(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Mocs
Z Wiki.Meteoritica.pl
(→Linki zewnętrzne) |
m (→Mocs/Galerie) |
||
(Nie pokazano 22 wersji pomiędzy niniejszymi.) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
- | {{VerifyLevel |level= | + | {{VerifyLevel|level=1i}} |
+ | == Rumuński „[[Pułtusk]]” == | ||
{{InfoboxMeteorite | {{InfoboxMeteorite | ||
| nazwa = Mocs | | nazwa = Mocs | ||
- | | grafika = | + | | grafika = Mocs_main_mass_(Cluj_Museum).jpg |
- | | opis = Największy okaz meteorytu Mocs<ref name="56kg"></ref> i meteoryt Pleşcoi{{MBD-record |name=Pleşcoi}}; zbiory muzeum w Cluj-Napoca (fot. Dan Uza) | + | | opis = Największy okaz meteorytu Mocs<ref name="56kg"></ref> i meteoryt Pleşcoi{{MBD-record|name=Pleşcoi}}; zbiory [[:Szablon:ClujM|muzeum w Cluj-Napoca]] (fot. Dan Uza) |
| klasa = Spadek | | klasa = Spadek | ||
| mbclass = fall | | mbclass = fall | ||
Linia 15: | Linia 16: | ||
| liczba = ~3000 okazów, deszcz meteorytów | | liczba = ~3000 okazów, deszcz meteorytów | ||
| uwagi = | | uwagi = | ||
- | | cechy = stopień szokowy S3-5 | + | | cechy = stopień szokowy S3-5<ref>Lüttge-Pop et al. (2013)</ref> |
| synonimy = w NHM Cat: '''Bare''', '''Gjilatelke''', '''Gyulateke''', '''Gyulatelke''', '''Keszu''', '''Klausemburg''', '''Klausenburg'''<ref name="Cluj"></ref>, '''Kyolos''', '''Marokháza''', '''Mociu''', '''Modok''', '''Olah Gyéres''', '''Palatka''', '''Vajda-Kamaras''', '''Visa'''; w MetBase: '''Marokhaza''', '''Moci'''; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi | | synonimy = w NHM Cat: '''Bare''', '''Gjilatelke''', '''Gyulateke''', '''Gyulatelke''', '''Keszu''', '''Klausemburg''', '''Klausenburg'''<ref name="Cluj"></ref>, '''Kyolos''', '''Marokháza''', '''Mociu''', '''Modok''', '''Olah Gyéres''', '''Palatka''', '''Vajda-Kamaras''', '''Visa'''; w MetBase: '''Marokhaza''', '''Moci'''; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi | ||
}} | }} | ||
Linia 25: | Linia 26: | ||
Brak informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku. | Brak informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku. | ||
+ | |||
+ | |||
+ | {{Sparse-b}}Ciekawostka:{{Sparse-e}} W 2018 roku gmina Mociu zmieniła swój {{Txt2Img|Mociu_(coat_of_arms).jpg|herb}}, znajduje się na nim m.in. stylizowany meteoryt na granatowym tle, co nawiązuje do spadku deszczu meteorytów w 1882 roku w okolicy wsi Mocs. | ||
== Kolekcje == | == Kolekcje == | ||
Linia 32: | Linia 36: | ||
! Zbiór !! waga okazów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi | ! Zbiór !! waga okazów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi | ||
|- | |- | ||
- | | [[Vienna, Naturhist. Mus.]] || 118 kg || około 1600 okazów<ref>Brandstätter (2013); tam też fotografia „elipsy spadku” zaaranżowana z kilkudziesięciu okazów!</ref> | + | | [[Vienna, Naturhist. Mus.]] || 118 kg || około {{Txt2Img|Brandstätter_2011_(Mocs).jpg|1600 okazów}}<ref>Brandstätter (2013); tam też fotografia „elipsy spadku” zaaranżowana z kilkudziesięciu okazów!</ref> |
|- | |- | ||
- | | [[Cluj, Min. Mus. Univ.]]<ref>Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w Cluj-Napoca; tam też fotografia największego okazu</ref> || 37,0 kg || w tym {{Txt2Img| | + | | [[Cluj, Min. Mus. Univ.]]<ref>Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w Cluj-Napoca; tam też fotografia największego okazu</ref> || 37,0 kg || w tym {{Txt2Img|Mocs_main_mass_(Cluj_Museum).jpg|okaz ~35,7 kg}}<ref name="56kg"></ref> |
|- | |- | ||
| [[Budapest, Nat. Mus.]] || 16,1 kg<ref>Tokody (1951)</ref> || | | [[Budapest, Nat. Mus.]] || 16,1 kg<ref>Tokody (1951)</ref> || | ||
Linia 50: | Linia 54: | ||
| {{Wielokropek}} | | {{Wielokropek}} | ||
|- | |- | ||
