(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Nagy-Vázsony
Z Wiki.Meteoritica.pl
m (→Bibliografia) |
|||
| (Nie pokazano 11 wersji pomiędzy niniejszymi.) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
{{VerifyLevel |level=0i}} | {{VerifyLevel |level=0i}} | ||
| + | == Podstępny biskup i podwójne „lądowanie” == | ||
{{InfoboxMeteorite | {{InfoboxMeteorite | ||
| nazwa = Nagy-Vázsony | | nazwa = Nagy-Vázsony | ||
| Linia 10: | Linia 11: | ||
| lokalizacja = Nagyvázsony, Veszprém megye, Węgry | | lokalizacja = Nagyvázsony, Veszprém megye, Węgry | ||
| położenie = 46°59'N, 17°42'E | | położenie = 46°59'N, 17°42'E | ||
| - | | data = po 17 stycznia 1890 r. | + | | data = po 17 stycznia 1890 r. |
| - | | typ = meteoryt żelazny IAB-sLL, oktaedryt gruboziarnisty (Og, ''coarse octahedrite''; bandwidth 1,40±0,30 mm) | + | | typ = meteoryt żelazny IAB-sLL, oktaedryt gruboziarnisty (Og, ''coarse octahedrite''; bandwidth 1,40±0,30 mm<ref>szerokość belek kamacytu (''band width'') w figurach Widmanstättena</ref>) |
| masa = 1980 g | | masa = 1980 g | ||
| liczba = 1 okaz | | liczba = 1 okaz | ||
| - | | uwagi = masa główna (1347 g) znajdująca się w MHN w Wiedniu jest fragmentem meteorytu Toluca | + | | uwagi = masa główna (1347 g) znajdująca się w MHN w Wiedniu jest fragmentem meteorytu Toluca{{MBD-record|name=Toluca}} |
| cechy = | | cechy = | ||
| synonimy = '''Nagy-Vazsony''', '''Nagyvázsony''' | | synonimy = '''Nagy-Vazsony''', '''Nagyvázsony''' | ||
| Linia 21: | Linia 22: | ||
W dniu 17 stycznia 1890 roku poszukujący pracy górnik ''János Koralovszky'' obserwował spadek meteorytu w okolicy wsi ''Nagyvázsony''. Przeszukał później domniemany obszar spadku i znalazł w wąwozie ok. 2 kg okaz meteorytu żelaznego. Sprzedał go przedsiębiorcy ''Albertowi Mayer von Günthof'', a ten podarował okaz do zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu. Okazało się, że meteoryt jest silnie zwietrzały, co wykluczało, że pochodzi z obserwowanego spadku. | W dniu 17 stycznia 1890 roku poszukujący pracy górnik ''János Koralovszky'' obserwował spadek meteorytu w okolicy wsi ''Nagyvázsony''. Przeszukał później domniemany obszar spadku i znalazł w wąwozie ok. 2 kg okaz meteorytu żelaznego. Sprzedał go przedsiębiorcy ''Albertowi Mayer von Günthof'', a ten podarował okaz do zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu. Okazało się, że meteoryt jest silnie zwietrzały, co wykluczało, że pochodzi z obserwowanego spadku. | ||
| - | Prowadzone od 2014 roku śledztwo wykazało (Kubovics et al. 2016), że losy tego meteorytu są inne, niż do tej pory sądzono. Masa główna tego meteorytu znajdująca się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu, jest fragmentem meteorytu Toluca | + | Prowadzone od 2014 roku śledztwo wykazało (Kubovics et al. 2016), że losy tego meteorytu są inne, niż do tej pory sądzono. Masa główna tego meteorytu znajdująca się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu, jest fragmentem meteorytu Toluca{{MBD-record|name=Toluca}} (na podobieństwo okazu do meteorytu Toluca zwrócił uwagę już w 1975 roku Buchwald (1975)<ref>Buchwald (1975): ''[[Nagy-Vázsony]] is in every respect a typical group I iron, closely related to Toluca. A modern chemical examination will probably show its composition to be almost identical to that of Toluca, both with respect to main and trace elements.''