PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Ratyn (Ratyń)

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(Lokalizacja)
m (Co naprawdę było w Kaliszaninie?)
 
(Nie pokazano 140 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
__NOTOC__
__NOTOC__
 +
{{VerifyLevel |level=1i}}
 +
== „Twardy jak szkło” ==
{{InfoboxMeteorite
{{InfoboxMeteorite
  | nazwa = Ratyn (Ratyń)
  | nazwa = Ratyn (Ratyń)
 +
| grafika = Ratyń_(Gazeta_Warszawska_201_1880)_eBUW.jpg
 +
| opis = ''Gazeta Warszawska'', '''201''' (10 września 1880), s. 3 (źródło: eBUW) → więcej [[Ratyń/Czasopisma]]
  | klasa = Spadek (zaginiony)
  | klasa = Spadek (zaginiony)
 +
| mbclass = fall
  | metbull = 22398
  | metbull = 22398
  | lokalizacja = wieś Ratyń koło Konina, Polska
  | lokalizacja = wieś Ratyń koło Konina, Polska
-
  | położenie = 52°12'N 17°59'E
+
  | położenie = 52°12'N, 17°59'E
-
  | data = 24 sierpnia 1880 r., 14:00-15:00
+
  | data = 24 ([[Ratyn_(Ratyń)#12 sierpnia, ale „którego”?|12?]]) sierpnia 1880 r., 14:00-15:00
-
  | typ = meteoryt kamienny niesklasyfikowany (stone-uncl)
+
  | typ = meteoryt kamienny niesklasyfikowany <br />(stone-uncl)
  | masa = 910 g
  | masa = 910 g
  | liczba = jeden okaz
  | liczba = jeden okaz
 +
| cechy = prawdopodobnie achondryt (wg&nbsp;opisu: ''„twardy jak szkło”, podobny do „skrystalizowanej soli”'')
  | synonimy = wg NHM Cat: '''Ratun'''; polska nazwa '''Ratyń'''
  | synonimy = wg NHM Cat: '''Ratun'''; polska nazwa '''Ratyń'''
}}
}}
 +
Meteoryt, który, według Meteoritical Bulletin, spadł 24 sierpnia 1880 roku we wsi Ratyń, ok. 13 km od Konina zaginął. '''Być może jednak spadek miał miejsce 12 sierpnia? (wniosek z analizy doniesień prasowych → [[Ratyn_(Ratyń)#12 sierpnia, ale „którego”?|patrz dalej]])'''.
-
;Meteoryt zaginony.
 
-
Spadek 24 sierpnia 1880 roku we wsi Ratyń, ok. 13 km od Konina.
+
We wsi Ratyń pod Koninem 24 [[Ratyn_(Ratyń)#12 sierpnia, ale „którego”?|'''(12?)''']] sierpnia 1880 roku pomiędzy godz. 14 a&nbsp;15, pośród ludzi koszących łąkę, spadł kilogramowy kamień po czym zarył się w ziemi. Spadkowi towarzyszył huk i szum. Świadkowie zostali „owiani gorącym jak żar wiatrem, który chwilowo zatamował im oddech”. Meteoryt oddano wójtowi gminy Golina o nazwisku Johne. Według świadków meteoryt miał kształt nieforemny, był „twardy jak szkło” i&nbsp;podobny do „skrystalizowanej soli”<ref>istnieje podejrzenie, że mógł być to [[Tektyty|tektyt]] albo jakiś achondryt: eukryt lub szergotyt?! Manecki (2013) sugeruje, że mógł być to meteoryt księżycowy?!</ref>. Z&nbsp;opisu trudno wywnioskować, jaki miał skład. Wyglądał, jakby był częścią większej całości, ale nie znaleziono innych kamieni. Domniemane kamienie z&nbsp;tego spadku badał Julian Siemaszko<ref name="Siemaszko 1891">Siemaszko (1886), (1891)</ref>, ale okazały się one pseudometeorytami. Spadek nie zainteresował naukowców. Los okazu nie jest znany.
 +
Staraniami [[Bibliografia/Pokrzywnicki Jerzy|Jerzego Pokrzywnickiego]], meteoryt Ratyń został zgłoszony do międzynarodowego rejestru meteorytów Meteoritical Bulletin ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/docs/mb08.pdf nr 8]) i&nbsp;otrzymał oficjalną nazwę '''Ratyn'''.
-
== Opis ==
 
