(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Jesenice
Z Wiki.Meteoritica.pl
(→Lokalizacja) |
m (→Zobacz również) |
||
(Nie pokazano 36 wersji pomiędzy niniejszymi.) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
+ | {{VerifyLevel |level=0i}} | ||
+ | == „Bliźniak” meteorytu [[Sołtmany]]? == | ||
{{InfoboxMeteorite | {{InfoboxMeteorite | ||
| nazwa = Jesenice | | nazwa = Jesenice | ||
+ | | grafika = Jesenice_(specimen_361_g)_MC-2.jpg | ||
+ | | opis = Okaz nr 2 (fot. Marcin Cimała) | ||
| klasa = Spadek | | klasa = Spadek | ||
+ | | mbclass = fall | ||
| metbull = 51589 | | metbull = 51589 | ||
| lokalizacja = Słowenia | | lokalizacja = Słowenia | ||
| położenie = 46°25'16.92"N,<br>14°03'07.80"E | | położenie = 46°25'16.92"N,<br>14°03'07.80"E | ||
- | | data = 9 | + | | data = 9 kwietnia 2009 r., 00:59:46 UT (czwartek) |
- | | uwagi = prawdopodobnie nie udało się odszukać wszystkich okazów<ref> | + | | uwagi = prawdopodobnie nie udało się odszukać wszystkich okazów<ref>Atanackov (2010) ocenia masę spadłych okazów na 15-30 kg</ref> |
- | | typ = chondryt zwyczajny | + | | typ = chondryt zwyczajny L6 |
- | | masa = 3, | + | | masa = 3,667 kg<ref name="lost"></ref>, największy fragment 996,8 g |
- | | liczba = 3 okazy | + | | liczba = 3 okazy we fragmentach |
- | | cechy = stopień zszokowania S3, zwietrzenia W0/1<ref>pierwszy okaz znaleziono po ponad miesiącu i już było na nim widać oznaki wietrzenia</ref> | + | | cechy = stopień zszokowania S3, zwietrzenia W0/1<ref>pierwszy okaz znaleziono po ponad miesiącu i już było na nim widać oznaki wietrzenia</ref> |
}} | }} | ||
- | Spadek na | + | Spadek meteorytów na [[Słowenia|Słowenii]] 9 kwietnia 2009 roku (czwartek) (chondryt zwyczajny L6). |
- | Bolid z którego spadł meteoryt Jesenice został zarejestrowany przez kamery sieci ''European Fireball Network'' (EN) i otrzymał oznaczenie '''EN090409'''. Meteoroid wszedł w atmosferę pod kątem 59° i z małą prędkością, dlatego | + | Bolid, z którego spadł meteoryt Jesenice, został zarejestrowany przez kamery sieci ''European Fireball Network'' (EN) i otrzymał oznaczenie '''EN090409'''. Meteoroid wszedł w atmosferę pod kątem 59° i z małą prędkością, dlatego mimo małej masy początkowej do powierzchni Ziemi dotarło kilka fragmentów. Atanackov (2010) ocenia całkowitą masę spadłych okazów na 15-30 kg. |
- | + | ||
- | + | ||
- | + | ||
+ | Bolid zapłonął na wysokości 88 km i po 6,6 s zgasł na wysokości ~18 km. Leciał pod kątem 58,8° do powierzchni Ziemi. Początkowa masa meteoroidu wynosiła około 170±80 kg, a wszedł on w atmosferę z małą prędkością 13,78 km/s, osiągając w maksimum jasność –15<sup>m</sup> (większą niż jasność Księżyca w pełni) (Spurný et al. 2010). | ||
- | + | Szczegółowy opis obserwacji, wyniki analiz zapisów wideo i danych sejsmologicznych oraz opis znalezionych okazów w pracy Spurný et al. (2010). Tam też wyznaczona z modeli mapa lokalizacji i mas fragmentów. | |
- | Być może, mając na uwadze bliskość dat i identyczny typ L6, meteoroid z którego spadł meteoryt Jesenice pochodził z tego samego strumienia (''stream'') z którego spadł meteoryt '''[[Sołtmany]]'''? Oba meteoryty mają podobną średnią zawartość '''Fa''' i '''Fs''' (fajalit i ferrosilit) na poziomie odpowiednio 25mol% i 21mol%. | + | Znaleziono dotychczas trzy okazy: |
+ | :{| {{Table data}} | ||
+ | ! Znalezisko !! waga !! data znalezienia !! miejsce znalezienia !! znalazca | ||
+ | |- | ||
