PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Jesenice

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Lokalizacja)
m (→Zobacz również)
 
(Nie pokazano 39 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
__NOTOC__
__NOTOC__
 +
{{VerifyLevel |level=0i}}
 +
== „Bliźniak” meteorytu [[Sołtmany]]? ==
{{InfoboxMeteorite
{{InfoboxMeteorite
  | nazwa = Jesenice
  | nazwa = Jesenice
 +
| grafika = Jesenice_(specimen_361_g)_MC-2.jpg
 +
| opis = Okaz nr 2 (fot. Marcin Cimała)
  | klasa = Spadek
  | klasa = Spadek
 +
| mbclass = fall
  | metbull = 51589
  | metbull = 51589
  | lokalizacja = Słowenia
  | lokalizacja = Słowenia
  | położenie =  46°25'16.92"N,<br>14°03'07.80"E
  | położenie =  46°25'16.92"N,<br>14°03'07.80"E
-
  | data = 9 kwiecień 2009 r., 00:59:46&nbsp;UT
+
  | data = 9 kwietnia 2009 r., 00:59:46&nbsp;UT (czwartek)
-
  | uwagi = prawdopodobnie nie udało się odszukać wszystkich okazów<ref>portal zurnal24.si ocenia masę spadłych okazów na 15-30 kg</ref>
+
  | uwagi = prawdopodobnie nie udało się odszukać wszystkich okazów<ref>Atanackov&nbsp;(2010) ocenia masę spadłych okazów na 15-30&nbsp;kg</ref>
-
  | typ = chondryt zwyczajny, L6
+
  | typ = chondryt zwyczajny L6
-
  | masa = 3,67 kg
+
  | masa = 3,667 kg<ref name="lost"></ref>, największy fragment 996,8&nbsp;g
-
  | liczba = 3 okazy
+
  | liczba = 3 okazy we fragmentach
-
  | cechy = stopień zszokowania S3, zwietrzenia W0/1<ref>pierwszy okaz znaleziono po ponad miesiącu i już było na nim widać oznaki wietrzenia</ref>
+
  | cechy = stopień zszokowania S3, zwietrzenia W0/1<ref>pierwszy okaz znaleziono po ponad miesiącu i&nbsp;już było na nim widać oznaki wietrzenia</ref>
}}
}}
-
Spadek na Słoweni 9 kwietnia 2009 roku.
+
Spadek meteorytów na [[Słowenia|Słowenii]] 9 kwietnia 2009 roku (czwartek) (chondryt zwyczajny L6).
-
Bolid z którego spadł meteoryt Jesenice został zarejestrowany przez kamery sieci ''European Fireball Network'' (EN) i otrzymał oznaczenie '''EN090409'''. Meteoroid wszedł w atmosferę pod kątem 59° i z małą prędkością, dlatego pomimo małej masy początkowej do powierzchni Ziemi doleciało kilka fragmentów. Znaleziono w wyniku poszukiwań trzy okazy:
+
Bolid, z którego spadł meteoryt Jesenice, został zarejestrowany przez kamery sieci ''European Fireball Network'' (EN) i&nbsp;otrzymał oznaczenie '''EN090409'''. Meteoroid wszedł w&nbsp;atmosferę pod kątem 59° i&nbsp;z&nbsp;małą prędkością, dlatego mimo małej masy początkowej do powierzchni Ziemi dotarło kilka fragmentów. Atanackov&nbsp;(2010) ocenia całkowitą masę spadłych okazów na 15-30&nbsp;kg.
-
* 2,293 kg (okaz nr 1, 17 maja 2009 r.; 46.42136°N, 14.05217°E),
+
-
* 361 g (nr 2, 21 lipca 2009 r.; 46.41797°N, 14.05322°E) i
+
-
* 956 g (nr 3, 27 sierpnia 2009 r.; 46.42456°N, 14.04369°E)
+
 +
Bolid zapłonął na wysokości 88 km i&nbsp;po 6,6&nbsp;s zgasł na wysokości ~18&nbsp;km. Leciał pod kątem 58,8° do powierzchni Ziemi. Początkowa masa meteoroidu wynosiła około 170±80&nbsp;kg, a&nbsp;wszedł on w&nbsp;atmosferę z&nbsp;małą prędkością 13,78&nbsp;km/s, osiągając w&nbsp;maksimum jasność –15<sup>m</sup> (większą niż jasność Księżyca w&nbsp;pełni) (Spurný et&nbsp;al. 2010).
-
Bolid zapłonął na wysokości 88 km i po 6,6 s zgasł na wysokości ~18 km. Leciał pod kątem 58,8° do powierzchni Ziemi. Początkowa masa meteoroidu wynosiła około 170±80 kg, a wszedł on w atmosferę z małą prędkością 13,78 km/s, osiągając w maksimum jasność -15<sup>m</sup> (większą niż jasność Księżyca w pełni).
+
Szczegółowy opis obserwacji, wyniki analiz zapisów wideo i&nbsp;danych sejsmologicznych oraz opis znalezionych okazów w&nbsp;pracy Spurný et&nbsp;al. (2010). Tam też wyznaczona z&nbsp;modeli mapa lokalizacji i&nbsp;mas fragmentów.
-
Być może, mając na uwadze bliskość dat i identyczny typ L6, meteoroid z którego spadł meteoryt Jesenice pochodził z tego samego strumienia (''stream'') z którego spadł meteoryt '''[[Sołtmany]]'''? Oba meteoryty mają podobną średnią zawartość '''Fa''' i '''Fs''' (fajalit i ferrosilit) na poziomie odpowiednio 25mol% i 21mol%. Stwierdzono również małą liczbę chondr oraz są one niekompletne i słabo zarysowane. Meteoryt Jesenice nie jest zbrekcjowany, zaobserwowano mało żyłek szokowych (''shock veins'').
+
Znaleziono dotychczas trzy okazy:
 +
:{| {{Table data}}
 +
! Znalezisko !! waga !! data znalezienia !! miejsce znalezienia !! znalazca
 +
|-
 +
| '''nr&nbsp;1''' || '''2,293&nbsp;kg''' || 17 maja<br />2009&nbsp;r. || 46.42136°N,<br />14.05217°E || Jožef&nbsp;Pretnar, Bojana&nbsp;Krajnc
 +
|-
 +
| '''nr&nbsp;2''' || '''361&nbsp;g''' || 21 lipca<br />2009&nbsp;r. || 46.41797°N,<br />14.05322°E || Ralph&nbsp;Sporn, Martin&nbsp;Neuhofer
 +
|-
 +
| '''nr&nbsp;3''' || '''956,4&nbsp;g''' || 27 sierpnia<br />2009&nbsp;r. || 46.42456°N,<br />14.04369°E || Danijel&nbsp;Repe
 +
|}
 +
 