- | | '''Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci.'''<ref>okaz ten znajduje się w zbiorach [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie]] (Łaptaś 1998, Pilski 2001)</ref> || 212 g || 213,37 cs (Pilski 2001) | + | | [[Moscow, Acad. Sci.]] || 1466 g || m.in. fragment 1031 g i orientowany okaz {{Txt2Img|Mocs_(Fersman_Moskwa).jpg|245,2 g}} (Явнель 1986) |
+ | |- | ||
+ | | [[Prague, Nat. Mus.]] || 616 g || | ||
+ | |- | ||
+ | | '''Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci.'''<ref>okaz ten znajduje się w zbiorach [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie]] (Łaptaś 1998, Pilski 2001)</ref> || 212 g || {{Txt2Img|Mocs_(ING_PAN_Kraków)_SzK-8023.jpg|213,37 cs}} (Pilski 2001; w zbiorach [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie]]) | ||
|- | |- | ||
| [[Calcutta, Mus. Geol. Surv. India]] || 113 g || {{Txt2Img|Mocs_(GSI_Calcutta).jpg|112,69 g}} (Sen Gupta et al. 1982) | | [[Calcutta, Mus. Geol. Surv. India]] || 113 g || {{Txt2Img|Mocs_(GSI_Calcutta).jpg|112,69 g}} (Sen Gupta et al. 1982) | ||
Linia 59: | Linia 67: | ||
- | Znany handlarz meteorytów F. Krantz | + | Znany handlarz meteorytów F. Krantz{{!Krantz Bonn|}} miał w swojej ofercie wiele okazów tego meteorytu. Na przykład okazy z dobrze zachowaną skorupą (''schön umrindet'') o masach 89,0, 80,5, 22,2 i 20,8 g oferował w cenach, odpowiednio: 35, 32, 9 i 8 ℳ (Mark)!<ref>{{!Krantz Catalogs}}</ref> |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Linia 93: | Linia 101: | ||
Spadło (zebrano) około 3000 okazów na obszarze o eliptycznym kształcie, rozmiarze ~4×15 km (3×20 km wg Koch 1883) i powierzchni około 60 km<sup>2</sup>. | Spadło (zebrano) około 3000 okazów na obszarze o eliptycznym kształcie, rozmiarze ~4×15 km (3×20 km wg Koch 1883) i powierzchni około 60 km<sup>2</sup>. | ||
- | Wielkość zbieranych kamieni rosła od strony NW obszaru w kierunku SE. Najmniejsze okazy znaleziono w okolicach '''Gyulatelka''' (obecnie Coasta), '''Visa''' (Vişea) i '''Marokháza''' (Tăuşeni); średnie: '''Baré''' (Bărăi), '''Vajda Kamarás''' (Vaida-Cămăraş) i '''Palatka''' (Pălatca); największe: '''Oláh Gyéres''' (Ghirişu Român), '''Keszü''' (Chesău) i '''Mocs''' (obecnie Mociu). Natomiast największy okaz o wadze około 35,7 kg<ref name="56kg">największy okaz ważył 35,7 kg według Koch (1882b, 1882c, 1883) i informacji na stronie muzeum mineralogicznego w Cluj-Napoca; wg Koblitz MetBase największy okaz ważył 56 kg, błąd ten powstał z błędnej interpretacji wykazu meteorytów zamieszczonego u Kocha, w rzeczywistości {{Txt2Img|Mocs_(Koch_1882b,_specimens).jpg|56 kg to sumaryczna waga 112 okazów w jego zestawienia}} (Koch 1882b, | + | Wielkość zbieranych kamieni rosła od strony NW obszaru w kierunku SE. Najmniejsze okazy znaleziono w okolicach '''Gyulatelka''' (obecnie Coasta), '''Visa''' (Vişea) i '''Marokháza''' (Tăuşeni); średnie: '''Baré''' (Bărăi), '''Vajda Kamarás''' (Vaida-Cămăraş) i '''Palatka''' (Pălatca); największe: '''Oláh Gyéres''' (Ghirişu Român), '''Keszü''' (Chesău) i '''Mocs''' (obecnie Mociu). Natomiast największy okaz o wadze około 35,7 kg<ref name="56kg">największy okaz ważył 35,7 kg według Koch (1882b, 1882c, 1883) i informacji na stronie muzeum mineralogicznego w Cluj-Napoca; wg Koblitz MetBase największy okaz ważył 56 kg, błąd ten powstał z błędnej interpretacji wykazu meteorytów zamieszczonego u Kocha, w rzeczywistości {{Txt2Img|Mocs_(Koch_1882b,_specimens).jpg|56 kg to sumaryczna waga 112 okazów w jego zestawienia}} (Koch 1882b, 1882c)</ref> spadł w samym Mocs (Koch 1882, 1882b, 1882c, 1883). |
Największe okazy (Koch 1883): | Największe okazy (Koch 1883): | ||
Linia 135: | Linia 143: | ||
== [[Mocs/Galerie]] == | == [[Mocs/Galerie]] == | ||
+ | Okazy meteorytu Mocs w światowych kolekcjach | ||
