof. Tytusa Babczyńskiego{{Babczyński_T-biogram|}} (za Szkoły Głównej) i&nbsp;Karola Deike{{Deike_K-biogram|}} adiunkta [[Obserwatorium Astronomiczne UW|Obserwatorium Astronomicznego w&nbsp;Warszawie]] zaowocowały przywiezieniem około 400 okazów meteorytu.<ref>wg ''{{Txt2Img|Pułtusk_(Gazeta_Polska_36_1868).jpg|Gazety Polskiej}}'' z&nbsp;14 lutego 1868&nbsp;r. zebrali oni podczas swojej pierwszej wizyty na terenie spadku 120 okazów</ref> Babczyński et&nbsp;al. (1868) (za&nbsp;Kosiński 2007-2008): {{AQuote-begin |max-width=800px}} {{Wielokropek}} Liczba meteorytów różnej wielkości zebranych dla Szkoły Głównej sięgała 400 sztuk. Jeden z nich ważył 7&nbsp;kilogramów, 3 inne ważyły po 4&nbsp;kilogramy, a&nbsp;największy z&nbsp;pozostałych ważył 2,4&nbsp;kilograma. Tymczasem liczba ta nie zawiera całkowitej ilości meteorytów. Duża ich część zaginęła na łąkach wsi Sokołowo i&nbsp;Sielc, które pokryte były wodą. Duża ich część spadła na rzekę Narew i&nbsp;nie mogła zostać zebrana z&nbsp;powodu zbyt cienkiej warstwy lodu pokrytej dodatkowo wodą. Zebrane kamienie pozwalają przypuszczać z dużym prawdopodobieństwem, że tworzyły one 1/3 całego meteorytu. Całkowita waga fragmentów, które spadły wynosi więc od 500 do 600&nbsp;kilogramów.&nbsp;{{Wielokropek}} {{AQuote-end}} [[Image:Pultusk_(Stenz_1937).jpg|thumb|right|200px|Fragment broszurzy wydanej przez Szkołę Główną w&nbsp;1868 roku, na który powołuje się Stenz (1937)]] '''Według prof. Edwarda Stenza (Stenz 1937) liczba zebranych okazów wynosiła ok. 1000 sztuk.''' Według niego cytowana często w&nbsp;literaturze liczba 100&thinsp;000 okazów była wynikiem pomyłki w&nbsp;interpretacji liczby „100,000” występującej w&nbsp;broszurze wydanej przez Szkołę Główną w&nbsp;1868 roku ''Notice sur la météorite tombée le 30 janvier 1868 aux environs de la ville de Pułtusk''<ref>autorstwa Babczyńskiego i&nbsp;Deike?</ref>, a&nbsp;oznaczającej tam „100%” z&nbsp;dokładnością trzech miejsc po przecinku (ciekawe spostrzeżenie! – [[Redakcja]]). {{AQuote-begin |max-width=360px}} :{{Wielokropek}} 100 parties de la masse pierreuse renferme donc: :silicates solubles dans l’acide chlorhydrique 47,014, :silicates insolubles .................. 52,986, :::::::–––––– :::::::100,000. {{AQuote-end}} Stenz za Neumayrem (1912) skłaniał się za przyjęciem liczby '''3000&nbsp;okazów''' za najbardziej prawdopodobną. Artykuł Stenza (1937) w&nbsp;''Nature'' wywołał burzliwą dyskusję dotyczącą szacowanej liczby spadłych okazów. Paneth (1937) uważał liczbę 100&thinsp;000 za niewygórowaną, natomiast Spencer (1937) za możliwą. Jan Samsonowicz (1952) szacował liczbę okazów meteorytu Pułtusk w&nbsp;światowych kolekcjach na 4000-5000&nbsp;sztuk, co stanowiłoby, wg wygórowanych szacunków, tylko(!) ok.&nbsp;5% wszystkich spadłych okazów! Wydaje się, że podawane liczby 70&thinsp;000 (Samsonowicz (1952) podaje precyzyjnie 68&thinsp;870) czy też 100&thinsp;000 sztuk, są mocno zawyżone!? Lang i Kowalski (Lang et al. 1971) sporządzili zestawienie liczby okazów meteorytu Pułtusk podawanych przez różnych autorów – od 3000 (Neumayr 1912; Stenz 1937) do 100&thinsp;000 (Wülfing 1897; Olivier 1925; Spencer 1937), aż do kilkuset tysięcy (Rath 1869), po „niezliczoną” (Galle 1868). Sami obliczyli, że było ich ~180&thinsp;000 sztuk o&nbsp;łącznej wadze ok. 2&nbsp;ton. Zastosowany przez nich model matematyczny bazujący na średnim rozkładzie okazów w&nbsp;terenie, przyjęcie za obszar spadku {{Txt2Img|Pultusk_(Samsonowicz_1952_map).jpg|elipsy zaproponowanej przez Samsonowicza}} oraz uwzględnienie bardzo małych okazów, dał powyższy wynik. Wiemy, że elipsa wyznaczona przez Samsonowicza jest [[{{PAGENAME}}#Lokalizacja|zbyt rozległa]] – na pewno jest {{Txt2Img|Pultusk_(elipsa_spadku).jpg|za szeroka i&nbsp;za długa}}. Autorzy broszury z&nbsp;1868 roku (Babczyński et&nbsp;al. 1868) podali, że obszar spadku miał ok. 16&nbsp;km²<ref>wartość ta wydaje się mocno zaniżona? Na opublikowanej mapie obszar, gdzie zaznaczono znaleziska, ma około 45&nbsp;km²; patrz → [[{{PAGENAME}}#Lokalizacja|Lokalizacja]]</ref>, Samsonowicz (1952) rozszerzył go do ok. 127&nbsp;km²! Lang i&nbsp;Kowalski uwzględnili w&nbsp;swych obliczeniach również okazy „dużo mniejsze” niż „groch pułtuski”. Zakładając, że oba te założenia mocno zawyżyły liczbę oraz łączną wagę okazów, można przypuszczać, że '''spadek meteorytu Pułtusk w&nbsp;rzeczywistości to było kilka tysięcy okazów o&nbsp;łącznej wadze kilkuset kilogramów'''. Są również relacje mówiące o&nbsp;„całych furach (wozach)” pełnych okazów: Kosiński (1999, wspomnienia [[Pułtusk/Zambrzyccy|Wandy Zambrzyckiej]]) oraz ''Kurjer Warszawski'' z&nbsp;6 lutego 1868 roku. <br clear="all"/> {{!Pułtusk/Kolekcje}} === Handlarz Krantz === Przedsiębiorczy handlarze minerałami, August i później Fritz Krantz z&nbsp;Bonn{{!Krantz Bonn|}}, przez wiele lat skupowali i&nbsp;sprzedawali okazy meteorytu. Szacuje się, że przez ich ręce przeszło ponad 7000 okazów o&nbsp;łącznej wadze