+ | | '''nr 1''' || '''2,293 kg''' || 17 maja<br />2009 r. || 46.42136°N,<br />14.05217°E || Jožef Pretnar, Bojana Krajnc | ||
+ | |- | ||
+ | | '''nr 2''' || '''361 g''' || 21 lipca<br />2009 r. || 46.41797°N,<br />14.05322°E || Ralph Sporn, Martin Neuhofer | ||
+ | |- | ||
+ | | '''nr 3''' || '''956,4 g''' || 27 sierpnia<br />2009 r. || 46.42456°N,<br />14.04369°E || Danijel Repe | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | :{| {{Table data}} | ||
+ | ! Znalezisko !! uwagi | ||
+ | |- | ||
+ | | '''nr 1''' || wiele fragmentów<ref name="wagi 1">największe fragmenty: 996,8 g, 239,1 g, 193,2 g, 145,1 g, 61,1 g, 54,8 g, 53,8 g, 45,8 g, 38,9 g, 33,3 g oraz kilkadziesiąt mniejszych okruchów (Ambrožič 2012)</ref>; największy '''996,8 g''' (okaz nazwany przez znalazców BOJO); rozbity okaz wybił krater 25 cm średnicy i głęboki na 12 cm (Bischoff et al. 2011) | ||
+ | |- | ||
+ | | '''nr 2''' || {{Txt2Img|Jesenice_(specimen_361_g)_MC-2.jpg|okaz całkowity}}; okaz leżał zagłębiony w ściółkę leśną | ||
+ | |- | ||
+ | | '''nr 3''' || okaz całkowity; najbardziej zwietrzały | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | Wszystkie trzy okazy (fragmenty)<ref name="lost"></ref> meteorytu znajdują się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Lublanie (Slovenian Museum of Natural History). | ||
+ | |||
+ | |||
+ | Być może, mając na uwadze bliskość dat (ten sam miesiąc) i identyczny typ L6, meteoroid z którego spadł meteoryt Jesenice pochodził z tego samego strumienia (''stream'') z którego spadł meteoryt '''[[Sołtmany]]'''? Oba meteoryty mają podobną średnią zawartość '''Fa''' i '''Fs''' (fajalit i ferrosilit) na poziomie odpowiednio 25mol% i 21mol%. W obu tych meteorytach stwierdzono małą liczbę chondr, są one niekompletne i słabo zarysowane. Meteoryt Jesenice nie jest zbrekcjowany, zaobserwowano mało żyłek szokowych (''shock veins''). | ||
== Metodologia badań == | == Metodologia badań == | ||
- | Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (''mean composition of main silicates, oxides and phosphates'') i chemicznych (''chemical compositions''), zawartości izotopów gazów szlachetnych (''noble gas abundances''), radioizotopów kosmogenicznych (''cosmogenic radionuclides''). | + | Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (''mean composition of main silicates, oxides and phosphates'') i chemicznych (''chemical compositions''), zawartości izotopów gazów szlachetnych (''noble gas abundances''), radioizotopów kosmogenicznych (''cosmogenic radionuclides''). |
- | Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału<ref>z ogólnej masy znalezionych okazów około 50 g zostało uznanych za zaginione</ref>: | + | Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału<ref name="lost">z ogólnej masy znalezionych okazów około 50 g zostało uznanych za zaginione</ref>: |
- | * skład mineralogiczny identyfikowano i analizowano na płytkach cienkich (''thin slices'', ''thin sections''<ref>płytka cienka | + | * skład mineralogiczny identyfikowano i analizowano na płytkach cienkich (''thin slices'', ''thin sections''<ref>płytka cienka – [http://en.wikipedia.org/wiki/Thin_section ''thin section'']</ref>); na nich też określono stopień szokowy (S, ''shock stage''); badania prowadzono na mikroskopie optycznym (''polarizing microscope'') w świetle spolaryzowanym przechodzącym i odbitym oraz za pomocą mikroskopu skaningowego (''scanning electron microscope''); |