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> | <gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> | ||
- | File: | + | File:Gross-Divina_main_mass_(NHM_Budapest).jpg|Zbiory [[Szablon:BudapestNHM|Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie]]. Masa główna chondrytu zwyczajnego H5 [[Gross-Divina]]. Po lewej stronie dwa okazy meteorytu [[Mocs]] (8,465 i 2,235 kg), w prawym dolnym rogu meteoryt [[Ofehértó]] (fot. {{Txt2Img|Budapeszt_(Wadi).jpg|Wadi}} & {{Txt2Img|Budapeszt_(JW).jpg|Jan Woreczko}}) |
- | File:Mocs_(GSI_Calcutta).jpg|Okaz meteorytu Mocs (112,69 g, najdłuższy rozmiar 5 cm) z kolekcji [[ | + | File:Mocs_(ING_PAN_Kraków)_SzK-8023.jpg|Okaz meteorytu Mocs (213,37 g) ze zbiorów [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie]] (fot. Szymon Kozłowski) |
+ | File:Mocs_(GSI_Calcutta).jpg|Okaz meteorytu Mocs (112,69 g, najdłuższy rozmiar 5 cm) z kolekcji [[Szablon:CalcuttaGSI|Geological Survey of India, Calcutta]]; dobrze widoczne charakterystyczne delikatne spękania skorupy (ang. ''contraction cracks'') | ||
+ | File:Mocs_(Fersman_Moskwa).jpg|Orientowany 245,2 g okaz w zbiorach [[Szablon:MoscowAcadSci|Muzeum Fersmana w Moskwie]] (fot. Jan Woreczko) | ||
+ | File:Mocs_(NHM_Prague)-TJ.jpg|Okaz meteorytu ze zbiorów [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w Pradze]] (fot. Tomasz Jakubowski) | ||
+ | File:Mocs_(Natural_History_Museum_Vienna).jpg|Okaz meteorytu Mocs ze zbiorów [[Szablon:ViennaNHM|Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu]] (fot. © NHM, Ludovic Ferrière, ''za zgodą''); czarna skorupa obtopieniowa i lekko zwietrzałe wnętrze okazu (Brandstätter 2013) | ||
+ | File:Mocs (NHM Vienna)-TJ21.jpg|Fragment meteorytu [[Mocs]] (241,9 g) ze zbiorów [[Szablon:ViennaNHM|Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu]] (fot. Tomasz Jakubowski) | ||
+ | File:Brandstätter_2011_(Mocs).jpg|Brandstätter (2011): „'''''Fot. 9.''' Gablota z otwartymi szufladami ukazującymi część kolekcji okazów Mocs. W sumie [[Szablon:ViennaNHM|wiedeński zbiór]] zawiera ponad 1500 pojedynczych kamieni o wielkości od kilku kilogramów do około grama''” | ||
+ | File:Mocs_(Jarkko_Kettunen).jpg|Niezwykły okaz (9 g) z metalową żyłą biegnącą poprzez skorupę obtopieniową. Okazowi towarzyszą trzy etykiety. Większa żółta to stara etykieta z Uniwersytetu Masaryka, która pasuje do papierowej etykietki przymocowanej do kamienia. Druga etykieta z nazistowskim stemplem to wyprodukowana w Niemczech etykieta z Uniwersytetu Masaryka w czasie II wojny światowej. Mniejsza kaligrafowana etykieta jest nieznana, ale prawdopodobnie z końca XIX wieku (kolekcja: Jarkko Kettunen) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
- | + | Połówka okazu (90,60 g) meteorytu w kolekcji Matteo Nahabed Chinellato (''za zgodą''; okaz pochodzi z kolekcji ''Natural History Museum of Milan'' (''Museo Civico di Storia Naturale di Milano'')) | |
- | <gallery caption="" widths="200px" heights=" | + | <gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> |
- | File: | + | File:Mocs_(Matteo_Nahabed_Chinellato)-1.jpg |
+ | File:Mocs_(Matteo_Nahabed_Chinellato)-a.jpg | ||
</gallery> | </gallery> | ||
Linia 153: | Linia 170: | ||
File:Mocs_Taf_(Tschermak_1882).jpg|Opis plansz | File:Mocs_Taf_(Tschermak_1882).jpg|Opis plansz | ||
</gallery> | </gallery> | ||
+ | |||
;Więcej → [[Mocs/Galerie]] | ;Więcej → [[Mocs/Galerie]] | ||
Linia 159: | Linia 177: | ||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
+ | |||
+ | * {{Bedelean (1979)}} | ||