kilkudziesięciu kilogramów. (O&nbsp;handlu okazami i&nbsp;kolekcji Krantza piszą również Meunier 1868 i&nbsp;Rath 1868). Według katalogu Wülfinga (1897) w ofercie Krantza znajdowało się 34&nbsp;kg okazów meteorytu Pułtusk. Były to w&nbsp;większości małe okazy (tzw. „groch pułtuski”) i&nbsp;jak podaje Wülfing, u&nbsp;Krantza na 1&nbsp;kilogram „groch” składało się średnio 212&nbsp;okazów („''Krantz zählte 212 Steine auf 1&nbsp;Kgr.''”) (taką inf. podaje również Spencer 1937). Daje to około 7200&nbsp;okazów. Według Wülfinga (1897) w&nbsp;kolekcji paryskiej (''Paris,&nbsp;M.'') znajdowało się 29,787&nbsp;kg okazów i&nbsp;jak podaje Meunier były one podobnej średniej wielkości. W katalogach firmy F. Krantz znajdujemy oferty wielu dużych okazów meteorytu Pułtusk. Na przykład okazy ze skorupą (''mit Rinde'') o&nbsp;masach 565, 492 i&nbsp;382&nbsp;g oferowano w&nbsp;cenie, odpowiednio: 113, 98 i&nbsp;76&nbsp;ℳ (Mark). Również wiele okazów o&nbsp;masach poniżej 100&nbsp;g w&nbsp;różnych formach i udziale skorupy, tylko za 0,25&nbsp;ℳ za gram!<ref>{{!Krantz Catalogs}}</ref> (Na portalu [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ Encyclopedia of Meteorites] znajduje się [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/test/0_9105_2661.jpg zdjęcie 36&nbsp;g okazu] meteorytu Pułtusk pochodzącego z&nbsp;kolekcji Krantza, a&nbsp;na dołączonej do niego etykiecie figuruje cena 7,20&nbsp;ℳ.) Jak podaje Spencer (1937) muzeum w Londynie nabyło od Krantza w 1868 roku kilkanaście okazów: 3545, 845, 793, 256 (połówka okazu) i&nbsp;139,5&nbsp;g oraz 12 okazów o&nbsp;łącznej wadze 243&nbsp;g. Jeszcze w&nbsp;1908 roku dodatkowo zakupiło okazy: 565, 492, 382 i&nbsp;wiele innych o&nbsp;wagach poniżej 100&nbsp;g. Zdarzały się również przypadki handlowania fałszywymi okazami meteorytu! Patrz → [[Pułtusk/Czasopisma#Gazeta_Polska|''Gazeta Polska'' z&nbsp;25 września 1868 roku]]. <br clear="all"/> === Meteoryty [[Oczeretna]], „[[Płońsk]]” i [[Sologne]] === Ukraiński meteoryt '''[[Oczeretna]]''' jest prawdopodobnie okazem meteorytu Pułtusk, który za sprawą handlarzy meteorytów trafił na [[Ukraina|Ukrainę]]? Z&nbsp;kolei w&nbsp;2020 roku zdyskredytowano okaz meteorytu '''[[Sologne]]''', gdyż rozpoznano w&nbsp;nim okaz meteoryt Pułtusk. Prawdopodobnie również okazem meteorytu Pułtusk jest wymieniony w&nbsp;katalogu Pokrzywnickiego (1964) okaz meteorytu '''„[[Płońsk]]”'''? <br clear="all"/> == Skąd przybył meteoroid „Pułtusk” == Już Galle (1868) próbował wyznaczyć orbitę meteoroidu „Pułtusk”. Dysponując wielką ilością relacji świadków obliczył, że meteoroid z&nbsp;którego spadł meteoryt Pułtusk miał orbitę o&nbsp;mimośrodzie (''e'') większym od&nbsp;1. Znaczyłoby to, że przybył on spoza Układu Słonecznego. Dziś wiemy, że obliczenia Gallego były błędne (Galle (1868) wyliczył: mimośród ''e''=2,277, nachylenie orbity ''i''=6°, półoś wielką ''a''=0,75&nbsp;AU). Od wielu lat (Cwietkow 1999) rozwijana jest metoda numerycznych symulacji, w&nbsp;wyniku których można oszacować parametry orbitalne meteoroidu na podstawie rozkładu mas okazów spadłych w&nbsp;postaci deszczy meteorytów. Spadek meteorytu Pułtusk nadaje się do takich badań, jak mało który. W&nbsp;swojej publikacji Cwietkow (1999) podaje wyniki takich obliczeń dla meteoroidu „Pułtusk”: * półoś wielka ''a''=2,53&nbsp;AU, * mimośród ''e''=0,619, * odległość: perihelium ''q''=0,96&nbsp;AU, aphelium ''Q''=4,10&nbsp;AU, * nachylenie orbity ''i''=2°. Jak widać, meteoroid pochodził z Pasa Planetoid i&nbsp;jego orbita nie wyróżnia się szczególnie w&nbsp;porównaniu z&nbsp;wieloma innymi wyznaczonymi orbitami dla innych spadków. Zastanawiać może, na podstawie jakich danych (rozkład mas) przeprowadzono te obliczenia? {{Txt2Img|Pultusk_(elipsa_spadku-oryginał).jpg|Mapa opublikowana w&nbsp;1868 roku}} (Babczyński et&nbsp;al. 1868) nie jest dokładny odzwierciedleniem rozkładu okazów lecz tylko „graficznym” zobrazowaniem zasięgu znajdowania okazów. Nigdy nie powstała mapa z&nbsp;dokładną lokalizacją znalezisk! <br clear="all"/> == Inne źródła == W katalogu Berwertha (1903) jest wzmianka o spadku: :{| {{Old sources |max-width=320px}} | '''Pultusk''' [Cg (7 p. 30. Jänner 1868) 52°42’N,<br /> 21°23’O], Psary, Obryte, Zambski (Zamski), Sokolowo, Gostkowo, Sielc nowy, Sielc stary, Rožan, Obrytte, Ciolkowo, Rowy Zastruzny, Rozdzialy, Fluß Narew (Sielec), Rzewnie, Mrozy, Dabrowka, Chrzconny, zwischen Pultusk und Ostrolenka, Polen, Rußland. Dr. Brezina fand in einer italienischen Sammlung einen 15&nbsp;''gr'' schweren Stein, gefallen 30.