(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Zakłodzie
Z Wiki.Meteoritica.pl
m (→Historia znalezienia i badań) |
m (→Historia znalezienia i badań) |
||
Linia 80: | Linia 80: | ||
:{{Wielokropek}}<ref name="analizy"></ref> | :{{Wielokropek}}<ref name="analizy"></ref> | ||
- | Wszystkim wymienionym ośrodkom podawałem lokalizację „Ukraina” lub „Sokal”. Obawiałem się, że to znalezisko zostanie mi odebrane przez jakieś czynniki oficjalne. Tak bym chciał, by to znalezisko było prezentowane w Guciowie, na Roztoczu. Wierzę, że ogłoszenia, które teraz daję do prasy w sprawie żelaznych kamieni, i stała wystawa meteorytów, którą chciałbym zorganizować w Guciowie (odwiedzana przez tysiące młodzieży i dorosłych z regionu środkowowschodniej Polski) zaowocowałaby kolejnymi znaleziskami meteorytów. Nie trzeba się uczyć. Czy wszystkie arcydzieła natury muszą wyjechać do Warszawy czy Krakowa i zniknąć w przepastnych szufladach? Ani w obecnej, ani w byłej stolicy nie ma nawet jednej stałej wystawy meteorytów. Dlaczego? | + | Wszystkim wymienionym ośrodkom podawałem lokalizację „Ukraina” lub „Sokal”.<ref name="Ukraina"></ref> Obawiałem się, że to znalezisko zostanie mi odebrane przez jakieś czynniki oficjalne. Tak bym chciał, by to znalezisko było prezentowane w Guciowie, na Roztoczu. Wierzę, że ogłoszenia, które teraz daję do prasy w sprawie żelaznych kamieni, i stała wystawa meteorytów, którą chciałbym zorganizować w Guciowie (odwiedzana przez tysiące młodzieży i dorosłych z regionu środkowowschodniej Polski) zaowocowałaby kolejnymi znaleziskami meteorytów. Nie trzeba się uczyć. Czy wszystkie arcydzieła natury muszą wyjechać do Warszawy czy Krakowa i zniknąć w przepastnych szufladach? Ani w obecnej, ani w byłej stolicy nie ma nawet jednej stałej wystawy meteorytów. Dlaczego? |
Ponieważ i z Europy i zza oceanu nie było żadnych wieści o przekazanych w Gifhorn próbkach, wiosną 2000 roku zainteresowałem meteorytem dr Mariana Stępniewskiego<ref name="Stepniewski">dr Marian Stępniewski pracował w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie, w 2001 roku odszedł na emeryturę</ref> [[Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie|z Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie]] podając po raz pierwszy, że jest to moje znalezisko i pochodzi z Zamojszczyzny. Dr Stępniewski wysłał próbkę do znajomego naukowca w USA z prośbą o zbadanie proporcji izotopów tlenu. | Ponieważ i z Europy i zza oceanu nie było żadnych wieści o przekazanych w Gifhorn próbkach, wiosną 2000 roku zainteresowałem meteorytem dr Mariana Stępniewskiego<ref name="Stepniewski">dr Marian Stępniewski pracował w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie, w 2001 roku odszedł na emeryturę</ref> [[Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie|z Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie]] podając po raz pierwszy, że jest to moje znalezisko i pochodzi z Zamojszczyzny. Dr Stępniewski wysłał próbkę do znajomego naukowca w USA z prośbą o zbadanie proporcji izotopów tlenu. |
Wersja z 21:08, 21 maj 2022
Rozglądaj się uważnie – szczęście sprzyja przygotowanym
Zakłodzie → | |
Meteoryt Zakłodzie masa główna (fot. Marcin Cimała)
| |
Znalezisko | |
Lokalizacja | Zakłodzie, Polska |
Położenie[1] | 50°45'46"N, 22°51'58"E |
Data | wrzesień 1998 |
Uwagi | znaleziony przez Stanisława Jachymka na poboczu lessowej drogi gruntowej w pagórkowatym rolniczym terenie |
Charakterystyka | |
Typ | achondryt, Enst achon-ung (wcześniej: ach-ung, enstatite-ung, AUB-ung) |
Masa | 8,68 kg |
Liczba okazów | jeden okaz |
Meteoritical Bulletin Database |
W kwietniu 1897 roku nad południowo wschodnią Polską był widziany przelot bardzo jasnego bolidu. O zjawisku tym rozpisywała się tamtejsza Gazeta Lubelska. Z zamieszczonych w niej relacji wynika, że był to bolid, z którego można było spodziewać się spadku. Ale sprawa żyła tak krótko, jak sam bolid. Po kilku dniach inne ważniejsze sprawy zapełniły łamy gazet. Po ponad 100 latach, miłośnik ziemi roztoczańskiej, sołtys gminy Guciów Stanisław Jachymek, jak zwykle wędrując po urokliwych miejscach wypatrywał ciekawych kamieni. Od dawna interesował się on kamieniami, minerałami i skamieniałościami, którymi natura słabo obdarzyła tamtejsze okolice. Pan Jachymek marzył również o znalezieniu meteorytu – jego romantyczna dusza wypatrywała „kamieni z nieba”. Jego cierpliwość i dociekliwość zostały wynagrodzone pewnego wrześniowego dnia 1998 roku znalezieniem wyjątkowego meteorytu. Duża, bura, pordzewiała bryła na poboczu drogi nie wydawała się obiektem wyjątkowym, ale na znalezienie meteorytu trzeba być przygotowanym. Stach Jachymek zachrumkał, wziął bryłę pod pachę i z nikłą nadzieją wrócił do domu. Tak rozpoczął się nowy wyjątkowy rozdział w jego życiu oraz za sprawą Zakłodzia rozszerzyły się horyzonty wiedzy o meteorytach.