-
;wg PSM
+
----
-
:RATYŃ - spadł 24 sierpnia 1880r. między godz. 14 a 15 we wsi Ratyń w pobliżu Konina. Ważył około 1 kg, spadkowi towarzyszył huk i szum. Spadł pośród ludzi koszących łąkę, którzy poczuli podmuch ciepłego powietrza. Okaz został wydobyty z ziemi i przekazany miejscowemu wójtowi. Według świadków miał kształt nieforemny, był twardy i podobny do skrystalizowanej soli. Los okazu nie jest znany, w żadnym ze zbiorów w Polsce nie stwierdzono jego istnienia i należy go uznać za zaginiony. - "Meteoryty Polski" J.Pokrzywnicki.
+
-
;wg WYSTAWY
+
=== Być może był to achondryt? ===
-
:We wsi Ratyń pod Koninem spadł kilogramowy kamień po czym zarył się w ziemi. Zjawisko obserwowali kosiarze. Zostali oni „owiani gorącym jak żar wiatrem, który chwilowo zatamował im oddech”. Meteoryt oddano wójtowi. Według świadków miał kształt nieforemny, był twardy i podobny do skrystalizowanej soli. Z opisu trudno wywnioskować, jaki miał skład. Wyglądał, jakby był częścią większej całości, ale nie znaleziono innych kamieni. Spadek nie zainteresował naukowców. Los okazu nie jest znany.
+
 
 +
Nietypowy wygląd meteorytu – wg opisów '''''„twardy jak szkło”, podobny do „skrystalizowanej soli”''''' – może sugerować, że nie był to chondryt zwyczajny, ale achondryt. Podobne wnioski wyciągnął Pokrzywnicki w opisie tego meteorytu (Pokrzywnicki 1955) (''wyróżnienia w&nbsp;tekście pochodzą od [[Redakcja|Redakcji]] {{SITENAME}}''):  
 +
 
 +
 
 +
{{PJQuote-begin |align=left |max-width=1000px|source=Pokrzywnicki (1955)}}
 +
{{Wielokropek}} Datę 24 sierpnia podaje natomiast Siemaszko<ref name="Siemaszko 1891"></ref><ref name="Siemaszko"></ref>, który w&nbsp;swych katalogach używa nowego stylu i&nbsp;badał spadek w&nbsp;czasie swego pobytu w&nbsp;Warszawie, prawdopodobnie w&nbsp;1885&nbsp;r.
 +
 
 +
Zbieracz ten zainteresował się bardzo spadkiem w Ratyniu i w czasie swej podróży po Europie {{Wielokropek}} odwiedził również Warszawę i spadek ten badał starając się uzyskać z&nbsp;niego jakiś odłamek do zbiorów. {{Wielokropek}} Na prośbę Siemaszki na teren spadku udał się ob. Gołkowski z&nbsp;Warszawy i&nbsp;badał go starannie w&nbsp;towarzystwie świadków spadku, lecz żadnych okazów meteorytu nie znalazł. Teren spadku był podziurawiony pełnymi wody otworami, z&nbsp;których wydobywano glinę do cegielni.
 +
 
 +
Wprawdzie dostarczono Siemaszce jakiś okaz, który wykazywał, dzięki swej czarnej otoczce i&nbsp;cząstkom metalicznym, duże podobieństwo do meteorytu, jednak Siemaszko uznał go za pseudometeoryt – '''okaz diabazu o&nbsp;budowie ofitowej'''<ref name="struktura ofitowa"></ref>, który leżał przez czas dłuższy w&nbsp;wodzie lub wilgotnej ziemi. Labrador rozłożył się w&nbsp;nim, a&nbsp;piroksen pozostał prawie nienaruszony. Zresztą można zauważyć, że budowę ofitową i&nbsp;'''duże podobieństwo do gabro-diabazów wykazują niektóre odmiany meteorytów kamiennych – bogate w&nbsp;wapń achondryty: eukryty i&nbsp;szergotyty'''<ref name="szergotyt">'''szergotyt''' (ang. ''shergottite'') – typ meteorytów pochodzących z Marsa; → patrz [http://www.imca.cc/mars/martian-meteorites.htm Martian Meteorites]</ref>. Tak więc odróżnienie ich od skał ziemskich nasuwa nawet biegłym fachowcom duże trudności. Czy w danym przypadku Siemaszko nie pomylił się (w&nbsp;co należałoby raczej wątpić), pozostanie na zawsze nierozstrzygnięte.&nbsp;{{Wielokropek}}
 +
{{PJQuote-end}}
 +
 
 +
Analizując opis meteorytu Manecki (2013) zasugerował, że być może meteoryt Ratyń był fragmentem skały anortozytowej – czyli mieliśmy do czynienia ze spadkiem meteorytu księżycowego?!
 +
 