&nbsp;Jänner bei Lerizi nächst Spezia, den er zu Pultusk stellt. |} Jest obszerna wzmianka u Kleina (1904). '''Samsonowicz (1952)''' (fragment) {{BQuote-begin |max-width=800px}} {{Wielokropek}} Do zebrania obserwacji na miejscu spadnięcia meteorytu pod Pułtuskiem Szkoła Główna wydelegowała Tytusa Babczyńskiego{{Babczyński T-biogram|}} {{Wielokropek}}, oraz Karola Deikego{{Deike K-biogram|}} {{Wielokropek}}. Wyniki ich spostrzeżeń, wraz z&nbsp;tymczasową analizą chemiczną, wykonaną przez {{Wielokropek}} Wawnikiewicza{{Wawnikiewicz R-biogram|}}, wydano w&nbsp;języku francuskim jako 16-stronnicową broszurę<ref name="Babczyński 1868"></ref> z&nbsp;dodatkiem {{Txt2Img|Pultusk_(elipsa_spadku).jpg|mapki terenu}}&nbsp;{{Wielokropek}} {{BQuote-end}} == Lokalizacja == {{GEFrame-begin}} {{GEMap | htmlFileMap = wiki-Pultusk.htm | kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml | kml-1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Pultusk.kml | kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Pultusk-area.kml | kml4 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Pultusk-elipsa-Babczynski.kml | kml3 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Pultusk-elipsa-Samsonowicz.kml | lat = 52.78 | lon = 21.254125 | zoom = 10 | type = roadmap }} {{GEIcon-PointRed}} (B) Boruty, (C) Ciołkowo, (G) Gostkowo, (O)&nbsp;Obryte, (R)&nbsp;Rzewnie, (S)&nbsp;Sielc Elipsa spadku (<span style="color:green">zielona</span>) (Samsonowicz 1952)<br /> Rejon spadku (<span style="color:blue">niebieski</span>; zgeneralizowany <span style="color:red">czerwony</span>) (Babczyński et&nbsp;al. 1868) {{GEFrame-end}} Na postawie broszury Babczyński et al. (1868) i&nbsp;relacji Meunier (1868), zaznaczono schematycznie na mapie obok tendencję zmian wielkości znajdowanych okazów w&nbsp;zależności od lokalizacji: :Okazy znalezione w&nbsp;okolicach '''Obrytego''' (skrajnego punktu elipsy na SW) ważyły przeciętnie 100&nbsp;gram, w&nbsp;'''Ciołkowie''' do 200&nbsp;gram, w&nbsp;'''Gostkowie''' od 400 do 800&nbsp;gram, w&nbsp;'''Sielcu''' (skrajnym punkcie na NE) od 1,2 do 1,6&nbsp;kg. Natomiast 4&nbsp;kg kamień, jeden z&nbsp;największych spadł w&nbsp;okolicy wsi '''Rzewnie'''. Największe znalezione okazy: 9095&nbsp;g (obecnie w&nbsp;MHN w&nbsp;Londynie), {{Txt2Img|Pultusk_(Pułtusk)_(PAN_Muzeum_Ziemi)_I-10-56.jpg|8100&nbsp;g}} ([[PAN Muzeum Ziemi w Warszawie|Muzeum Ziemi PAN w&nbsp;Warszawie]]), {{Txt2Img|Pultusk_(NHM_Berlin)_g1.jpg|8070&nbsp;g}} (MHN w&nbsp;Berlinie), {{Txt2Img|Pultusk_(FMNH_Chicago).jpg|7850&nbsp;g}} (FM w&nbsp;Chicago), {{Txt2Img|Pultusk_(NHM_Wien).jpg|7150&nbsp;g}} (MHN w&nbsp;Wiedniu), 4238 i&nbsp;4105&nbsp;g (Moskwa). Marcin Hajwos na portalu Cosmoartel.pl pisze o istnieniu okazu powyżej 9&nbsp;kg (!?): '''„''Osobiście widziałem okaz znaleziony na północ od Różana. Jego właściciel nie chce rozgłosu, to pamiątka po pra-dziadku, który znalazł kamień następnego dnia po spadku w&nbsp;pobliżu swojego domu i&nbsp;go schował… piękny duży okaz, większy od tego w&nbsp;Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Londynie (9095&nbsp;g). Obecny właściciel wiedział o&nbsp;kamieniu od dawna, ale do końca nie był pewny co to takiego jest. 4&nbsp;lata temu miałem możliwość obejrzenia go na żywo, dzięki czemu zacząłem szukać okazów meteorytu pułtuskiego w&nbsp;dziwnych dla niektórych poszukiwaczy miejscówkach.&nbsp;{{Wielokropek}}''”''' <br clear="all"/> W publikacjach Babczyński et&nbsp;al. (1868) i&nbsp;Samsonowicz (1952) autorzy wyznaczyli obszary, gdzie znajdowano okazy meteorytów. Babczyński zaznaczył schematycznie {{Txt2Img|Pultusk_(elipsa_spadku).jpg|na mapie miejsca znajdowania okazów}}, natomiast Samsonowicz pokusił się o&nbsp;wyznaczenie {{Txt2Img|Pultusk_(Samsonowicz_1952_map).jpg|elipsy spadku}}. Po naniesieniu ich wyników na współczesną mapę możemy wyliczyć wielkości tych obszarów. I&nbsp;tak: * obrys obszaru, gdzie znajdowano okazy na podstawie mapy Babczyńskiego ma powierzchnię '''45,5&nbsp;km²''' (obszar <span style="color:blue">niebieski</span> na mapie powyżej) (w&nbsp;publikacji podano 16&nbsp;km²), natomiast zgeneralizowany obszar – 55,7&nbsp;km² (obszar <span style="color:red">czerwony</span>), * elipsa spadku na podstawie mapy Samsonowicza ma '''119&nbsp;km²''' (elipsa o&nbsp;osiach 8,7×17,5&nbsp;km) (obszar <span style="color:green">zielony</span>) (Samsonowicz podawał 127&nbsp;km²). Warto zauważyć, że Samsonowicz chyba zbyt dosłownie zinterpretował pojęcie „elipsy” spadku (więcej o&nbsp;elipsach spadku w&nbsp;artykule – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-StrewnField.htm Elipsa rozrzutu (''Strewn field, strewnfield, distribution ellipse'')]). <br clear="all"/> === Współczesne znaleziska === {{GEFrame-begin}} {{GEMap | htmlFileMap = wiki-Pultusk-finds.htm | kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml | kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Pultusk-finds.kml | kml3 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Pultusk-elipsa-Babczynski.kml | kml4 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Pultusk-elipsa-Samsonowicz.kml | lat = 52.78 | lon = 21.254125 | zoom = 12 | type = satellite }} {{GEIcon-PlaceOfFinding}} Lokalizacja części współczesnych znalezisk (w&nbsp;tym okaz 3693&nbsp;g) Elipsa spadku (<span style="color:green">zielona</span>) (Samsonowicz 1952)<br /> Rejon spadku (<span style="color:blue">niebieski</span>; zgeneralizowany <span style="color:red">czerwony</span>) (Babczyński et&nbsp;al. 1868) {{GEFrame-end}} W latach 2005-08 znaleziono jeszcze około 40 okazów, o&nbsp;łącznej wadze około 6,5&nbsp;kg, [[Pułtusk/In situ|największy miał ponad 1,5&nbsp;kg]] (Kosiński et&nbsp;al. 2011; oraz informacje ustne od poszukiwaczy, część znalezisk niepotwierdzona). W 2019 roku znaleziono rekordowy okaz '''{{Txt2Img|Pultusk_(Marcin_Hajwos_3786g_insitu).jpg|3693&nbsp;g}}'''!