 +
:{| {{Table data}}
 +
! Znalezisko !! uwagi
 +
|-
 +
| '''nr&nbsp;1''' || wiele&nbsp;fragmentów<ref name="wagi 1">największe fragmenty: 996,8&nbsp;g, 239,1&nbsp;g, 193,2&nbsp;g, 145,1&nbsp;g, 61,1&nbsp;g, 54,8&nbsp;g, 53,8&nbsp;g, 45,8&nbsp;g, 38,9&nbsp;g, 33,3&nbsp;g oraz kilkadziesiąt mniejszych okruchów (Ambrožič 2012)</ref>; największy '''996,8&nbsp;g''' (okaz nazwany przez znalazców BOJO); rozbity okaz wybił krater 25&nbsp;cm średnicy i&nbsp;głęboki na 12&nbsp;cm (Bischoff et&nbsp;al. 2011)
 +
|-
 +
| '''nr&nbsp;2''' || {{Txt2Img|Jesenice_(specimen_361_g)_MC-2.jpg|okaz całkowity}}; okaz leżał zagłębiony w ściółkę leśną
 +
|-
 +
| '''nr&nbsp;3''' || okaz całkowity; najbardziej zwietrzały
 +
|}
 +
 
 +
Wszystkie trzy okazy (fragmenty)<ref name="lost"></ref> meteorytu znajdują się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Lublanie (Slovenian Museum of Natural History).
 +
 
