PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Kaalijarv/Masa główna

Z Wiki.Meteoritica.pl

< Kaalijarv(Różnice między wersjami)
m
m (Bibliografia)
 
(Nie pokazano 34 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
-
{{Strona w budowie}}
 
__NOTOC__
__NOTOC__
 +
{{VerifyLevel|level=0i}}
 +
== Sukces polskich poszukiwaczy ==
 +
[[Image:Kaalijarv_(main_mass)-fb.jpg|thumb|right|280px|Masa główna meteorytu [[Kaalijarv]] prezentowana podczas [https://www.facebook.com/events/10091038444335091 Dnia Kraterów Meteorytowych Morasko 2025] (źródło: facebook). Można ją też obejrzeć na {{Link-YT|v=pCHCHTNaXKY|text=filmie}} Szymona Kozłowskiego z&nbsp;tej imprezy]]
 +
{{TOC My}}
 +
20 czerwca 2024 roku o godzinie 23:00 na portalu Facebook '''Filip Nikodem zamieścił {{Txt2Img|Kaali_(main_mass)-Filip_Nikodem.jpg|post}} o&nbsp;znalezieniu masy głównej meteorytu [[Kaalijarv]]'''!
 +
Od listopada 2023 roku do maja 2024 roku grupa poszukiwaczy z Polski: Filip Nikodem, Kazimierz Magneto (Andrzej Owczarzak), prowadziła poszukiwania w&nbsp;rejonie estońskich [[Kratery Kaalijärv|kraterów Kaalijärv]]. Odnaleźli oni '''okaz o&nbsp;wadze 5,7&nbsp;kg''' (na polu w&nbsp;okolicach {{Txt2Img|Kaali_(crater-1)-1.jpg|krateru&nbsp;1}}) oraz wiele mniejszych fragmentów. Do tego czasu w&nbsp;okolicach kraterów znajdowano tylko okazy nie większe niż 1&nbsp;kg. Znaleziony przez nich okaz jest większy niż katalogowe TKW (~2,25&nbsp;kg) tego meteorytu.
-
20 czerwca 2024 roku o godzinie 23:00 na portalu Facebook Filip Nikodem zamieścił '''{{Txt2Img|Kaali_(main_mass)-Filip_Nikodem.jpg|post}} o&nbsp;znalezieniu masy głównej meteorytu [[Kaalijarv]]'''!
+
Poszukiwacze Filip Nikodem i Kazimierz Magneto mają już na swoim koncie wiele spektakularnych znalezisk. To ich zespół znalazł m.in. masę główną meteorytu [[Ribbeck]] oraz okazy ze spadku w&nbsp;Saint-Pierre-le-Viger{{MBD-record|name=Saint-Pierre-le-Viger}}. Podczas wiosennej wyprawy do Finlandii w 2024 roku znaleźli małe fragmenty nowego fińskiego pallasytu {{Txt2Img|Lieksa_(Filip_Nikodem)-fb-1.jpg|Lieksa}}.{{MBD-record|name=Lieksa}} Również Kazimierz Magneto razem z&nbsp;Michałem Nebelskim znaleźli masę główna meteorytu [[Morasko/Galerie|Morasko]].
-
Od listopada 2023 roku do maja 2024 roku grupa poszukiwaczy z Polski: Filip Nikodem, Kazimierz Magneto (Andrzej Owczarzak), prowadziła poszukiwania w&nbsp;rejonie estońskich [[Kratery Kaalijärv|kraterów Kaalijärv]]. Odnaleźli oni okaz o&nbsp;wadze 5,7&nbsp;kg oraz wiele mniejszych fragmentów. Do tego czasu w&nbsp;okolicach kraterów znajdowano tylko okazy nie większe niż 1&nbsp;kg. Znaleziony przez nich okaz jest większy niż katalogowe TKW (~2,25&nbsp;kg) tego meteorytu.
 