Długo oczekiwany, nowy polski meteoryt. Został znaleziony we wrześniu 1998 r. na Roztoczu (na poboczu lessowej drogi gruntowej) przez kolekcjonera minerałów, skamieniałości i meteorytów – Stanisława Jachymka z Guciowa. Okaz w momencie znalezienia ważył 8,68 kg. Obecnie masa główna meteorytu jest w posiadaniu znalazcy w jego Muzeum Etnograficzno-Przyrodniczym – Zagroda Guciów. Masa największego zachowanego fragmentu wynosi 5,02 kg.
Badania gazów szlachetnych zawartych w meteorycie Zakłodzie (Patzer et al. 2002) wskazują, że mamy do czynienia ze świeżym spadkiem i jest bardzo prawdopodobne, że pochodzi on z bolidu w 1897 roku lub 1885 roku[2].
Jest to nowy bardzo rzadki typ meteorytu – achondryt enstatytowy niezgrupowany (Enst achon-ung). Jest tylko kilka meteorytów podobnych do Zakłodzia[3]. Trwały (!?) intensywne badania nad ustaleniem genezy i budowy meteorytów tej grupy, jest bardzo prawdopodobne, że zostanie wydzielona nowa grupa meteorytów tzw. zakłodzieity (prace nad wyodrębnieniem grupy zakłodzieity prowadził prof. Tadeusz Przylibski; projekt badawczy N N307 117736 w ramach 36. konkursu MNiSzW – „Zakłodzieity – pierwotne achondryty enstatytowe – nowa grupa meteorytów wśród achondrytów”; czas trwania projektu: 05.2009-05.2012, wartość: 195000 zł).[4] Zobacz → Bibliografia/Projekty badawcze, granty.
Historia znalezienia i badań
Historia znalezienia meteorytu Zakłodzie opowiedziana przez Stacha Jachymka. Fragmenty artykułu z kwartalnika Meteoryt (2000):
(Wstęp do artykułu jest poświęcony opisowi jasnego bolidu z 21 kwietnia 1897 roku, który był widoczny nad południowo wschodnią Polską)
(…)
Kamień
Pod koniec września 1998 roku, idąc z Zakłodzia-Doły na Zakłodzie-Góry, przy polnej drodze wcinającej się w less znalazłem kamień obrdzewiały, ciężki. Miałem nadzieję na meteoryt i nie miałem nadziei na meteoryt; jedna z powierzchni była sztucznie płaska, jak na stole. Wietrzyłem, zachrumkałem, przymrużyłem jedno oko i uznałem, że może to być kolejny żużel. Nie było to pewne, w drodze powrotnej postanowiłem jeszcze raz pooglądać to miejsce, ten kamień.
Z moich wypraw na skamieniałości i minerały zawsze przywoziłem jakieś kamienne dziwolągi. Przeważnie jednak były to szkliwa ze starych hut szkła, dziwne betony, kawałki zardzewiałych podków, a od czasu do czasu tutejsze minerały.
Już od późno dziecięcych czasów nie mogę pogodzić się ze stwierdzeniem, że Wyżyna Lubelska z Roztoczem jest, pod względem skupień minerałów, nieciekawym, monotonnym, piaszczysto wapiennym regionem. Można tu jednak znaleźć minerały i skały, których uczeni jak dotąd nie opisywali na tym terenie: opale, chalcedony, piryty, markasyty, bursztyny, glaukonityty, tufity, ankeryty, lidryty, kryształy górskie i ametysty w bułach krzemiennych, różnokolorowe krzemienie, barwne piaskowce, kryształy kalcytu. Jest też nadzieja na rozsypane topazy wołyńskie. Wołyń Zachodni jest już w granicach Polski.
O znalezieniu meteorytu marzyłem od wielu lat. Moje podejrzane próbki już 10 lat temu odrzucali m.in. dr Sylwestrzak, prof. Manecki i inni. Działo się to na pierwszych giełdach minerałów. Byłem wtedy zwierzęciem giełdowym, chodziłem jak pijany między stolikami i wąchałem tę atmosferę, atmosferę pierwszych wystaw minerałów i skamieniałości. Pozostały miłe wspomnienia.