<ref name="3786g">przed oczyszczeniem okaz ważył 3786&nbsp;g</ref> Na mapie obok zaznaczono lokalizację części znalezisk Łukasza Smuły, Konrada Łęckiego i Janusza „Astrokosmo” Kosmowskiego oraz pojedyncze znaleziska innych poszukiwaczy. Są również informacje o&nbsp;znajdowaniu współcześnie okazów poza rejonem wyznaczonym przez Babczyńskiego et&nbsp;al. (1868)! <br clear="all"/> [[Bibliografia/Kosiński Janusz Witold|Janusz W. Kosiński]], który bada historię meteorytu Pułtusk i&nbsp;śledzi współczesne poszukiwania, sporządził zestawienie ilości znalezisk w&nbsp;ostatnich latach<ref>wyniki te były częściowo prezentowane wcześniej przez Janusza W. Kosińskiego m.in. podczas prelekcji towarzyszącej otwarciu wystawy meteorytów w&nbsp;[[Muzeum Regionalne w Pułtusku|Muzeum Regionalnym w&nbsp;Pułtusku]] 12 kwietnia 2013 roku; więcej o&nbsp;wystawie na → woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/exhibitions/Pultusk2013/Pultusk2013.htm „Wokół meteorytu Pułtusk”]</ref> (Kosiński 2019) (uzupełnione przez informacje własne): :'''Tabela.''' Zestawienie znalezionych i <u>potwierdzonych</u> okazów meteorytu Pułtusk w&nbsp;latach 1991-2018 (Kosiński&nbsp;2019) uzupełniona o&nbsp;nowsze znaleziska. :{| {{Table data}} ! Rok !! ilość<br />okazów !! [[Pułtusk/In situ|wagi okazów&nbsp;[g]]] |- | ''1991'' || 1 || ''~500''<ref>okaz znaleziony w&nbsp;katakumbach grobowca w&nbsp;Pokrzywnicy (Sztandar 1991)</ref> |- | 1997 || 2 || 4,65, ~30 |- | 2002 || 1 || 6 |- | 2003 || 1 || 5 |- | 2004 || 1 || {{Txt2Img|Pultusk_cs_138_78g_(W&W).jpg|138,78}} |- | 2005 || 6 || 1, oraz 5 okazów o łącznej wadze ok. 500 g |- | 2006 || 2 || 199, 383 |- | 2007 || 15 || 36, 52, 61, [http://www.woreczko.pl/meteorites/sale/Pultusk/Pultusk.htm 70], 100, 135, 199, 200, [http://www.woreczko.pl/meteorites/sale/Pultusk/Pultusk.htm 222], [http://www.woreczko.pl/meteorites/sale/Pultusk/Pultusk.htm 270], 312, {{Txt2Img|Pultusk_(AB_356g)_1.jpg|356,1}}, 382, [http://www.woreczko.pl/meteorites/sale/Pultusk/Pultusk.htm 733], '''[http://www.woreczko.pl/meteorites/sale/Pultusk/Pultusk.htm ~1578]''' |- | 2008 || 7 || 3, 4, 17, 60, 85, 687, '''[[Pułtusk/In situ|~1510]]''' |- | 2009 || 3 || 5, {{Txt2Img|Pultusk_(Robert_Mularczyk)_4.jpg|143,2}}, {{Txt2Img|Pultusk_(Lukasz_640g)_3.jpg|640}}<!-- , '''1510''' --> |- | 2010 || 4 || 4, {{Txt2Img|Pultusk_(Pawel_Zareba_267g)_04.jpg|267}}, 540, {{Txt2Img|Pultusk_(Marcin_Stolarz_580g).jpg|580}} |- | 2011 || 1 (<del>6</del>) || 523, <del>950</del> |- | 2012 || 2 (<del>7</del>) || 29,6, 220,6 |- | 2013 || 2 || 326, 950 |- | 2014 || ≥&thinsp;1 || {{Txt2Img|Pultusk_(Marcin_Hajwos_131g).jpg|131}} |- | 2015 || ≥&thinsp;4 || [[Pułtusk (L)|290+380]]<ref>dwa pasujące do siebie fragmenty; patrz → [[Pułtusk (L)]]</ref>, [http://www.woreczko.pl/meteorites/sale/Pultusk_316g/Pultusk.htm 316,7], {{Txt2Img|Pultusk_(SG_761g).jpg|764}}, '''{{Txt2Img|Pultusk_(astrokosmo)_1.jpg|~1576}}''' |- | 2016 || 4 || [http://explore-meteorite.com/pultusk-14157g/ 141,57], 189, 700, 965 |- | 2017 || 5 || ~50, {{Txt2Img|Pultusk_(Marcin_Hajwos_143g).jpg|143}}, [http://explore-meteorite.com/pultusk-177g/ 177], 250, 336 |- | 2018 || ≥&thinsp;1 || 59,6 |- | 2019 || 2 || 498, '''{{Txt2Img|Pultusk_(Marcin_Hajwos_3786g).jpg|3693}}'''<ref name="3786g"></ref> |- | 2020 || 4 || 20, {{Txt2Img|Pultusk_(Astrokosmo_88g).jpg|88,4}}, {{Txt2Img|Pultusk_(Astrokosmo_237g).jpg|237}}, '''1498''' |- | 2021 || 1 || 98, [http://explore-meteorite.com/pultusk-180g/ 180] |- | 2022 || 5 || [https://www.facebook.com/photo/?fbid=1730097054042478&set=pcb.1730097130709137 124], {{Txt2Img|Pułtusk_(140g_Krzysztof_Domagała)-1.jpg|~140}}, ~150, {{Txt2Img|Pultusk_(292g_Simkoz)-m.jpg|291,7}}, {{Txt2Img|Pultusk_(453g_Kaoiken)-1.jpg|453}} |- | 2023 || 5 || [http://www.cosmoartel.pl/2023/07/kolejny-meteoryt-pultusk-odnaleziony/ 24,98], {{Txt2Img|Pułtusk_(98g_Konrad_Łęcki)-1.jpg|~98}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(105g_Konrad_Łęcki)-1.jpg|104,6}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(115g_Konrad_Łęcki)-1.jpg|~115}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(264g_Konrad_Łęcki)-1.jpg|264}} |- | 2024 || ≥23 || {{Txt2Img|Pułtusk_(10g-Jens_Metschurat)-SzK1.jpg|~10}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(16g-Jens_Metschurat)-SzK1.jpg|16,5}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(25g_Konrad_Łęcki_2024).jpg|25}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(Paweł_Żochowski)-fb2.jpg|26,52}}, [https://www.facebook.com/marhaj77/posts/8595058417280177 