</ref>). Zaraz po spadku (?!) znalazca (za namową biskupa!) dokonał podmiany okazów. Okazało się niedawno, że prawdziwy okaz meteorytu Nagy-Vázsony znajdował się przez wiele lat w posiadaniu pobliskiej diecezji, a na koniec „wylądował” w miejscowości Kaposfüred u tamtejszego księdza. |
| - | + | Spostrzeżenie Buchwalda (1975): | |
| + | {{BQuote-begin|max-width=480px}} | ||
| + | Nagy-Vázsony is in every respect a typical group I iron, closely related to Toluca.{{MBD-record|name=Toluca}} A modern chemical examination will probably show its composition to be almost identical to that of Toluca, both with respect to main and trace elements. | ||
| + | {{BQuote-end}} | ||
| + | Więcej szczegółów w opisie meteorytu '''[[Kaposfüred]]'''. | ||
| + | {{!Iron IAB}} | ||
== Źródła == | == Źródła == | ||
'''Brezina (1896)''' (s. 284) | '''Brezina (1896)''' (s. 284) | ||
| - | {{AQuote-begin |max-width=800px}} | + | {{AQuote-begin|max-width=800px}} |
Das Eisen von Nagy-Vázsony wurde von einem vacirenden, nach Arbeit suchenden Grubenarbeiter Namens {{Sparse-b}}Johann Koralovszky{{Sparse-e}} gefunden. Derselbe hatte am 17. Jänner 1890 gegen Abend ein Meteor gegen die Ortschaft Nagy-Vazsony fallen gesehen und machte sich des andern Tages nach der Ortschaft auf, durchsuchte die Gegend, wo er die Fallstelle vermutete, und fand hiebei in einem von Wasser ausgespülten Graben, welcher an ein Ackerfeld grenzt, auf hartem Boden das Stück, welches mit der Schenkung des Herrn von {{Sparse-b}}Mayer-Gunthof{{Sparse-e}} als Ganzes dem Hofmuseum zugekommen ist. Das Stück hatte ein Gewicht von 1980 Gramm; seine Form war die einer flachen, gekrümmten, an den Rändern scharf auskeilenden Scholle, von der Grösse einer Hand, deren eine Breitseite convex, die andere concav war. Die Aussenseite des Eisens war limonitisch, wie bei allen längere Zeit im Erdboden gelegenen Meteoreisen und zeigte nicht die gewöhnlichen Piezoglypten frisch gefallener oder bald nach dem Falle aufgefundener Eisen, sondern eine wenig gegliederte, stark abgeebnete Oberfläche, wie sie durch lange fortgesetztes Abrosten in der Erde entsteht. Es geht daraus hervor, dass dieses Eisen nicht von einem Falle vom 17. Jänner 1890 herrühren konnte und demnach in keinem Zusammenhange mit dem in jener Gegend gesehenen Meteore stand; es ist ein zufälliges Zusammentreffen, dass dieses Eisen gerade an jenem Orte, offenbar nach langem Liegen in der Erde aufgefunden wurde. Lamellen lange, gerade, mässig geschart und wulstig, Balkenbreite 0·9 Mm., Kamazit schwach schraffirt, stark abgekörnt, Rhabditreich, Taenit normal entwickelt, Felder meist vollkommen mit abgekörnten Kämmen gefüllt, dem Kamazit gleichend, selten dunkleren Plessit enthaltend; Troilitausscheidung von porösem Schreibersit umgeben und Schreibersitkörner. {{Wielokropek}} | Das Eisen von Nagy-Vázsony wurde von einem vacirenden, nach Arbeit suchenden Grubenarbeiter Namens {{Sparse-b}}Johann