Pozostawiłem kamień przy drodze i noga za nogą powlokłem się dalej do mojego kuzyna, sędziwego brata mojej babki Władysława Kucharskiego. Liczący około 90 lat Władysław jest lutnikiem. Chciałem zdobyć wykonane przez niego skrzypce, rodzinne przecież; zakupić je dla stworzonego wspólnie z żoną Anną muzeum w Zagrodzie Guciów. Pogadało się, umówiło i wracało. Zygzakiem przez pola doszedłem do miejsca, gdzie leżał ten kamień. Obejrzałem go jeszcze raz, zachrumkałem… i już z kamieniem pod pachą i tysiąc którąś tam nadzieją wróciłem do domu.
Badania
W stodole odciąłem od kamienia piętkę. Na przekroju błysnęły ziarenka metalu. Nadzieja rośnie. Poprosiłem o zbadanie próbki w Lublinie. Po miesiącu oczekiwania pierwsze wyniki: jest nikiel w żelazie rodzimym. Intuicja podpowiada mi, że znalazłem meteoryt. Jednocześnie zdałem sobie sprawę, jak wiele muszę się nauczyć, jak duże ponieść koszty, by nie zostać pozbawionym meteorytu już na samym wstępie przez społeczność meteorytową.
Tak bardzo zależy mi na otwarciu nowego rozdziału o meteorytach: Meteoryty w poezji. Uważam, że tzw. czysta nauka nie wyczerpuje całego obszaru meteorytów. Jest tutaj jeszcze coś dla mnie i innych pograniczników: filozofów, mistyków, awanturników czy artystów.
Mój przyjaciel, zawodowy muzyk mieszkający na stałe w Szwajcarii obiecał, że przekaże mały fragment meteorytu do Swiss Meteorite Laboratory. Do dziś nie ma odpowiedzi od pana Bühlera[5].
W lutym 1999 roku wysłałem próbkę do zbadania na Uniwersytecie Wrocławskim. W ciągu miesiąca otrzymałem odpowiedź: „Naszym zdaniem, zarówno badania mikroskopowe, testy chemiczne, jak i diagnostyczna analiza ilościowa sugerują, że badana próbka jest materią meteorytową. Ze względu na ograniczony zakres przeprowadzonych badań wszelkie dalej idące wnioski byłyby nadinterpretacją.” Poradzono mi, abym zwrócił się do dr Jacka Siemiątkowskiego z dolnośląskiego oddziału Państwowego Instytutu Geologicznego.
Przekazałem w marcu próbkę dr Siemiątkowskiemu[6]. Stwierdził obecność enstatytu i wysunął przypuszczenie, że może być to anomalny aubryt[7]. Nie był jednak pewien, czy nie jest to odpad przemysłowy, np. fragment osłony ogniotrwałej z pieca hutniczego.
Na jednej z giełd minerałów poradzono mi, aby zwrócił się do prof. Łukasza Karwowskiego z Uniwersytetu Śląskiego[8]. Wysłałem do niego próbkę w czerwcu, a w sierpniu nadeszła odpowiedź:
Meteoryt z…?
Otrzymane kawałki wyszlifowano i wypolerowano. Obserwacje makroskopowe wskazują, że zewnętrzne strefy meteorytu zostały poddane działaniu wysokiej temperatury i uległy częściowemu utlenieniu. Obserwacje mikroskopowe w świetle odbitym, spolaryzowanym, wykazały, że główną fazą meteorytu jest przezroczysta faza krzemianowa o wyraźnej łupliwości zgodnej z osią Z minerału. Ziarna minerału są najczęściej okrągławe. Kształty przypominają chondry, jednak przekonywujących o tym dowodów brak. Towarzyszą im ziarna o dużej zdolności refleksyjnej, typowej dla metali rodzimych. Minerał ten zidentyfikowano jako kamacyt. Ziarna kamacytu, szczególnie w pobliżu zewnętrznych partii meteorytu, są wyraźnie utlenione. Powstają na brzegach fazy wodorotlenków i tlenków żelaza (goethyt i hematyt). Są to oczywiście fazy wtórne. Trzecią fazą wyraźnie odbiegającą od pozostałych jest kremowo-różowa faza siarczkowa zidentyfikowana jako troilit. W obrazie mikroskopowym strefy zewnętrzne są drobnoziarniste i przepojone wtórnymi związkami żelaza. Jest to efekt temperatury i oddziaływania tlenu i wilgoci.
- (…)[9]
Podsumowując, z przeprowadzonych badań wynika, że jest to niewątpliwie meteoryt i to niezbyt popularny. Przeglądając najnowszą literaturę nie natknąłem się na coś podobnego. Niewątpliwie mieści się on w klasyfikacji w okolicach chondrytów enstatytowych lub ich odpowiedników wśród achondrytów. Przypomina chondryt enstatytowy. Niestety brak w nim oliwinów, jak też skład kamacytu zbliża go do achondrytów (aubrytów). Tu też coś nie pasuje – zawiera on za dużo fazy kamacytowej i troilitowej i nie posiada innych faz krzemianowych obecnych w aubrytach. Może faza nazwana szklistą odpowiada brakującym fazom.