29], {{Txt2Img|Pułtusk_(Kaioken_2024).jpg|33}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(Paweł_Żochowski)-fb1.jpg|40,24}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(poszukiwania_Szymon_Kozłowski)-fb3.jpg|40,7}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(Kaioken_2024).jpg|45,5}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(poszukiwania_Konrad_Łęcki)-fb1.jpg|48,2}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(51g_Janusz_Kosmowski).jpg|51}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(52g_Jarosław_Morys)-fb1.jpg|52}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(Kaioken_2024).jpg|60}}, [https://www.facebook.com/szymon.kozlowski/posts/10161304655597367 63], {{Txt2Img|Pułtusk_(poszukiwania_Janusz_Kosmowski)-fb1.jpg|70,6}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(79g_Krzysztof_Oleszczuk)-2.jpg|79,2}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(Jens_Metschurat)-fb2.jpg|81,1}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(Jens_Metschurat)-fb1.jpg|86,6}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(100g_Krzysztof_Oleszczuk).jpg|~100}}, {{Txt2Img|Pultusk_(Astrokosmo_142g)-0.jpg|142}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(Kaioken_2024).jpg|153}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(173g-Janusz_Kosmowski)-SzK1.jpg|173}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(199g_Konrad_Łęcki)-0.jpg|199,75}}, {{Txt2Img|Pułtusk_(Jarosław_Morys)-fb2.jpg|313}} |} :'''W sumie ≥103 potwierdzonych znalezisk (czy to dużo, czy mało? Patrz → [[Pułtusk/In situ]]; → [[Pułtusk/Największe okazy]]; → [[Pultusk (Pułtusk)/Poszukiwania|Pułtusk/Poszukiwania]]).''' <span style="color:{{Color wiki-red}}">{{Sparse-b}}Apel do znalazców{{Sparse-e}}: Na potrzeby statystyki prosimy znalazców [[Redakcja|o kontakt]] i podanie (zweryfikowanie) wagi wszystkich znalezionych przez nich okazów meteorytu Pułtusk. Dyskrecja (anonimowość) zapewniona.</span> <!-- :{| {{Table data}} ! Rok !! liczba okazów !! [[Pułtusk/In situ|wagi okazów [g]]] |- | 2002 || 1 || |- | 2003 || 1 || |- | 2004 || 1 || 138,8 |- | 2005 || 6 || |- | 2006 || 2 || |- | 2007 || 14 || 356 |- | 2008 || 5 || '''[[Pułtusk/In situ|~1578]]''' |- | 2009 || 3 || {{Txt2Img|Pultusk_(Robert_Mularczyk)_4.jpg|143,2}}, {{Txt2Img|Pultusk_(Lukasz_640g)_3.jpg|640}}, '''1510''' |- | 2010 || 4 || {{Txt2Img|Pultusk_(Pawel_Zareba_267g)_04.jpg|267}}, 540, {{Txt2Img|Pultusk_(Marcin_Stolarz_580g).jpg|580}} |- | 2011 || 6 || 523, 950 |- | 2012 || 7 || |- | 2013 || ''brak danych'' || |- | 2014 || ≥ 1 || {{Txt2Img|Pultusk_(Marcin_Hajwos_131g).jpg|131}} |- | 2015 || ≥ ''4'' || [[Pułtusk (L)|290+380]]<ref>dwa pasujące do siebie fragmenty; patrz → [[Pułtusk (L)]]</ref>, 316,7, 764, '''{{Txt2Img|Pultusk_(astrokosmo)_1.jpg|~1576}}''' |- | 2016 || ≥ ''1'' || [http://explore-meteorite.com/pultusk-14157g/ 141,57] |- | 2017 || ≥ ''4'' || {{Txt2Img|Pultusk_(Marcin_Hajwos_143g).jpg|143}}, [http://explore-meteorite.com/pultusk-177g/ 177], 245, 337 |- | 2018 || ≥ ''1'' || 59,6 |- | 2019 || ''1'' || '''{{Txt2Img|Pultusk_(Marcin_Hajwos_3786g).jpg|3693}}'''<ref name="3786g"></ref> |} --> <br clear="all"/> === [[Pułtusk/Mapy]] === <gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3"> File:Pultusk_(elipsa_spadku-oryginał).jpg|Elipsa spadku meteorytu Pułtusk (mapa z&nbsp;broszury wydanej przez Szkołę Główną w&nbsp;Warszawie)<ref name="Babczyński 1868"></ref> File:Pultusk_(Haidinger_1868).jpg|Mapa okolicznych miejscowości (źródło: Haidinger 1868) File:Pultusk_(Johnstrup_1870).jpg|Mapa rozkładu okazów meteorytu Pułtusk (źródło: Johnstrup 1870) File:Pultusk_(Samsonowicz_1952_map).jpg|Poglądowa elipsa spadku meteorytu Pułtusk (źródło: Samsonowicz 1952) File:Pultusk_(Reymanns_Special-Karte_65A_B).jpg|Fragmenty arkuszy 65A ''Pultusk'' i&nbsp;65B ''Rozan'' mapy Reymanna (źródło:&nbsp;Archiwum Map&nbsp;WIG) File:Pultusk_(elipsy_kompilacja).jpg|Rejon spadku; kompilacja map {{Txt2Img|Pultusk_(elipsa_spadku-oryginał).jpg|Babczyński et&nbsp;al. (1868)}}, {{Txt2Img|Pultusk_(Samsonowicz_1952_map).jpg|Samsonowicz (1952)}} (opracowanie&nbsp;własne) </gallery> <br clear="all"/> == [[Pułtusk/Galerie]] == Okazy meteorytu Pułtusk ze zbiorów '''[[Szablon:BerlinMNHU|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Berlinie]]''' (fot.