-
Poszukiwacze Filip Nikodem i Kazimierz Magneto mają już na swoim koncie wiele spektakularnych znalezisk. To ich zespół znalazł m.in. masę główną meteorytu [[Ribbeck]] oraz okazy ze spadku w&nbsp;Saint-Pierre-le-Viger{{MBD-record|name=Saint-Pierre-le-Viger}}. Również Kazimierz Magneto razem z&nbsp;Michałem Nebelskim znaleźli masę główna meteorytu [[Morasko/Galerie|Moresko]].
+
Za postem MADEINSPACE.pl ([https://www.facebook.com/permalink.php Kolejny wielki sukces polskich poszukiwaczy meteorytów – MASA GŁÓWNA meteorytu Kaalijarv (Kaali)!!]):
-
 
+
-
 
+
-
Za portalem MADEINSPACE.pl ([https://www.facebook.com/permalink.php Kolejny wielki sukces polskich poszukiwaczy meteorytów – MASA GŁÓWNA meteorytu Kaalijarv (Kaali)!!]):
+
{{BQuote-begin|max-width=520px}}
{{BQuote-begin|max-width=520px}}
[[Image:Kaali_(main_mass)-MADEINSPACE_pl.jpg|thumb|right|200px|]]
[[Image:Kaali_(main_mass)-MADEINSPACE_pl.jpg|thumb|right|200px|]]
Linia 25: Linia 26:
-
Posty na FB donoszące o znalezieniu masy głównej
+
Posty na FB donoszące o znalezieniu masy głównej estońskiego meteorytu '''[[Kaalijarv]]'''. Oraz o&nbsp;poszukiwaniu fińskiego pallasytu '''{{Link-MBD|code=79539|name=Lieksa}}''' i&nbsp;niezgrupowanego żelaza '''{{Link-MBD|code=82217|name=Löpönvaara}}''' (oba te meteoryty znaleziono w&nbsp;terenie w&nbsp;odległości tylko kilkuset metrów od siebie!)
-
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
+
<gallery caption="" widths="240px" heights="240px" perrow="3">
File:Kaali_(main_mass)-Filip_Nikodem.jpg|„Happy to announce discovery of Kaali meteorite main mass 5.7kg and the biggest iron meteorite in Estonia. Amazing and historic landscape of 8 craters mentioned even in nordic legends. Wasn't easy but definitely worth it🙂🤩🥳” Z Kazimierz Magneto
File:Kaali_(main_mass)-Filip_Nikodem.jpg|„Happy to announce discovery of Kaali meteorite main mass 5.7kg and the biggest iron meteorite in Estonia. Amazing and historic landscape of 8 craters mentioned even in nordic legends. Wasn't easy but definitely worth it🙂🤩🥳” Z Kazimierz Magneto
File:Kaali_(main_mass)-Kazimierz_Magneto.jpg|„Meteoryt Kaali<br />Masa główna 5,7kg<br />i mniejsze fragmenty<br />Poszukiwania z Filip Nikodem<br />11-2023/05-2024”
File:Kaali_(main_mass)-Kazimierz_Magneto.jpg|„Meteoryt Kaali<br />Masa główna 5,7kg<br />i mniejsze fragmenty<br />Poszukiwania z Filip Nikodem<br />11-2023/05-2024”
 +
File:Lieksa_(Filip_Nikodem)-fb.jpg|„{{Txt2Img|Lieksa_(Skarby_Kosmosu)-fb.jpg|Lieksa}}{{MBD-record|name=Lieksa}}, polowanie na pallasyty”
</gallery>
</gallery>
-
Poszukiwania i masa główna (fot. Filip Nikodem, Kazimierz Magneto; źródło: FB)
+
Poszukiwania i masa główna meteorytu [[Kaalijarv]] (fot. Filip Nikodem, Kazimierz Magneto; źródło: FB)
-
<gallery caption="" widths="200px" heights="140px" perrow="3">
+
<gallery caption="" widths="240px" heights="160px" perrow="3">
-
File:Kaali_(main_mass)-1.jpg|Jesienne poszukiwania
+
File:Kaali_(main_mass)-1.jpg|Jesienne poszukiwania (po lewej okolice {{Txt2Img|Kaali_(crater-1)-1.jpg|krateru&nbsp;1}})
File:Kaali_(main_mass)-0.jpg|Masa główna ''in situ''
File:Kaali_(main_mass)-0.jpg|Masa główna ''in situ''
File:Kaali_(main_mass)-2.jpg|Masa główna po oczyszczeniu
File:Kaali_(main_mass)-2.jpg|Masa główna po oczyszczeniu
</gallery>
</gallery>
 +
 +
Poza kilkoma postami na FB, nic więcej nie wiadomo.<br/>
 +
Co wiemy? Poszukiwanie meteorytów na tym terenie ({{Txt2Img|Kaalijärv_(Kaali_maastikukaitseala).jpg|Rezerwat Krajobrazowy Kaali}}, ''Kaali maastikukaitseala'') jest zabronione, a&nbsp;ich wywóz z&nbsp;Estonii jest zakazany bez stosownych zezwoleń.<br/>
 +
Tu wątek masy głównej meteorytu [[Kaalijarv]] się urywa{{Kropek}}
 +
 +
{{Kropek}}do momentu publikacji podsumowania znalezisk (Morys 2025).
 +
 +
== Współczesne poszukiwania ==
 +
 +