- prof. dr hab. Łukasz Karwowski[8]
- Uniwersytet Śląski
Nie mogłem jednak wyzbyć się wątpliwości. W końcu prof. Karwowski jest specjalistą od skał ziemskich, nie od meteorytów. Postanowiłem pojechać na targi meteorytowe w Gifhorn.
Tam zainteresował się meteorytem organizator targów, Rainer Bartoschewitz[10], który stwierdził, że prawdopodobnie jest to unikalny, pierwotny achondryt i obiecał przekazać próbkę specjalistom do badań. Próbkę otrzymał też znany poszukiwacz meteorytów Robert A. Haag[11].
Tymczasem przyszła opinia dra Siemiątkowskiego:[6]
- (…)[9]
Wszystkim wymienionym ośrodkom podawałem lokalizację „Ukraina” lub „Sokal”.[12] Obawiałem się, że to znalezisko zostanie mi odebrane przez jakieś czynniki oficjalne. Tak bym chciał, by to znalezisko było prezentowane w Guciowie, na Roztoczu. Wierzę, że ogłoszenia, które teraz daję do prasy w sprawie żelaznych kamieni, i stała wystawa meteorytów, którą chciałbym zorganizować w Guciowie (odwiedzana przez tysiące młodzieży i dorosłych z regionu środkowowschodniej Polski) zaowocowałaby kolejnymi znaleziskami meteorytów. Nie trzeba się uczyć. Czy wszystkie arcydzieła natury muszą wyjechać do Warszawy czy Krakowa i zniknąć w przepastnych szufladach? Ani w obecnej, ani w byłej stolicy nie ma nawet jednej stałej wystawy meteorytów. Dlaczego?
Ponieważ i z Europy i zza oceanu nie było żadnych wieści o przekazanych w Gifhorn próbkach, wiosną 2000 roku zainteresowałem meteorytem dr Mariana Stępniewskiego[13] z Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie podając po raz pierwszy, że jest to moje znalezisko i pochodzi z Zamojszczyzny. Dr Stępniewski wysłał próbkę do znajomego naukowca w USA z prośbą o zbadanie proporcji izotopów tlenu.
Tymczasem przyszła odpowiedź od Haaga:
- „Przepraszam za zwlekanie z odpowiedzią. Na podstawie małej próbki, którą dostałem w Gifhorn, nie sądzę, by był to chondryt enstatytowy. Niestety nie mam tu odpowiednich przyrządów, by określić dokładny typ. Wiem, że jest to meteoryt. Radziłbym poprosić o zbadanie próbki najbliższy uniwersytet. Gratuluję znaleziska i życzę powodzenia w badaniach celem sklasyfikowania. Z poważaniem Robert A. Haag.”
Życzenia okazały się potrzebne. Pewnego dnia zadzwonił dr Stępniewski[13] z informacją, że w próbce stwierdzono ziemskie proporcje izotopów tlenu, a więc prawdopodobnie nie jest to meteoryt. Czarna rozpacz. Na szczęście i Rainer Bartoschewitz i Andrzej Pilski[14] pocieszali, że przecież chodzi o meteoryt enstatytowy, więc proporcje izotopów tlenu muszą być ziemskie. Dr Stępniewski pewnie sobie zażartował. Znów odzyskałem nadzieję.
W końcu przyszły wyniki badań z Niemiec od dr Wlotzki[15], Rainer Bartoschewitz nawiązał współpracę z dr Stępniewskim i przyszła pora na postawienie kropki nad i: wypełnienie kwestionariusza, aby oficjalnie zgłosić Komisji Nazewnictwa the Meteoritical Society znalezienie nowego meteorytu.[16]
- ✻ ✻ ✻
Dalej nie wiemy, czym jest ten gość z kosmosu: anomalnym aubrytem? zrekrystalizowanym chondrytem enstatytowym? enstatytowym acapulcoitem? Czymś jeszcze nie nazwanym? Mam nadzieję, że na wrześniowym spotkaniu, na które serdecznie zapraszam Czytelników, część tajemnic meteorytu zostanie już ujawniona.[17]
(…)
Tak w 2000 roku opisywał tę historię Pilski (2000):
(…) Spotkałem pana Jachymka na Seminarium Meteorowo-Meteorytowym w Pułtusku wiosną 1999 r. Pokazał mi kawałek kamienia, który rzekomo kupił na giełdzie minerałów od jakiegoś Ukraińca.[12] Stwierdziłem, że istotnie wygląda to na meteoryt i że najbardziej przypomina chondryt enstatytowy. Spytałem, czy nie mógłby dowiedzieć się od sprzedawcy, skąd ten okaz pochodzi. Przypuszczałem, że jest to zbadany już meteoryt i że nie ma sensu badać go ponownie. Potem dopiero dowiedziałem się, że pan Jachymek sam go znalazł.
