PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Bojanowo 1803

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
m (→Mapy)
 
(Nie pokazano 22 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
 +
{{VerifyLevel |level=1}}
__NOTOC__
__NOTOC__
-
== Spadła galareta? ==
+
== Spadła „galareta”? ==
-
Doniesienie o spadku '''''gallertartiger Materie''''' 21 stycznia 1803 roku w okolicy Bojanowa na [[Śląsk]]u.
+
Doniesienie o spadku '''„galaretowatej substancji”''' ('''''gallertartiger Materie''''') 21 stycznia<ref name="data">w artykule Reichenbacha (1835, ''Uebersicht der Arbeiten{{Kropek}}'') jest podana data 20 stycznia?!</ref> 1803 roku (piątek) w&nbsp;okolicy Bojanowa na [[Śląsk]]u.
 +
 
 +
'''Opis zdarzenia według  Boguslawskiego''' (1854, s.&nbsp;42-43; 1854a, s.&nbsp;416 krótka notka w&nbsp;tabeli):
 +
{{AQuote-begin |max-width=800px}}
 +
» 1803 Januar 21<ref name="data"></ref> zwischen 11 und 12 Uhr Abends beobachtete Pastor {{Sparse-b}}Schmidt{{Sparse-e}} zu Festenberg zwischen Barsdorf bei ''Bojanowo'' und dem Schlosse zu ''Tribusch'' auf einer Reise in Begleitung seines Zöglings und eines Bedienten, gegen den südlichen Horizont im Sternbilde der Schlange des Ophiuchus, eine Sternschnuppe gewöhnlicher Art: diese wendete sich gegen NO; dehnte sich während ihres Falles zur Grösse einer gewöhnlichen Kegelkugel von bläulich rothem Feuer aus und fuhr vor den Reisenden über die Köpfe der Pferde mit einem Gezisch, wie Wasser auf glühendes Eisen, schnell dahin, so dass die Pferde erschraken und aus einander sprangen. Die Sternschnuppe zerplatzte über dem Strassengraben auf dem mit Schnee bedeckten Felde ohne Knall. Am anderen Morgen sand sich auf dieser selbigen Stelle ein nicht ganz geregelter, aber doch mehr runder, als eckiger Fleck von gallertartiger Materie, ohne gefroren zu seyn, von blaugrünlicher Farbe und von schwefelsaurem Geruche&nbsp;(?). Der Umfang dieses Fleckes betrug in seiner grössten Ausdehnung&nbsp;11¾" und in der kleinsten&nbsp;9½". Die Mäntel der Reisenden und die Haare der Pferde waren noch bis zum folgenden Morgen mit gelblichen feuchten, handbreiten Streisen bedeckt, die nach Schwefel rochen. (Nach einer Mitth. des Grafen {{Sparse-b}}Reichenbach{{Sparse-e}} in den Ber. der Schles. Gesellsch. für d.&nbsp;J. 1834<ref name="Jahres-Bericht"></ref>). Dieser Fall ist einer der wenigen Beispiele, dass mit einer Sternschnuppe wirklich eine Substanz herabgefallen sey und dürste daher vielleicht der Beachtung nicht ganz unwerth seyn.
 +
{{AQuote-end}}
 +
 
 +
Szczegółowa relacja pastora Schmidta, której skrót zamieścił Boguslawski, została opublikowana przez hrabiego [[Bibliografia/Reichenbach Karl Freiherr von|Reichenbacha]] w&nbsp;''Ber. der Schles. Gesellsch. für d.&nbsp;J. 1834''<ref name="Jahres-Bericht">''Ber[icht] der Schles[ischen] Gesellsch[aft] für vaterländische Kultur'' – chodzi o&nbsp;''Uebersicht der Arbeiten und Veränderungen der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur'' za rok 1834; patrz → [[{{!J-BSchlesKultur}}/Artykuły]]</ref>.
 +
 
 +
:'''Fakty:''' w nocy 21 stycznia<ref name="data"></ref> 1803 roku około godziny 11-12 pastor ''Schmidt'' z&nbsp;''Fastenbergu''<ref>niem. ''Fastenberg'' obecnie miasto Twardogóra; odległość dzieląca Twardogórę od Bojanowa to ponad 60&nbsp;km!</ref> ze swoim uczniem (sługą?), podróżując pomiędzy ''Barsdorf''<ref name=Barsdorf>przebywający w&nbsp;Gołaszewie Niemcy nazywali tę wieś  ''Bärsdorf'' (''niedźwiedzia wieś'')</ref> koło ''Bojanowa'' a&nbsp;zamkiem w&nbsp;''Tribusch'', byli świadkami spadku meteorytu. Zaobserwowali oni w&nbsp;gwiazdozbiorze Wężownika meteor, przelotowi którego towarzyszył syk, jakby wody zetkniętej z&nbsp;rozpalonym żelazem, hałas ów przestraszył konie. Według ich relacji meteor bezdźwięcznie eksplodował i&nbsp;coś spadło na niedalekie ośnieżone pole. Następnego dnia rano znaleziono w&nbsp;tym miejscu nieregularną plamę (o&nbsp;rozmiarach ok.&nbsp;12 na 10&nbsp;cali) galaretowatej, niezamarzniętej substancji (''gallertartiger Materie'') o&nbsp;barwie zielonkawo-niebieskiej i&nbsp;zapachu siarczanu (''schwefelsaurem''). Okrycia podróżnych i&nbsp;sierść koni jeszcze do poranka dnia następnego pokrywały „wilgotne” (''feuchten'') żółtawe plamy o&nbsp;zapachu siarki (''schwefel'').
 +
 