 +
 
 +
----
=== Opis wg Pokrzywnickiego (1964) ===
=== Opis wg Pokrzywnickiego (1964) ===
 +
:(''zgodnie z oryginałem'')
-
:(...)
+
{{PJQuote-begin |align=left |max-width=1000px|source=Pokrzywnicki (1964)}}
-
:12. METEORYT RATYŃ
+
12. METEORYT RATYŃ
-
:W. m.s.: φ = 52°12’ – λ = 17°59’
+
W. m.s.: φ = 52°12’ – λ = 17°59’
-
:Dnia 24 sierpnia 1880 r. między godz 14 a 15 spadł we wsi Ratyń gmina Golina, pow. konińskiego (około 13 km od Konina w Kaliskiem) meteoryt o wadze ponad 2 funty (tj. około 1 kg), przy czym zarył się w ziemi na głębokość Ľ łokcia. Spadkowi towarzyszył huk lub „szum okropny”. Meteoryt spadł pośród koszących w tym czasie łąkę (czy też pole wyki) kilkunastu (dwunastu?) kosiarzy, którzy zostali przy tym owiani „gorącym jak żar wiatrem, który chwilowo zatamował im oddech”. „Za szczęście poczytywać należy – jak pisał Kuryer Codzienny – że aerolit spadając pomiędzy kosiarzy żadnego z nich nie zranił”<sup>1</sup>. Jak podawały czasopisma, spadek musiał mieć miejsce w czasie „nadzwyczajnej ulewy”, a według innych wersji „gwałtownej burzy”, co wydaje się mało prawdopodobne, ponieważ wówczas kosiarze nie byliby na polu i meteoryt nie mógł spaść „pomiędzy” nich.
+
Dnia 24 sierpnia 1880 r. między godz 14 a 15 spadł we wsi Ratyń gmina Golina, pow. konińskiego (około 13&nbsp;km od Konina w&nbsp;Kaliskiem) meteoryt o wadze ponad 2&nbsp;funty (tj. około 1&nbsp;kg), przy czym zarył się w&nbsp;ziemi na głębokość łokcia<ref>[[Ratyń/Czasopisma|w&nbsp;doniesieniach prasowych]] jest podana głębokość '''ćwierć łokcia!'''</ref>. Spadkowi towarzyszył huk lub „szum okropny”. Meteoryt spadł pośród koszących w&nbsp;tym czasie łąkę (czy też pole wyki) kilkunastu (dwunastu?) kosiarzy, którzy zostali przy tym owiani „gorącym jak żar wiatrem, który chwilowo zatamował im oddech”. „Za szczęście poczytywać należy – jak pisał Kuryer Codzienny – że aerolit spadając pomiędzy kosiarzy żadnego z&nbsp;nich nie zranił”<sup>1</sup>. Jak podawały czasopisma, spadek musiał mieć miejsce w&nbsp;czasie „nadzwyczajnej ulewy”, a&nbsp;według innych wersji „gwałtownej burzy”, co wydaje się mało prawdopodobne, ponieważ wówczas kosiarze nie byliby na polu i&nbsp;meteoryt nie mógł spaść „pomiędzy” nich.
-
:Wersja o spadku podczas burzy czy ulewy mogła łatwo powstać, gdyż w tym czasie szalały istotnie nad Polską gwałtowne burze, które wyrządziły nawet wiele szkód. Najprawdopodobniej jednak „burza” była figuratywnym określeniem zjawisk takich jak „huk” („słychać było głośny huk”). powiew itp., towarzyszący spadkowi. O podobnej „burzy” była już mowa przy opisie met. [[Białystok]]. Należy wreszcie zauważyć, że niektóre źródła podawały, że meteoryt spadł podczas „gwałtownej burzy”, gdy inne mówią tylko o gwałtownej ulewie.
+
Wersja o spadku podczas burzy czy ulewy mogła łatwo powstać, gdyż w tym czasie szalały istotnie nad Polską gwałtowne burze, które wyrządziły nawet wiele szkód. Najprawdopodobniej jednak „burza” była figuratywnym określeniem zjawisk takich jak „huk” („słychać było głośny huk”). powiew itp., towarzyszący spadkowi. O&nbsp;podobnej „burzy” była już mowa przy opisie met. [[Białystok]]. Należy wreszcie zauważyć, że niektóre źródła podawały, że meteoryt spadł podczas „gwałtownej burzy”, gdy inne mówią tylko o&nbsp;gwałtownej ulewie.
-
:Meteoryt został wydobyty i dostał się do rąk wójta gminy Golina o nazwisku Johne. Miał być kształtu nieforemnego, „twardy jak szkło”, podobny do „skrystalizowanej soli”. Z tego opisu trudno zdać sobie sprawę z jego składu. Być może, był to aerolit o lśniącej otoczce opalenizny. „Stanowił on widocznie – jak pisano – część większej całości”.