- | * skład chemiczny (''bulk chemistry'') | + | * skład chemiczny (''bulk chemistry'') – zużyto mały fragment bez skorupy obtopieniowej o wadze około 1 g; skład chemiczny meteorytu [[Jesenice]] jest bardzo zbliżony do średniego składu chondrytów typu L<ref>McSween H.Y.Jr., Huss G.R., (2010), '''Cosmochemistry''', Cambridge University Press 2010</ref>; |
- | * do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (''short-lived cosmogenic radionuclides'') użyto kilku fragmentów o wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w tym samym laboratorium do którego skierowano próbki meteorytu [[Sołtmany]]. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech<ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/Laboratori_Nazionali_del_Gran_Sasso LNGS, Laboratori Nazionali del Gran Sasso]</ref> na spektroskopie gamma HPGe (''high-purity germanium detector'')<ref>pomimo, że pierwsze próbki trafiły do detektora po 103 dniach od spadku, udało się zarejestrować wiele krótkożyciowych izotopów</ref>; analizy izotopów krótko-, średnio- i długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, ''Neutron Activation Analysis''<ref>neutronowa analiza aktywacyjna | + | * do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (''short-lived cosmogenic radionuclides'') użyto kilku fragmentów o wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w tym samym laboratorium, do którego skierowano próbki meteorytu [[Sołtmany]]. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech<ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/Laboratori_Nazionali_del_Gran_Sasso LNGS, Laboratori Nazionali del Gran Sasso]</ref> na spektroskopie gamma HPGe (''high-purity germanium detector'')<ref>pomimo, że pierwsze próbki trafiły do detektora po 103 dniach od spadku, udało się zarejestrować wiele krótkożyciowych izotopów</ref>; analizy izotopów krótko-, średnio- i długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, ''Neutron Activation Analysis''<ref>neutronowa analiza aktywacyjna – [http://en.wikipedia.org/wiki/Neutron_activation_analysis NAA, ''Neutron Activation Analysis'']</ref>) na próbkach o wagach kilkudziesięciu miligramów; |
- | * analizę gazów szlachetnych (''noble gas abundances'') w meteorycie | + | * analizę gazów szlachetnych (''noble gas abundances'') w meteorycie przeprowadzono na dwóch małych fragmentach o masach około 100 mg; wyznaczono w jej wyniku m.in. czas przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej tzw. CRE age (''cosmic-ray exposure age'')<ref>CRE age – [http://cmswork.nau.edu/CEFNS/Labs/Meteorite/About/Glossary-Cc/ cosmic-ray exposure age]</ref>; |
+ | <br clear="all"/> | ||
+ | |||
+ | == Lokalizacja == | ||
+ | |||
+ | {{GEFrame-begin}} | ||
+ | {{GEMap | ||
+ | | htmlFileMap = wiki-Jesenice.htm | ||
+ | | kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Slovenia-MM.kml | ||
+ | | kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Jesenice-fit.kml | ||
+ | | lat = 46.42 | ||
+ | | lon = 14.05 | ||
+ | | zoom = 12 | ||
+ | | type = terrain | ||
+ | }} | ||
+ | {{GEIcon-PlaceOfFall}} | ||
+ | miejsca spadku poszczególnych okazów (miejsce znalezienia największego okazu odpowiada pozycji z MetBull) | ||
+ | |||
+ | Przybliżona trajektoria bolidu | ||
+ | {{GEFrame-end}} | ||
+ | |||
+ | Znaleziono [[:Category:Warto szukać|dotychczas trzy okazy]]. Atanackov (2010) ocenia całkowitą masę spadłych okazów na 15-30 kg. | ||
+ | |||
+ | Meteoryt spadły w trudnym górzystym terenie, obszar spadku ma około 800 ha. | ||
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