 +
Spadło coś co w katalogu Grega (1861) zostało określone jako ''jelly-like mass'' – co można przetłumaczyć jako '''galaretowata masa'''. Natomiast u&nbsp;Kleina (1904) określono to ogólnikowo ''Substanz'', co po niemiecku znaczy '''substancja'''. Być może w&nbsp;Bojanowie spadło coś, co było wielokrotnie opisywane w&nbsp;literaturze, ale doniesienia te traktowano trochę po macoszemu<ref>patrz ''Dziennik Bałtycki'' (1963)</ref>. '''Być może spadła bryła lodu?''' Zjawiska (obiekty) te zwane '''megacryometeor''' są znane od dawna, i&nbsp;według badań składu oraz budowy są to duże bryły lodu (nawet kilkudziesięciokilogramowe) powstałe w&nbsp;górnych warstwach atmosfery. Mechanizm ich powstawania nie jest do końca jasny, ale nie ulega wątpliwości, że większość z&nbsp;nich nie pochodzi z&nbsp;przestrzeni kosmicznej.<ref>podobny spadek miał miejsce np. 26 grudnia 2012&nbsp;roku w&nbsp;Maroku; więcej szczegółów na portalu www.woreczko.pl w&nbsp;[http://www.woreczko.pl/meteorites/events/Events2012.htm#Dec26 Wydarzeniach]</ref> To co spadło w&nbsp;Bojanowie nie pasuje do typowej charakterystyki megacryometeor. Było galaretowate, zabarwione i&nbsp;miało zapach, a&nbsp;megacryometeory to z&nbsp;reguły zwarte bryły lodu, bezbarwne i&nbsp;bez zapachu – po prostu, takie duże kule gradu! Naukowe badania tego zjawiska prowadzone są od niedawna i&nbsp;należy spodziewać się jeszcze wielu ciekawych odkryć.
-
'''Opis zdarzenia według  Boguslawskiego''' (1854, s.&nbsp;42; 1854a, s.&nbsp;416 krótka notka w&nbsp;tabeli):
 
-
:{| class="wikitable-MET-cite" style="max-width:800px"
 
-
|-
 
-
| » 1803 Januar 21 zwischen 11 und 12 Uhr Abends beobachtete Pastor {{sparse-b}}Schmidt{{sparse-e}} zu Festenberg zwischen Barsdorf bei ''Bojanowo'' und dem Schlosse zu ''Tribusch'' auf einer Reise in Begleitung seines Zöglings und eines Bedienten, gegen den südlichen Horizont im Sternbilde der Schlange des Ophiuchus, eine Sternschnuppe gewöhnlicher Art: diese wendete sich gegen NO; dehnte sich während ihres Falles zur Grösse einer gewöhnlichen Kegelkugel von bläulich rothem Feuer aus und fuhr vor den Reisenden über die Köpfe der Pferde mit einem Gezisch, wie Wasser auf glühendes Eisen, schnell dahin, so dass die Pferde erschraken und aus einander sprangen. Die Sternschnuppe zerplatzte über dem Strassengraben auf dem mit Schnee bedeckten Felde ohne Knall. Am anderen Morgen sand sich auf dieser selbigen Stelle ein nicht ganz geregelter, aber doch mehr runder, als eckiger Fleck von gallertartiger Materie, ohne gefroren zu seyn, von blaugrünlicher Farbe und von schwefelsaurem Geruche&nbsp;(?). Der Umfang dieses Fleckes betrug in seiner grössten Ausdehnung&nbsp;11¾" und in der kleinsten&nbsp;9½". Die Mäntel der Reisenden und die Haare der Pferde waren noch bis zum folgenden Morgen mit gelblichen feuchten, handbreiten Streisen bedeckt, die nach Schwefel rochen. (Nach einer Mitth. des Grafen {{sparse-b}}Reichenbach{{sparse-e}} in den Ber. der Schles. Gesellsch. für d.&nbsp;J. 1834<ref name="Jahres-Bericht"></ref>). Dieser Fall ist einer der wenigen Beispiele, dass mit einer Sternschnuppe wirklich eine Substanz herabgefallen sey und dürste daher vielleicht der Beachtung nicht ganz unwerth seyn.
 