+
Meteoryt został wydobyty i&nbsp;dostał się do rąk wójta gminy Golina o&nbsp;nazwisku Johne. Miał być kształtu nieforemnego, „twardy jak szkło”, podobny do „skrystalizowanej soli”. Z&nbsp;tego opisu trudno zdać sobie sprawę z&nbsp;jego składu. Być może, był to aerolit o&nbsp;lśniącej otoczce opalenizny. „Stanowił on widocznie – jak pisano – część większej całości”.
-
:Los okazu nie jest znany. W żadnym ze zbiorów w Polsce nie stwierdzono jego istnienia. Nic o nim również nie wspominają znane mi katalogi zbiorów zagranicznych. Należy go zaliczyć do zaginionych.
+
Los okazu nie jest znany. W&nbsp;żadnym ze zbiorów w Polsce nie stwierdzono jego istnienia. Nic o&nbsp;nim również nie wspominają znane mi katalogi zbiorów zagranicznych. Należy go zaliczyć do zaginionych.
-
:Czy oprócz opisanego nie spadły jednocześnie jeszcze jakieś inne odłamy – nie wiemy. Wydaje się w każdym razie, że spadek nie zainteresował polskich naukowców, ponieważ nie znalazłem żadnych śladów w odpowiedniej literaturze fachowej. Jak się zdaje, pierwszą wzmiankę w literaturze zagranicznej o spadku w Ratyniu zamieścił Julian Siemaszko<ref name=”Siemaszko”>Julian Iwanowicz Siemaszko (Юлиан Иванович Симашко; Julian Ivanovich Simashko, Julion do Siemaschko) (1821–1893) właściciel największej w Europie prywatnej kolekcji meteorytów w XIX wieku (Coll. de Météorites de Jul. de Siemaszko), autor katalogów popularyzujących wiedzę o meteorytach. Jest uważany za Rosjanina ponieważ mieszkał w St. Petersburgu, gdzie był wysokim rangą urzędnikiem w ministerstwie oświaty, a większość swoich publikacji z zoologii i entomologii pisał po rosyjsku (jednak na etykietkach dołączonych do okazów ze swojej kolekcji, nazwisko Siemaszko pisał po polsku!).</ref> w katalogu swej kolekcji (1885) stwierdzając, że spadek miał istotnie miejsce i że datą spadku był dzień 24 sierpnia nowego stylu.
+
Czy oprócz opisanego nie spadły jednocześnie jeszcze jakieś inne odłamy – nie wiemy. Wydaje się w&nbsp;każdym razie, że spadek nie zainteresował polskich naukowców, ponieważ nie znalazłem żadnych śladów w&nbsp;odpowiedniej literaturze fachowej. Jak się zdaje, pierwszą wzmiankę w&nbsp;literaturze zagranicznej o&nbsp;spadku w&nbsp;Ratyniu zamieścił Julian Siemaszko<ref name="Siemaszko 1891"></ref><ref name="Siemaszko">patrz → [[Bibliografia/Siemaszko Julian Iwanowicz|Siemaszko Julian Iwanowicz]]</ref> w&nbsp;katalogu swej kolekcji (1885) stwierdzając, że spadek miał istotnie miejsce i&nbsp;że datą spadku był dzień 24&nbsp;sierpnia nowego stylu.
-
:Pierwszą wzmiankę o spadku ze wszystkimi szczegółami znajdujemy w warszawskiej prasie codziennej pod datą 25 sierpnia starego stylu 1880 r. (6 września nowego stylu), gdzie wprawdzie datę spadku podano na 12 sierpnia, jednak sądzić należy, że data ta była starego stylu, chociaż w Królestwie Polskim używano również i nowego stylu. Gdyby 12 VIII miało być nowego stylu, to datę spadku musielibyśmy cofnąć o 12 dni, tj. na dzień 31 lipca starego stylu. Trudno przypuszczać jednak, aby prasa warszawska podawała daną wiadomość z trzytygodniowym z górą opóźnieniem. Zauważmy wreszcie, że Słownik Geograficzny z 1888 r. (t. IX, s. 546) podaje datę spadku 12 sierpnia bez oznaczenia stylu.
+