Koralovszky{{Sparse-e}} gefunden. Derselbe hatte am 17. Jänner 1890 gegen Abend ein Meteor gegen die Ortschaft Nagy-Vazsony fallen gesehen und machte sich des andern Tages nach der Ortschaft auf, durchsuchte die Gegend, wo er die Fallstelle vermutete, und fand hiebei in einem von Wasser ausgespülten Graben, welcher an ein Ackerfeld grenzt, auf hartem Boden das Stück, welches mit der Schenkung des Herrn von {{Sparse-b}}Mayer-Gunthof{{Sparse-e}} als Ganzes dem Hofmuseum zugekommen ist. Das Stück hatte ein Gewicht von 1980 Gramm; seine Form war die einer flachen, gekrümmten, an den Rändern scharf auskeilenden Scholle, von der Grösse einer Hand, deren eine Breitseite convex, die andere concav war. Die Aussenseite des Eisens war limonitisch, wie bei allen längere Zeit im Erdboden gelegenen Meteoreisen und zeigte nicht die gewöhnlichen Piezoglypten frisch gefallener oder bald nach dem Falle aufgefundener Eisen, sondern eine wenig gegliederte, stark abgeebnete Oberfläche, wie sie durch lange fortgesetztes Abrosten in der Erde entsteht. Es geht daraus hervor, dass dieses Eisen nicht von einem Falle vom 17. Jänner 1890 herrühren konnte und demnach in keinem Zusammenhange mit dem in jener Gegend gesehenen Meteore stand; es ist ein zufälliges Zusammentreffen, dass dieses Eisen gerade an jenem Orte, offenbar nach langem Liegen in der Erde aufgefunden wurde. Lamellen lange, gerade, mässig geschart und wulstig, Balkenbreite 0·9 Mm., Kamazit schwach schraffirt, stark abgekörnt, Rhabditreich, Taenit normal entwickelt, Felder meist vollkommen mit abgekörnten Kämmen gefüllt, dem Kamazit gleichend, selten dunkleren Plessit enthaltend; Troilitausscheidung von porösem Schreibersit umgeben und Schreibersitkörner. {{Wielokropek}} | ||
{{AQuote-end}} | {{AQuote-end}} | ||
| - | |||
== Lokalizacja == | == Lokalizacja == | ||
| Linia 39: | Linia 44: | ||
{{GEFrame-begin}} | {{GEFrame-begin}} | ||
{{GEMap | {{GEMap | ||
| - | | | + | | htmlFileMap = wiki-Nagy-Vazsony.htm |
| + | | kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Hungary-MM.kml | ||
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Nagy-Vazsony-fit.kml | | kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Nagy-Vazsony-fit.kml | ||
| lat = 46.95 | | lat = 46.95 | ||
| lon = 17.71 | | lon = 17.71 | ||
| zoom = 14 | | zoom = 14 | ||
| - | | type = | + | | type = terrain |
}} | }} | ||
{{GEIcon-PointRed}} | {{GEIcon-PointRed}} | ||
| Linia 53: | Linia 59: | ||
[IVA] meteoryt '''[[Kaposfüred]]''' | [IVA] meteoryt '''[[Kaposfüred]]''' | ||
{{GEFrame-end}} | {{GEFrame-end}} | ||
| + | |||
| + | <br clear="all"/> | ||
| + | |||
| + | == Galerie == | ||
| + | |||
| + | Masa główna meteorytu '''Nagy-Vázsony''', patrz → meteoryt '''[[Kaposfüred#Galerie|Kaposfüred]]'''. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | [[Redakcja]] portalu z wizytą na zamku/warowni '''Kinizsi-vár''' ('''Nagyvázsonyi vár''') (stan: ''luty 2016 r.'') | ||
| + | <gallery caption="" widths="200px" heights="140px" perrow="2"> | ||
| + | File:Nagyvázsony_Kinizsi-vár_1.jpg| | ||
| + | File:Nagyvázsony_Kinizsi-vár_2.jpg| | ||
| + | File:Nagyvázsony_Kinizsi-vár_3.jpg| | ||