-
|}
 
-
:'''Fakty:''' w nocy 21 stycznia 1803 roku około godziny 11-12 pastor ''Schmidt'' z&nbsp;''Fastenbergu''<ref>niem. ''Fastenberg'' obecnie miasto Twardogóra; odległość dzieląca Twardogórę od Bojanowa to ponad 60&nbsp;km!</ref> ze swoim uczniem (sługą?), podróżując pomiędzy ''Barsdorf''<ref name=Barsdorf>przebywający w Gołaszewie Niemcy nazywali tę wieś  ''Bärsdorf'' (''niedźwiedzia wieś'')</ref> koło ''Bojanowa'' a&nbsp;zamkiem w&nbsp;''Tribusch'', byli świadkami spadku meteorytu. Zaobserwowali oni w&nbsp;gwiazdozbiorze Wężownika meteor, przelotowi którego towarzyszył syk, jakby wody zetkniętej z rozpalonym żelazem, hałas ów przestraszył konie. Według ich relacji meteor bezdźwięcznie eksplodował i coś spadło na niedalekie ośnieżone pole. Następnego dnia rano znaleziono w tym miejscu nieregularną plamę (o&nbsp;rozmiarach ok. 12 na 10&nbsp;cali) galaretowatej, niezamarzniętej substancji (''gallertartiger Materie'') o&nbsp;barwie zielonkawo-niebieskiej i&nbsp;zapachu siarczanu (''schwefelsaurem''). Okrycia podróżnych i&nbsp;sierść koni jeszcze do poranka dnia następnego pokrywały "wilotne" (''feuchten'') żółtawe plamy o&nbsp;zapachu siarki (''schwefel''). Informacja ta pochodziła od hrabiego ''Reichenbacha'' zamieszczonej w&nbsp;doniesieniach ''Ber. der Schles. Gesellsch. für d.&nbsp;J. 1834''<ref name="Jahres-Bericht">''Ber[icht] der Schles[ischen] Gesellsch[aft] für vaterländische Kultur'' - chodzi o ''Uebersicht der Arbeiten und Veränderungen der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur'' za rok 1834</ref>.
+
Podobny przypadek zanotowano [[Rauden 1686|w 1686 roku w Rauden na Kurlandach]]. Być może i&nbsp;tu wyjaśnienie zjawiska w&nbsp;Bojanowie jest bardzo ziemskie i&nbsp;związane z&nbsp;wegetacją roślin, a&nbsp;dokładnie ze '''sklerocją'''?<ref name="Sclerotium">Wikipedia (EN) – [http://en.wikipedia.org/wiki/Sclerotium Sclerotium]; fotografia ''[http://en.wikipedia.org/wiki/File:Sclerotinia_sclerotiorum_sclerortia.jpg Sclerotinia sclerotiorum]''</ref> Więcej o&nbsp;dziwnych substancjach spadających z&nbsp;nieba w&nbsp;Chladni (1819).
-
Spadło coś co w katalogu Greg'a (1861) zostało określone jako ''jelly-like mass'' - co można przetłumaczyć jako '''galaretowata masa'''. Natomiast u Klein'a (1904) określono to enigmatycznie ''Substanz'', co po niemiecku znaczy '''substancja'''. Być może w&nbsp;Bojanowie spadło coś, co było wielokrotnie opisywane w literaturze, ale doniesienia te traktowano trochę po macoszemu<ref>patrz ''Dziennik Bałtycki'' (1963)</ref>. '''Być może spadła bryła lodu?''' Zjawiska (obiekty) te zwane '''megacryometeor''' są znane od dawna, i&nbsp;według badań składu oraz budowy są to duże bryły lodu (nawet kilkudziesięciokilogramowe) powstałe w&nbsp;górnych warstwach atmosfery. Mechanizm ich powstawania nie jest do końca jasny, ale nie ulega wątpliwości, że większość z&nbsp;nich nie pochodzi z&nbsp;przestrzeni kosmicznej.<ref>podobny spadek miał miejsce np. 26 grudnia 2012&nbsp;roku w&nbsp;Maroku; więcej szczegółów na portalu www.woreczko.pl w&nbsp;[http://www.woreczko.pl/meteorites/events/Events2012.htm#Dec26 Wydarzeniach]</ref> To co spadło w&nbsp;Bojanowie nie pasuje do typowej charakterystyki megacryometeor. Było galaretowate, zabarwione i&nbsp;miało zapach, a&nbsp;megacryometeory to z&nbsp;reguły zwarte bryły lodu, bezbarwne i&nbsp;bez zapachu - po prostu, takie duże kule gradu! Naukowe badania tego zjawiska prowadzone są od niedawna i&nbsp;należy spodziewać się jeszcze wielu ciekawych odkryć.
 
 +
Natomiast Jerzy Pokrzywnicki (1960) tak interpretuje zapisy Boguslawskiego (1854):
 +
{{PJQuote-begin |max-width=640px |align=left |source=Pokrzywnicki (1960)}}
 +
ROK 1803. Dnia 21 stycznia między godzinami 23 i 24 obserwowano kulę ognistą na Śląsku [7]<ref>Boguslawski (1854a)</ref> i w okolicy Bojanowa w Poznańskiem. Rzekomo miał mieć miejsce spadek meteorytu [78]<ref name="Boguslawski 1854"></ref>.
 +
{{PJQuote-end}}
-
O&nbsp;dziwnych substancjach spadających z&nbsp;nieba traktuje artykuł Jerzego Strzeji.<ref>Strzeja (2009); kilka lat temu miało miejsce w&nbsp;Polsce podobne zjawisko spadku galaretowatej substancji, okoliczności tego zdarzenia badał [[Zakłodzie|Stanisław Jachymek]] z&nbsp;Guciowa (''informacja prywatna'')</ref> Podobny przypadek zanotowano [[Rauden 1686|w 1686 roku na Kurlandach]]. Być może i&nbsp;tu wyjaśnienie zjawiska w&nbsp;Bojanowie jest bardzo ziemskie i&nbsp;związane z&nbsp;wegetacją roślin, a&nbsp;dokładnie ze '''sklerocją'''?<ref name="Sclerotium">Wikipedia (EN) - [http://en.wikipedia.org/wiki/Sclerotium Sclerotium]; fotografia ''[http://en.wikipedia.org/wiki/File:Sclerotinia_sclerotiorum_sclerortia.jpg Sclerotinia sclerotiorum]''</ref> Więcej o&nbsp;dziwnych substancjach spadających z&nbsp;nieba w&nbsp;Chladni (1819).
 