Pierwszą wzmiankę o spadku ze wszystkimi szczegółami znajdujemy {{Txt2Img|Ratyń_(Kurjer_Warszawski_199_1880)_WBC.jpg|w warszawskiej prasie codziennej}} pod datą 25&nbsp;sierpnia starego stylu 1880&nbsp;r. (6&nbsp;września nowego stylu), gdzie wprawdzie datę spadku podano na 12&nbsp;sierpnia, jednak sądzić należy, że data ta była starego stylu, chociaż w&nbsp;Królestwie Polskim używano również i nowego stylu. Gdyby 12&nbsp;VIII miało być nowego stylu, to datę spadku musielibyśmy cofnąć o&nbsp;12&nbsp;dni, tj. na dzień 31&nbsp;lipca starego stylu. Trudno przypuszczać jednak, aby prasa warszawska podawała daną wiadomość z&nbsp;trzytygodniowym z&nbsp;górą opóźnieniem. Zauważmy wreszcie, że Słownik Geograficzny z&nbsp;1888&nbsp;r. (t.&nbsp;IX, s.&nbsp;546)<ref name="Chlebowski 1888"></ref> podaje datę spadku 12&nbsp;sierpnia bez oznaczenia stylu.
-
:Należy wreszcie wspomnieć, że J. Siemaszko w czasie swych podróży w sprawie zakupu i wymiany meteorytów dla swej kolekcji, odwiedził w 1885 r. Warszawę (prawdopodobnie także w tym samym roku odwiedził on i Kraków) i badał spadek w Ratyniu. Według niego spadek miał mieć miejsce 24. VIII nowego stylu, był obserwowany przez kilka osób i „dobrze opisany”. Na jego prośbę niejaki Gołkowski z Warszawy udał się na teren spadku i w towarzystwie świadków spadku zbadał starannie teren, lecz meteorytów nie znalazł. Teren spadku był podziurawiony dołami pełnymi wody, z których wydobywano glinę dla cegielni. Nadmienić należy, że dostarczono Siemaszce jakiś odłam, który dzięki swej czarnej otoczce i cząstkom metalicznym wykazywał duże podobieństwo do meteorytów. Okaz ten został przez Siemaszkę uznany za pseudometeoryt – odłamek skały diabazowej o budowie ofitowej<ref>struktura ofitowa (diabazowa) → patrz [http://oen.dydaktyka.agh.edu.pl/dydaktyka/inzynieria_srodowiska/c_petrografia/plutoniczne.html Notatki z petrografii]</ref>, który musiał leżeć przez czas dłuższy w wilgotnej ziemi.
+
Należy wreszcie wspomnieć, że J.&nbsp;Siemaszko w czasie swych podróży w sprawie zakupu i&nbsp;wymiany meteorytów dla swej kolekcji, odwiedził w&nbsp;1885&nbsp;r. Warszawę (prawdopodobnie także w&nbsp;tym samym roku odwiedził on i&nbsp;Kraków) i&nbsp;badał spadek w&nbsp;Ratyniu. Według niego spadek miał mieć miejsce 24.&nbsp;VIII nowego stylu, był obserwowany przez kilka osób i&nbsp;„dobrze opisany”. Na jego prośbę niejaki Gołkowski z&nbsp;Warszawy udał się na teren spadku i&nbsp;w&nbsp;towarzystwie świadków spadku zbadał starannie teren, lecz meteorytów nie znalazł. Teren spadku był podziurawiony dołami pełnymi wody, z&nbsp;których wydobywano glinę dla cegielni. Nadmienić należy, że dostarczono Siemaszce jakiś odłam, który dzięki swej czarnej otoczce i&nbsp;cząstkom metalicznym wykazywał duże podobieństwo do meteorytów. Okaz ten został przez Siemaszkę uznany za pseudometeoryt<ref name="Siemaszko 1891"></ref> – odłamek skały diabazowej o&nbsp;budowie ofitowej<ref name="struktura ofitowa">'''struktura ofitowa (diabazowa)''' – (za Wikipedią: Struktura skały) występuje w&nbsp;skale, która składa się z&nbsp;wydłużonych kryształów plagioklazu o&nbsp;różnym położeniu, natomiast przestrzeń między nimi wypełniają ksenomorficzne ziarna piroksenu. Na przełamie skały widoczne są jasne listewki plagioklazu, które układają się w&nbsp;trójkątne zarysy, obejmujące ciemne ziarna piroksenu. Struktura ta jest charakterystyczna dla skały gabro (→ patrz również [http://oen.dydaktyka.agh.edu.pl/dydaktyka/inzynieria_srodowiska/c_petrografia/plutoniczne.html Notatki z&nbsp;petrografii])</ref>, który musiał leżeć przez czas dłuższy w&nbsp;wilgotnej ziemi.
[[Grafika:Ratyn_(MetBull_nr_8).jpg|200px|thumb|Strona z [http://meteoriticalsociety.org/simple_template.cfm?code=pub_bulletin Meteoritical Bulletin] ze zgłoszeniem meteorytu Ratyń]]