&nbsp;[[Redakcja|Wadi & Woreczko]]) <gallery caption="" widths="240px" heights="180px" perrow="3"> File:Pultusk_(NHM_Berlin)_g1.jpg|Największy okaz w zbiorach NHM, '''8070&nbsp;g'''<ref name="Berlin8070"></ref> File:Pultusk_(NHM_Berlin)_g3.jpg|Największy okaz – regmaglipty i&nbsp;skorupa obtopieniowa File:Pultusk_(NHM_Berlin)_g7.jpg|Największy okaz – regmaglipty i&nbsp;skorupa obtopieniowa File:Pultusk_(NHM_Berlin)_g2.jpg|Skorupa obtopieniowa (większy to okaz '''1472&nbsp;g''') File:Pultusk_(NHM_Berlin)_g4.jpg|Mniejsze okazy (większy to okaz '''1472&nbsp;g''') File:Pultusk_(NHM_Berlin)_g5.jpg|Na małych okazach po prawej, cenione przez kolekcjonerów etykiety muzealne </gallery> Wybrane okazy meteorytu Pułtusk ze zbiorów '''[[PAN Muzeum Ziemi w Warszawie]]''' (więcej okazów patrz → strona [[PAN Muzeum Ziemi w Warszawie|muzeum]]) <gallery caption="" widths="240px" heights="180px" perrow="3"> File:Pultusk_(PAN_MZ_I-10-55)-1.jpg|Największy w&nbsp;polskich zbiorach okaz meteorytu Pułtusk o&nbsp;wadze '''[[Pułtusk/Największe okazy|8100&nbsp;g]]''' ({{Txt2Img|Pultusk_(PAN_MZ_I-10-55)-label1.jpg|I/10/55}}) ([[Redakcja]] ma w&nbsp;swojej kolekcji [[Meteoryty (kopie)|kopię]] tego okazu) File:Pultusk_(PAN_MZ_I-10-56)-1.jpg|Okaz z kolekcji J.&nbsp;Samsonowicza{{Samsonowicz_J-biogram|}}; piękny okaz ze świeżą skorupą i&nbsp;regmagliptami o&nbsp;wadze '''3130&nbsp;g''' (I/10/56) File:Pultusk_(PAN_MZ_I-10-57)-1.jpg|Dar J.&nbsp;Samsonowicza sprzed 1938 roku; okaz waży '''1400&nbsp;g''' ({{Txt2Img|Pultusk_(PAN_MZ_I-10-55)-label1.jpg|I/10/57}}) </gallery> ;Meteoryt Pułtusk <gallery caption="" widths="240px" heights="200px" perrow="3"> File:Pultusk_(ING_PAN_Kraków)-2970g-2.jpg|Meteoryt Pultusk (Pułtusk) o&nbsp;wadze '''2970&nbsp;g''' ze zbiorów [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w&nbsp;Krakowie]] (nr&nbsp;inw. B-V-57/33.1) (fot.&nbsp;Marcin Cimała) File:Pułtusk_(CEP_UJ_2843g).jpg|Okaz '''2843 g''' ze zbiorów [[Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ]] (fot.&nbsp;Szymon Kozłowski) File:Pułtusk_(CEP_UJ_1354g).jpg|Okaz '''1354 g''' ze zbiorów [[Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ]] (fot.&nbsp;Szymon Kozłowski) File:Groch_pułtuski_(Muzeum_WG_UW)-1.jpg|Okazy tzw. {{Txt2Img|Pultusk_groch_pultuski_(MWG_UW).jpg|groch pułtuskiego}} ze zbiorów [[Muzeum Wydziału Geologii UW|Muzeum Wydziału Geologii UW]] (fot.&nbsp;Szymon Kozłowski) File:Pultusk_(ING_PAN_Kraków)-groch_pułtuski.jpg|„Groch pułtuski” ze zbiorów [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w&nbsp;Krakowie]] (fot. Marcin Cimała) File:Groch_pułtuski_(Jakubczak_Maksymilian).jpg|Typowy „groch pułtuski” z&nbsp;kolekcji Maksymiliana Jakubczaka. Największy okaz pochodzi z&nbsp;wymiany Krzysztofa Sochy z&nbsp;muzeum w&nbsp;Krakowie (nabyty od Tomasza Jakubowskiego); pozostałe okazy pochodzą ze zbiorów [[PAN Muzeum Ziemi w Warszawie|PAN Muzeum Ziemi]], wcześniej w&nbsp;kolekcjach Michaela Farmera, Petera Scherffa i&nbsp;Mendy Ouzillou File:Pultusk_(FMNH_Chicago).jpg|Największy okaz meteorytu Pułtusk ([[Bibliografia/Siemaszko Julian Iwanowicz|„okaz Siemaszko”]], '''~7850&nbsp;g'''<ref name="Chicago7897"></ref>) w&nbsp;kolekcji [[Szablon:ChicagoFMNH|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Chicago]] (credit: Field Museum, Chicago) File:Pultusk_(ELU_Budapest).jpg|Największy okaz meteorytu Pułtusk ('''1199&nbsp;g''') w&nbsp;kolekcji [[Szablon:BudapestELTE|Eötvös Loránd University Budapest]] (fot. Kormos Balázs) File:ParisEdM_(meteorite_exhibition)-3.jpg|Dwa ładne okazy meteorytu Pułtusk w zbiorach ''[[Szablon:ParisEdM|École des Mines, Paris]]'' File:Pultusk_(Pułtusk)_(NHM_Prague)-TJ-1.jpg‎|Okaz meteorytu Pułtusk ze zbiorów [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Pradze]] (fot.&nbsp;Tomasz Jakubowski) File:Pultusk (NHM Vienna)-TJ21-1.jpg‎|Okaz meteorytu Pułtusk (7,150&nbsp;kg) ze zbiorów [[Szablon:ViennaNHM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Wiedniu]] (fot.&nbsp;Tomasz Jakubowski) File:Pultusk_(Fersman_Moskwa)_1.jpg|Okazy meteorytu Pułtusk (Пултуск) w&nbsp;zbiorach [[Szablon:MoscowAcadSci|Muzeum Fersmana w&nbsp;Moskwie]]; m.in. '''669,3&nbsp;g''' (nr inw.&nbsp;61) i&nbsp;'''33,5&nbsp;g''' (nr inw.&nbsp;551) (fot.&nbsp;[[Wadi]] &&nbsp;[[Jan Woreczko]]) File:Pultusk_(Fersman_Moskwa)_2.jpg|Okaz meteorytu Pultusk w&nbsp;zbiorach [[Szablon:MoscowAcadSci|Muzeum Fersmana w&nbsp;Moskwie]] (poniżej fragment meteorytu [[Zaborzika]]) (fot.&nbsp;[[Wadi]] &&nbsp;[[Jan Woreczko]]) File:Pultusk_(MMHH_Hamburg).jpg|Tzw. „groch pułtuski” o&nbsp;wadze 226,0&nbsp;g ze zbiorów [[Szablon:HamburgMMHH|Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu w&nbsp;Hamburgu]] File:Pultusk_(Tomasz_Jakubowski_Meteorites_Collection).jpg|Historyczne okazy meteorytu Pułtusk w&nbsp;kolekcji Tomasza Jakubowskiego File:Pultusk_(304g,_Tomasz_Jakubowski_Meteorites_Collection).jpg|Okaz meteorytu Pułtusk ('''304,5&nbsp;g''') z&nbsp;kolekcji Tomasza Jakubowskiego. Okaz z&nbsp;kolekcji [[PAN Muzeum Ziemi w Warszawie|PAN Muzeum Ziemi w&nbsp;Warszawie]] (nr&nbsp;inw. {{Txt2Img|Pultusk_(Pułtusk)_(PAN_Muzeum_Ziemi)_ekspozycja1.jpg|I/10/62}}) (fot.&nbsp;Tomasz Jakubowski) File:Pultusk_(36g,_Tomasz_Jakubowski_Meteorites_Collection).jpg|Okaz meteorytu Pułtusk ('''36,69&nbsp;g''') z&nbsp;kolekcji Tomasza Jakubowskiego. Okaz z&nbsp;kolekcji [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w&nbsp;Krakowie]] (nr&nbsp;inw. B-V-57) (fot. Tomasz Jakubowski) File:Pultusk_(Krantz2,_Tomasz_Jakubowski_Meteorites_Collection).jpg|Okaz meteorytu Pułtusk z&nbsp;kolekcji Tomasza Jakubowskiego. Okaz z&nbsp;kolekcji A.