W 2025 roku ukazał się w Roczniku PTMet (''[[Acta Soc. Metheor. Polon./Artykuły|Acta Soc. Metheor. Polon.]]'') artykuł Agnieszki Mirek i&nbsp;współpracowników (Mirek et&nbsp;al. 2025) z&nbsp;wynikami badań nowo znalezionych okazów meteorytu Kaalijarv (patrz → [[Kaalijarv/Badania]]). A&nbsp;za sprawą artykułu Jarosława Morysa (Morys 2025) wiemy więcej o&nbsp;liczbie znalezionych współcześnie okazów tego meteorytu. Grupa z&nbsp;Polski, Andrzej Owczarzak i&nbsp;Filip Nikodem, znalazła w&nbsp;sumie kilkanaście okazów (Morys 2025).
 +
 +
Pierwszy znaleziony okaz, 14 marca 2024 roku ważył '''131&nbsp;g'''. Kilka dni później (18&nbsp;marca) znaleźli oni jeszcze okaz '''93&nbsp;g''' (Morys 2025). Podczas kolejnej wyprawy w&nbsp;rejon [[Kratery Kaalijärv|kraterów Kaalijärv]], od 13 kwietnia do 17 kwietnia 2024 roku, znaleźli oni jeszcze okazy: '''360, 185, 335, 385, 415, 5690 (masa główna!), 525, 1331&nbsp;g'''. Wyprawa na Saremę w&nbsp;sierpniu 2024 roku przyniosła jeszcze jedno znalezisko – okaz '''172&nbsp;g''' znaleziony 24 sierpnia.
 +
 +
'''W&nbsp;sumie 11 okazów o&nbsp;sumarycznej wadze 9662&nbsp;g!'''
 +
 +
;Patrz → [[Kaalijarv/Badania]]
 +
 +
<br clear="all"/>
 +
 +
=== Nowe znaleziska ===
 +
 +
Poszukiwacz Andrzej Owczarzak uzyskał w Estonii zgodę władz na poszukiwania okazów meteorytu Kaalijarv. Informacjami o znaleziskach dzieli się na swoim profilu na [https://www.facebook.com/kazimierz.magneto facebooku]. Wspólnie z&nbsp;przyjaciółmi, ma on też wielkie sukcesy w poszukiwaniach innych meteorytów żelaznych, np. [[Morasko]] oraz Muonionalusta{{MBD-record|name=Muonionalusta}}.
 +
<gallery caption="" widths="240px" heights="160px" perrow="3">
 +
File:Kaalijarv_(new_finds-430g)-fb.jpg|Okaz meteorytu '''Kaalijarv''' o&nbsp;wadze 430&nbsp;g
 +
File:Kaalijarv_(new_finds-587g)-fb.jpg|Okaz meteorytu '''Kaalijarv''' o&nbsp;wadze 587&nbsp;g
 +
File:Morasko_(new_finds-664g)-fb.jpg|Okaz meteorytu '''[[Morasko]]''' o&nbsp;wadze 664&nbsp;g. Meteoryt Morasko jest pod względem mineralogicznym i&nbsp;chemicznym „identyczny” jak Kaalijarv ([[Szablon:!Iron_IAB|IAB-MG]], oktaedryt gruboziarnisty&nbsp;Og)
 +
File:Kaalijarv_(new_finds-923g)-fb.jpg|Okaz meteorytu '''Kaalijarv''' o&nbsp;wadze 923&nbsp;g
 +
File:Kaalijarv_(new_finds-676g)-fb.jpg|Opis na FB: ''Meteoryt Kaali 676&nbsp;g. Zwietrzały okaz z&nbsp;dobrze zachowana skorupą obtopieniową&nbsp;{{Wielokropek}}''
 +
File:Kaalijarv_(new_finds-2366g)-fb.jpg|Opis na FB: ''Meteoryt 2366g, jeden z większych okazów, jaki udało się tym razem znaleźć&nbsp;{{Wielokropek}}''
 +
</gallery>
 +
 +
 +
Nowe znaleziska w innych kolekcjach
 +
<gallery caption="" widths="240px" heights="180px" perrow="3">
 +
File:Kaalijarv_(Roberto_Vargas)-fb1.jpg|Okaz (307 g) meteorytu Kaalijarv w kolekcji Roberto Vargasa
 +
File:Kaalijarv_(Sean_Mahoney-for_sale)-fb1.jpg|Oferta sprzedaży płytek meteorytu Kaalijarv pochodzących z nowych znalezisk: ''{{Kropek}}I had these slices cut to minimise the cost to customers whilst maintaining a&nbsp;reasonable slice-thickness, which is mostly between 2mm & 3mm. {{Wielokropek}} All pieces are €10/g ($11.50/g at today's rate) plus shipping, so comparable to Cape York{{MBD-record|name=Cape York}} except a&nbsp;heck of a&nbsp;lot rarer in the market, and like Cape York a&nbsp;must-have European meteorite for any collection. All weights are written on each photo. {{Wielokropek}} As always, messages to me directly or to OuterSpacer Meteorites{{Kropek}}''
 +
</gallery>
 +
 +
<br clear="all"/>
 +
 +
== [[Bibliografia]] ==
 +
 +
* Kotomaa Laura, Väisänen Markku, Heinonen Jussi S., Mäkilä Ermei, O'Brien Hugh, Peltola Arto, (2025), '''[[Löpönvaara]]: A new phosphorus-rich iron meteorite from [[Finlandia|Finland]]''', ''Meteoritics & Planetary Science'', online access, 2025, ss. 16. Plik {{!doi|10.1111/maps.70049}}.
 +
 +
* {{Mirek (2025)}}
 +
 +
* {{Morys (2025)}}
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}
Linia 44: Linia 93:
== Zobacz również ==
== Zobacz również ==
-
* meteoryty: [[Morasko]], [[Ribbeck]]
+
* meteoryt '''[[Kaalijarv]]''' i '''[[Kratery Kaalijärv]]'''
 +
 
