PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Jesenice

Z Wiki.Meteoritica.pl

0i

„Bliźniak” meteorytu Sołtmany?

Jesenice →
Jesenice (specimen 361 g) MC-2.jpg
Okaz nr 2 (fot. Marcin Cimała)
Spadek
Lokalizacja Słowenia
Położenie[1] 46°25'16.92"N,
14°03'07.80"E
Data 9 kwietnia 2009 r., 00:59:46 UT (czwartek)
Uwagi prawdopodobnie nie udało się odszukać wszystkich okazów[2]
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny L6
Masa 3,667 kg[3], największy fragment 996,8 g
Liczba okazów 3 okazy we fragmentach
Cechy stopień zszokowania S3, zwietrzenia W0/1[4]
Meteoritical Bulletin Database

Spadek meteorytów na Słowenii 9 kwietnia 2009 roku (czwartek) (chondryt zwyczajny L6).

Bolid, z którego spadł meteoryt Jesenice, został zarejestrowany przez kamery sieci European Fireball Network (EN) i otrzymał oznaczenie EN090409. Meteoroid wszedł w atmosferę pod kątem 59° i z małą prędkością, dlatego mimo małej masy początkowej do powierzchni Ziemi dotarło kilka fragmentów. Atanackov (2010) ocenia całkowitą masę spadłych okazów na 15-30 kg.

Bolid zapłonął na wysokości 88 km i po 6,6 s zgasł na wysokości ~18 km. Leciał pod kątem 58,8° do powierzchni Ziemi. Początkowa masa meteoroidu wynosiła około 170±80 kg, a wszedł on w atmosferę z małą prędkością 13,78 km/s, osiągając w maksimum jasność –15m (większą niż jasność Księżyca w pełni) (Spurný et al. 2010).

Szczegółowy opis obserwacji, wyniki analiz zapisów wideo i danych sejsmologicznych oraz opis znalezionych okazów w pracy Spurný et al. (2010). Tam też wyznaczona z modeli mapa lokalizacji i mas fragmentów.


Znaleziono dotychczas trzy okazy:

Znalezisko waga data znalezienia miejsce znalezienia znalazca
nr 1 2,293 kg 17 maja
2009 r. 		46.42136°N,
14.05217°E 		Jožef Pretnar, Bojana Krajnc
nr 2 361 g 21 lipca
2009 r. 		46.41797°N,
14.05322°E 		Ralph Sporn, Martin Neuhofer
nr 3 956,4 g 27 sierpnia
2009 r. 		46.42456°N,
14.04369°E 		Danijel Repe
Znalezisko uwagi
nr 1 wiele fragmentów[5]; największy 996,8 g (okaz nazwany przez znalazców BOJO); rozbity okaz wybił krater 25 cm średnicy i głęboki na 12 cm (Bischoff et al. 2011)
nr 2 okaz całkowity; okaz leżał zagłębiony w ściółkę leśną
nr 3 okaz całkowity; najbardziej zwietrzały

Wszystkie trzy okazy (fragmenty)[3] meteorytu znajdują się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Lublanie (Slovenian Museum of Natural History).


Być może, mając na uwadze bliskość dat (ten sam miesiąc) i identyczny typ L6, meteoroid z którego spadł meteoryt Jesenice pochodził z tego samego strumienia (stream) z którego spadł meteoryt Sołtmany? Oba meteoryty mają podobną średnią zawartość Fa i Fs (fajalit i ferrosilit) na poziomie odpowiednio 25mol% i 21mol%. W obu tych meteorytach stwierdzono małą liczbę chondr, są one niekompletne i słabo zarysowane. Meteoryt Jesenice nie jest zbrekcjowany, zaobserwowano mało żyłek szokowych (shock veins).

Metodologia badań

Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (mean composition of main silicates, oxides and phosphates) i chemicznych (chemical compositions), zawartości izotopów gazów szlachetnych (noble gas abundances), radioizotopów kosmogenicznych (cosmogenic radionuclides).

Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału[3]:

  • skład mineralogiczny identyfikowano i analizowano na płytkach cienkich (thin slices, thin sections[6]); na nich też określono stopień szokowy (S, shock stage); badania prowadzono na mikroskopie optycznym (polarizing microscope) w świetle spolaryzowanym przechodzącym i odbitym oraz za pomocą mikroskopu skaningowego (scanning electron microscope);
  • skład chemiczny (bulk chemistry) – zużyto mały fragment bez skorupy obtopieniowej o wadze około 1 g; skład chemiczny meteorytu Jesenice jest bardzo zbliżony do średniego składu chondrytów typu L[7];
  • do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (short-lived cosmogenic radionuclides) użyto kilku fragmentów o wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w tym samym laboratorium, do którego skierowano próbki meteorytu Sołtmany. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech[8] na spektroskopie gamma HPGe (high-purity germanium detector)[9]; analizy izotopów krótko-, średnio- i długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, Neutron Activation Analysis[10]) na próbkach o wagach kilkudziesięciu miligramów;
  • analizę gazów szlachetnych (noble gas abundances) w meteorycie przeprowadzono na dwóch małych fragmentach o masach około 100 mg; wyznaczono w jej wyniku m.in. czas przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej tzw. CRE age (cosmic-ray exposure age)[11];


Lokalizacja

miejsca spadku poszczególnych okazów (miejsce znalezienia największego okazu odpowiada pozycji z MetBull)

Przybliżona trajektoria bolidu

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Znaleziono dotychczas trzy okazy. Atanackov (2010) ocenia całkowitą masę spadłych okazów na 15-30 kg.