&nbsp;i&nbsp;F.&nbsp;Krantz{{!Krantz Bonn|}} (fot. Tomasz Jakubowski) </gallery> Zobacz → Muzeum Cyfrowe Uniwersytetu Wrocławskiego: '''{{Link-dLibra|OAI|oai:muzeumcyfrowe.pl|9402|text=Pułtusk; meteoryt kamienny}} {{SeparatorBull}} {{Link-dLibra|OAI|oai:muzeumcyfrowe.pl|9403|text=Pułtusk; meteoryt kamienny}}''' ;Więcej w [[Pułtusk/Galerie]], [[Pułtusk/Największe okazy]] i na stronach [[:Category:Muzea i kolekcje|muzeów]]. ;Struktura brekcji H3.8-6 [[Image:Pultusk_(371g,_Tomasz_Jakubowski_Meteorites_Collection).jpg|thumb|left|480px|Widoczna struktura brekcji H3.8-6 ([[Pułtusk/Galerie|okaz ~371&nbsp;g]] z&nbsp;kolekcji Tomasza Jakubowskiego)]] <br clear="all"/> ;Wygląd współcześnie znajdowanych okazów meteorytu Pułtusk [[Image:Pultusk_(weathering).jpg|thumb|left|480px|Przykład wietrzenia meteorytu Pułtusk. Okaz po lewej został znaleziony w&nbsp;2015 roku po 147&nbsp;latach od spadku. Okaz po prawej został podniesiony zaraz po spadku (fot.&nbsp;Tomasz Jakubowski)]] <br clear="all"/> <gallery caption="" widths="240px" heights="180px" perrow="3"> File:Pultusk_cs_138_78g_(W&W).jpg|Okaz całkowity o wadze ~139&nbsp;g (kolekcja:&nbsp;[http://www.woreczko.pl/meteorites/ Woreczko Meteorites]) File:Pultusk_(Marcin_Hajwos_3786g).jpg|Okaz o wadze '''3693&nbsp;g''' (przed oczyszczeniem ważył 3786&nbsp;g) znaleziony w&nbsp;październiku 2019&nbsp;roku File:Pultusk_(astrokosmo)_3.jpg|Okaz o wadze 1576&nbsp;g znaleziony w&nbsp;październiku 2015 roku przez Janusza „astrokosmo” Kosmowskiego (fot.&nbsp;Janusz&nbsp;Kosmowski) File:Pultusk_(Robert_Mularczyk)_0.jpg|Okaz o wadze 143,2&nbsp;g znaleziony w&nbsp;2009 roku przez Roberta Mularczyka (fot.&nbsp;Robert&nbsp;Mularczyk) File:Pultusk_(Lukasz_640g)_1.jpg|Okaz o wadze 640&nbsp;g znaleziony w&nbsp;maju 2009 roku przez Łukasza Smułę (fot.&nbsp;Łukasz Smuła) </gallery> ;Więcej przykładów w [[Pułtusk/In situ]]. ;Obrazy chondr w meteorycie Pułtusk <gallery caption="" widths="240px" heights="180px" perrow="3"> File:Pultusk (trzy chondry).jpg|Trzy chondry z meteorytu Pułtusk w&nbsp;płytce cienkiej, światło przechodzące spolaryzowane, jeden nikol (fot.&nbsp;Łukasz Karwowski) File:Pultusk (chondra PP).jpg|Efektowna chondra monomineralna (piroksen) (PP) z&nbsp;charakterystyczną obwódką złożoną także z&nbsp;oliwinu. Światło spolaryzowane, nikole skrzyżowane (fot.&nbsp;Łukasz Karwowski) File:Pultusk (chondra RP).jpg|Wachlarzowata chondra oliwinowa (RP). Barwy szare spowodowane niewielką grubością szlifu. Światło przechodzące przy nikolach skrzyżowanych (fot.&nbsp;Łukasz Karwowski) File:Pultusk (chondra BO).jpg|„Lamelkowa” chondra oliwinowa (BO). Ciemne paski wewnątrz to wydzielenia maskelynitu. Światło spolaryzowane, nikole skrzyżowane (fot.&nbsp;Łukasz Karwowski) File:Pultusk (chondra POP) 1.jpg|Nieco rozmyta chondra porfirowa (POP) z&nbsp;pojedynczym większym kryształem oliwinu (euhedralnym). Światło spolaryzowane, nikole skrzyżowane (fot.&nbsp;Łukasz Karwowski) File:Pultusk (chondra POP) 2.jpg|Chondra porfirowa (POP). Drobne ziarna oliwinu tkwią w&nbsp;spoiwie maskelynitowym. Światło spolaryzowane, nikole skrzyżowane (fot.&nbsp;Łukasz Karwowski) </gallery> Wynik klasyfikacji meteorytu Pułtusk z zastosowaniem metody 4M ([[Szablon:Woźniak (2019, MaPS)|Woźniak et&nbsp;al. 2019]]) <gallery caption="" widths="240px" heights="200px" perrow="3"> File:Pultusk_(Bogusz_2019).jpg|Widmo mössbauerowskie meteorytu Pułtusk (Bogusz et&nbsp;al. 2019). Dla zmierzonych podwidm [%]: oliwin=39,8, piroksen=23,8, metal=15,1, troilit=16,1, odliczone poziomy podobieństwa S_cluster do trzech typów chondrytów zwyczajnych: typ&nbsp;H – 69,6%, typ&nbsp;L – 19,9% i&nbsp;typ&nbsp;LL – 0,00%, potwierdzają jego typ&nbsp;H! File:4M-BASE_2D_met-ol-names.png|Oliwin ''vs.'' metal </gallery> W czerwcu 2023 roku na pułtuskim rynku (przy fontannie) zamontowano kilka tablic edukacyjnych, w tym jedną o meteorycie (fot. Paweł Zawadzki); więcej → [https://pultusk.pl/pokazy-woda-swiatlo-dzwiek/ POKAZY WODA-ŚWIATŁO-DŹWIĘK] <gallery caption="" widths="240px" heights="200px" perrow="3"> File:Pultusk_rynek-1.jpg File:Pultusk_rynek-2.jpg </gallery> <br clear="all"/> == [[Bibliografia]] == {{Bibliografia (Pułtusk)}} {{Koblitz References |1=After appearance of a fireball followed by detonations, a large shower of stones fell over an area of several square miles between Pultusk and Ostrolenka on the Narew. The weights of individuals range from 9kg to less than one gram, a few were of 4kg and over, 200 of 1kg and over; more than 200kg are preserved in collections, K.Szymanski, Neues Jahrb. Min., 1868, p.326, G.vom Rath, Neues Jahrb. Min., 1869, p.80, W.Haidinger, Sitzungsber. Akad. Wiss. Wien, Math.