 +
* meteoryty: [[Morasko]], [[Ribbeck]], [[Svatojanský Újezd]]
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
-
* Fabebook – [https://www.facebook.com/filip.nikodem.1/posts/7722874791126505 Filip Nikodem] {{SeparatorBull}} [https://www.facebook.com/kazimierz.magneto/posts/1251397365826528 Kazimierz Magneto] {{SeparatorBull}} [https://www.facebook.com/ MADEINSPACE.pl]
+
* Fabebook – meteoryt Kaalijarv: [https://www.facebook.com/filip.nikodem.1/posts/7722874791126505 Filip Nikodem] {{SeparatorBull}} [https://www.facebook.com/kazimierz.magneto/posts/1251397365826528 Kazimierz Magneto] {{SeparatorBull}} [https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=122159933780048366&id=61551450983416 MADEINSPACE.pl]
 +
* Fabebook – 17 sierpnia 2024 r.: [https://www.facebook.com/kazimierz.magneto/posts/1286969638935967 Kaali 💪😎🤞]
 +
* Fabebook – meteoryt Lieksa: [https://www.facebook.com/skarbykosmosu/posts/905954034666982 Skarby Kosmosu] {{SeparatorBull}} [https://www.facebook.com/groups/meteoriteclub/permalink/10161114104196620 Filip Nikodem] {{SeparatorBull}} [https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=122161716086048366&id=61551450983416 MADEINSPACE.pl]
 +
 