| + | File:Nagyvázsony_(Woreczko).jpg| | ||
| + | </gallery> | ||
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
| Linia 58: | Linia 79: | ||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
| - | * {{Brezina (1896) |page=284, 356}} | + | * {{Brezina (1896)|page=284, 356}} |
| - | * {{Buchwald (1975) |page=874-875}} | + | * {{Buchwald (1975)|page=874-875}} |
| + | |||
| + | * +Kereszty Zsolt, (2016), '''Meteorok - [[Kaposfüred]]től Nagyvázsonyig - egy vasmeteorit története''', ''Meteor'', 46(4), 2016, s. 30-35. Plik [https://epa.oszk.hu/03000/03054/00423/pdf/EPA03054_meteor_2016_04_030-035.pdf PDF]. | ||
* {{Koblitz MetBase}} | * {{Koblitz MetBase}} | ||
| - | * Kubovics Imre, Kereszty Zsolt, Bérczi Szaniszló, Gönczi Gy.A., (2016), '''The revealed real story of the [[Nagy-Vázsony]] irom meteorite''', | + | * Kubovics Imre, Kereszty Zsolt, Bérczi Szaniszló, Gönczi Gy.A., (2016), '''The revealed real story of the [[Nagy-Vázsony]] irom meteorite''', {{!lpsc|n=47|nabs=1555}}. |
| + | |||
| + | * {{Woźniak (2021, ASMP)}} | ||
{{Koblitz References |1=A mass of about 2kg was found, A.Brezina, Ann. Naturhist. Hofmus. Wien, 1896, 10, p.284, 356, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.330. Classification and analysis, 7.98% Ni, 68.9 ppm Ga, 237 ppm Ge, 2.1 ppm Ir, J.T.Wasson, Meteorites, Springer-Verlag, 1974, p.298. Brief description, V.F.Buchwald, Handbook of Iron Meteorites, Univ. of California, 1975, p.874. New analysis, B.G.Choi et al., GCA, 1995, 59, p.593. New classification: assigned to subgroup sLL of the IAB complex, J.T.Wasson and G.W.Kallemeyn, GCA, 2002, 66, p.2445. Tungsten isotopic composition, T.Kleine et al., GCA, 2005, 69, p.5805.}} | {{Koblitz References |1=A mass of about 2kg was found, A.Brezina, Ann. Naturhist. Hofmus. Wien, 1896, 10, p.284, 356, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.330. Classification and analysis, 7.98% Ni, 68.9 ppm Ga, 237 ppm Ge, 2.1 ppm Ir, J.T.Wasson, Meteorites, Springer-Verlag, 1974, p.298. Brief description, V.F.Buchwald, Handbook of Iron Meteorites, Univ. of California, 1975, p.874. New analysis, B.G.Choi et al., GCA, 1995, 59, p.593. New classification: assigned to subgroup sLL of the IAB complex, J.T.Wasson and G.W.Kallemeyn, GCA, 2002, 66, p.2445. Tungsten isotopic composition, T.Kleine et al., GCA, 2005, 69, p.5805.}} | ||
| Linia 80: | Linia 105: | ||
* {{ViennaNHM}} | * {{ViennaNHM}} | ||
* {{BudapestNHM}} | * {{BudapestNHM}} | ||
| + | |||
| + | * woreczko.pl – o budowie heksaedrytów i oktaedrytów: [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Widmanstatten.htm Figury, struktury Widmanstättena (''Widmanstätten pattern; Widmanstatten'')] | ||
| + | |||
| + | * Wikipedia (HU) – [http://hu.wikipedia.org/wiki/Kinizsi-vár Kinizsi-vár (Nagyvázsonyi vár)] | ||
[[Category:Meteoryty imperium węgierskiego]] | [[Category:Meteoryty imperium węgierskiego]] | ||
[[Category:Poza granicami Polski]] | [[Category:Poza granicami Polski]] | ||
[[Category:Węgry]] | [[Category:Węgry]] | ||
| + | [[Category:Meteoryty żelazne]] | ||
Aktualna wersja na dzień 20:59, 21 lut 2023
Podstępny biskup i podwójne „lądowanie”