-naturwiss. Kl., 1868, 57, p.405, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.394. Analysis, 27.19% total Fe, M.I.Dyakonova and V.Y.Kharitonova, Meteoritika, 1961, 21, p.52. Coordinates, estimated 2000kg fell, total number of fragments having been about 180000, B.Lang and M.Kowalski, Meteoritics, 1971, 6, p.149, A.L.Graham et al., Cat. Met., 1985, p.293. Xenolithic, olivine Fa18.5, R.A.Binns, GCA, 1968, 32, p.299. Further analysis, 27.24% total Fe, H.von Michaelis et al., Earth Planet. Sci. Lett., 1969, 5, p.387. Ni and Ir contents, O.Müller et al., GCA, 1971, 35, p.1121. Uranium content, D.E.Fisher, GCA, 1972, 36, p.15. Noble gas isotopic variations, D.C.Black, GCA, 1972, 36, p.347. Partial INAA, R.A.Schmitt et al., Meteoritics, 1972, 7, p.131. Volatile trace element abundances, J.C.Laul et al., GCA, 1973, 37, p.329. Noble gas data, exposure ages, R.Ganapathy and E.Anders, GCA, 1973, 37, p.359. Analysis of Ni, Ga, Ge and Ir in metal and silicate, C.-L.Chou et al., GCA, 1973, 37, p.2159. Al-26 data, I.R.Cameron and Z.Top, GCA, 1974, 38, p.899, GCA, 1975, 39, p.1705. Fluorine content, R.O.Allen,Jr. and P.J.Clark, GCA, 1977, 41, p.581. Infrared photometry, albedo, JHK colors, M.Leake et al., Meteoritics, 1978, 13, p.101. Uranium isotopic composition, J.H.Chen and G.J.Wasserburg, Geophys. Res. Lett., 1980, 7, p.275. Cosmic ray tracks, N.Bhandari et al., Nucl. Tracks, 1980, 4, p.213. Paleointensity, M.Westphal and H.Whitechurch, Meteoritics, 1981, 16, p.400 (abs.). Hydrogen and carbon isotopic composition of acid residues, J.Yang and S.Epstein, GCA, 1983, 47, p.2199. Light REE and actinide abundances, B.Hagee et al., GCA, 1990, 54, p.2847. Spectral study, gas-rich chondrite, D.T.Britt and C.M.Pieters, Meteoritics, 1991, 26, p.279. Petrographic shock classification, D.Stöffler et al., GCA, 1991, 55, p.3845. Porosity and bulk density, M.Zbik, Papers 15th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1990, p.209 (abs.); see also, M.Terho et al., Studia Geophysica et Geodaedica, 1993, 37, p.65; see also, D.T.Britt and G.J.Consolmagno, MAPS, 2003, 38, p.1161; LPSC, 1997, 28, p.159 (abs.); G.J.Consolmagno and D.T.Britt, MAPS, 1998, 33, p.1231; S.L.Wilkison and M.S.Robinson, LPSC, 1999, 30, abs. #1929; MAPS, 2000, 35, p.1203; S.L.Wilkinson et al., MAPS, 2003, 38, p.1533. Study of porosity and density heterogeneity of inidividual shower stones, S.L.Andre et al., LPSC, 2003, 34, abs. #1608. Magnetic susceptibility, P.Rochette et al., MAPS, 2003, 38, p.251.}} {{Przypisy}} == Zobacz również == * '''o meteorycie Pułtusk w ówczesnej prasie → [[Pułtusk/Czasopisma]]''' * '''współcześnie znajdowane okazy meteorytu → [[Pułtusk/In situ]]''' * '''okazy meteorytu → [[Pułtusk/Galerie]], [[Pułtusk/Największe okazy]]''' * '''[[Pultusk (Pułtusk)/Poszukiwania|współczesna poszukiwania meteorytu Pułtusk]]''' * [[Pułtusk/Wawrzecki Ignacy]] {{SeparatorBull}} [[Pułtusk/Zambrzyccy]] * [[Szablon:Czaputowicz (1880)|Czaputowicz (1880)]] * relacja [[Pułtusk/Meunier (1868)|Meuniera (1868)]] z wizyty w Warszawie * '''[[PAN Muzeum Ziemi w Warszawie]]''' {{SeparatorBull}} '''[[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie]]''' {{SeparatorBull}} [[Muzeum Regionalne w Pułtusku]] * spadek meteorytu w miejscowości [[Gaj]] pod Wyszkowem * doniesienie [[Płońsk]] * meteoryt [[Oczeretna]] == Linki zewnętrzne == * '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' – meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=18901 Pultusk] * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=18901 Pultusk] * {{ParisMNHN}} * {{ViennaNHM}} * {{LondonNHM}} * {{BonnMMU}} * {{MoscowAcadSci}} * {{BerlinMNHU}} * {{ChicagoFMNH}} * {{BudapestNHM}} * {{BudapestELTE}} * {{TartuUniv}} * {{CalcuttaGSI}} * [http://www.geo.uw.edu.pl/MUZEUM/METEORITE/pultusk.htm Kolekcja okazów meteorytu Pułtusk] w zbiorach Muzeum Wydziału Geologii UW * Meteoryt Pułtusk w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/old/kat-mkc-h5.htm#pultusk katalog PTMet] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Pultusk.htm Wadi & Jan Woreczko Collection] * Polski Serwis Meteorytów – meteoryt [http://www.ptmet.org.pl/old/psm/defpul.htm Pułtusk] * Wirtualne Muzea Małopolski – [https://muzea.malopolska.pl/pl/muzeum/32934 Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN] * woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/exhibitions/Pultusk2013/Pultusk2013.htm Wystawa meteorytów „Wokół meteorytu Pułtusk”, Pułtusk 2013] * woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-StrewnField.htm Elipsa rozrzutu (''Strewn field, strewnfield, distribution ellipse'')] * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Meteoryt_Pułtusk meteoryt Pułtusk] * Portal '''Cosmoartel.pl''' – [https://www.cosmoartel.pl/2022/01/elipsa-spadku-meteorytu-pultusk/ Elipsa spadku meteorytu Pułtusk] * {{MPOD|name=Pultusk|text=Pultusk (Pułtusk)}} * YouTube – Serial ''Meteorite Men'', odcinek: [http://www.youtube.com/watch?v=LRcCD71byQA Łowcy meteorytów - Pułtusk Polska] {{Co jeszcze na stronę}} [[Category:MetBullDatabase]] [[Category:Meteoryty polskie]] [[Category:Obserwowane spadki]] [[Category:Hammer]] [[Category:Warto szukać]]

Wróć do strony Pultusk (Pułtusk).