[[Grafika:Ratyn_(MetBull_nr_8).jpg|200px|thumb|Strona z [http://meteoriticalsociety.org/simple_template.cfm?code=pub_bulletin Meteoritical Bulletin] ze zgłoszeniem meteorytu Ratyń]]
-
:Ostatnio w wyniku prac autora (1955a, b, 1956) meteoryt Ratyń pod zniekształconą nieco nazwą „Ratun” umieszczony został w Biuletynie (nr 8, z kwietnia 1958 r. Stałej Komisji Meteorytowej Międzynarodowego Kongresu Geologicznego<sup>2</sup>.<ref>periodyk [http://meteoriticalsociety.org/simple_template.cfm?code=pub_bulletin Meteoritical Bulletin] nr 8, 1958, plik [http://www.lpi.usra.edu/meteor/docs/mb08.pdf PDF ]</ref>
+
Ostatnio w wyniku prac autora (1955a, b, 1956) meteoryt Ratyń pod zniekształconą nieco nazwą „Ratun” umieszczony został w Biuletynie (nr&nbsp;8, z&nbsp;kwietnia 1958&nbsp;r.) Stałej Komisji Meteorytowej Międzynarodowego Kongresu Geologicznego<sup>2</sup>.<ref>periodyk [http://meteoriticalsociety.org/simple_template.cfm?code=pub_bulletin Meteoritical Bulletin] nr&nbsp;8, 1958; plik [http://www.lpi.usra.edu/meteor/docs/mb08.pdf PDF]</ref>
-
::P r z y p i s y
+
:{{Sparse-b}}Przypisy{{Sparse-e}}
-
::<sup>1</sup> Czasopisma polskie, z których zostały zaczerpnięte wiadomości o tym meteorycie powołują się głównie na czasopismo „Kaliszanin”. Jednak moje poszukiwania sierpniowych numerów z 1880 r. tego czasopisma nie dały pozytywnych wyników. Nie znalazłem ich nawet w samym Kaliszu.
+
:<sup>1</sup> Czasopisma polskie, z których zostały zaczerpnięte wiadomości o&nbsp;tym meteorycie powołują się głównie na czasopismo „Kaliszanin”. Jednak moje poszukiwania sierpniowych numerów z&nbsp;1880 r. tego czasopisma nie dały pozytywnych wyników. Nie znalazłem ich nawet w&nbsp;samym Kaliszu.<ref name ="Kaliszanin">kompletny zbiór egzemplarzy czasopisma ''Kaliszanin'', tzw. egzemplarze cenzorskie, znajduje się w&nbsp;Bibliotece Narodowej w Petersburgu ([http://www.nlr.ru/ Российская национальная библиотека]). W&nbsp;zbiorach [http://www.mbp.info.kalisz.pl/ Miejskiej Biblioteki Publicznej] w&nbsp;Kaliszu i&nbsp;[http://www.muzeum.kalisz.pl/ Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej] znajdują się niekompletne roczniki wśród których nie ma tych traktujących o&nbsp;spadku w&nbsp;Ratyniu (na podstawie informacji otrzymanej z&nbsp;tych placówek)</ref><ref name="EDD NLR"></ref>
-
::<sup>2</sup> Literatura źródłowa: Gazeta Polska nr 201 z 10 IX 1880 r.; Gazeta Warszawska nr 201 z 10 IX 1880 r.; Gazeta Kielecka nr 72 z 31 VIII (12 IX) 1880 r.; Kaliszanin – sierpień 1880 r.; Kuryer Codzienny nr 199 z 6 IX 1880 r.; Kuryer Warszawski nr 199 z 25 VIII (6 IX) 1880 r.; Warszawskij Dniewnik z 1 IX 1880 r., nr 186; Wiek nr 200 z 28 VIII 1880 r.; Kuryer Poznański. Dodatek do nr 214 z 18 IX 1880 r
+
:<sup>2</sup> {{sparse-b}}Literatura źródłowa{{sparse-e}}: {{Txt2Img|Ratyn_(Gazeta_Polska_201_1880).jpg|Gazeta Polska nr&nbsp;201}} z&nbsp;10 IX 1880&nbsp;r.; {{Txt2Img|Ratyń_(Gazeta_Warszawska_201_1880)_eBUW.jpg|Gazeta Warszawska nr&nbsp;201}} z&nbsp;10 IX 1880&nbsp;r.; {{Txt2Img|Ratyń_(Gazeta_Kielecka_72_1880)_SBC.jpg|Gazeta Kielecka nr&nbsp;72}} z&nbsp;31 VIII (12&nbsp;IX) 1880&nbsp;r.; [[Ratyń/Czasopisma|Kaliszanin]] – sierpień 1880 r.<ref name ="Kaliszanin"></ref>; Kuryer Codzienny nr&nbsp;199 z&nbsp;6 IX 1880&nbsp;r.; {{Txt2Img|Ratyń_(Kurjer_Warszawski_199_1880)_WBC.jpg|Kuryer Warszawski nr&nbsp;199}} z&nbsp;25 VIII (6&nbsp;IX) 1880&nbsp;r.; Warszawskij Dniewnik z&nbsp;1 IX 1880&nbsp;r., nr&nbsp;186; {{Txt2Img|Ratyn_(Wiek_200_1880).jpg|Wiek nr&nbsp;200}} z&nbsp;28 VIII 1880&nbsp;r.; {{Txt2Img|Ratyń_(Kuryer_Poznański_214_1880)_eBUW.jpg|Kuryer Poznański. Dodatek do nr&nbsp;214}} z&nbsp;18 IX 1880&nbsp;r
-
:(...)
+
 