- | + | [[Image:Jesenice_map_(Atanackov_2010).jpg|thumb|{{GEFrame-dfltWidth}}px|left|Obliczony rejon spadku meteorytów (źródło: Atanackov 2010)]] | |
- | + | Projekcja trajektorii bolidu na powierzchnię ziemi (linia niebieska) z zaznaczonymi dwoma punktami fragmentacji (eksplozji) meteoroidu (E1, E2). Półprzezroczysty żółty i zielony obszar wskazuje obliczony rejon spadku dla różnych modeli mas i kształtów fragmentów. Jasnożółty obszar oznacza miejsce większego prawdopodobieństwa spadku z pierwszej fragmentacji, niebieski dla fragmentów z drugiej fragmentacji. Zaznaczono również miejsca znalezienia okazów. | |
- | + | <br clear="all"/> | |
- | + | ||
- | + | ||
- | + | ||
- | + | ||
- | + | ||
- | < | + | |
- | + | ||
- | + | ||
- | + | == Galerie == | |
- | + | Okazy (fragmenty) meteorytu (Atanackov et al. 2010) | |
+ | <gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="3"> | ||
+ | File:Jesenice_(specimen_1a).jpg|Okaz nr 1 (jego największy fragment 996,8 g)<ref name="wagi 1"></ref> | ||
+ | File:Jesenice_(specimen_1b).jpg|Okaz nr 1 (drugi co do wielkości fragment 239,1 g)<ref name="wagi 1"></ref> | ||
+ | File:Jesenice_(specimen_2).jpg|Okaz nr 2 ''in situ'' | ||
+ | File:Jesenice_(specimen_3).jpg|Okaz nr 3 | ||
+ | </gallery> | ||
+ | |||
+ | |||
+ | <gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="3"> | ||
+ | File:Jesenice_(strewn_field).jpg|Wyliczone z modelu pole spadku (Spurný et al. 2010) | ||
+ | </gallery> | ||
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 64: | Linia 117: | ||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
- | * + | + | * +Ambrožič Bojan, (2012), '''Mineralogija Meteorita Jesenic (Mineralogy of meteorite [[Jesenice]])''', Praca dyplomowa, Ljubljana 2012. Plik [https://dl.dropboxusercontent.com/u/84369054/Izdelki/Bojan%20Ambro%C5%BEi%C4%8D%2C%20Mineralogija%20meteorita%20Jesenice.pdf PDF]. |
- | * + | + | * +Atanackov Jure, Jeršek Miha, et al., (2010), '''[[Jesenice|Meteorit z Mežakle]]''', Ministrstvo RS za kulturo, 2010, ss. 56, ISBN 978-961-91197-7-8. |
- | = | + | * Bischoff Addi, Jersek Miha, Grau Thomas, Mirtic Breda, Ott Ulrich, et al., (2011), '''[[Jesenice]] – A new meteorite fall from Slovenia''', ''Meteoritics & Planetary Science'', vol. 46(6), 2011, s. 793-804. Plik {{!doi|10.1111/j.1945-5100.2011.01191.x}}; plik {{!ADS|a=2011M%26PS...46..793B}}. |
- | + | * {{Borovička (2015 arXiv)}} | |
+ | |||
+ | * +Lenart Alenka, Jeršek Miha, Mirti Breda, Šturm Sašo, (2010), '''Meteorite [[Jesenice]]: Mineral and chemical composition of the fusion crust of ordinary chondrite (Meteorit [[Jesenice]]: Mineralno-kemijska sestava žgalne skorje navadnega hondrita)''', ''Geologija'', 53/2, Ljubljana 2010, s. 139-146. Plik [http://www.geologija-revija.si/dokument.aspx?id=1090 PDF]. | ||
+ | |||
+ | * Spurný Pavel, Borovička Jiří, Kac Javor, Kalenda Pavel, et al., (2010), '''Analysis of instrumental observations of the [[Jesenice]] meteorite fall on April 9, 2009''', ''Meteoritics & Planetary Science'', vol. 45(8), 2010, s. 1392-1407. Plik {{!doi|10.1111/j.1945-5100.2010.01121.x}}; plik {{!ADS|a=2010M&PS...45.1392S}}. | ||
+ | |||
+ | {{Przypisy}} | ||
== Zobacz również == | == Zobacz również == | ||
- | * | + | * meteoryt [[Novo Mesto]] |
+ | * wyniki badań meteorytu [[Sołtmany/Badania|Sołtmany]] | ||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
- | * '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' | + | * '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' – meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=51589 Jesenice] |
- | * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' | + | * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=51589 Jesenice] |
+ | |||
+ | * Upper Sava Valley Museum – [http://www.gornjesavskimuzej.si/ Gornjesavski Muzej Jesenice] | ||
+ | * Muzeum Historii Naturalnej w Lublanie (Slovenian Museum of Natural History) – [http://www.pms-lj.si/ Prirodoslovni muzej Slovenije, Ljubljana] | ||
+ | |||
+ | * Bojan Ambrožič – [http://bojanambrozic.wordpress.com/2009/10/21/mezakelski-meteorit-prvic-predstavljen-na-tiskovni-konferenci-ob-odprtju-razstave-in-izidu-monografije-evolucija-zemlje-in-geoloske-znacilnosti-slovenije/ Meteorit Jesenice (Mežakelski meteorit) prvič predstavljen na Tiskovni konferenci ob odprtju razstave in izidu monografije Evolucija Zemlje in geološke značilnosti Slovenije] {{SeparatorBull}} [http://bojanambrozic.wordpress.com/2012/09/30/diplomiral-iz-meteorita-jesenice/ Diplomiral iz meteorita Jesenice in s tem uradno postal diplomirani inženir geologije] | ||
+ | * [meteorite-list]: fotografie okazów – [http://six.pairlist.net/pipermail/meteorite-list/2010-November/070948.html meteorite casting] {{SeparatorBull}} [http://www.meteorites.homepage.t-online.de/jpg/castjesenice.jpg foto-1] {{SeparatorBull}} [http://www.meteorites.homepage.t-online.de/jpg/jesenice.jpg foto-2] | ||
+ | * Rocks from Space Picture of the Day – [http://www.rocksfromspace.org/April_9_2010.html April 9, 2010] | ||
+ | |||
+ | * woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-FireballNetwork.htm Sieci bolidowe (''fireball network'')] | ||
+ | |||
+ | === Mass media === | ||
- | + | * Slovenska tiskovna agencija (STA) – [http://www.sta.si/en/vest.php?s=a&id=1408119 Astronomer and Slovenian Museum Clash over Meteorite Find] | |
- | + | * vesolje.net – [http://vesolje.net/navtika/novice/2009/10/21102009.htm Javnosti predstavili meteorit, ki je aprila padel na Mežaklo] | |
- | * Slovenska tiskovna agencija (STA) | + | * zurnal24.si – [http://www.zurnal24.si/gorenjska/izza-marsa-na-mezaklo-165021/clanek Izza Marsa na Mežaklo] {{SeparatorBull}} [http://www.zurnal24.si/vesoljcka-na-ogled-clanek-57993 Vesoljčka na ogled] |
- | * zurnal24.si | + | |
[[Category:Poza granicami Polski]] | [[Category:Poza granicami Polski]] | ||
[[Category:Słowenia]] | [[Category:Słowenia]] | ||
[[Category:Bolidy]] | [[Category:Bolidy]] | ||
+ | [[Category:Warto szukać]] |
Aktualna wersja na dzień 19:34, 6 lip 2020
„Bliźniak” meteorytu Sołtmany?
Jesenice → | |
Okaz nr 2 (fot. Marcin Cimała)
| |
Spadek | |
Lokalizacja | Słowenia |
Położenie[1] | 46°25'16.92"N, 14°03'07.80"E |
Data | 9 kwietnia 2009 r., 00:59:46 UT (czwartek) |
Uwagi | prawdopodobnie nie udało się odszukać wszystkich okazów[2] |
Charakterystyka | |
Typ | chondryt zwyczajny L6 |
Masa | 3,667 kg[3], największy fragment 996,8 g |
Liczba okazów | 3 okazy we fragmentach |
Cechy | stopień zszokowania S3, zwietrzenia W0/1[4] |
Meteoritical Bulletin Database |
Spadek meteorytów na Słowenii 9 kwietnia 2009 roku (czwartek) (chondryt zwyczajny L6).
Bolid, z którego spadł meteoryt Jesenice, został zarejestrowany przez kamery sieci European Fireball Network (EN) i otrzymał oznaczenie EN090409. Meteoroid wszedł w atmosferę pod kątem 59° i z małą prędkością, dlatego mimo małej masy początkowej do powierzchni Ziemi dotarło kilka fragmentów. Atanackov (2010) ocenia całkowitą masę spadłych okazów na 15-30 kg.