| Nagy-Vázsony → | |
.jpg)
Detale wytrawionego przekroju meteorytu Kaposfüred, prawdziwej masy głównej meteorytu Nagy-Vázsony (źródło: Kubovics et al. 2016)
| |
| Znalezisko | |
| Lokalizacja | Nagyvázsony, Veszprém megye, Węgry |
| Położenie[1] | 46°59'N, 17°42'E |
| Data | po 17 stycznia 1890 r. |
| Uwagi | masa główna (1347 g) znajdująca się w MHN w Wiedniu jest fragmentem meteorytu Toluca[2] |
| Charakterystyka | |
| Typ | meteoryt żelazny IAB-sLL, oktaedryt gruboziarnisty (Og, coarse octahedrite; bandwidth 1,40±0,30 mm[3]) |
| Masa | 1980 g |
| Liczba okazów | 1 okaz |
| Meteoritical Bulletin Database | |
| Synonimy → | |
| Nagy-Vazsony, Nagyvázsony | |
W dniu 17 stycznia 1890 roku poszukujący pracy górnik János Koralovszky obserwował spadek meteorytu w okolicy wsi Nagyvázsony. Przeszukał później domniemany obszar spadku i znalazł w wąwozie ok. 2 kg okaz meteorytu żelaznego. Sprzedał go przedsiębiorcy Albertowi Mayer von Günthof, a ten podarował okaz do zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu. Okazało się, że meteoryt jest silnie zwietrzały, co wykluczało, że pochodzi z obserwowanego spadku.
Prowadzone od 2014 roku śledztwo wykazało (Kubovics et al. 2016), że losy tego meteorytu są inne, niż do tej pory sądzono. Masa główna tego meteorytu znajdująca się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu, jest fragmentem meteorytu Toluca[2] (na podobieństwo okazu do meteorytu Toluca zwrócił uwagę już w 1975 roku Buchwald (1975)[4]). Zaraz po spadku (?!) znalazca (za namową biskupa!) dokonał podmiany okazów. Okazało się niedawno, że prawdziwy okaz meteorytu Nagy-Vázsony znajdował się przez wiele lat w posiadaniu pobliskiej diecezji, a na koniec „wylądował” w miejscowości Kaposfüred u tamtejszego księdza.
Spostrzeżenie Buchwalda (1975):
Nagy-Vázsony is in every respect a typical group I iron, closely related to Toluca.[2] A modern chemical examination will probably show its composition to be almost identical to that of Toluca, both with respect to main and trace elements.
Więcej szczegółów w opisie meteorytu Kaposfüred.
Meteoryty żelazne typu IAB
O meteorytach żelaznych typu IAB (Woźniak 2021):
Grupa IAB
Grupa IAB – należy, obok grupy IIE, do klasy achondrytów prymitywnych, do klanu winonaitów–IAB–IIE – grupy meteorytów żelaznych bogatych we frakcję krzemianową (silicate-bearing). Typu IAB są również metalowe klasty w winonaitach.
Grupa IAB jest najliczniejszą grupą meteorytów żelaznych. Powstała ona z połączenia wyróżnianych początkowo grup IA i IB oraz z włączenia do niej grupy IIICD (pierwotnie IIIC i IIID) (rys. 11):
- grupa IA – bardzo homogeniczna; zawiera meteoryty o zawartości Ge powyżej 190 ppm i równocześnie małej zawartości Ni; obecnie meteoryty tej grupy włączono w skład podgrup IAB-MG i IAB-sLL;
- grupa IB – silnie zróżnicowana; zawiera meteoryty o zawartości Ge poniżej 190 ppm i większej zawartości Ni; obecnie meteoryty tej grupy włączono w skład podgrup IAB-sHH, IAB-sHL;
- grupa IIIC – o niskiej zawartości Ge i średniej zawartości Ni; obecnie to podgrupa IAB-sLM;
- grupa IIID – o bardzo niskiej zawartości Ge i wysokiej zawartości Ni; obecnie to podgrupa IAB-sLH.