 +
* YouTube – {{Link-YT|v=pCHCHTNaXKY|text=Dzień Kraterów Meteorytowych Morasko 2025}}
 +
 
 +
* Meteoriitit © Jarmo Moilanen – [http://www.somerikko.net/meteoriitit/lieksa.html Meteoriitit - Lieksa ja Löpönvaara]
 +
 
 +
* Rezerwat Krajobrazowy Kaali – [https://register.keskkonnaportaal.ee/register/protected-nature-object/7353429 Kaali maastikukaitseala]
 +
 
 +
* woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Minerals.htm Minerały w meteorytach (''Meteorite minerals'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-MicroProbeWG.htm Mikrosonda (''Microprobe'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/Minerals/minerals-Rhabdite.htm Rhabdyt (''Rhabdite'')]

Aktualna wersja na dzień 21:56, 13 paź 2025

0i

Sukces polskich poszukiwaczy

Masa główna meteorytu Kaalijarv prezentowana podczas Dnia Kraterów Meteorytowych Morasko 2025 (źródło: facebook). Można ją też obejrzeć na filmie Szymona Kozłowskiego z tej imprezy

Spis treści

20 czerwca 2024 roku o godzinie 23:00 na portalu Facebook Filip Nikodem zamieścił post o znalezieniu masy głównej meteorytu Kaalijarv!

Od listopada 2023 roku do maja 2024 roku grupa poszukiwaczy z Polski: Filip Nikodem, Kazimierz Magneto (Andrzej Owczarzak), prowadziła poszukiwania w rejonie estońskich kraterów Kaalijärv. Odnaleźli oni okaz o wadze 5,7 kg (na polu w okolicach krateru 1) oraz wiele mniejszych fragmentów. Do tego czasu w okolicach kraterów znajdowano tylko okazy nie większe niż 1 kg. Znaleziony przez nich okaz jest większy niż katalogowe TKW (~2,25 kg) tego meteorytu.

Poszukiwacze Filip Nikodem i Kazimierz Magneto mają już na swoim koncie wiele spektakularnych znalezisk. To ich zespół znalazł m.in. masę główną meteorytu Ribbeck oraz okazy ze spadku w Saint-Pierre-le-Viger[1]. Podczas wiosennej wyprawy do Finlandii w 2024 roku znaleźli małe fragmenty nowego fińskiego pallasytu Lieksa.[2] Również Kazimierz Magneto razem z Michałem Nebelskim znaleźli masę główna meteorytu Morasko.


Za postem MADEINSPACE.pl (Kolejny wielki sukces polskich poszukiwaczy meteorytów – MASA GŁÓWNA meteorytu Kaalijarv (Kaali)!!):

«
Kaali (main mass)-MADEINSPACE pl.jpg

MADEINSPACE.pl

Kolejny wielki sukces polskich poszukiwaczy meteorytów – MASA GŁÓWNA meteorytu Kaalijarv (Kaali)!!

Ekipa hunterów, w składzie Kazimierz MagnetoFilip Nikodem, w trakcie poszukiwań prowadzonych od listopada 2023 roku do maja 2024 roku, odnaleźli okaz o wadze 5,7 kg oraz wiele mniejszych fragmentów!

Biuletyn Meteorytowy podaje, że dotychczas masa odnalezionych okazów wynosiła 2,25 kg co oznacza że poszukiwacze kilkakrotnie powiększyli znaną masę tego meteorytu!

Wielkie gratulacje!! 😍

»


Posty na FB donoszące o znalezieniu masy głównej estońskiego meteorytu Kaalijarv. Oraz o poszukiwaniu fińskiego pallasytu Lieksa i niezgrupowanego żelaza Löpönvaara (oba te meteoryty znaleziono w terenie w odległości tylko kilkuset metrów od siebie!)