-
W doniesieniach prasowych po spadku meteorytu [[Pułtusk]] w&nbsp;[[Pułtusk/Czasopisma#Gazeta_Warszawska|''Gazecie Warszawskiej'']] (nr&nbsp;40 z&nbsp;19 lutego 1868&nbsp;r.) znalazło się doniesienie o&nbsp;spadku "słonego śniegu". Jak szczegółowo relacjonuje dziennik, tego samego dnia i&nbsp;o&nbsp;tej samej godzinie co spadek meteorytu [[Pułtusk]], obserwowano na Węgrzech dwa meteory, i&nbsp;w&nbsp;Sünnyöda w&nbsp;nocy spadł śnieg, który był słony i&nbsp;pozyskiwano z&nbsp;niego sól!! Kompletna relacja → [[:Image:Pułtusk_(Gazeta_Warszawska_19_luty_1868).jpg|''Gazeta Warszawska'' 19&nbsp;lutego 1868&nbsp;r.]]
+
O&nbsp;dziwnych substancjach spadających z&nbsp;nieba traktuje artykuł Jerzego Strzei (Strzeja 2009).<ref>kilka lat temu miało miejsce w&nbsp;Polsce podobne zjawisko spadku galaretowatej substancji, okoliczności tego zdarzenia badał [[Zakłodzie|Stanisław Jachymek]] z&nbsp;Guciowa (''informacja prywatna'')</ref>
-
== Inne źródła ==
+
W doniesieniach prasowych po spadku meteorytu [[Pułtusk]] w&nbsp;[[Pułtusk/Czasopisma#Gazeta_Warszawska|''Gazecie Warszawskiej'']] (nr&nbsp;40 z&nbsp;19 lutego 1868&nbsp;r.) znalazło się doniesienie o&nbsp;spadku „słonego śniegu”. Jak szczegółowo relacjonuje dziennik, tego samego dnia i&nbsp;o&nbsp;tej samej godzinie co spadek meteorytu [[Pułtusk]], obserwowano na Węgrzech dwa meteory, i&nbsp;w&nbsp;Sünnyöda w&nbsp;nocy spadł śnieg, który był słony i&nbsp;pozyskiwano z&nbsp;niego sól!! Kompletna relacja → {{Txt2Img|Pułtusk_(Gazeta_Warszawska_40_1868).jpg|''Gazeta Warszawska'' z 19&nbsp;lutego 1868&nbsp;r.}}
-
''Uebersicht der Arbeiten und Veränderungen der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur …im Jahre 1834'' (s. 67-69)
+
<br clear="all"/>
-
[[Grafika:Bojanowo_(Berichte_1834).jpg|200px|thumb|left|]]
+
 