 +
 
 +
Być może, mając na uwadze bliskość dat (ten sam miesiąc) i&nbsp;identyczny typ L6, meteoroid z&nbsp;którego spadł meteoryt Jesenice pochodził z&nbsp;tego samego strumienia (''stream'') z&nbsp;którego spadł meteoryt '''[[Sołtmany]]'''? Oba meteoryty mają podobną średnią zawartość '''Fa''' i&nbsp;'''Fs''' (fajalit i&nbsp;ferrosilit) na poziomie odpowiednio 25mol% i&nbsp;21mol%. W&nbsp;obu tych meteorytach stwierdzono małą liczbę chondr, są one niekompletne i&nbsp;słabo zarysowane. Meteoryt Jesenice nie jest zbrekcjowany, zaobserwowano mało żyłek szokowych (''shock veins'').
== Metodologia badań ==
== Metodologia badań ==
-
Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (''mean composition of main silicates, oxides and phosphates'') i chemicznych (''chemical compositions''), zawartości izotopów gazów szlachetnych (''noble gas abundances''), radioizotopów kosmogenicznych (''cosmogenic radionuclides'').
+
Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i&nbsp;metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (''mean composition of main silicates, oxides and phosphates'') i&nbsp;chemicznych (''chemical compositions''), zawartości izotopów gazów szlachetnych (''noble gas abundances''), radioizotopów kosmogenicznych (''cosmogenic radionuclides'').
-
Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału<ref>z ogólnej masy znalezionych okazów około 50 g zostało uznanych za zaginione</ref>:
+
Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału<ref name="lost">z ogólnej masy znalezionych okazów około 50&nbsp;g zostało uznanych za zaginione</ref>:
-
* skład mineralogiczny identyfikowano i analizowano na płytkach cienkich (''thin slices'', ''thin sections''<ref>płytka cienka - [http://en.wikipedia.org/wiki/Thin_section ''thin section'']</ref>); na nich też określono stopień szokowy (S, ''shock stage''); badania prowadzono na mikroskopie optycznym (''polarizing microscope'') w świetle spolaryzowanym przechodzącym i odbitym oraz za pomocą mikroskopu skaningowego (''scanning electron microscope'');
+
* skład mineralogiczny identyfikowano i&nbsp;analizowano na płytkach cienkich (''thin slices'', ''thin sections''<ref>płytka cienka – [http://en.wikipedia.org/wiki/Thin_section ''thin section'']</ref>); na nich też określono stopień szokowy (S, ''shock stage''); badania prowadzono na mikroskopie optycznym (''polarizing microscope'') w&nbsp;świetle spolaryzowanym przechodzącym i&nbsp;odbitym oraz za pomocą mikroskopu skaningowego (''scanning electron microscope'');
-
* skład chemiczny (''bulk chemistry'') - zużyto mały fragment bez skorupy obtopieniowej o wadze około 1 g; skład chemiczny meteorytu [[Jesenice]] jest bardzo zbliżony do średniego składu chondrytów typu L<ref>McSween H.Y.Jr., Huss G.R., (2010), '''Cosmochemistry.''' Cambridge University Press 2010</ref>;
+
* skład chemiczny (''bulk chemistry'') – zużyto mały fragment bez skorupy obtopieniowej o&nbsp;wadze około 1&nbsp;g; skład chemiczny meteorytu [[Jesenice]] jest bardzo zbliżony do średniego składu chondrytów typu L<ref>McSween H.Y.Jr., Huss G.R., (2010), '''Cosmochemistry''', Cambridge University Press 2010</ref>;
-
* do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (''short-lived cosmogenic radionuclides'') użyto kilku fragmentów o wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w tym samym laboratorium do którego skierowano próbki meteorytu [[Sołtmany]]. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech<ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/Laboratori_Nazionali_del_Gran_Sasso LNGS, Laboratori Nazionali del Gran Sasso]</ref> na spektroskopie gamma HPGe (''high-purity germanium detector'')<ref>pomimo, że pierwsze próbki trafiły do detektora po 103 dniach od spadku, udało się zarejestrować wiele krótkożyciowych izotopów</ref>; analizy izotopów krótko-, średnio- i długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, ''Neutron Activation Analysis''<ref>neutronowa analiza aktywacyjna - [http://en.wikipedia.org/wiki/Neutron_activation_analysis NAA, ''Neutron Activation Analysis'']</ref>) na próbkach o wagach kilkudziesięciu miligramów;
+
