PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Smolenice

Z Wiki.Meteoritica.pl

1i

Kolejny słowacki meteoryt

Smolenice
Smolenice (Esemestnik 01 2014).jpg
Meteoryt Smolenice (źródło: Gargulák et al. 2014)
Znalezisko
Lokalizacja Słowacja, Zapadoslovensky
Położenie[1] 48°31'12"N, 17°23'54"E
Data 3 kwietnia 2012 r.
Uwagi rozmiar: 255×135×130 mm
Charakterystyka
Typ meteoryt żelazny IVA, oktaedryt drobnoziarnisty (Of, fine octahedrite)[2]
Masa 13,95 kg
Liczba okazów jeden mało zwietrzały okaz
Meteoritical Bulletin Database

Podczas spaceru 3 kwietnia 2012 roku Stanislav Antalík, w obszarze administracyjnym Smolenice, znalazł kawałek skały, która swym kolorem i kształtem, a po podniesieniu ciężarem, znacznie różniła się od otaczających skał. Z powodu rdzawego koloru i znacznej wagi stwierdził, że jest to kawałek żelaznego złomu jakich wiele w okolicy. Dopiero później, po konsultacji z przyjaciółmi, zaczął podejrzewać, że może to być meteoryt żelazny. Odszukanie dokładnej lokalizacji oraz odnalezienie samego meteorytu trwało trzy dni i zakończyło się sukcesem 24 kwietnia.

Znaleziony meteoryt jest okazem całkowitym o wydłużony kształcie i rdzawej, utlenionej powierzchni. Cała powierzchnia jest stosunkowo równomiernie pokryta typowymi regmagliptami. Masa meteorytu po znalezieniu wynosiła 13,95 kg (255×135×130 mm). Na wypolerowanej i wytrawionej powierzchni przecięcia widać charakterystyczne figury Widmanstättena. Średnia zawartość niklu w kamacycie 6,98% (od 5,89 do 7,32). Średnia szerokość belek kamacytu to około 0,22 mm co przyporządkowuje go do oktaedrytów drobnoziarnistych (fine octahedrites). Stwierdzono również występowanie tetrataenitu oraz troilitu w formie nielicznych małych (2-3 mm) nodul. Wyniki badań m.in. tego meteorytu były prezentowane podczas seminarium Venovaný najnovším poznatkom o slovenských meteoritoch, które odbyło się 18 marca 2014 roku w Bratysławie.[3]

Ponieważ meteoryt nie został jeszcze zatwierdzony, zaproponowano jego tymczasową nazwę „Smolenice” (Gargulák et al. 2014).


Meteoryt został zarejestrowany w Meteoritical Bulletin Database 9 lutego 2019 roku pod nazwą Smolenice, jako meteoryt żelazny typu IVA.


Meteoryty żelazne typu IVA

O meteorytach żelaznych typu IVA (Woźniak 2021):

«

Grupa IVA

Grupa IVA – grupa o najniższej wśród meteorytów żelaznych zawartości kobaltu (Co) oraz bardzo niskiej zawartości germanu i galu (rys. 6). Zawartość niklu rzadko przekracza w nich 10% (100 ppm) (rys. 17). Wszystkie meteoryty tej grupy to oktaedryty drobnoziarniste (Of).[4] Na wykresach Ni-Ga i Ni-Ge grupa jest silnie izolowana i bardzo zwarta – wartości dla Ga i Ge są w wąskim przedziale. Zawartość galu jest w grupie IVA kilkanaście razy większa od zawartości germanu! (rys. 4) (odwrotnie niż w grupie IIF, gdzie przeważa german).

Charakterystyczny dla tej grupy jest nieznaczny wzrost szerokości belek kamacytu wraz ze wzrostem zawartości niklu (rys. 1), takiej dodatniej korelacji nie obserwuje się dla innych grup, gdzie korelacja jest ujemna! Może to sugerować, że grupa IVA składa się z dwóch podgrup pochodzących z różnych ciał macierzystych?! Na poparcie tej tezy świadczą obserwacje pewnych luk (gap) w zawartościach niklu i irydu, które mogą sugerować istnienie dwóch podgrup (rys. 15). Również modelowanie formowania się struktur Thomsona-Widmanstättena dla grupy IVA wskazują na lukę w tempie stygnięcia ciała macierzystego. Badacze skłaniają się jednak ku twierdzeniu, że sugerowany podział na dwie podgrupy to artefakt i wynika z mało reprezentatywnej liczby próbek oraz z subiektywnego i niejednoznacznego pomiaru szerokości belek kamacytu.[5] Zagadnienie otwarte. Obliczone średnie tempo stygnięcia ciała macierzystego (stopu Fe-Ni) dla tej grupy wynosi ~100-6600 stopni ma milion lat (~100-6600ºC/My). Wartość najniższe dotyczą meteorytów z grupy IVA o dużej zawartości niklu, wartości najwyższe dotyczą meteorytów tej grupy o najniższej zawartości niklu.[6] Tak duże tempo stygnięcia znajduje również swoje odzwierciedlenia w morfologii pól plessytu obserwowanych w okazach z tej grupy. Zbliżone wartości izotopów tlenu (Δ17O i δ18O) dla meteorytów grupy IVA i chondrytów zwyczajnych typu L i LL, sugerowały ich wspólne pochodzenie. Ale obecnie hipoteza ta jest odrzucana, gdyż wydaje się mało prawdopodobne by żelazo i chondryty pochodziły z tego samego ciała, które dla pierwszych było całkowicie stopione, a te drugie nie uległy znacznemu stopieniu (Scott 2020).