.jpg)
Podział ten ma swoje uzasadnienie przede wszystkim w składzie mineralnych i tempie stygnięcia (coolong rate) poszczególnych meteorytów tej grupy. Mimo, że mają one bardzo zróżnicowaną strukturę, od bardzo gruboziarnistych (Ogg) do bardzo drobnoziarnistych (Off), aż po bezstrukturowe ataksyty (ATAX), średnie tempo stygnięcia wynosi dla nich ok. kilkadziesiąt stopni ma milion lat.
Meteoryty grupy IAB charakteryzują się wysoką zawartością arsenu (As) i złota (Au). Warto podkreślić, że zawartość obu tych pierwiastków jest bardzo silnie skorelowana dodatnio dla wszystkich grup meteorytów żelaznych! (patrz Załącznik 2 i rys. 8).
Charakterystyczne dla tej grupy są liczne nodule troilitowe i grafitowe, kanciaste, nieregularne, duże inkluzje krzemianowe oraz występowanie węglików (cohenit, haxonit) (fot. 4). Liczne inkluzje krzemianowe ułatwiają wstępne rozpoznanie tej grupy. Duża część meteorytów tej grupy zawiera duże nodule troilitowo-grafitowe otoczone warstewkami schreibersytu i cohenitu. Grafit często towarzyszy troilitowi oraz tworzy też samodzielnie duże nodule (fot. 5). Cohenit tworzy otoczki nodul troilitowych oraz występuje w formie grup milimetrowej wielkości „pęcherzyków” (makrowytrąceń, macroprecipitates) zorientowanych wzdłuż belek kamacytu. Jest to też bardzo charakterystyczna cecha meteorytów grupy IAB. W grupie IAB występują też bardzo licznie makroskopowe wytrącenia (macroprecipitates) schreibersytu (fosforek), a w grupie IA stwierdzono występowanie rhabdytu. W grupie IA zaobserwowano również występowanie daubréelitu (siarczek) i carlsbergitu (azotek). Stwierdzono w meteorytach grupy IAB występowanie chromitu (spinel), fosforanów (brianit, buchwaldyt, czochralskiit, moraskoit) i sfalerytu (siarczek).
Kanciaste (angular) inkluzje krzemianowe mogą stanowić do 15% objętości meteorytu. Składają się one głównie z oliwinu (Fa1-8), ortopiroksenu (Fs4-9) i plagioklazu (Ab76-87). Inkluzje te mają w przybliżeniu chondrytową mineralogię i są bardzo podobne, pod względem mineralogicznym i składu izotopowego tlenu (Δ17O i δ18O), do winonaitów. W okazach meteorytów bogatych w inkluzje krzemianowe ciągłość figur Thomsona-Widmanstättena rzadko przekracza odległość 15 mm, jest to prawdopodobnie spowodowane przerwaniem ciągłości wzrostu ziaren taenitu?
Najnowsze oszacowania średniego tempa stygnięcia stopu Fe-Ni dla grupy IAB (jej bogatszych w nikiel członków) dają wartość 10-30ºC na milion lat. Skład izotopowy metalu meteorytów grupy IAB odpowiada składowi Ziemi, więc jej ciało macierzyste uformowało się w jej pobliżu (populacja NC).
Współcześnie meteoryty żelazne grupy IAB dzieli się na kilka podgrup, które mają bardzo zróżnicowaną zawartość pierwiastków śladowych i prawdopodobnie różne pochodzenie (różne ciała macierzyste).