* do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (''short-lived cosmogenic radionuclides'') użyto kilku fragmentów o&nbsp;wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w&nbsp;tym samym laboratorium, do którego skierowano próbki meteorytu [[Sołtmany]]. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech<ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/Laboratori_Nazionali_del_Gran_Sasso LNGS, Laboratori Nazionali del Gran Sasso]</ref> na spektroskopie gamma HPGe (''high-purity germanium detector'')<ref>pomimo, że pierwsze próbki trafiły do detektora po 103 dniach od spadku, udało się zarejestrować wiele krótkożyciowych izotopów</ref>; analizy izotopów krótko-, średnio- i&nbsp;długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, ''Neutron Activation Analysis''<ref>neutronowa analiza aktywacyjna – [http://en.wikipedia.org/wiki/Neutron_activation_analysis NAA, ''Neutron Activation Analysis'']</ref>) na próbkach o&nbsp;wagach kilkudziesięciu miligramów;
-
* analizę gazów szlachetnych (''noble gas abundances'') w meteorycie przeprowadzona na dwóch małych fragmentach o masach około 100 mg; wyznaczono w jej wyniku m.in. czas przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej tzw. CRE age (''cosmic-ray exposure age'')<ref>CRE age - [http://www4.nau.edu/meteorite/Meteorite/Book-GlossaryC.html cosmic-ray exposure age]</ref>;
+
* analizę gazów szlachetnych (''noble gas abundances'') w&nbsp;meteorycie przeprowadzono na dwóch małych fragmentach o&nbsp;masach około 100&nbsp;mg; wyznaczono w&nbsp;jej wyniku m.in. czas przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej tzw. CRE age (''cosmic-ray exposure age'')<ref>CRE age – [http://cmswork.nau.edu/CEFNS/Labs/Meteorite/About/Glossary-Cc/ cosmic-ray exposure age]</ref>;
 +
<br clear="all"/>
 +
 +
== Lokalizacja ==
 +
 +
{{GEFrame-begin}}
 +
{{GEMap
 +
| htmlFileMap = wiki-Jesenice.htm
 +
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Slovenia-MM.kml
 +
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Jesenice-fit.kml
 +
| lat = 46.42
 +
| lon = 14.05
 +
| zoom = 12
 +
| type = terrain
 +
}}
 +
{{GEIcon-PlaceOfFall}}
 +
miejsca spadku poszczególnych okazów (miejsce znalezienia największego okazu odpowiada pozycji z&nbsp;MetBull)
 +
 +
Przybliżona trajektoria bolidu
 +
{{GEFrame-end}}
 +
 +
Znaleziono [[:Category:Warto szukać|dotychczas trzy okazy]]. Atanackov&nbsp;(2010) ocenia całkowitą masę spadłych okazów na 15-30&nbsp;kg.
 +
 +
Meteoryt spadły w&nbsp;trudnym górzystym terenie, obszar spadku ma około 800&nbsp;ha.
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
-
=== Lokalizacja ===
+
[[Image:Jesenice_map_(Atanackov_2010).jpg|thumb|{{GEFrame-dfltWidth}}px|left|Obliczony rejon spadku meteorytów (źródło:&nbsp;Atanackov&nbsp;2010)]]
-
<div class="GooglePlace">
+
Projekcja trajektorii bolidu na powierzchnię ziemi (linia niebieska) z&nbsp;zaznaczonymi dwoma punktami fragmentacji (eksplozji) meteoroidu (E1, E2). Półprzezroczysty żółty i&nbsp;zielony obszar wskazuje obliczony rejon spadku dla różnych modeli mas i&nbsp;kształtów fragmentów. Jasnożółty obszar oznacza miejsce większego prawdopodobieństwa spadku z&nbsp;pierwszej fragmentacji, niebieski dla fragmentów z&nbsp;drugiej fragmentacji. Zaznaczono również miejsca znalezienia okazów.
-
<div class="GooglePlaceMap">
+
<br clear="all"/>
-
<googlemap lat="46.42" lon="14.05" zoom="12" width="400" height="300" type="map" controls="medium" scale="yes" units="meters" selector="yes">
+
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Slovenia.kml
+
-
</googlemap>
+
-
</div>
+
-
<div class="GEIcon-PlaceOfFinding"></div>
+
-
miejsca znalezienia poszczególnych okazów (miejsce znalezienia największego okazu odpowiada pozycji z MetBull)
+
-
</div>
+
-
Znaleziono trzy okazy.
+
== Galerie ==
-
Meteoryt spadły w trudnym górzystym terenie, obszar spadku ma około 800 ha.
+
Okazy (fragmenty) meteorytu (Atanackov et al. 2010)
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="3">
 +
File:Jesenice_(specimen_1a).jpg|Okaz nr 1 (jego największy fragment 996,8&nbsp;g)<ref name="wagi 1"></ref>
 +
File:Jesenice_(specimen_1b).jpg|Okaz nr 1 (drugi co do wielkości fragment 239,1&nbsp;g)<ref name="wagi 1"></ref>
 +
File:Jesenice_(specimen_2).jpg|Okaz nr 2 ''in situ''
 +
File:Jesenice_(specimen_3).jpg|Okaz nr 3
 +
</gallery>
 +
 