* Bielz Eduard Albert, (1882), '''Der Meteorsteinfall von [[Mocs]], in der Mezöség Siebenbürgens''', ''Verhandlungen und Mitteilungen des Siebenbürgischen Vereins für Naturwissenschaften zu Hermannstadt'', 32, 1882, s. 126-147. Plik [http://www.zobodat.at/D/runD/D/cacheD/personen_details.php?nr=6557 PDF]; plik {{Link-BHL |item=105563}}. | * Bielz Eduard Albert, (1882), '''Der Meteorsteinfall von [[Mocs]], in der Mezöség Siebenbürgens''', ''Verhandlungen und Mitteilungen des Siebenbürgischen Vereins für Naturwissenschaften zu Hermannstadt'', 32, 1882, s. 126-147. Plik [http://www.zobodat.at/D/runD/D/cacheD/personen_details.php?nr=6557 PDF]; plik {{Link-BHL |item=105563}}. | ||
- | * {{Brandstätter (2013) |page=74-75, 104, 206-207, 211}} | + | * {{Brandstätter (2011)}} |
+ | |||
+ | * {{Brandstätter (2013)|page=74-75, 104, 206-207, 211}} | ||
+ | |||
+ | * +Brassói Fuchs Herman, (1980), '''Százéves a [[Mocs|mócsi]] meteorit''', ''Földtani tudománytörténeti évkönyv a Magyarhoni Földtani Társulat Tudománytörténeti Szakcsoportjának időszakos kiadványa'', 9, 1980, s. 263-272. Plik [https://epa.oszk.hu/03200/03205/00009/pdf/EPA03205_foldt_tudtort_evkonyv_1980-1981_09_263-272.pdf PDF]. | ||
- | * {{Brezina (1894) |page=258-261}} | + | * {{Brezina (1894)|page=258-261}} |
* {{Döll (1882)}} | * {{Döll (1882)}} | ||
Linia 176: | Linia 200: | ||
* {{Goldschmidt (1895)}} | * {{Goldschmidt (1895)}} | ||
- | * {{Grady (2000) |page=336}} | + | * {{Grady (2000)|page=336}} |
* Hauer Franz Ritter von, (1882), '''Meteorsteinfall bei Klausenburg''', ''Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt'', Jahrgang 1882, s. 77-78. Plik [http://www.landesmuseum.at/pdf_frei_remote/VerhGeolBundesanstalt_1882_0077-0078.pdf PDF]. | * Hauer Franz Ritter von, (1882), '''Meteorsteinfall bei Klausenburg''', ''Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt'', Jahrgang 1882, s. 77-78. Plik [http://www.landesmuseum.at/pdf_frei_remote/VerhGeolBundesanstalt_1882_0077-0078.pdf PDF]. | ||
Linia 194: | Linia 218: | ||
* Koch Antal, (1883), '''Ergänzender Bericht über den Meteoritenfall bei [[Mocs]] in Siebenburgen am 3. Februar 1882''', ''Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen'', 5, 1883, s. 234-244.<ref>zawiera {{Txt2Img|Mocs_(Koch_1883,_specimens).jpg|zestawienie znalezionych okazów}}</ref> Plik {{Link-IA|tschermaksminer27unkngoog}}. | * Koch Antal, (1883), '''Ergänzender Bericht über den Meteoritenfall bei [[Mocs]] in Siebenburgen am 3. Februar 1882''', ''Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen'', 5, 1883, s. 234-244.<ref>zawiera {{Txt2Img|Mocs_(Koch_1883,_specimens).jpg|zestawienie znalezionych okazów}}</ref> Plik {{Link-IA|tschermaksminer27unkngoog}}. | ||
- | * {{Łaptaś (1998) |page=20}} | + | * {{Lüttge-Pop (2013)|page=42}} |
+ | |||
+ | * {{Łaptaś (1998)|page=20}} | ||
* Niessl Gustav von, (1884), '''Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von [[Mocs|Mócs]] in Siebenbürgen am 3. Februar 1882''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 89, Abt. 2, 1884, s. 283-293. Plik [http://www.landesmuseum.at/datenbanken/digilit/?litnr=37046 PDF]. | * Niessl Gustav von, (1884), '''Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von [[Mocs|Mócs]] in Siebenbürgen am 3. Februar 1882''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 89, Abt. 2, 1884, s. 283-293. Plik [http://www.landesmuseum.at/datenbanken/digilit/?litnr=37046 PDF]. | ||
Linia 212: | Linia 238: | ||
* [[Mocs/Galerie]] | * [[Mocs/Galerie]] | ||
+ | * [[Szablon:ClujM|Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w Cluj-Napoca]] | ||
+ | * [[Mociu (herb)|herb gminy Mociu]] | ||
* [[:Kategoria:Meteoryty imperium węgierskiego|Meteoryty imperium węgierskiego]] | * [[:Kategoria:Meteoryty imperium węgierskiego|Meteoryty imperium węgierskiego]] | ||
* meteoryt [[Siewierz]] | * meteoryt [[Siewierz]] | ||
+ | * meteoryt [[Sopot]] | ||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