 +
{{PJQuote-end}}
 +
 
 +
=== Co naprawdę było w ''Kaliszaninie''? ===
 +
 
 +
Udało się dotrzeć do egzemplarzy ''Kaliszanina'' z sierpnia/września 1880 roku<ref name="EDD NLR">skontaktowaliśmy się z&nbsp;oddziałem Electronic Document Delivery Service Biblioteki Narodowej w&nbsp;Petersburgu i&nbsp;udało się [[Redakcja|Redakcji]] otrzymać skany wszystkich sierpniowych (wg starego stylu) numerów ''Kaliszanina''; szczególne podziękowania Маженштейн Наталья Феликсовна z&nbsp;ЭДД РНБ</ref>. Ale niefortunnie dla historii meteorytu Ratyń, nie ma w&nbsp;zamieszczonym tam doniesieniu żadnych nowych informacji, które mogłyby wnieść nowe fakty dotyczące tego spadku.
 +
 
 +
[[Grafika:Ratyń_(doniesienie_Kaliszanin_70_1880).jpg|right|200px|thumb|''Kaliszanin'', nr&nbsp;'''70''' (źródło:&nbsp;[[W&W]])]]
 +
{{AQuote-begin |max-width=480px}}
 +
=  W dniu 12 sierpnia, pomiędzy godziną drugą a&nbsp;trzecią po południu, we wsi Ratyniu, gminy Golina, w&nbsp;powiecie konińskim, w&nbsp;czasie nadzwyczajnej ulewy spadł aerolit, ważący przeszło dwa funty (widocznie cząstka całości), kształtu nieforemnego, twardy jak szkło, imitujący massę skrystalizowanej soli. W&nbsp;czasie spadania meteoru powstał szum okropny, a&nbsp;ludzie, w&nbsp;liczbie 12-tu koszących wykę w&nbsp;owej chwili, owiani byli wiatrem tak gorącym, że ten chwilowo zatamował im oddech. Za szczęście poczytać należy, że aerolit spadając między kosiarzy, żadnego nie zranił, a&nbsp;tylko zarył się w&nbsp;głąb ziemi na ćwierć łokci.
 +
 
 +
Meteor znajduje się u wójta gminy Golina, p.&nbsp;Johne.
 +
{{AQuote-end}}
 +
 
 +
[[Ratyń/Czasopisma|Pozostałe gazety]] tylko powieliły niemal dosłownie tę wiadomość. Jak widać technika ctrl-c/ctrl-v już w&nbsp;XIX&nbsp;wieku miała swoich zwolenników (inaczej niż w&nbsp;doniesieniach prasowych o&nbsp;spadku meteorytu w&nbsp;[[Klepacze|Klepaczu]], gdzie każda z&nbsp;redakcji podawała skrajnie różne brzmienia nazw miejscowości).
 +
 
 +
==== 12 sierpnia, ale „którego”? ====
 +
 
 +
Trudno obecnie jednoznacznie rozstrzygnąć, jakim stylem dat posługiwała się redakcja ''Kaliszanina''. W główce gazety mamy daty w&nbsp;starym i nowym stylu.
 +
[[Grafika:Ratyń_(tytuł_Kaliszanin_70_1880).jpg|center|thumb|200px|„''Kalisz dnia 22&nbsp;Sierpnia (3&nbsp;Września) 1880&nbsp;r.''”]]
 +
Zatem w jakim stylu jest data '''''12 sierpnia'''''<ref name="Chlebowski data">datę spadku '''12 sierpnia''' podaje również Chlebowski w&nbsp;swoim ''Słowniku{{Kropek}}'' (1888)</ref> w&nbsp;doniesieniu? Analizując treść innych artykułów można zauważyć, że redakcja ''Kaliszanina'' podając daty posługiwała się nowym stylem, natomiast gdy podawała datę w&nbsp;starym stylu, to w&nbsp;nawiasie zamieszczała ją w&nbsp;stylu nowym. Tę konwencję stosowano konsekwentnie. Na przykład na drugiej stronie (nr&nbsp;'''70''', s.&nbsp;292, 3&nbsp;września/22&nbsp;sierpnia wg starego stylu)<ref name="styl daty">użyto zapisu: ''nowy styl (gregoriański)/stary styl (juliański)''</ref> mamy dwie sąsiadujące notki o&nbsp;brzmieniu (''wszystkie cytaty w&nbsp;oryginalnym brzmieniu'')):
 +
 
 +
:'''(1)''' = Dnia 9 b. m. jako w czwartek po Narodzeniu N.&nbsp;M. Panny przypada jarmark w&nbsp;osadzie Opatówku, gubernji kaliskiej.
 +
 
 +
:'''(2)''' = Ciągnienie 2-ej klassy 135 loterji klassycznej, odbędzie się tylko w jednym dniu, to jest 28&nbsp;sierpnia (9&nbsp;września) r.&nbsp;b.
 +
 
 +
W notce pierwszej '''(1)''' posłużono się datą wg nowego stylu (rzeczywiście wymieniony czwartek wypada 9&nbsp;IX nowego stylu (28&nbsp;VIII stylu starego)). Natomiast w&nbsp;notce '''(2)''' już data podana jest wg stylu starego, ale w&nbsp;nawiasie podano kiedy to jest wg stylu nowego.
 +
 
 +
Konwencję tę możemy dostrzec również w innych numerach (patrz → [[Ratyń/Czasopisma]]). W&nbsp;numerze '''72''' (10 września/29 sierpnia)<ref name="styl daty"></ref> mamy:
 +
 
 +
:'''(3)''' = W d. 12 b. m. t. j. w przyszłą niedzielę [''(red.) 12&nbsp;IX wg nowego stylu to rzeczywiście niedziela, a&nbsp;wg stylu starego to wtorek''] o&nbsp;godzinie 6-tj z&nbsp;rana odbędzie się próba miejscowej ochotniczej straży ogniowej.
 +
 