Bolid zapłonął na wysokości 88 km i po 6,6 s zgasł na wysokości ~18 km. Leciał pod kątem 58,8° do powierzchni Ziemi. Początkowa masa meteoroidu wynosiła około 170±80 kg, a wszedł on w atmosferę z małą prędkością 13,78 km/s, osiągając w maksimum jasność –15m (większą niż jasność Księżyca w pełni) (Spurný et al. 2010).
Szczegółowy opis obserwacji, wyniki analiz zapisów wideo i danych sejsmologicznych oraz opis znalezionych okazów w pracy Spurný et al. (2010). Tam też wyznaczona z modeli mapa lokalizacji i mas fragmentów.
Znaleziono dotychczas trzy okazy:
Znalezisko waga data znalezienia miejsce znalezienia znalazca nr 1 2,293 kg 17 maja
2009 r.46.42136°N,
14.05217°EJožef Pretnar, Bojana Krajnc nr 2 361 g 21 lipca
2009 r.46.41797°N,
14.05322°ERalph Sporn, Martin Neuhofer nr 3 956,4 g 27 sierpnia
2009 r.46.42456°N,
14.04369°EDanijel Repe
Znalezisko uwagi nr 1 wiele fragmentów[5]; największy 996,8 g (okaz nazwany przez znalazców BOJO); rozbity okaz wybił krater 25 cm średnicy i głęboki na 12 cm (Bischoff et al. 2011) nr 2 okaz całkowity; okaz leżał zagłębiony w ściółkę leśną nr 3 okaz całkowity; najbardziej zwietrzały
Wszystkie trzy okazy (fragmenty)[3] meteorytu znajdują się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Lublanie (Slovenian Museum of Natural History).
Być może, mając na uwadze bliskość dat (ten sam miesiąc) i identyczny typ L6, meteoroid z którego spadł meteoryt Jesenice pochodził z tego samego strumienia (stream) z którego spadł meteoryt Sołtmany? Oba meteoryty mają podobną średnią zawartość Fa i Fs (fajalit i ferrosilit) na poziomie odpowiednio 25mol% i 21mol%. W obu tych meteorytach stwierdzono małą liczbę chondr, są one niekompletne i słabo zarysowane. Meteoryt Jesenice nie jest zbrekcjowany, zaobserwowano mało żyłek szokowych (shock veins).
Metodologia badań
Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (mean composition of main silicates, oxides and phosphates) i chemicznych (chemical compositions), zawartości izotopów gazów szlachetnych (noble gas abundances), radioizotopów kosmogenicznych (cosmogenic radionuclides).
Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału[3]:
- skład mineralogiczny identyfikowano i analizowano na płytkach cienkich (thin slices, thin sections[6]); na nich też określono stopień szokowy (S, shock stage); badania prowadzono na mikroskopie optycznym (polarizing microscope) w świetle spolaryzowanym przechodzącym i odbitym oraz za pomocą mikroskopu skaningowego (scanning electron microscope);
- skład chemiczny (bulk chemistry) – zużyto mały fragment bez skorupy obtopieniowej o wadze około 1 g; skład chemiczny meteorytu Jesenice jest bardzo zbliżony do średniego składu chondrytów typu L[7];
- do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (short-lived cosmogenic radionuclides) użyto kilku fragmentów o wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w tym samym laboratorium, do którego skierowano próbki meteorytu Sołtmany. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech[8] na spektroskopie gamma HPGe (high-purity germanium detector)[9]; analizy izotopów krótko-, średnio- i długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, Neutron Activation Analysis[10]) na próbkach o wagach kilkudziesięciu miligramów;
- analizę gazów szlachetnych (noble gas abundances) w meteorycie przeprowadzono na dwóch małych fragmentach o masach około 100 mg; wyznaczono w jej wyniku m.in. czas przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej tzw. CRE age (cosmic-ray exposure age)[11];
Lokalizacja
miejsca spadku poszczególnych okazów (miejsce znalezienia największego okazu odpowiada pozycji z MetBull)
Przybliżona trajektoria bolidu
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Znaleziono dotychczas trzy okazy. Atanackov (2010) ocenia całkowitą masę spadłych okazów na 15-30 kg.