 +
== Źródła ==
 +
 
 +
''Uebersicht der Arbeiten und Veränderungen der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur …im Jahre 1834''<ref name="Reichenbach 1834">szczegółowa relacja pastora Schmidta opublikowana przez hrabiego [[Bibliografia/Reichenbach Karl Freiherr von|Reichenbacha]]</ref> (s. 67-69)
 +
:[[Grafika:Bojanowo_(Jahres-Bericht_1834).djvu|200px|thumb|left|page=2|]]
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
'''Kesselmeyer (1861)''' (s. 449)
'''Kesselmeyer (1861)''' (s. 449)
-
:{| class="wikitable-MET-cite" style="max-width:1000px"
+
:{| {{Old sources |max-width=1000px}}
-
| 1803. || 21. || Jan. || {{sparse-b}}Bojanow&nbsp;.&nbsp;.&nbsp;.&nbsp;.&nbsp;.{{sparse-e}} || Schlesien || P.IV. 1854. 42.<ref>Boguslawski (1854), s. 42</ref> – Nur Sternschuppen-Materie.
+
| 1803. || 21. || Jan. || {{Sparse-b}}Bojanow&nbsp;.&nbsp;.&nbsp;.&nbsp;.&nbsp;.{{Sparse-e}} || Schlesien || P.IV. 1854. 42.<ref name="Boguslawski 1854">Boguslawski (1854, s. 42-43)</ref> – Nur Sternschuppen-Materie.
|}
|}
'''Greg (1861)'''
'''Greg (1861)'''
-
:{| class="wikitable-MET-cite" style="max-width:1000px"
+
:{| {{Old sources |max-width=}}
|-
|-
-
! Year.
+
! Year. !! Day of month. !! Locality. !! Size or weight. !! Direction. !! Duration; rate; hour; !! Remarks,&nbsp;&c.
-
! Day of month.
+
-
! Locality.
+
-
! Size or weight.
+
-
! Direction.
+
-
! Duration; rate; hour;
+
-
! Remarks, &c.
+
|-
|-
-
| 1803. || Jan. 21 || Silesia || {{Kropek}} || {{Kropek}} || {{Kropek}} || a shooting-star; got larger and larger till it fell to earth. 1803. January 21. Between Barsdorf and Freiburg. Seemed to pass close to the ground; a&nbsp;whizzing noise heard, then it seemed to lie burning on the ground; next day a&nbsp;jelly-like mass found on the snow. Curious, if true.
+
| 1803. || Jan. 21 || Silesia || {{Kropek}} || {{Kropek}} || {{Kropek}} || a shooting-star; got larger and larger till it fell to earth. 1803. January 21. Between Barsdorf and Freiburg<ref name="Freiburg">prawdopodobnie błąd, nie ''Freiburg'', a&nbsp;''Triebusch'' wymieniany we wcześniejszych źródłach?</ref>. Seemed to pass close to the ground; a&nbsp;whizzing noise heard, then it seemed to lie burning on the ground; next day a&nbsp;jelly-like mass found on the snow. Curious, if true.
|}
|}
-
:(tłum.: ''spadająca gwiazda; stawała się większa i&nbsp;większa, aż spadła na ziemię. 21 stycznia 1803 roku, między Barsdorf i&nbsp;Freiburg. Zdawała się lecieć blisko ziemi, słyszano hałas-świst, to wydawało się spaliło ziemię, następnego dnia znaleziono na śniegu galaretowatą masę. Ciekawe, jeśli prawdziwe.'')
+
:(tłum.: ''spadająca gwiazda; stawała się większa i&nbsp;większa, aż spadła na ziemię. 21 stycznia 1803 roku, między Barsdorf i&nbsp;Freiburg<ref name="Freiburg"></ref>. Zdawała się lecieć blisko ziemi, słyszano hałas-świst, to wydawało się spaliło ziemię, następnego dnia znaleziono na śniegu galaretowatą masę. Ciekawe, jeśli prawdziwe.'')
'''Klein (1904)''' informacja o spadku  
'''Klein (1904)''' informacja o spadku  
-
:{| class="wikitable-MET-cite"
+
:{| {{Old sources |max-width=}}
| 1803 Januar 21
| 1803 Januar 21
| 11-12<sup>h</sup> nachts nachm.
| 11-12<sup>h</sup> nachts nachm.
Linia 62: Linia 69:
{{GEFrame-begin}}
{{GEFrame-begin}}
{{GEMap
{{GEMap
-
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+
| htmlFileMap = wiki-Bojanowo.htm
-
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Doniesienia.kml
+
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Doniesienia.kml
 +
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Bojanowo-fit.kml
| lat = 51.707469
| lat = 51.707469
| lon = 16.748295
| lon = 16.748295
| zoom = 11
| zoom = 11
-
| type = map
+
| type = roadmap
}}
}}
{{GEIcon-PointRed}}
{{GEIcon-PointRed}}
Linia 73: Linia 81:
{{GEFrame-end}}
{{GEFrame-end}}
-
Wieś '''Gołaszyn''' (niem. ''Golaszyn'', ''Bärsdorf'', ''Barsdorf''<ref name=Barsdorf></ref>) w woj. wielkopolskim przylega bezpośrednio do '''Bojanowa''' (niem. ''Bojanowo''). Wieś '''Trzebosz''' (niem. ''Triebusch'').
+
Wieś '''Gołaszyn''' (niem. ''Golaszyn'', ''Bärsdorf'', ''Barsdorf''<ref name=Barsdorf></ref>) w&nbsp;woj.&nbsp;wielkopolskim przylega bezpośrednio do '''Bojanowa''' (niem. ''Bojanowo''). Wieś '''Trzebosz''' (niem. ''Triebusch'').
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 80: Linia 88:
Mapy okolic Bojanowa
Mapy okolic Bojanowa
-
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
+
<gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3">
File:Bojanowo_(Gilly-A2).jpg|Fragment arkusza A2 mapy Gilly'ego z&nbsp;1802-1803 roku z&nbsp;miejscowościami '''Bärsdorf''', '''Boianowo''' i&nbsp;'''Triebusch''' (źródło: BCUL)
File:Bojanowo_(Gilly-A2).jpg|Fragment arkusza A2 mapy Gilly'ego z&nbsp;1802-1803 roku z&nbsp;miejscowościami '''Bärsdorf''', '''Boianowo''' i&nbsp;'''Triebusch''' (źródło: BCUL)
File:Bojanowo_(Reymanns_Special-Karte_113_Lissa).jpg|Fragment arkusza 113 ''Lissa'' mapy Reymanna (źródło: Archiwum Map WIG)
File:Bojanowo_(Reymanns_Special-Karte_113_Lissa).jpg|Fragment arkusza 113 ''Lissa'' mapy Reymanna (źródło: Archiwum Map WIG)
File:Bojanowo_(4266_Bojanowo_1933).jpg|Fragment arkusza 4266 ''Bojanowo'' mapy ''Messtischblatt'' z&nbsp;1933 roku (źródło: MAPSTER)
File:Bojanowo_(4266_Bojanowo_1933).jpg|Fragment arkusza 4266 ''Bojanowo'' mapy ''Messtischblatt'' z&nbsp;1933 roku (źródło: MAPSTER)
</gallery>
</gallery>
 +
 +
<br clear="all"/>
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
[[Grafika:Bojanowo_(AdPhysik_1854_90-uzup).jpg|200px|thumb|Doniesienie o spadku u&nbsp;Boguslawskiego (1854a)]]
+
[[Grafika:Bojanowo_(AdPhysik_1854_90-uzup).jpg|200px|thumb|Doniesienie o spadku u&nbsp;Boguslawskiego (1854)]]
-
* {{Boguslawski (1854) | page=42}}
+
* {{Boguslawski (1854) |page=42-43}}
-
* {{Boguslawski (1854a) | page=416}}
+
* {{Boguslawski (1854a) |page=416, krótka notka w&nbsp;tabeli}}
-
* Chladni Ernst F.F., (1819), '''Fünfte Fortsetzung des Verzeichnisses der vom Himmel gefallenen Massen; nebst weitern Nachtrichten von einigen schon bekannten und von neuern Feuermeteoren''', ''Annalen der Physik'', 3, Bd. 63, 1819, s. 17-49. Plik {{Djvu|Chladni_1819_(AnP_3_63).djvu|DjVu}}.
+
* {{Chladni (1819 V)}}
* {{Greg (1861)}}
* {{Greg (1861)}}
-
* ''Dziennik Bałtycki'', (1963), '''Tajemniczy gość z Kosmosu. Po raz pierwszy uczeni badają lodowy meteoryt'''<ref>kolejne doniesienie o spadku lodu, które nie miało dalszego ciągu{{Kropek}}</ref>, nr&nbsp;213, 1963, s.&nbsp;5. Plik [http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/docmetadata?id=24255&from=publication DjVu].
+
* ''Dziennik Bałtycki'', (1963), '''Tajemniczy gość z Kosmosu. Po raz pierwszy uczeni badają lodowy meteoryt'''<ref>kolejne doniesienie o spadku lodu, które nie miało dalszego ciągu{{Kropek}}</ref>, nr&nbsp;213, 1963, s.&nbsp;5. Plik {{link-dLibra|BBC|d|24255}}.
-
* ''Uebersicht der Arbeiten und Veränderungen der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur …im Jahre 1834'', Breslau 1835, s. 67-69. Plik [http://www.biodiversitylibrary.org/item/121494 DjVu].
+
* {{Kesselmeyer (1861) |page=449}}
-
 