Linia 225: | Linia 254: | ||
* {{BudapestNHM}} | * {{BudapestNHM}} | ||
* {{MoscowVernadskyIG|id=10822|name=Mocs}} | * {{MoscowVernadskyIG|id=10822|name=Mocs}} | ||
+ | * {{PragueNM}} | ||
* Meteoryt Mocs w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/old/kat-mkc-l6.htm#mocs katalog PTMet] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Mocs.htm Wadi & Jan Woreczko Collection] | * Meteoryt Mocs w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/old/kat-mkc-l6.htm#mocs katalog PTMet] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Mocs.htm Wadi & Jan Woreczko Collection] |
Aktualna wersja na dzień 21:46, 25 sie 2024
Rumuński „Pułtusk”
Mocs → | |
Spadek | |
Lokalizacja | Cluj[3], Rumunia |
Położenie[4] | 46°48'N, 24°02'E |
Data | 3 lutego 1882 roku, 16:00 (piątek) |
Charakterystyka | |
Typ | chondryt zwyczajny L5-6[5] |
Masa | 300 kg, największy okaz 35,7 kg[1] |
Liczba okazów | ~3000 okazów, deszcz meteorytów |
Cechy | stopień szokowy S3-5[6] |
Meteoritical Bulletin Database | |
Synonimy → | |
w NHM Cat: Bare, Gjilatelke, Gyulateke, Gyulatelke, Keszu, Klausemburg, Klausenburg[3], Kyolos, Marokháza, Mociu, Modok, Olah Gyéres, Palatka, Vajda-Kamaras, Visa; w MetBase: Marokhaza, Moci; po rumuńsku: Mociu; po węgiersku: Mócsi |
Spadek deszczu meteorytów 3 lutego 1882 roku (piątek) w okolicy miejscowości Mociu (dawniej Mocs) w Rumunii (chondryt zwyczajny L5-6[5], TKW 300 kg).
Jasną kulę ognia zaobserwowano początkowo powyżej krainy Hont vármegye na północ od Budapesztu. Zmierzała ona w kierunku południowo-wschodnim nad Transylwanię. Spadkowi meteorytów towarzyszyły trzy silne detonacje i dźwięki podobne do grzechotania i bzyczenia. Na północny-zachód od rumuńskiego miasta Mocs (obecnie Mociu) i w samym mieście spadł deszcz meteorytów. Na silnie wydłużonym obszarze (elipsie spadku) rozciągającym się z NW na SE o powierzchni około 60 km2 zebrano po spadku około 3000 okazów meteorytów. Największy znaleziono w Mocs i ważył 35,7 kg[1]. Rozkład wielkości okazów odpowiada prostemu modelowi fragmentacji i dystrybucji mas. Opis okoliczności spadku, wagi i cechy znalezionych okazów oraz ich ilość i lokalizację opisał Koch w swoich artykułach (Koch 1882, 188b, 1882c, 1883).
Był to jeden z najliczniejszych deszczy meteorytów w Europie. Wielkość obszaru spadku meteorytów Mocs jest porównywalna z elipsą spadku meteorytu Pułtusk.
Brak informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku.
Ciekawostka: W 2018 roku gmina Mociu zmieniła swój herb, znajduje się na nim m.in. stylizowany meteoryt na granatowym tle, co nawiązuje do spadku deszczu meteorytów w 1882 roku w okolicy wsi Mocs.
Kolekcje
Okazy i fragmenty meteorytu Mocs w największych kolekcjach:
Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase)uwagi Vienna, Naturhist. Mus. 118 kg około 1600 okazów[7] Cluj, Min. Mus. Univ.[8] 37,0 kg w tym okaz ~35,7 kg[1] Budapest, Nat. Mus. 16,1 kg[9] London, Nat. Hist. Mus. 14,8 kg Washington, Natl. Mus. Nat. Hist. 7 kg wg katalogu online muzeum największe fragmenty: 735, 681,4, 291,8, 182,15, 159,1 g; na stronie znajdują się również zdjęcia płytki cienkiej (thin section) Budapest, Eötvös Lorand Univ. 6448 g Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 6066 g Paris, Mus. d'Hist. Nat. 3,33 kg (…) Moscow, Acad. Sci. 1466 g m.in. fragment 1031 g i orientowany okaz 245,2 g (Явнель 1986) Prague, Nat. Mus. 616 g Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci.[10] 212 g 213,37 cs (Pilski 2001; w zbiorach Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie) Calcutta, Mus. Geol. Surv. India 113 g 112,69 g (Sen Gupta et al. 1982) Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ. 22 g 21,5 g (hs) (Pilski 2001)
W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.