Meteoryt spadły w trudnym górzystym terenie, obszar spadku ma około 800 ha.
Projekcja trajektorii bolidu na powierzchnię ziemi (linia niebieska) z zaznaczonymi dwoma punktami fragmentacji (eksplozji) meteoroidu (E1, E2). Półprzezroczysty żółty i zielony obszar wskazuje obliczony rejon spadku dla różnych modeli mas i kształtów fragmentów. Jasnożółty obszar oznacza miejsce większego prawdopodobieństwa spadku z pierwszej fragmentacji, niebieski dla fragmentów z drugiej fragmentacji. Zaznaczono również miejsca znalezienia okazów.
Galerie
Okazy (fragmenty) meteorytu (Atanackov et al. 2010)
Jesenice (specimen 1a).jpg
Okaz nr 1 (jego największy fragment 996,8 g)[5] |
Jesenice (specimen 1b).jpg
Okaz nr 1 (drugi co do wielkości fragment 239,1 g)[5] |
Jesenice (specimen 2).jpg
Okaz nr 2 in situ |
Jesenice (specimen 3).jpg
Okaz nr 3 |
Jesenice (strewn field).jpg
Wyliczone z modelu pole spadku (Spurný et al. 2010) |
Bibliografia
- +Ambrožič Bojan, (2012), Mineralogija Meteorita Jesenic (Mineralogy of meteorite Jesenice), Praca dyplomowa, Ljubljana 2012. Plik PDF.
- +Atanackov Jure, Jeršek Miha, et al., (2010), Meteorit z Mežakle, Ministrstvo RS za kulturo, 2010, ss. 56, ISBN 978-961-91197-7-8.
- Bischoff Addi, Jersek Miha, Grau Thomas, Mirtic Breda, Ott Ulrich, et al., (2011), Jesenice – A new meteorite fall from Slovenia, Meteoritics & Planetary Science, vol. 46(6), 2011, s. 793-804. Plik doi; plik aDs.
- Borovička Jiří, Spurný Pavel, Brown Peter, (2015), Small Near-Earth Asteroids as a Source of Meteorites, arXiv.org, arXiv:1502.03307, 2015 (abstrakt).[12] Plik PDF; plik doi.
- +Lenart Alenka, Jeršek Miha, Mirti Breda, Šturm Sašo, (2010), Meteorite Jesenice: Mineral and chemical composition of the fusion crust of ordinary chondrite (Meteorit Jesenice: Mineralno-kemijska sestava žgalne skorje navadnega hondrita), Geologija, 53/2, Ljubljana 2010, s. 139-146. Plik PDF.
- Spurný Pavel, Borovička Jiří, Kac Javor, Kalenda Pavel, et al., (2010), Analysis of instrumental observations of the Jesenice meteorite fall on April 9, 2009, Meteoritics & Planetary Science, vol. 45(8), 2010, s. 1392-1407. Plik doi; plik aDs.
Przypisy
Zobacz również
- meteoryt Novo Mesto
- wyniki badań meteorytu Sołtmany
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Jesenice
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Jesenice
- Upper Sava Valley Museum – Gornjesavski Muzej Jesenice
- Muzeum Historii Naturalnej w Lublanie (Slovenian Museum of Natural History) – Prirodoslovni muzej Slovenije, Ljubljana
- Bojan Ambrožič – Meteorit Jesenice (Mežakelski meteorit) prvič predstavljen na Tiskovni konferenci ob odprtju razstave in izidu monografije Evolucija Zemlje in geološke značilnosti Slovenije ● Diplomiral iz meteorita Jesenice in s tem uradno postal diplomirani inženir geologije
- [meteorite-list]: fotografie okazów – meteorite casting ● foto-1 ● foto-2
- Rocks from Space Picture of the Day – April 9, 2010
- woreczko.pl – Sieci bolidowe (fireball network)
Mass media
- Slovenska tiskovna agencija (STA) – Astronomer and Slovenian Museum Clash over Meteorite Find
- vesolje.net – Javnosti predstavili meteorit, ki je aprila padel na Mežaklo
- zurnal24.si – Izza Marsa na Mežaklo ● Vesoljčka na ogled