+
-
* {{Kesselmeyer (1861) | page=449}}
+
* {{Klein (1904)}}
* {{Klein (1904)}}
-
* {{Pokrzywnicki (1960, bolidy 1) | page=229}}
+
* {{Pokrzywnicki (1960, bolidy 1) |page=229}}
 +
 
 +
* {{Strzeja (2009)}}
-
* Strzeja Jerzy, (2009), '''Lodowe meteoryty, kosmiczne galarety i kamienie jak pył?''', ''Acta Soc. Metheor. Polon.'', 1, 2009, s.&nbsp;129-136. Plik [http://www.ptmet.org.pl/wydawnictwa/2009%2022%20Strzeja.pdf PDF].
+
* ''Uebersicht der Arbeiten und Veränderungen der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur …im Jahre 1834''<ref name="Reichenbach 1834"></ref>, Breslau 1835, s. 67-69. Plik {{Link-BHL |item=121494}}.
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}
Linia 113: Linia 123:
== Zobacz również ==
== Zobacz również ==
-
* doniesienie [[Rauden 1686]]
+
* doniesienia: [[Poméranie 1557]], [[Rauden 1686]]
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
-
* Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Bojanowo Bojanowo] &bull; [http://pl.wikipedia.org/wiki/Gołaszyn_(powiat_rawicki) Gołaszyn] &bull; [http://pl.wikipedia.org/wiki/Trzebosz Trzebosz]
+
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Bojanowo Bojanowo] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Gołaszyn_(powiat_rawicki) Gołaszyn] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Trzebosz Trzebosz]
-
* Wikipedia (EN) - [http://en.wikipedia.org/wiki/Megacryometeor Megacryometeor] &bull; [http://en.wikipedia.org/wiki/Sclerotium Sclerotium] &bull; ''[http://en.wikipedia.org/wiki/Sclerotinia_sclerotiorum Sclerotinia sclerotiorum]''
+
* Wikipedia (EN) – [http://en.wikipedia.org/wiki/Megacryometeor Megacryometeor] {{SeparatorBull}} [http://en.wikipedia.org/wiki/Sclerotium Sclerotium] {{SeparatorBull}} ''[http://en.wikipedia.org/wiki/Sclerotinia_sclerotiorum Sclerotinia sclerotiorum]''
* [http://www.gminabojanowo.pl/ Portal Gminy Bojanowo]
* [http://www.gminabojanowo.pl/ Portal Gminy Bojanowo]
 +
 +
* woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/events/Events2012.htm#Dec26 Wydarzenia 2012]
* {{Czajka MSMK}}
* {{Czajka MSMK}}
-
 
-
 
-
{{Co jeszcze na stronę}}
 
-
 
-
* ? Freiburg ?
 
-
* Reichenbach - Jahres-Ber[icht] der Schles[ischen] Gesellsch[aft] za rok 1834
 
[[Category:Doniesienia]]
[[Category:Doniesienia]]
 +
[[Category:Bolidy historyczne]]
 +
[[Category:Dziwne substancje]]

Aktualna wersja na dzień 01:01, 15 gru 2024

1

Spadła „galareta”?

Doniesienie o spadku „galaretowatej substancji” (gallertartiger Materie) 21 stycznia[1] 1803 roku (piątek) w okolicy Bojanowa na Śląsku.

Opis zdarzenia według Boguslawskiego (1854, s. 42-43; 1854a, s. 416 krótka notka w tabeli):

«

» 1803 Januar 21[1] zwischen 11 und 12 Uhr Abends beobachtete Pastor Schmidt zu Festenberg zwischen Barsdorf bei Bojanowo und dem Schlosse zu Tribusch auf einer Reise in Begleitung seines Zöglings und eines Bedienten, gegen den südlichen Horizont im Sternbilde der Schlange des Ophiuchus, eine Sternschnuppe gewöhnlicher Art: diese wendete sich gegen NO; dehnte sich während ihres Falles zur Grösse einer gewöhnlichen Kegelkugel von bläulich rothem Feuer aus und fuhr vor den Reisenden über die Köpfe der Pferde mit einem Gezisch, wie Wasser auf glühendes Eisen, schnell dahin, so dass die Pferde erschraken und aus einander sprangen. Die Sternschnuppe zerplatzte über dem Strassengraben auf dem mit Schnee bedeckten Felde ohne Knall. Am anderen Morgen sand sich auf dieser selbigen Stelle ein nicht ganz geregelter, aber doch mehr runder, als eckiger Fleck von gallertartiger Materie, ohne gefroren zu seyn, von blaugrünlicher Farbe und von schwefelsaurem Geruche (?). Der Umfang dieses Fleckes betrug in seiner grössten Ausdehnung 11¾" und in der kleinsten 9½". Die Mäntel der Reisenden und die Haare der Pferde waren noch bis zum folgenden Morgen mit gelblichen feuchten, handbreiten Streisen bedeckt, die nach Schwefel rochen. (Nach einer Mitth. des Grafen Reichenbach in den Ber. der Schles. Gesellsch. für d. J. 1834[2]). Dieser Fall ist einer der wenigen Beispiele, dass mit einer Sternschnuppe wirklich eine Substanz herabgefallen sey und dürste daher vielleicht der Beachtung nicht ganz unwerth seyn.