Jest to zbiór (kompleks, complex) składający się z podgrup (grouplets): IAB-MG, IAB-sHH, IAB-sHL, IAB-sLH, IAB-sLL, IAB-sLM oraz podgrupy IAB-ung (ungrouped). Podział ten i przyjęte oznaczenia literowe opierają się na średniej zawartości niklu (Ni) i złota (Au) (rys. 12):
- IAB-MG (main group) – grupa główna, najliczniejsza; niska zawartość niklu i złota (zbliżona do zawartości w podgrupie IAB-sLL); największa spośród wszystkich meteorytów żelaznych zawartość galu i germanu;
- IAB-sHH – high Au, high Ni; razem z podgrupą IAB-sHL mają odmienny skład izotopów molibdenu od pozostałych podgrup;
- IAB-sHL – high Au, low Ni;
- IAB-sLH – low Au, high Ni; pierwotnie IIID; razem z podgrupą IAB-sLM mają taki sam skład izotopowy molibdenu, jak podgrupy IAB-MG i IAB-sLL; meteoryty tej podgrupy mają najniższą zawartość galu i irydu;
- IAB-sLL – low Au, low Ni; druga pod względem liczebności podgrupa; meteoryty tej podgrupy mają jedną z największych spośród wszystkich meteorytów żelaznych zawartość galu i germanu;
- IAB-sLM – low Au, medium Ni; pierwotnie IIIC;
- IAB-ung – niezgrupowne; w podgrupie tej wyodrębniono kilka par i trio (gruplets) podobnych meteorytów, które być może stanowią zalążki przyszłych nowych grup? (więcej o tych nie zatwierdzony jeszcze podgrupach w rozdziale o meteorytach anomalnych i niezgrupowanych);
- do grupy IAB zalicza się także: podgrupę IAB complex (IAB cplx) – zbiór meteorytów, które nie zostały zaklasyfikowane do żadnej z podgrup;
- oraz IAB-an – meteoryty anomalne;
- również IAB? – nieokreślone;
- wyróżniamy jeszcze 2 anomalne meteoryty po jednym w podgrupach IAB-sHL-an i IAB-sLM-an.
Najbardziej znani przedstawiciele grupy IAB to meteoryty: Toluca[2] (IAB-sLL, Og), Campo del Cielo[5] (IAB-MG, Og), Odessa[6] (IAB-MG, Og), Canyon Diablo[7] (IAB-MG, Og) i Mundrabilla[8] (IAB-ung, Om) (fot. 2, 6 i 8) [oraz Bohumilitz, Kaalijarv, Magura, Nagy-Vázsony]. Większość jej członków to oktaedryty grubo- i średnioziarniste (Og, Om, ale zdarzają się i inne oktaedryty, a nawet ataksyty; patrz tabela 1 oraz rys. 2). Jest bardzo prawdopodobne, że meteoryty tej grupy pochodzą z różnych ciał macierzystych i mają różną historię powstania.
Oktaedryty gruboziarniste Morasko, Przełazy (Seeläsgen) i Tabarz były początkowo klasyfikowane jako IIICD, ale obecnie są w podgrupie IAB-MG i są uważane za sparowane (paired). (…)
Źródła
Brezina (1896) (s. 284)
Das Eisen von Nagy-Vázsony wurde von einem vacirenden, nach Arbeit suchenden Grubenarbeiter Namens Johann Koralovszky gefunden. Derselbe hatte am 17. Jänner 1890 gegen Abend ein Meteor gegen die Ortschaft Nagy-Vazsony fallen gesehen und machte sich des andern Tages nach der Ortschaft auf, durchsuchte die Gegend, wo er die Fallstelle vermutete, und fand hiebei in einem von Wasser ausgespülten Graben, welcher an ein Ackerfeld grenzt, auf hartem Boden das Stück, welches mit der Schenkung des Herrn von Mayer-Gunthof als Ganzes dem Hofmuseum zugekommen ist. Das Stück hatte ein Gewicht von 1980 Gramm; seine Form war die einer flachen, gekrümmten, an den Rändern scharf auskeilenden Scholle, von der Grösse einer Hand, deren eine Breitseite convex, die andere concav war. Die Aussenseite des Eisens war limonitisch, wie bei allen längere Zeit im Erdboden gelegenen Meteoreisen