Poszukiwania i masa główna meteorytu Kaalijarv (fot. Filip Nikodem, Kazimierz Magneto; źródło: FB)


Poza kilkoma postami na FB, nic więcej nie wiadomo.
Co wiemy? Poszukiwanie meteorytów na tym terenie (Rezerwat Krajobrazowy Kaali, Kaali maastikukaitseala) jest zabronione, a ich wywóz z Estonii jest zakazany bez stosownych zezwoleń.
Tu wątek masy głównej meteorytu Kaalijarv się urywa

do momentu publikacji podsumowania znalezisk (Morys 2025).

Współczesne poszukiwania

W 2025 roku ukazał się w Roczniku PTMet (Acta Soc. Metheor. Polon.) artykuł Agnieszki Mirek i współpracowników (Mirek et al. 2025) z wynikami badań nowo znalezionych okazów meteorytu Kaalijarv (patrz → Kaalijarv/Badania). A za sprawą artykułu Jarosława Morysa (Morys 2025) wiemy więcej o liczbie znalezionych współcześnie okazów tego meteorytu. Grupa z Polski, Andrzej Owczarzak i Filip Nikodem, znalazła w sumie kilkanaście okazów (Morys 2025).

Pierwszy znaleziony okaz, 14 marca 2024 roku ważył 131 g. Kilka dni później (18 marca) znaleźli oni jeszcze okaz 93 g (Morys 2025). Podczas kolejnej wyprawy w rejon kraterów Kaalijärv, od 13 kwietnia do 17 kwietnia 2024 roku, znaleźli oni jeszcze okazy: 360, 185, 335, 385, 415, 5690 (masa główna!), 525, 1331 g. Wyprawa na Saremę w sierpniu 2024 roku przyniosła jeszcze jedno znalezisko – okaz 172 g znaleziony 24 sierpnia.

W sumie 11 okazów o sumarycznej wadze 9662 g!

Patrz → Kaalijarv/Badania


Nowe znaleziska

Poszukiwacz Andrzej Owczarzak uzyskał w Estonii zgodę władz na poszukiwania okazów meteorytu Kaalijarv. Informacjami o znaleziskach dzieli się na swoim profilu na facebooku. Wspólnie z przyjaciółmi, ma on też wielkie sukcesy w poszukiwaniach innych meteorytów żelaznych, np. Morasko oraz Muonionalusta[3].


Nowe znaleziska w innych kolekcjach


Bibliografia

  • Kotomaa Laura, Väisänen Markku, Heinonen Jussi S., Mäkilä Ermei, O'Brien Hugh, Peltola Arto, (2025), Löpönvaara: A new phosphorus-rich iron meteorite from Finland, Meteoritics & Planetary Science, online access, 2025, ss. 16. Plik doi.
  • Mirek Agnieszka, Szopa Krzysztof, Owczarzak Andrzej, Banasik Kamila, (2025), Meteoryt Kaalijarv – co nowego? (Kaalijarv meteorite – what's new?), Acta Soc. Metheor. Polon., 16, 2025, s. 33-47 (abstrakt).[5] Plik ASMP.
  • Morys Jarosław, (2025), Meteorytowe znaleziska Polaków w 2024 roku (Meteorite finds by Poles in 2024), Acta Soc. Metheor. Polon., 16, 2025, s. 48-50.[6] Plik ASMP.

Przypisy

  1. ^ spadek meteorytu Saint-Pierre-le-Viger 13 lutego 2023 roku we Francji; chondryt zwyczajny L5-6, TKW ~1200 g; patrz → Ribbeck
  2. ^ a b no description available; więcej → Meteoritical Bulletin Database
  3. ^ meteoryt żelazny Muonionalusta, znalezisko z 1906 roku w Szwecji; typ IVA, TKW 230 kg
  4. ^ meteoryt żelazny Cape York, znalezisko z 1818 roku na Grenlandii; typ IIIAB, TKW 58,2 tony; patrz → Cape York (Agpalilik)
  5. ^ wyniki badań nowych okazów meteorytu Kaalijarv znalezionych w okresie od listopada 2023 do maja 2024 roku przez Andrzeja Owczarzaka i Filipa Nikodema
  6. ^ zestawienie meteorytów znalezionych w 2024 roku przez polskich poszukiwaczy: Haag, Morasko, Kaalijarv, Lieksa, Muonionalusta, Pułtusk, Ribbeck,

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Osobiste