»


Szczegółowa relacja pastora Schmidta, której skrót zamieścił Boguslawski, została opublikowana przez hrabiego Reichenbacha w Ber. der Schles. Gesellsch. für d. J. 1834[2].

Fakty: w nocy 21 stycznia[1] 1803 roku około godziny 11-12 pastor Schmidt z Fastenbergu[3] ze swoim uczniem (sługą?), podróżując pomiędzy Barsdorf[4] koło Bojanowa a zamkiem w Tribusch, byli świadkami spadku meteorytu. Zaobserwowali oni w gwiazdozbiorze Wężownika meteor, przelotowi którego towarzyszył syk, jakby wody zetkniętej z rozpalonym żelazem, hałas ów przestraszył konie. Według ich relacji meteor bezdźwięcznie eksplodował i coś spadło na niedalekie ośnieżone pole. Następnego dnia rano znaleziono w tym miejscu nieregularną plamę (o rozmiarach ok. 12 na 10 cali) galaretowatej, niezamarzniętej substancji (gallertartiger Materie) o barwie zielonkawo-niebieskiej i zapachu siarczanu (schwefelsaurem). Okrycia podróżnych i sierść koni jeszcze do poranka dnia następnego pokrywały „wilgotne” (feuchten) żółtawe plamy o zapachu siarki (schwefel).

Spadło coś co w katalogu Grega (1861) zostało określone jako jelly-like mass – co można przetłumaczyć jako galaretowata masa. Natomiast u Kleina (1904) określono to ogólnikowo Substanz, co po niemiecku znaczy substancja. Być może w Bojanowie spadło coś, co było wielokrotnie opisywane w literaturze, ale doniesienia te traktowano trochę po macoszemu[5]. Być może spadła bryła lodu? Zjawiska (obiekty) te zwane megacryometeor są znane od dawna, i według badań składu oraz budowy są to duże bryły lodu (nawet kilkudziesięciokilogramowe) powstałe w górnych warstwach atmosfery. Mechanizm ich powstawania nie jest do końca jasny, ale nie ulega wątpliwości, że większość z nich nie pochodzi z przestrzeni kosmicznej.[6] To co spadło w Bojanowie nie pasuje do typowej charakterystyki megacryometeor. Było galaretowate, zabarwione i miało zapach, a megacryometeory to z reguły zwarte bryły lodu, bezbarwne i bez zapachu – po prostu, takie duże kule gradu! Naukowe badania tego zjawiska prowadzone są od niedawna i należy spodziewać się jeszcze wielu ciekawych odkryć.


Podobny przypadek zanotowano w 1686 roku w Rauden na Kurlandach. Być może i tu wyjaśnienie zjawiska w Bojanowie jest bardzo ziemskie i związane z wegetacją roślin, a dokładnie ze sklerocją?[7] Więcej o dziwnych substancjach spadających z nieba w Chladni (1819).


Natomiast Jerzy Pokrzywnicki (1960) tak interpretuje zapisy Boguslawskiego (1854):

«
Pokrzywnicki (1960)

ROK 1803. Dnia 21 stycznia między godzinami 23 i 24 obserwowano kulę ognistą na Śląsku [7][8] i w okolicy Bojanowa w Poznańskiem. Rzekomo miał mieć miejsce spadek meteorytu [78][9].

»


O dziwnych substancjach spadających z nieba traktuje artykuł Jerzego Strzei (Strzeja 2009).[10]

W doniesieniach prasowych po spadku meteorytu Pułtusk w Gazecie Warszawskiej (nr 40 z 19 lutego 1868 r.) znalazło się doniesienie o spadku „słonego śniegu”. Jak szczegółowo relacjonuje dziennik, tego samego dnia i o tej samej godzinie co spadek meteorytu Pułtusk, obserwowano na Węgrzech dwa meteory, i w Sünnyöda w nocy spadł śnieg, który był słony i pozyskiwano z niego sól!! Kompletna relacja → Gazeta Warszawska z 19 lutego 1868 r.


Źródła

Uebersicht der Arbeiten und Veränderungen der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur …im Jahre 1834[11] (s. 67-69)

Bojanowo (Jahres-Bericht 1834).djvu



Kesselmeyer (1861) (s. 449)

1803. 21. Jan. Bojanow . . . . . Schlesien P.IV. 1854. 42.[9] – Nur Sternschuppen-Materie.


Greg (1861)

Year. Day of month. Locality. Size or weight. Direction. Duration; rate; hour; Remarks, &c.
1803. Jan. 21 Silesia … … … a shooting-star; got larger and larger till it fell to earth. 1803. January 21. Between Barsdorf and Freiburg[12]. Seemed to pass close to the ground; a whizzing noise heard, then it seemed to lie burning on the ground; next day a jelly-like mass found on the snow. Curious, if true.
(tłum.: spadająca gwiazda; stawała się większa i większa, aż spadła na ziemię. 21 stycznia 1803 roku, między Barsdorf i Freiburg[12]. Zdawała się lecieć blisko ziemi, słyszano hałas-świst, to wydawało się spaliło ziemię, następnego dnia znaleziono na śniegu galaretowatą masę. Ciekawe, jeśli prawdziwe.)


Klein (1904) informacja o spadku

1803 Januar 21 11-12h nachts nachm. Bojanowo, Schlesien2)
2) Substanz.


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(B) Bojanowo, (G) Gołaszyn, (T) Trzebosz

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Wieś Gołaszyn (niem. Golaszyn, Bärsdorf, Barsdorf[4]) w woj. wielkopolskim przylega bezpośrednio do Bojanowa (niem. Bojanowo). Wieś Trzebosz (niem. Triebusch).