 +
 
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="3">
 +
File:Jesenice_(strewn_field).jpg|Wyliczone z modelu pole spadku (Spurný et&nbsp;al. 2010)
 +
</gallery>
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 64: Linia 117:
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* +Bischoff Addi, Jersek Miha, Grau Thomas, Mirtic Breda, Ott Ulrich, et al., (2011), '''Jesenice - A new meteorite fall from Slovenia.''' ''Meteoritics & Planetary Science'', vol. 46, 2011, s. 1-12. Plik [http://adsabs.harvard.edu/abs/2011M%26PS..tmp...53B adsabs]
+
* +Ambrožič Bojan, (2012), '''Mineralogija Meteorita Jesenic (Mineralogy of meteorite [[Jesenice]])''', Praca dyplomowa, Ljubljana 2012. Plik [https://dl.dropboxusercontent.com/u/84369054/Izdelki/Bojan%20Ambro%C5%BEi%C4%8D%2C%20Mineralogija%20meteorita%20Jesenice.pdf PDF].
-
* +Spurný Pavel, Borovička Jiří, Kac Javor, Kalenda Pavel, et al., (2010), '''Analysis of instrumental observations of the Jesenice meteorite fall on April 9, 2009.''' ''Meteoritics and Planetary Science'', vol. 45, nr 8, 2010, s. 1392-1407. Plik [http://adsabs.harvard.edu/abs/2010M&PS...45.1392S adsabs]
+
* +Atanackov Jure, Jeršek Miha, et al., (2010), '''[[Jesenice|Meteorit z Mežakle]]''', Ministrstvo RS za kulturo, 2010, ss. 56, ISBN 978-961-91197-7-8.
-
== Zobacz również ==
+
* Bischoff Addi, Jersek Miha, Grau Thomas, Mirtic Breda, Ott Ulrich, et al., (2011), '''[[Jesenice]] – A new meteorite fall from Slovenia''', ''Meteoritics & Planetary Science'', vol. 46(6), 2011, s. 793-804. Plik {{!doi|10.1111/j.1945-5100.2011.01191.x}}; plik {{!ADS|a=2011M%26PS...46..793B}}.
-
* badania meteorytu [[Sołtmany/Badania|Sołtmany]]
+
* {{Borovička (2015 arXiv)}}
-
== Przypisy ==
+
* +Lenart Alenka, Jeršek Miha, Mirti Breda, Šturm Sašo, (2010), '''Meteorite [[Jesenice]]: Mineral and chemical composition of the fusion crust of ordinary chondrite (Meteorit [[Jesenice]]: Mineralno-kemijska sestava žgalne skorje navadnega hondrita)''', ''Geologija'', 53/2, Ljubljana 2010, s. 139-146. Plik [http://www.geologija-revija.si/dokument.aspx?id=1090 PDF].
-
<references />
+
* Spurný Pavel, Borovička Jiří, Kac Javor, Kalenda Pavel, et al., (2010), '''Analysis of instrumental observations of the [[Jesenice]] meteorite fall on April 9, 2009''', ''Meteoritics & Planetary Science'', vol. 45(8), 2010, s. 1392-1407. Plik {{!doi|10.1111/j.1945-5100.2010.01121.x}}; plik {{!ADS|a=2010M&PS...45.1392S}}.
 +
 
 +
{{Przypisy}}
 +
 
 +
== Zobacz również ==
 +
 
 +
* meteoryt [[Novo Mesto]]
 +
* wyniki badań meteorytu [[Sołtmany/Badania|Sołtmany]]
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
-
* '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' - meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=51589 Jesenice]
+
* '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' – meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=51589 Jesenice]
-
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' - meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=51589 Jesenice]
+
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=51589 Jesenice]
 +
 
 +
* Upper Sava Valley Museum – [http://www.gornjesavskimuzej.si/ Gornjesavski Muzej Jesenice]
 +
* Muzeum Historii Naturalnej w Lublanie (Slovenian Museum of Natural History) – [http://www.pms-lj.si/ Prirodoslovni muzej Slovenije, Ljubljana]
 +
 