Znalazca poprosił następnie o zbadanie kamienia prof. Łukasza Karwowskiego z Uniwersytetu Śląskiego. Opinia profesora była pozytywna: „Z przeprowadzonych badań wynika, że jest to niewątpliwie meteoryt, i to niezbyt popularny. Przypomina chondryt enstatytowy. Brak chondr i skład kamacytu zbliża go do achondrytów aubrytów. Zawiera jednak za dużo fazy kamacytowej i troilitowej i nie posiada innych faz krzemianowych obecnych w aubrytach”.
W czerwcu 2000 r. w „Meteoritical Bulletin” pojawił się oficjalny komunikat, że w Polsce został znaleziony meteoryt enstatytowy, nie pasujący do żadnego ze znanych typów meteorytów. Otrzymał on nazwę Zakłodzie od nazwy wsi znajdującej się w powiecie zamojskim, niedaleko Szczebrzeszyna. Gdy dowiedziałem się, gdzie znaleziono meteoryt, przypomniałem sobie, że w „Gazecie Lubelskiej” z 24 kwietnia 1897 r. doniesiono o jasnym bolidzie i potężnej eksplozji w nocy 21 kwietnia. Z relacji ówczesnych świadków wynika, że meteoryt mógł spaść gdzieś w tej właśnie okolicy. Wygląd przekroju meteorytu, ukazujący, że w środku zachował się pierwotny biały kolor skały, potwierdza, iż niszczące działanie ziemskiej wilgoci nie trwało długo. Opis zjawiska bolidu w „Gazecie Lubelskiej” przypomina relacje spod Pułtuska, gdzie w 1868 r. spadł największy deszcz meteorytów kamiennych. Możliwe więc, że zawitało do nas więcej meteorytów, ale w okolicy pociętej głębokimi wąwozami, gdzie ziemia ma kolor zardzewiałej powierzchni meteorytu, niełatwo je zauważyć. (…)
Rejestracji meteorytu dokonał Rainer Bartoschewitz w czerwcu 2000 roku, a została ona opublikowana w sierpniowym numerze Meteoritical Bulletin nr 84 z 2000 roku.
Stach Jachymek
Meteoryt Zakłodzie jest unikatowy, nie tylko przez swoją wyjątkowość, jako obiekt badań, ale też przez wyjątkowość osoby Stanisława Jachymka – sołtysa gminy Guciów, działacza na rzecz ochrony przyrody i piękna roztoczańskich przestrzeni, inicjatora wielu inicjatyw społecznych, poety i miłośnika przyrody oraz folkloru[18].
Pewne wyobrażenie o nietuzinkowości Stacha Jachymka oddaje fragment relacji w wizyty laureata Nagrody Nobla Jamesa Watsona (współodkrywcy struktury DNA) na Roztoczu w Zagrodzie „Guciów” (za Tygodnikiem Zamojskim):
(…) Prawdziwa uczta czekała na nich w Zagrodzie „Guciów”. Stach Jachymek specjalnie upiekł dla gości podpłomyki, zaprosił do swoich chałup. Pokazywał tropy dinozaurów, meteoryty, wystawę minerałów, częstował wilgocią wąwozu[19]. Zachwalał Roztocze, najpiękniej jak to on potrafi, i jak ono na to zasługuje. Przy muzyce Chopina goście delektowali się poziomkami ze śmietanką, zupą z kurek, smakowali reczczoniak, ktoś zamówił kaszę gryczaną ze skwarkami i zsiadłym mlekiem, inny poprosił o rydze marynowane, komuś smakowały pierogi z miętą.
Stach dziadówką (z tarniny dojrzałej na miedzy) wzniósł toasty; za DNA, przepijając do Watsona i drugi, zwracając się do prof. Szybalskiego, za Lwów.
Kolekcje
Masa główna jest w posiadaniu znalazcy Stacha Jachymka.
Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase)uwagi Zwierzyniec, Natural-Ethnol. Mus. 8,5 kg masa główna Gifhorn, Bartoschewitz Colln. 202 g 3 fragmenty, 204,40 g oraz płytka cienka (PTS) (Bartoschewitz catalog) Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ 99,58 g[20] płytka za skorupą; wcześniej zbiór: Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych UJ Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci. 35 g (…) Vienna, Naturhist. Mus. – 22,96 g (dar Tomasza Jakubowskiego)
„Bolid” Zakłodzie
Spadek meteorytu Zakłodzie wiązany jest z doniesieniami o obserwacji jasnych bolidów: Lublin 1897 i Lublin 1885. Być może jednak spadek był wcześniejszy, a relacja o nim ukazała się w dodatku Rozmaitości do Gazety Lwowskiej z 1834 roku?