Meteoryt spadły w trudnym górzystym terenie, obszar spadku ma około 800 ha.


Obliczony rejon spadku meteorytów (źródło: Atanackov 2010)

Projekcja trajektorii bolidu na powierzchnię ziemi (linia niebieska) z zaznaczonymi dwoma punktami fragmentacji (eksplozji) meteoroidu (E1, E2). Półprzezroczysty żółty i zielony obszar wskazuje obliczony rejon spadku dla różnych modeli mas i kształtów fragmentów. Jasnożółty obszar oznacza miejsce większego prawdopodobieństwa spadku z pierwszej fragmentacji, niebieski dla fragmentów z drugiej fragmentacji. Zaznaczono również miejsca znalezienia okazów.

Galerie

Masa główna, okaz nr 1, nazwany „BOJO” (źródło: Miler et al. 2018)

Maga główna in situ (2,293 kg[5]) we fragmentach

Fragment 996,8 g

Fragment 239,1 g

Fragment 193,2 g

Fragment 145,1 g

Fragment 61,1 g

Fragment 54,8 g

Fragment 53,8 g

Fragment 45,8 g

Fragment 38,9 g

Fragment 33,3 g

Pozostałe drobne fragmenty masy głównej (256 g)

Okaz nr 2 (źródło: Miler et al. 2018)

Okaz nr 2 in situ

Okaz nr 2 (361 g)

Okaz nr 3 (źródło: Miler et al. 2018)

Okaz nr 3 (956,4 g)


Szczegóły budowy meteorytu (źródło: Miler et al. 2018)

Wietrzenie

Wnętrze

Obrazy w mikroskopu polaryzacyjnego

Cienka (0,1 mm) skorupa obtopieniowa na fragmencie okazu „BOJO”


Wyliczone z modelu pole spadku (Spurný et al. 2010)


Bibliografia

  • +Ambrožič Bojan, (2012), Mineralogija Meteorita Jesenic (Mineralogy of meteorite Jesenice), Praca dyplomowa, Ljubljana 2012. Plik PDF.
  • +Atanackov Jure, Jeršek Miha, et al., (2010), Meteorit z Mežakle, Ministrstvo RS za kulturo, 2010, ss. 56, ISBN 978-961-91197-7-8.
  • Bischoff Addi, Jersek Miha, Grau Thomas, Mirtic Breda, Ott Ulrich, et al., (2011), Jesenice – A new meteorite fall from Slovenia, Meteoritics & Planetary Science, vol. 46(6), 2011, s. 793-804. Plik doi; plik aDs.
  • Borovička Jiří, Spurný Pavel, Brown Peter, (2015), Small Near-Earth Asteroids as a Source of Meteorites, arXiv.org, arXiv:1502.03307, 2015 (abstrakt).[12] Plik PDF; plik doi.
  • +Lenart Alenka, Jeršek Miha, Mirti Breda, Šturm Sašo, (2010), Meteorite Jesenice: Mineral and chemical composition of the fusion crust of ordinary chondrite (Meteorit Jesenice: Mineralno-kemijska sestava žgalne skorje navadnega hondrita), Geologija, 53/2, Ljubljana 2010, s. 139-146. Plik PDF.
  • Miler Miloš, Gosar Mateja, Atanackov Jure, Jeršek Miha, (2018), Meteoriti in njihovo pojavljanje na Slovenskem (Meteorites and their occurrence in Slovenia), SCOPOLIA, Glasilo Prirodoslovnega muzeja Slovenije, Ljubljana (Journal of the Slovenian Museum of Natural History, Ljubljana), 93, 2018, s. 1-128.[13] Plik PDF.
  • Spurný Pavel, Borovička Jiří, Kac Javor, Kalenda Pavel, et al., (2010), Analysis of instrumental observations of the Jesenice meteorite fall on April 9, 2009, Meteoritics & Planetary Science, vol. 45(8), 2010, s. 1392-1407. Plik doi; plik aDs.

Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ Atanackov (2010) ocenia masę spadłych okazów na 15-30 kg
  3. ^ a b c z ogólnej masy znalezionych okazów około 50 g zostało uznanych za zaginione
  4. ^ pierwszy okaz znaleziono po ponad miesiącu i już było na nim widać oznaki wietrzenia
  5. ^ a b największe fragmenty: 996,8 g, 239,1 g, 193,2 g, 145,1 g, 61,1 g, 54,8 g, 53,8 g, 45,8 g, 38,9 g, 33,3 g oraz kilkadziesiąt mniejszych okruchów (Ambrožič 2012)
  6. ^ płytka cienka – thin section
  7. ^ McSween H.Y.Jr., Huss G.R., (2010), Cosmochemistry, Cambridge University Press 2010
  8. ^ LNGS, Laboratori Nazionali del Gran Sasso
  9. ^ pomimo, że pierwsze próbki trafiły do detektora po 103 dniach od spadku, udało się zarejestrować wiele krótkożyciowych izotopów
  10. ^ neutronowa analiza aktywacyjna – NAA, Neutron Activation Analysis
  11. ^ CRE age – cosmic-ray exposure age
  12. ^ bolidy/meteoryty: Benešov, Jesenice, Košice, Križevci, Morávka
  13. ^ meteoryty Słowenii, m.in.: Avce (Avče), Javorje (Javorje iz Poljanske doline), Jesenice, Jezersko

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Jesenice
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Jesenice

Mass media

Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Jesenice”
Osobiste