 +
* Bojan Ambrožič – [http://bojanambrozic.wordpress.com/2009/10/21/mezakelski-meteorit-prvic-predstavljen-na-tiskovni-konferenci-ob-odprtju-razstave-in-izidu-monografije-evolucija-zemlje-in-geoloske-znacilnosti-slovenije/ Meteorit Jesenice (Mežakelski meteorit) prvič predstavljen na Tiskovni konferenci ob odprtju razstave in izidu monografije Evolucija Zemlje in geološke značilnosti Slovenije] {{SeparatorBull}} [http://bojanambrozic.wordpress.com/2012/09/30/diplomiral-iz-meteorita-jesenice/ Diplomiral iz meteorita Jesenice in s tem uradno postal diplomirani inženir geologije]
 +
* [meteorite-list]: fotografie okazów – [http://six.pairlist.net/pipermail/meteorite-list/2010-November/070948.html meteorite casting] {{SeparatorBull}} [http://www.meteorites.homepage.t-online.de/jpg/castjesenice.jpg foto-1] {{SeparatorBull}} [http://www.meteorites.homepage.t-online.de/jpg/jesenice.jpg foto-2]
 +
* Rocks from Space Picture of the Day – [http://www.rocksfromspace.org/April_9_2010.html April 9, 2010]
 +
 
 +
* woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-FireballNetwork.htm Sieci bolidowe (''fireball network'')]
 +
 
 +
=== Mass media ===
-
* [meteorite-list] - [http://six.pairlist.net/pipermail/meteorite-list/2010-November/070948.html Meteorite casting] &bull; [http://www.meteorites.homepage.t-online.de/jpg/castjesenice.jpg foto-1] &bull; [http://www.meteorites.homepage.t-online.de/jpg/jesenice.jpg foto-2]
+
* Slovenska tiskovna agencija (STA) – [http://www.sta.si/en/vest.php?s=a&id=1408119 Astronomer and Slovenian Museum Clash over Meteorite Find]
-
* Rocks from Space Picture of the Day - [http://www.rocksfromspace.org/April_9_2010.html April 9, 2010]
+
* vesolje.net – [http://vesolje.net/navtika/novice/2009/10/21102009.htm Javnosti predstavili meteorit, ki je aprila padel na Mežaklo]
-
* Slovenska tiskovna agencija (STA) - [http://www.sta.si/en/vest.php?s=a&id=1408119 Astronomer and Slovenian Museum Clash over Meteorite Find]
+
* zurnal24.si – [http://www.zurnal24.si/gorenjska/izza-marsa-na-mezaklo-165021/clanek Izza Marsa na Mežaklo] {{SeparatorBull}} [http://www.zurnal24.si/vesoljcka-na-ogled-clanek-57993 Vesoljčka na ogled]
-
* zurnal24.si - [http://www.zurnal24.si/gorenjska/izza-marsa-na-mezaklo-165021/clanek Izza Marsa na Mežaklo]
+
[[Category:Poza granicami Polski]]
[[Category:Poza granicami Polski]]
[[Category:Słowenia]]
[[Category:Słowenia]]
[[Category:Bolidy]]
[[Category:Bolidy]]
 +
[[Category:Warto szukać]]

Aktualna wersja na dzień 19:34, 6 lip 2020

0i

„Bliźniak” meteorytu Sołtmany?

Jesenice →
Jesenice (specimen 361 g) MC-2.jpg
Okaz nr 2 (fot. Marcin Cimała)
Spadek
Lokalizacja Słowenia
Położenie[1] 46°25'16.92"N,
14°03'07.80"E
Data 9 kwietnia 2009 r., 00:59:46 UT (czwartek)
Uwagi prawdopodobnie nie udało się odszukać wszystkich okazów[2]
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny L6
Masa 3,667 kg[3], największy fragment 996,8 g
Liczba okazów 3 okazy we fragmentach
Cechy stopień zszokowania S3, zwietrzenia W0/1[4]
Meteoritical Bulletin Database

Spadek meteorytów na Słowenii 9 kwietnia 2009 roku (czwartek) (chondryt zwyczajny L6).

Bolid, z którego spadł meteoryt Jesenice, został zarejestrowany przez kamery sieci European Fireball Network (EN) i otrzymał oznaczenie EN090409. Meteoroid wszedł w atmosferę pod kątem 59° i z małą prędkością, dlatego mimo małej masy początkowej do powierzchni Ziemi dotarło kilka fragmentów. Atanackov (2010) ocenia całkowitą masę spadłych okazów na 15-30 kg.

Bolid zapłonął na wysokości 88 km i po 6,6 s zgasł na wysokości ~18 km. Leciał pod kątem 58,8° do powierzchni Ziemi. Początkowa masa meteoroidu wynosiła około 170±80 kg, a wszedł on w atmosferę z małą prędkością 13,78 km/s, osiągając w maksimum jasność –15m (większą niż jasność Księżyca w pełni) (Spurný et al. 2010).