Znany handlarz meteorytów F. Krantz[11] miał w swojej ofercie wiele okazów tego meteorytu. Na przykład okazy z dobrze zachowaną skorupą (schön umrindet) o masach 89,0, 80,5, 22,2 i 20,8 g oferował w cenach, odpowiednio: 35, 32, 9 i 8 ℳ (Mark)![12]
Lokalizacja
(B) Baré, (G) Gyulatelka, (K) Keszü, (M) Marokháza, Mocs, (P) Palatka, (O) Oláh Gyéres, (V) Visa, Vajda Kamarás
Muzeum w Cluj-Napoca
Schematyczny rejon spadku
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Obecnie rumuńska miejscowość Mocs nazywa się Mociu.
Bolid leciał od północnego zachodu na południowy wschód.
Spadło (zebrano) około 3000 okazów na obszarze o eliptycznym kształcie, rozmiarze ~4×15 km (3×20 km wg Koch 1883) i powierzchni około 60 km2.
Wielkość zbieranych kamieni rosła od strony NW obszaru w kierunku SE. Najmniejsze okazy znaleziono w okolicach Gyulatelka (obecnie Coasta), Visa (Vişea) i Marokháza (Tăuşeni); średnie: Baré (Bărăi), Vajda Kamarás (Vaida-Cămăraş) i Palatka (Pălatca); największe: Oláh Gyéres (Ghirişu Român), Keszü (Chesău) i Mocs (obecnie Mociu). Natomiast największy okaz o wadze około 35,7 kg[1] spadł w samym Mocs (Koch 1882, 1882b, 1882c, 1883).
Największe okazy (Koch 1883):
Lokalizacja waga [kg] Mocs
Oláh Gyéres-Mocs
Oláh Gyéres
Palatka
Keszü
Vajda Kamarás
Keszü-Palatka35,7
8,5
8,37, 6,06, 5,6
8,15
4,6
3,194, 2,15
2,7, 2,13
- Rozkład okazów (Koch 1882c; w wykazie 911 okazów o łącznej wadze 174,115 kg):
Rejon liczba okazów sumaryczna waga
[kg]Gyulatelka–Visa–Marokháza
Baré–V.-Kamarás–Palatka
Oláh Gyéres–Keszü–Mocs
Mocs600
300
10
124,0
70,0
44,0
35,7
Nie znaleziono informacji o ewentualnych późniejszych znaleziskach okazów z tego spadku, ale szukać chyba warto.
Mapy
Mocs/Galerie
Okazy meteorytu Mocs w światowych kolekcjach
Zbiory Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie. Masa główna chondrytu zwyczajnego H5 Gross-Divina. Po lewej stronie dwa okazy meteorytu Mocs (8,465 i 2,235 kg), w prawym dolnym rogu meteoryt Ofehértó (fot. Wadi & Jan Woreczko) |
Okaz meteorytu Mocs (213,37 g) ze zbiorów Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie (fot. Szymon Kozłowski) |
Okaz meteorytu Mocs (112,69 g, najdłuższy rozmiar 5 cm) z kolekcji Geological Survey of India, Calcutta; dobrze widoczne charakterystyczne delikatne spękania skorupy (ang. contraction cracks) |
Orientowany 245,2 g okaz w zbiorach Muzeum Fersmana w Moskwie (fot. Jan Woreczko) |
Okaz meteorytu ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Tomasz Jakubowski) |
Okaz meteorytu Mocs ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (fot. © NHM, Ludovic Ferrière, za zgodą); czarna skorupa obtopieniowa i lekko zwietrzałe wnętrze okazu (Brandstätter 2013) |
Fragment meteorytu Mocs (241,9 g) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (fot. Tomasz Jakubowski) |
Brandstätter (2011): „Fot. 9. Gablota z otwartymi szufladami ukazującymi część kolekcji okazów Mocs. W sumie wiedeński zbiór zawiera ponad 1500 pojedynczych kamieni o wielkości od kilku kilogramów do około grama” |
Niezwykły okaz (9 g) z metalową żyłą biegnącą poprzez skorupę obtopieniową. Okazowi towarzyszą trzy etykiety. Większa żółta to stara etykieta z Uniwersytetu Masaryka, która pasuje do papierowej etykietki przymocowanej do kamienia. Druga etykieta z nazistowskim stemplem to wyprodukowana w Niemczech etykieta z Uniwersytetu Masaryka w czasie II wojny światowej. Mniejsza kaligrafowana etykieta jest nieznana, ale prawdopodobnie z końca XIX wieku (kolekcja: Jarkko Kettunen) |
Połówka okazu (90,60 g) meteorytu w kolekcji Matteo Nahabed Chinellato (za zgodą; okaz pochodzi z kolekcji Natural History Museum of Milan (Museo Civico di Storia Naturale di Milano))
Okazy meteorytu Mocs (źródło: Tschermak 1882)
- Więcej → Mocs/Galerie
Bibliografia
- +Bedelean Ioan, Ghergari Lucreaţia, Mârza I., Moţiu A., Mureşan I., Târlea Iulia, (1979), The catalogue of the meteoritic matters collection from the Mineralogical Museum of the University Cluj-Napoca, Studia Universitatis Babeș-Bolyai Seria geologia-geographia, XXIV(2), 1979, s. 3-23.