Mapy

Mapy okolic Bojanowa

Fragment arkusza A2 mapy Gilly'ego z 1802-1803 roku z miejscowościami Bärsdorf, Boianowo i Triebusch (źródło: BCUL)

Fragment arkusza 113 Lissa mapy Reymanna (źródło: Archiwum Map WIG)

Fragment arkusza 4266 Bojanowo mapy Messtischblatt z 1933 roku (źródło: MAPSTER)


Bibliografia

Doniesienie o spadku u Boguslawskiego (1854)
  • Boguslawski Georg von, (1854), Zehnter Nachtrag zu Chladni's Verzeichnisse der Feuermeteore und herabgefallenen Massen (Wien 1819), Annalen der Physik, IV, 90 uzupeł. (ergänzungsband), 1854, s. 1-155, (s. 42-43). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Boguslawski Georg von, (1854a), Zehnter Nachtrag zu Chladni's Verzeichnisse der Feuermeteore und herabgefallenen Massen (Wien 1819) (Schluss von S. 155.), Annalen der Physik, IV, 90 uzupeł. (ergänzungsband), 1854, s. 353-456, (s. 416, krótka notka w tabeli). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Chladni Ernst F.F., (1819), Fünfte Fortsetzung des Verzeichnisses der vom Himmel gefallenen Massen; nebst weitern Nachtrichten von einigen schon bekannten und von neuern Feuermeteoren, Annalen der Physik, 3, Bd. 63, 1819, s. 17-49.[13] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Greg R. Philips, Esq., F.G.S., (1861), A Catalogue of Meteorites and Fireballs, from A.D. 2 to A.D. 1860[14], Report of the British Association for the Advancement of Science (B.A.A.S.), 30th Meeting (1860), London 1861, s. 48-120.[15] Źródło: MeteoriteHistory.info; plik DjVu; plik PDF; wersja full-HTML (h) (str. tytułowa).
  • Dziennik Bałtycki, (1963), Tajemniczy gość z Kosmosu. Po raz pierwszy uczeni badają lodowy meteoryt[16], nr 213, 1963, s. 5. Plik bLib.
  • Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 449). Plik PDF; plik DjVu.
  • Klein Hermann Joseph, (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde, XIV. Jahrgang 1903, Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904. Plik DjVu (str. tytułowa).
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1960), O bolidach obserwowanych nad Polską, Acta Geophys. Polon., vol. VIII, nr 3, 1960, s. 224-257, (s. 229).[17] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Strzeja Jerzy, (2009), Lodowe meteoryty, kosmiczne galarety i kamienie jak pył? (Ice meteorites, cosmic jelly and rocks as a dust?), Acta Soc. Metheor. Polon., 1, 2009, s. 129-136 (abstrakt). Plik PDF; plik ASMP.
  • Uebersicht der Arbeiten und Veränderungen der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur …im Jahre 1834[11], Breslau 1835, s. 67-69. Plik DjVu.

Przypisy

  1. ^ a b c w artykule Reichenbacha (1835, Uebersicht der Arbeiten…) jest podana data 20 stycznia?!
  2. ^ a b Ber[icht] der Schles[ischen] Gesellsch[aft] für vaterländische Kultur – chodzi o Uebersicht der Arbeiten und Veränderungen der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur za rok 1834; patrz → Jahres-Bericht der Schlesischen Gesellschaft für vaterländische Kultur/Artykuły
  3. ^ niem. Fastenberg obecnie miasto Twardogóra; odległość dzieląca Twardogórę od Bojanowa to ponad 60 km!
  4. ^ a b przebywający w Gołaszewie Niemcy nazywali tę wieś Bärsdorf (niedźwiedzia wieś)
  5. ^ patrz Dziennik Bałtycki (1963)
  6. ^ podobny spadek miał miejsce np. 26 grudnia 2012 roku w Maroku; więcej szczegółów na portalu www.woreczko.pl w Wydarzeniach
  7. ^ Wikipedia (EN) – Sclerotium; fotografia Sclerotinia sclerotiorum
  8. ^ Boguslawski (1854a)
  9. ^ a b Boguslawski (1854, s. 42-43)
  10. ^ kilka lat temu miało miejsce w Polsce podobne zjawisko spadku galaretowatej substancji, okoliczności tego zdarzenia badał Stanisław Jachymek z Guciowa (informacja prywatna)
  11. ^ a b szczegółowa relacja pastora Schmidta opublikowana przez hrabiego Reichenbacha
  12. ^ a b prawdopodobnie błąd, nie Freiburg, a Triebusch wymieniany we wcześniejszych źródłach?
  13. ^ do artykułu dodatek: Abel-Remusat (1819)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
     (patrz → Annalen der Physik/Artykuły)
  14. ^ patrz → kategoria Bolidy historyczne
  15. ^ oraz suplementy: Supplement No. II., (B.A.A.S.), 37th Meeting (1867), s. 414-430, źródło: MeteoriteHistory.info; plik DjVu; Supplement No. III., (B.A.A.S.), 39th Meeting (1869), s. 282-284, źródło: MeteoriteHistory.info; plik DjVu
  16. ^ kolejne doniesienie o spadku lodu, które nie miało dalszego ciągu…
  17. ^ wszystkie części: cz. 1 – Pokrzywnicki (1960, Acta Geophys. Polon.)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , cz. 2 – Pokrzywnicki (1965, Acta Geophys. Polon.)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , cz. 3 – Pokrzywnicki (1965, Bull. soc. amis sci. et lettres Poznan, B)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , cz. 4 – Pokrzywnicki (1969, Acta Geophys. Polon.)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Bojanowo_1803”
Osobiste