Szczegółowy opis obserwacji, wyniki analiz zapisów wideo i danych sejsmologicznych oraz opis znalezionych okazów w pracy Spurný et al. (2010). Tam też wyznaczona z modeli mapa lokalizacji i mas fragmentów.


Znaleziono dotychczas trzy okazy:

Znalezisko waga data znalezienia miejsce znalezienia znalazca
nr 1 2,293 kg 17 maja
2009 r. 		46.42136°N,
14.05217°E 		Jožef Pretnar, Bojana Krajnc
nr 2 361 g 21 lipca
2009 r. 		46.41797°N,
14.05322°E 		Ralph Sporn, Martin Neuhofer
nr 3 956,4 g 27 sierpnia
2009 r. 		46.42456°N,
14.04369°E 		Danijel Repe
Znalezisko uwagi
nr 1 wiele fragmentów[5]; największy 996,8 g (okaz nazwany przez znalazców BOJO); rozbity okaz wybił krater 25 cm średnicy i głęboki na 12 cm (Bischoff et al. 2011)
nr 2 okaz całkowity; okaz leżał zagłębiony w ściółkę leśną
nr 3 okaz całkowity; najbardziej zwietrzały

Wszystkie trzy okazy (fragmenty)[3] meteorytu znajdują się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Lublanie (Slovenian Museum of Natural History).


Być może, mając na uwadze bliskość dat (ten sam miesiąc) i identyczny typ L6, meteoroid z którego spadł meteoryt Jesenice pochodził z tego samego strumienia (stream) z którego spadł meteoryt Sołtmany? Oba meteoryty mają podobną średnią zawartość Fa i Fs (fajalit i ferrosilit) na poziomie odpowiednio 25mol% i 21mol%. W obu tych meteorytach stwierdzono małą liczbę chondr, są one niekompletne i słabo zarysowane. Meteoryt Jesenice nie jest zbrekcjowany, zaobserwowano mało żyłek szokowych (shock veins).

Metodologia badań

Publikacja Bischoff et al. (2011) w bardzo wyczerpujący sposób opisuje wyniki i metody badań tego meteorytu. Znajdują się tam szczegółowe zestawienia wyników analiz mineralogicznych (mean composition of main silicates, oxides and phosphates) i chemicznych (chemical compositions), zawartości izotopów gazów szlachetnych (noble gas abundances), radioizotopów kosmogenicznych (cosmogenic radionuclides).

Do poszczególnych badań zużyto następujące ilości cennego materiału[3]:

  • skład mineralogiczny identyfikowano i analizowano na płytkach cienkich (thin slices, thin sections[6]); na nich też określono stopień szokowy (S, shock stage); badania prowadzono na mikroskopie optycznym (polarizing microscope) w świetle spolaryzowanym przechodzącym i odbitym oraz za pomocą mikroskopu skaningowego (scanning electron microscope);
  • skład chemiczny (bulk chemistry) – zużyto mały fragment bez skorupy obtopieniowej o wadze około 1 g; skład chemiczny meteorytu Jesenice jest bardzo zbliżony do średniego składu chondrytów typu L[7];
  • do badań na kosmogeniczne izotopy krótkożyciowe (short-lived cosmogenic radionuclides) użyto kilku fragmentów o wagach kilkudziesięciu gram; analiza radioizotopów kosmogenicznych była przeprowadzona w tym samym laboratorium, do którego skierowano próbki meteorytu Sołtmany. Badania przeprowadziło laboratorium Laboratori Nazionali del Gran Sasso we Włoszech[8] na spektroskopie gamma HPGe (high-purity germanium detector)[9]; analizy izotopów krótko-, średnio- i długożyciowych radionuklidów przeprowadzono również metodą neutronowej analizy aktywacyjnej (NAA, Neutron Activation Analysis[10]) na próbkach o wagach kilkudziesięciu miligramów;
  • analizę gazów szlachetnych (noble gas abundances) w meteorycie przeprowadzono na dwóch małych fragmentach o masach około 100 mg; wyznaczono w jej wyniku m.in. czas przebywania meteoroidu w przestrzeni kosmicznej tzw. CRE age (cosmic-ray exposure age)[11];


Lokalizacja

miejsca spadku poszczególnych okazów (miejsce znalezienia największego okazu odpowiada pozycji z MetBull)

Przybliżona trajektoria bolidu

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Znaleziono dotychczas trzy okazy. Atanackov (2010) ocenia całkowitą masę spadłych okazów na 15-30 kg.