- Bielz Eduard Albert, (1882), Der Meteorsteinfall von Mocs, in der Mezöség Siebenbürgens, Verhandlungen und Mitteilungen des Siebenbürgischen Vereins für Naturwissenschaften zu Hermannstadt, 32, 1882, s. 126-147. Plik PDF; plik DjVu.
- Brandstätter Franz, (2011), Zbiór meteorytów Naturhistorisches Museum w Wiedniu, Meteoryt, 3, 2011, s. 16-21.[13] Plik PDF.
- Brandstätter Franz, Ferrière Ludovic, Köberl Christian, (2013), Meteorites: Witnesses of the Origin of the Solar System (Meteoriten: Zeitzeugen der Entstehung des Sonnensystems), Edition Lammerhuber, 2013, ss. 272, (s. 74-75, 104, 206-207, 211).[14] ISBN 978-3901753435.
- +Brassói Fuchs Herman, (1980), Százéves a mócsi meteorit, Földtani tudománytörténeti évkönyv a Magyarhoni Földtani Társulat Tudománytörténeti Szakcsoportjának időszakos kiadványa, 9, 1980, s. 263-272. Plik PDF.
- Brezina Aristides, (1894), Die Gestaltung der Meteoriten (Vortrag, gehalten den 17. Januar 1894) (Mit 32 Abbildungen im Texte), Schriften des Vereins zur Verbreitung naturwissenschaftlicher Kenntnisse, 34, 1894, s. 251-274, (s. 258-261) (ilustracje).[15] Plik PDF.
- Döll Eduard, (1882), Die Meteorsteine von Mócs. Bemerkungen über die rundlichen Vertiefungen, die Gestalt und Rotation der Meteoriten und eine Fallzone derselben (Mit 4 Lichtdruck-Tafeln (Nr. V-VIII.), Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 32, 1882, s. 421-434 (ilustracje).[16] Plik DjVu.
- Döll Eduard, (1882), Ueber die Form und Oberfläche der Meteorsteine von Mocs und eine merkwürdige Fallzone, in welche dieser Fall gehört, Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, Jahrgang 1882, nr 9, s. 159-160. Plik DjVu; plik PDF.
- Döll Eduard, (1883), Der Meteorsteinfall von Mocs in Siebenbürgen, Monatsblätter des Wissenschaftlichen Club in Wien, 1883, s. 52-54. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Döll Eduard, (1888), Zwei neue Kriterien für die Orientirung der Meteoriten (Mit vier Lichtdrucktafeln (Nr. VI-IX), Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 37 (1887), 1888, s. 193-206 (ilustracje).[17] Plik DjVu.
- Goldschmidt Victor Moritz, (1895), Ueber Wustensteine und Meteoriten (Hierzu Taf. III u. IV.), Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 14, 1895, s. 131-142 (ilustracje).[18][19] Plik iDjVu.
- Grady Monica M., (2000), Catalogue of Meteorites. 5th Ed., Natural History Museum, Cambridge University Press, London, UK, 2000, (s. 336). ISBN 978-0521663038. Plik NHM Data Portal; plik PDF.
- Hauer Franz Ritter von, (1882), Meteorsteinfall bei Klausenburg, Verhandlungen der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, Jahrgang 1882, s. 77-78. Plik PDF.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- Koch Antal, (1882), Bericht über den am 3. Februar d. J. stattgefundenen Meteorsteinfall von Mocs in Siebenbürgen, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, Abt. 1, 1882, s. 116-132.[20] Plik DjVu.
- Koch Antal, (1882b), Jelentés az 1882. febr. 3-iki mócsi meteorkőhullásról, Orvos-Természettudományi Értesítő II. Természettudományi Szak, 7, 1882, s. 89-104.[21] Plik PDF.