W składzie meteorytów grupy IVA całkowicie brak cohenitu, haxonitu, grafitu i carlsbergitu. Bardzo rzadko obserwuje się małe inkluzje krzemianów. Schreibersyt jest rzadki, a w nisko niklowych członkach grupy nieobecny. Natomiast minerał daubréelit jest bardzo obfity, i dla nisko niklowych członków, jest najczęściej liczniejszy niż troilit. Sam troilit jest popularny oraz występuje w formie nodul (Scott et al. 1975).

Opisując skład mineralny członków tej grupy trzeba pamiętać, że należą do niej również nietypowe, anomalne meteoryty SteinbachSão João Nepomuceno, które swym składem i budową przysparzają tylko „kłopotów” naukowcom! Zawierają one tak dużo krzemianów, iż należałoby je właściwie klasyfikować jako żelazno-kamienne. Jednak skład chemiczny i tekstura ich metalowych części oraz wyznaczone tempo chłodzenia ściśle odpowiadają cechom grupy IVA. Ich frakcja metaliczna ma wyraźną strukturę oktaedrytu, ale ich wtrącenia krzemianowe są zagadką. Chociaż skład izotopowy tlenu w krzemianowej fazie przypomina ten dla chondrytów zwyczajnych typu L i LL, jednak jej mineralogia jest całkowicie niechondrytowa.

W meteorycie Gibeon zaobserwowano płytki polimorficznej odmiany kwarcu trydymitu, a meteoryt Muonionalusta zawiera płytki minerału wysokociśnieniowego stiszowitu, który prawdopodobnie pierwotnie był trydymitem. W okazach grupy IVA powszechne są linie Neumanna (Scott 2020).

Grupa jest liczna, zajmuje czwarte miejsce pod względem liczebności po grupach IAB, IIABIIIAB. Najbardziej znane meteoryty tej grupy to: Gibeon[7], Muonionalusta[8], Gan Gan, Zaragoza (IVA-an) (fot. 1) oraz nieudokumentowany Kaposfüred. Większość okazów meteorytów z tej grupy ma też bardzo ładny wzór figur Thomsona-Widmanstättena. Do grupy tej należy też już wspomniany wyjątkowej urody anomalny Steinbach (IVA-an) (fot. 7).

»



Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(S) Smolenice

GEWikiClassIR-IVA.png miejsce znalezienia okazu

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki


Mapy

Słowackie mapy wojskowe (skala 1:25000) – arkusz: M-33-131-B-d (Smolenice).


Galerie


Bibliografia

  • Gargulák Milan, Ozdín Daniel, (2014), Nový slovenský meteorit „Smolenice“ – mineralogická charakteristika a klasifikácia, Esemestník. Spravodajca Slovenskej mineralogickej spoločnosti, 1, 2014, s. 21-22. Plik PDF.
  • Gargulák Milan, Ozdín Daniel, Povinec Pavel P., Strekopytov Stanislav, Jull A.J. Timothy, Sýkora Ivan, Porubčan Vladimír, Farsang Stefan, (2020), Mineralogy, geochemistry and classification of the new Smolenice iron meteorite from Slovakia, Geologica Carpathica, 71(3), 2020, s. 221-232. Plik doi.
  • Woreczko Jan, (2014), Doniesienia z Wiki. Słowacy nadrabiają zaległości, Meteoryt, 3, 2014, s. 24-25.[9] Plik PDf; plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Woźniak Marek, (2021), Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures), Acta Soc. Metheor. Polon., 12, 2021, s. 149-216 (abstrakt).[10] Plik ASMP; Książka abstraktów.

Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ rzadka grupa meteorytów żelaznych; do tej samej grupy należy węgierski meteoryt Kaposfüred
  3. ^ podczas seminarium zorganizowanego przez organizacje Slovenská mineralogická spoločnosťSlovenská astronomická spoločnosť prezentowano dane o nowych meteorytach SmoleniceUhrovec oraz najnowsze dane o meteorytach Košice, Veľké Borové (Nagy-Borové)Rumanová (zaproszenie na seminarium)
  4. ^ z wyłączeniem meteorytów Fuzzy Creek, Millarville, Smithland, które mają strukturę anomalną SA. Jest w tej grupie jeszcze meteoryt anomalny Longchang o strukturze Om. O umowności podziału na heksaedryty i oktaedryty bardzo gruboziarniste, patrz przypis w tabeli 1
  5. ^ o umowności podziału na heksaedryty i oktaedryty bardzo gruboziarniste, patrz przypis w tabeli 1
  6. ^ wykorzystanie modelowania termicznej i frakcyjnej krystalizacji, sugeruje, że żelazo z grupy IVA wykrystalizowało ze stopionego metalowego ciała o promieniu 150±50 km i płaszczu krzemianowym o grubości mniej niż 1 km. Takie „nagie” jądro mogło powstać w wyniku zderzeń i w ich wyniku ucieczki materii płaszcza
  7. ^ meteoryt żelazny Gibeon, znalezisko z 1836 roku w Namibii; typ IVA, TKW 26 ton; patrz → Rinne (1910)
  8. ^ meteoryt żelazny Muonionalusta, znalezisko z 1906 roku w Szwecji; typ IVA, TKW 230 kg
  9. ^ o meteorytach Smolenice i Uhrovec
  10. ^ więcej → woreczko.pl – Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures)

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Osobiste