Meteoryt spadły w trudnym górzystym terenie, obszar spadku ma około 800 ha.


Obliczony rejon spadku meteorytów (źródło: Atanackov 2010)

Projekcja trajektorii bolidu na powierzchnię ziemi (linia niebieska) z zaznaczonymi dwoma punktami fragmentacji (eksplozji) meteoroidu (E1, E2). Półprzezroczysty żółty i zielony obszar wskazuje obliczony rejon spadku dla różnych modeli mas i kształtów fragmentów. Jasnożółty obszar oznacza miejsce większego prawdopodobieństwa spadku z pierwszej fragmentacji, niebieski dla fragmentów z drugiej fragmentacji. Zaznaczono również miejsca znalezienia okazów.

Galerie

Okazy (fragmenty) meteorytu (Atanackov et al. 2010)

Jesenice (specimen 1a).jpg

Okaz nr 1 (jego największy fragment 996,8 g)[5]

Jesenice (specimen 1b).jpg

Okaz nr 1 (drugi co do wielkości fragment 239,1 g)[5]

Jesenice (specimen 2).jpg

Okaz nr 2 in situ

Jesenice (specimen 3).jpg

Okaz nr 3


Jesenice (strewn field).jpg

Wyliczone z modelu pole spadku (Spurný et al. 2010)


Bibliografia

  • +Ambrožič Bojan, (2012), Mineralogija Meteorita Jesenic (Mineralogy of meteorite Jesenice), Praca dyplomowa, Ljubljana 2012. Plik PDF.
  • +Atanackov Jure, Jeršek Miha, et al., (2010), Meteorit z Mežakle, Ministrstvo RS za kulturo, 2010, ss. 56, ISBN 978-961-91197-7-8.
  • Bischoff Addi, Jersek Miha, Grau Thomas, Mirtic Breda, Ott Ulrich, et al., (2011), Jesenice – A new meteorite fall from Slovenia, Meteoritics & Planetary Science, vol. 46(6), 2011, s. 793-804. Plik doi; plik aDs.
  • Borovička Jiří, Spurný Pavel, Brown Peter, (2015), Small Near-Earth Asteroids as a Source of Meteorites, arXiv.org, arXiv:1502.03307, 2015 (abstrakt).[12] Plik PDF; plik doi.
  • +Lenart Alenka, Jeršek Miha, Mirti Breda, Šturm Sašo, (2010), Meteorite Jesenice: Mineral and chemical composition of the fusion crust of ordinary chondrite (Meteorit Jesenice: Mineralno-kemijska sestava žgalne skorje navadnega hondrita), Geologija, 53/2, Ljubljana 2010, s. 139-146. Plik PDF.
  • Spurný Pavel, Borovička Jiří, Kac Javor, Kalenda Pavel, et al., (2010), Analysis of instrumental observations of the Jesenice meteorite fall on April 9, 2009, Meteoritics & Planetary Science, vol. 45(8), 2010, s. 1392-1407. Plik doi; plik aDs.

Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ Atanackov (2010) ocenia masę spadłych okazów na 15-30 kg
  3. ^ a b c z ogólnej masy znalezionych okazów około 50 g zostało uznanych za zaginione
  4. ^ pierwszy okaz znaleziono po ponad miesiącu i już było na nim widać oznaki wietrzenia
  5. ^ a b c największe fragmenty: 996,8 g, 239,1 g, 193,2 g, 145,1 g, 61,1 g, 54,8 g, 53,8 g, 45,8 g, 38,9 g, 33,3 g oraz kilkadziesiąt mniejszych okruchów (Ambrožič 2012)
  6. ^ płytka cienka – thin section
  7. ^ McSween H.Y.Jr., Huss G.R., (2010), Cosmochemistry, Cambridge University Press 2010
  8. ^ LNGS, Laboratori Nazionali del Gran Sasso
  9. ^ pomimo, że pierwsze próbki trafiły do detektora po 103 dniach od spadku, udało się zarejestrować wiele krótkożyciowych izotopów
  10. ^ neutronowa analiza aktywacyjna – NAA, Neutron Activation Analysis
  11. ^ CRE age – cosmic-ray exposure age
  12. ^ bolidy/meteoryty: Benešov, Jesenice, Košice, Križevci, Morávka

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Jesenice
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Jesenice

Mass media

Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Jesenice”
Osobiste