- Koch Antal, (1882c), Pótjelentés a folyó év febr. 3-ki mócsi meteorkő-hullásról, Orvos-Természettudományi Értesítő II. Természettudományi Szak, 7, 1882, s. 137-146. Plik PDF.
- Koch Antal, (1882d), Mittheilung über den am 3. Februar 1882 bei Mócs unweit Klausenburg stattgefundenen Meteoritenfall, Anzeiger der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe, 19, nr VI, 1882, s. 52-53. Plik DjVu.
- +Koch Ferenc[22], (1882), Chemische Zusammensetzung des bei Mocs am 3. February 1882, gefallenen Meteorsteines, Mathematische und naturwissenschaftliche Berichte aus Ungarn, 1, 1882, s. 345-346.
- Koch Antal, (1883), Ergänzender Bericht über den Meteoritenfall bei Mocs in Siebenburgen am 3. Februar 1882, Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 5, 1883, s. 234-244.[23] Plik iDjVu.
- +Lüttge-Pop Dana, Răzvan Andrei A., Har Nicolae, (2013), Historical Romanian meteorites: emendations of official catalogue records, Studia UBB Geologia, 58(2), 2013, s. 41-45, (s. 42).[24] Plik doi.
- Łaptaś Andrzej, Ćwiżewicz Małgorzata, (1998), Meteoryty w zbiorach Muzeum Geologicznego w Krakowie, Muzeum Geologiczne ING PAN, Kraków 1998, ss. 34, (s. 20). ISBN 83-909970-1-0.
- Niessl Gustav von, (1884), Über die astronomischen Verhältnisse bei dem Meteoritenfalle von Mócs in Siebenbürgen am 3. Februar 1882, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 89, Abt. 2, 1884, s. 283-293. Plik PDF.
- Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[25]
- Tokody László, Dudichné Vendl Mária, (1951), Magyarország meteoritgyűjteményei (Meteorite collections in Hungary), Akadémiai Kiadó, Budapest 1951, ss. 102. Plik
GIF.
- Török József, (1882b), A Magyar Birodalom meteoritjei (II. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (160), 1882, s. 497-514. Plik PDF.
- Tschermak Gustav, (1882), Über die Meteoriten von Mocs (Mit 2 Tafeln.), Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 85, 1882, s. 195-209.[26] Plik DjVu.
Przypisy
Zobacz również
- Mocs/Galerie
- Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w Cluj-Napoca
- herb gminy Mociu
- Meteoryty imperium węgierskiego
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Mocs
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Mocs
- Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Natural History Museum Vienna; Vienna, Naturhist. Mus.) – Naturhistorisches Museum Wien ● Die Meteoritensammlung ● Mineralogy & Petrography ● [katalogi → Partsch (1843); Brezina (1885); Brezina (1895); Brezina (1896); Berwerth (1903)]
- Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Babeș-Bolyai w Cluj-Napoca, Rumunia (Museum of Mineralogy, Babeș-Bolyai University, Cluj-Napoca; Cluj, Min. Mus. Univ.) – Muzeul de Mineralogie Universitatea Babeș-Bolyai din Cluj ● Colectia de meteoriti ● fotogaleria: Dan Uza ● [katalogi → Koch (1885); Bedelean (1979)]
- Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest; Budapest, Nat. Mus.) – Magyar Természettudományi Múzeum Budapest ●
Katalog Tokody (1951) ● Meteorites in the Carpatian Basin (english); Kárpát-medencei meteoritok (hungarian)● [katalog → Ravasz (1969)] - Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry of Russian Academу of Sciences (The Laboratory of Meteoritics; Moscow, Vernadsky Inst. Geochem.) – Институт геохимии и аналитической химии им. В.И. Вернадского Российской академии наук (Лаборатория метеоритики), ГЕОХИ РАН ● Mocs ● [katalog → Явнель (1986)]
- Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (Prague Natural History Museum; Prague, Nat. Mus.) – Národí Muzeum Praha ● Sbírka meteoritů a Sbírka přírodních skel - tektitů ● Muzeum 3000: Rok od pádu čeljabinského meteoritu. Spadlo něco u nás? ● CES on-line: Sbírka meteoritů ● [katalog → Tuček (1981)]
- Meteoryt Mocs w kolekcjach polskich – katalog PTMet ● Wadi & Jan Woreczko Collection
- woreczko.pl – Elipsa rozrzutu (Strewn field, strewnfield, distribution ellipse) ● Skorupa obtopieniowa (Fusion crust, fusion rind) ● Stopień szokowy S, poziom zszokowania (Shock stage)
- Wikipedia (HU) – Mócsi meteorit
- Portal Meteorite Picture of the Day – Mocs