Rozmaitości nr 11 z 1834 roku (s. 87):
Z Rzeszowa. Dnia 4. lutego r. b. pokazał się przepyszny meteor w okolicy Rzeszowa, około 9téj godziny wieczorem. Śród cichéj, ślicznie rozjaśnionéj nocy zatlało raptem niebo od strony północnéj, jak gdyby od pożaru; jakoż sądzono powszechnie, że gdzieś w sąsiedztwie musiał ogień wybuchnąć. Lecz płomień ten nie trwał dłużéj, jak kilka sekund, a potém zmienił się w pas széroki, ku stronie południowo-zachodniéj. Niektórzy postrzegali nawet przy gaśnieniu tego meteoru coś podobnego do iskier. Powietrzomiar stał wysoko; ciepłomiérz okazywał zero. Wielu mieszkańców okolicznych włości powiada, że podobne zjawisko widzieli tego samego dnia zrana, na kilka godzin przed wschodem słońca.
Lokalizacja
(G) Zagroda Guciów, (Z) wieś Zakłodzie Góra i Dół
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Meteoryt został znaleziony przy lessowej drodze pomiędzy wsiami Zakłodzie-Dół a Zakłodzie-Góra.
Jest bardzo prawdopodobne, że meteoryt Zakłodzie pochodzi ze spadku bolidu widzianego nad Polską południowo wschodnią 21 kwietnia 1897 roku[2]. Wiele osób szukało kolejnych okazów, sam znalazca szuka nadal, gdyż nie można wykluczyć, że leżą tam jeszcze dalsze kamienie z tego spadku.
Zakłodzie/Galerie
Miejsce znalezienia meteorytu (więcej → Zakłodzie/Galerie)
Stanisław Jachymek w miejscu znalezienia meteorytu, w tle Podlesie (czerwiec 2000 roku[21]; fot. Anna Jachymek) |
Miejsce znalezienia meteorytu (stan: 2 maja 2013 roku; fot. W&W) |
W tym miejscu, w końcu września 1998 r. Stanisław Jachymek (na zdjęciu) zauważył leżący na poboczu meteoryt. Celem odsłonięcia wnętrza i opróbkowania okaz został przecięty. Demonstrowany fragment waży około 1 kg i na płaszczyźnie cięcia ukazuje niejednorodną budowę skały (źródło: Stępniewski et al. 2000)[22] |
- Meteoryt Zakłodzie
Ponad 300 gramowy pełen przekrój meteorytu ze zbiorów PAN Muzeum Ziemi w Warszawie |
Płytka meteorytu Zakłodzie o wadze 22,96 g ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (dar Tomasza Jakubowskiego) (fot. Tomasz Jakubowski) |
|
Obrazy mikroskopowe (materiał pochodzi od Jacka Drążkowskiego[23])
(oznaczenia na zdjęciach: En - enstatyt (piroksen), Gr - grafit, Me - metal, kamacyt, Pl - plagioklaz, Schr - schreibersyt, Tro - trolilit[24])
Na zdjęciu mikroskopowym próbki meteorytu widoczne są głównie składniki mineralne: liczne zaokrąglone ziarna piroksenów, w znacznie mniejszej ilości plagioklazów (jasne) oraz nieregularne skupiska kamacytu i troilitu (ciemne). Czy widoczna w lewym górnym rogu struktura może być zarysem chondry? (źródło: Stępniewski et al. 2000) |
Więcej zdjęć i materiałów patrz → Zakłodzie/Galerie
Bibliografia
- Gurdziel Agnieszka, (2003), Wtórne fazy mineralne powstałe w wyniku wietrzenia meteorytów, Praca magisterska, wykonana pod kierunkiem prof. dr hab. Łukasza Karwowskiego na Wydziale Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego, Sosnowiec 2003. Plik praca magisterska.
- Jachymek Stanisław, (2000), Zakłodzie. Informacja o nowym meteorycie, Meteoryt, 2, 2000, s. 3-7. Plik PDF.
- Karwowski Łukasz, Jachymek Stanisław, Siemiątkowski Jacek, (2001), The mineralogy and origin of the Zakłodzie meteorite, Mineralogical Society of Poland – Special Papers, vol. 18, 2001, s. 65-69. Plik PDF.
- Karwowski Łukasz, (2001), Nowy Polski meteoryt Zakłodzie, materiały XXI Terenowej Szkoły Geologów Uniwersytetu Śląskiego, Lewin Kłodzki, 2001, s. 21-22.
- Karwowski Łukasz, Siemiątkowski Jacek, (2001), Skład fazowy meteorytu Zakłodzie, streszczenie referatu, I Seminarium Meteorytowe, 26-27 kwietnia, Olsztyn 2001, Wyd. PIG, 2001, s. 24-25.
- Karwowski Łukasz, Jachymek Stanisław, Ludwig Anna, Gurdziel Agnieszka, (2003), Skorupa wietrzeniowa i obtopieniowa meteorytów w warunkach klimatu umiarkowanego na przykładzie Zakłodzia i Moraska–Przełazów, materiały, II Seminarium Meteorytowe, 24-26 kwietnia, Olsztyn 2003, s. 48-54. Plik PDF.
- Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Przylibski Tadeusz A., Pavlyuk V., (2006), High manganoan keilite from the Zakłodzie meteorite, XIIth International Seminar on Physic and Chemistry of Solids, Lviv, abstracts, 2006, s. 53.
- Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Przylibski Tadeusz A., (2007), New chemical and physical data on keilite from Zakłodzie enstatite achondrite, American Mineralogist, 92, 2007, s. 204-209. Plik PDF.
- +Kryza Ryszard, Przylibski Tadeusz A., Łuszczek Katarzyna, (2012), The Zakłodzie and alike achondrites: mineral chemistry (preliminary data), Mineralogia Special Papers, vol. 40, s. 33-35, 2012. Plik PDF. Materiały 19th Meeting of the Petrology Group of the Mineralogical Society of Poland, Obrzycko, 19-21th October 2012.
- Krzesińska Agata M., Wirth Richard, Kusiak Monika A., (2019), Petrogenesis of ungrouped enstatite meteorite Zakłodzie: Fabric, texture, and nanostructure analysis for identification of mechanisms responsible for chondrite–achondrite transition, Meteoritics & Planetary Science, vol. 54(7), 2019, s. 1462-1477. Plik doi.
- Łodziński Marek, (2001), Mineralogical study of weathering of the Zakłodzie meteorite, Konferencia doktorandov a mladých vedeckých pracovníkov, Herlany (Slovakia), 23-24 April 2001. Miner. Slov., Geovestnik, 2001, 33(2): s. 20-21.
- Łodziński Marek, Manecki Andrzej, (2001), Minerały meteorytu Zakłodzie – próba ustalenia sukcesji (Minerals of the Zaklodzie meteorite – trail of succession settlement), streszczenie referatu, I Seminarium Meteorytowe, 26-27 kwietnia, Olsztyn 2001, Wyd. PIG, 2001, s. 28-30.
- Łodziński Marek, (2003), Meteoryt Zakłodzie – skład mineralny i pochodzenie, Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN, Oddział Kraków, 45(1), 2003, s. 269-270.
- Łodziński Marek, Żmudzka Magdalena, (2003), Dwa najnowsze polskie meteoryty – Baszkówka i Zakłodzie, Otoczak, 29, 2003, s. 17-21.
- +Ma Chi, Beckett John R. Rossman George R., (2012), Buseckite, (Fe,Zn,Mn)S, a new mineral from the Zakłodzie meteorite, American Mineralogist, 97, 2012, s. 1226-1233. Plik PDF.
- Maliszewski Adam, (2008), Poszukiwanie kryterium pozaziemskiego pochodzenia próbek mineralogicznych, na podstawie badań mössbauerowskich, praca magisterska, Wydział Fizyki, Politechnika Warszawska, Warszawa 2008, ss. 71, (s. 51-64).[25]
- Maliszewski Adam, Szlachta Karol, Gałązka-Friedman Jolanta, Bakun-Czubarow Nonna, (2008), Mössbauer studies of Polish enstatite meteorite – Zakłodzie, Hyperfine Interactions, 186, 2008, s. 121-125. Plik doi.
- Maliszewski Adam, Gałązka-Friedman Jolanta, Bakun-Czubarow Nonna, (2009), Badania Mössbauerowskie meteorytu Zakłodzie, Acta Soc. Metheor. Polon., 1, 2009, s. 110-121. Plik ASMP.
- Manecki Andrzej, Łodziński Marek, (2001), Czy obserwowane w meteorycie Zakłodzie kuliste skupienia piroksenów są chondrami? [Can spherical concentrations of pyroxenes in the Zakłodzie meteorite be interpretated as chondrules?], materiały konferencyjne „Nauki o Ziemi w badaniach podstawowych, złożowych i ochronie środowiska na progu XXI wieku”, Wyd. AGH, Kraków, 2001, s. 21-24.
- Meteoritical Bulletin, No. 84, 2000 August. Plik aDs.
- Patzer Andrea, Franke Luitgard, Schultz Ludolf, (2001), New noble gas data of four enstatite chondrites and Zakłodzie, Meteoritics & Planetary Science, vol. 36(S9), 2001, s. A157-A158. Plik doi.
- Patzer Andrea, Hill Dolores H., Boynton William V., Franke Luitgard, Schultz Ludolf, Jull A.J.Timothy, McHargue Lanny R., Franchi Ian A., (2002), Itqiy: A study of noble gases and oxygen isotopes including its terrestrial age and a comparison with Zakłodzie, Meteoritics & Planetary Science, vol. 37(6), 2002, s. 823-833. Plik doi.
- Pilski Andrzej S., (1999), Nieziemskie skarby. Poradnik poszukiwacza meteorytów, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999. ISBN 83-7180-173-4.