und zeigte nicht die gewöhnlichen Piezoglypten frisch gefallener oder bald nach dem Falle aufgefundener Eisen, sondern eine wenig gegliederte, stark abgeebnete Oberfläche, wie sie durch lange fortgesetztes Abrosten in der Erde entsteht. Es geht daraus hervor, dass dieses Eisen nicht von einem Falle vom 17. Jänner 1890 herrühren konnte und demnach in keinem Zusammenhange mit dem in jener Gegend gesehenen Meteore stand; es ist ein zufälliges Zusammentreffen, dass dieses Eisen gerade an jenem Orte, offenbar nach langem Liegen in der Erde aufgefunden wurde. Lamellen lange, gerade, mässig geschart und wulstig, Balkenbreite 0·9 Mm., Kamazit schwach schraffirt, stark abgekörnt, Rhabditreich, Taenit normal entwickelt, Felder meist vollkommen mit abgekörnten Kämmen gefüllt, dem Kamazit gleichend, selten dunkleren Plessit enthaltend; Troilitausscheidung von porösem Schreibersit umgeben und Schreibersitkörner. (…)
Lokalizacja
(N) Nagyvázsony
współrzędne wg Brezina (1896)
[IVA] meteoryt Kaposfüred
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Galerie
Masa główna meteorytu Nagy-Vázsony, patrz → meteoryt Kaposfüred.
Redakcja portalu z wizytą na zamku/warowni Kinizsi-vár (Nagyvázsonyi vár) (stan: luty 2016 r.)
 |
 |
 |
.jpg) |
Bibliografia
- Brezina Aristides, (1896), Die Meteoritensammlung des k.k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum. (Separatabdruck aus Band X, Heft 3 und 4.), Wien 1896, (s. 284, 356).[9][10] Plik PDF.
- Buchwald Vagn Fabritius, (1975), Handbook of Iron Meteorites. Their History, Distribution, Composition, and Structure, University of California Press, Berkeley 1975, (s. 874-875). ISBN 0-520-02934-8.[11] Pliki PDF.
- +Kereszty Zsolt, (2016), Meteorok - Kaposfüredtől Nagyvázsonyig - egy vasmeteorit története, Meteor, 46(4), 2016, s. 30-35. Plik PDF.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- Kubovics Imre, Kereszty Zsolt, Bérczi Szaniszló, Gönczi Gy.A., (2016), The revealed real story of the Nagy-Vázsony irom meteorite, 47th Lunar and Planetary Science Conference, Woodlands, Texas, 2016. Abstract [#1555].
- Woźniak Marek, (2021), Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures), Acta Soc. Metheor. Polon., 12, 2021, s. 149-216 (abstrakt).[12] Plik ASMP; Książka abstraktów.
Przypisy
Zobacz również
- meteoryt Kaposfüred
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Nagy-Vázsony
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Nagy-Vázsony
- Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Natural History Museum Vienna; Vienna, Naturhist. Mus.) – Naturhistorisches Museum Wien ● Die Meteoritensammlung ● Mineralogy & Petrography ● [katalogi → Partsch (1843); Brezina (1885); Brezina (1895); Brezina (1896); Berwerth (1903)]
- Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest; Budapest, Nat. Mus.) – Magyar Természettudományi Múzeum Budapest ●
Katalog Tokody (1951) ● Meteorites in the Carpatian Basin (english); Kárpát-medencei meteoritok (hungarian)● [katalog → Ravasz (1969)]
- woreczko.pl – o budowie heksaedrytów i oktaedrytów: Figury, struktury Widmanstättena (Widmanstätten pattern; Widmanstatten)
- Wikipedia (HU) – Kinizsi-vár (Nagyvázsonyi vár)
.jpg){kind=link}
-Tafeln_irons_meteorites.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}