- Pilski Andrzej S., (2000), Nowy polski meteoryt, Wirtualny Wszechświat, czerwiec 2000.
- Pilski Andrzej S., (2002), Itqiy i Zakłodzie: podobne, a jednak niepodobne, Meteoryt, 3, 2002, s. 14-15. Plik PDF.
- Pilski Andrzej S., (2004), Pierwotne achondryty enstatytowe, materiały, III Konferencja Meteorytowa, 25-26 września, Poznań 2004, s. 41-46.
- Pilski Andrzej S., (2005), Zakłodzie – tajemniczy meteoryt enstatytowy, Meteoryt, 1, 2005, s. 7-9. Plik PDF.
- Pilski Andrzej S., (2005), Zakłodzie – A mysterious enstatite meteorite, Meteorite, 11(2), 2005, s. 31-33.
- Przylibski Tadeusz A., Zagożdżon Paweł P., (2000), Wyniki wstępnych badań mineralogiczno-petrologicznych meteorytu kamiennego Zakłodzie, Meteoryt, 2, 2000, s. 8-10. PDF.
- Przylibski Tadeusz A., Zagożdżon Paweł P., Kryza Ryszard, Pilski Andrzej S., (2003), Mineralogia, petrologia, geneza i propozycja nowej klasyfikacji meteorytu enstatytowego Zakłodzie, materiały, II Seminarium Meteorytowe, 24-26 kwietnia, Olsztyn 2003, s. 80-101. Plik PDF.
- Przylibski Tadeusz A., Zagożdżon Paweł P., Kryza Ryszard, Pilski Andrzej S., (2005), The Zakłodzie enstatite meteorite: Mineralogy, petrology, origin and classification, Meteoritics & Planetary Science, vol. 40(S9), 2005, s. 185-200. Plik doi.
- Przylibski Tadeusz A., Jakubowski Tomasz, Karwowski Łukasz, Kryza Ryszard, Łuszczek Katarzyna, (2011), New data on graphite from the Zakłodzie enstatite achondrite, 74th Annual Meeting of the Meteoritical Society, London, UK, 2011. Abstract [#5198].
- Rozmaitości (pismo dodatkowe do Gazety Lwowskiej), nr 11, s. 87, Z Rzeszowa. Plik jLib.
- Siemiątkowski Jacek, Starnawska Ewa, (2002), Zakłodzie – nowy meteoryt enstatytowy z Roztocza, Pos. Nauk PIG, 58, 2002, s. 37-38.
- Stępniewski Marian, Borucki Jerzy, Durakiewicz Tomasz, Giro Leszek, Sharp Zachary D., (2000), Preliminary study of a new enstatite meteorite from Zaklodzie (Southeast Poland), Meteoritics & Planetary Science, vol. 35(S5), 2000, s. A152-A153. Plik doi.
- Stępniewski Marian, Jachymek Stanisław, (2000), Kolejny polski meteoryt, Przegląd Geol., 48(5), 2000, s. 382. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Szczypiorski Rafał, Szlachta Karol, Ludwig Anna, Tłaczała Wiesław, Gałązka-Friedman Jolanta, (2003), Wstępne badania mössbauerowskie meteorytu Zakłodzie, materiały, II Seminarium Meteorytowe, 24-26 kwietnia, Olsztyn 2003, s. 128–130. Plik PDF.
Przypisy
Zobacz również
- Zakłodzie/Galerie
- Muzeum Etnograficzno-Przyrodnicze - Zagroda Guciów
- możliwy spadek w okolicach Lublina w 1897 roku i doniesienie Lublin 1885
- Bibliografia/Projekty badawcze, granty – projekt badawczy N N307 1177 36
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Zakłodzie
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Zakłodzie
- Meteoryt Zakłodzie w kolekcjach polskich – katalog PTMet ● Wadi & Jan Woreczko Collection
- Polski Serwis Meteorytów – meteoryt Zakłodzie
- Wikipedia – Zakłodzie (województwo lubelskie)
- Zagroda Guciów – muzeum etnograficzno-przyrodnicze
- Portal Meteorite Picture of the Day – Zakłodzie
- Roztocze.com – Opowieść o człowieku, który zbiera gwiazdki z nieba ● JAK JACHYMEK DINOZAURA WYTROPIŁ ● DziennikWschodni.pl – Czy słońce mnie lubi ● RoztoczeOnline – Jachymek mówi... ● Tygodnik Zamojski – Watson James, noblista, odkrywca struktury DNA – z Nowego Jorku na Roztocze
- Projekt badawczy NN307117736 – 36. konkursu MNiSzW: Zakłodzieity - pierwotne achondryty enstatytowe - nowa grupa meteorytów wśród achondrytów ● OPI, nauka-polska.pl: Zakłodzieity - pierwotne achondryty enstatytowe… ● NCN (Narodowe Centrum Nauki): Załącznik nr 4 do uchwały Rady NCN nr 17/2015 z dnia 12 lutego 2015 r.