 +
:'''(4)''' Na dzień 31 sierpnia (12 września) zapowiedziany jest koncert amatorski na cele dobroczynne (jak głoszą afisze),&nbsp;{{Wielokropek}}
 +
 
 +
Tu '''(3)''' również zgadza się dzień tygodnia. A zapowiadany uroczysty koncert z&nbsp;'''(4)''' wypada w&nbsp;niedzielę, czyli w dzień wolny od pracy co wydaje się logiczne? Taka konwencja zapisu daty jest stosowana konsekwentnie w&nbsp;całej gazecie, tam gdzie można to zweryfikować pośrednio redakcja ''Kaliszanina'' stosuje daty nowego stylu.
 +
 
 +
Warto jeszcze przytoczyć kilka przykładów konsekwentnego zapisu dat, w&nbsp;których styl daty można zweryfikować.
 +
: nr '''61''' ''Kaliszanina'':
 +
:* {{Wielokropek}} i spożytkować pozostałe w zapasie fajerwerki i przybory iluminacyjne, komitet postanowił w&nbsp;przyszłą niedzielę, t.&nbsp;j. w&nbsp;d.&nbsp;8 b.&nbsp;m. o&nbsp;godz.&nbsp;9 wieczorem spalić wielki fajerwerk w&nbsp;parku.&nbsp;{{Wielokropek}}
 +
 
 +
: nr '''69''':
 +
:* {{Wielokropek}} W czwartek dnia 28 sierpnia (9 września) r.&nbsp;b w&nbsp;świeżo odnowionym teatrze&nbsp;{{Wielokropek}}
 +
:* {{Wielokropek}} Korrespondencja Kaliszanina. ''Ozorków, 25 sierpnia 1880&nbsp;r.'' {{Wielokropek}}&nbsp;Że nas tutaj w ogóle nie szczególnie protegują tak niemcy jak i&nbsp;żydzi, najlepszym dowodem może służyć poniedziałkowy (23&nbsp;b.&nbsp;m.) koncert p.&nbsp;Karola Melcera,&nbsp;{{Wielokropek}}
 +
 
 +
: nr '''70''':
 +
:* {{Wielokropek}} Istniejąca od niedawnego czasu w mieście naszem szkoła przygotowawcza {{Wielokropek}} W&nbsp;ogłoszeniu donoszącem o&nbsp;rozpoczęciu wykładów z&nbsp;dniem 30&nbsp;z.&nbsp;m., czytamy iż&nbsp;{{Wielokropek}}
 +
 
 +
 
 +
Czyli można na tej podstawie wyciągnąć wniosek, że jeśli w doniesieniu o spadku meteorytu podano datę ''12 sierpnia'', bez dodatkowej uwagi w&nbsp;nawiasie, to data ta jest według nowego stylu. '''Czyżby spadek meteorytu Ratyń miał miejsce 12&nbsp;sierpnia 1880&nbsp;roku<ref name="Chlebowski data"></ref>, a&nbsp;nie jak podaje Pokrzywnicki 24&nbsp;sierpnia?'''
 +
 
 +
 
 +
Datę spadku '''12 sierpnia''' podaje również Chlebowski w&nbsp;swoim ''Słowniku{{Kropek}}'' (1888)!
 +
 
 +
{{Sparse-b}}Uwaga{{Sparse-e}}: Warto zwrócić również uwagę na podawaną w innych doniesieniach prasowych datę spadku! (patrz → [[Ratyń/Czasopisma]])
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
-
=== Lokalizacja ===
+
== Źródła ==
-
<div class="GooglePlace">
+
Siemaszko (1886, {{Txt2Img|Ratyn_(Siemaszko_1886).jpg|s. 8}}) (''pisownia oryginalna''){{OCR-mistake|}}:
-
<div class="GooglePlaceMap">
+
{{AQuote-begin |max-width=800px}}
-
<googlemap lat="52.200000" lon="17.983330" zoom="12" width="400" height="300" type="map" controls="medium" scale="yes" units="meters" selector="yes">
+
Le N° 231, dé mon catalogue du mois de mai de cette année, est effacé. La chute de Ratyn a été observée par plusieurs personnes. Elle a été bien décrite, mais on n'a pas trouvé de météorites. A&nbsp;ma prière M.&nbsp;Golkowsky, de Varsovie, a&nbsp;très soigneusement exploré l'endroit ou la pierre est tombée le 24 août 1880, accompagné par les personnes qui ont été témoins de la chute, mais comme cet endroit est rempli de fosses dont on a&nbsp;extrait l'argile pour fabriquer des briques, les fosses se trouvent remplies d'eau.
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+
 
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Ratyn.kml
+
On n'a pas réussi à trouver de météorites.
-
</googlemap>
+
 
-
</div>
+
L'échantillon que l'on m'a apporté, ressemble beaucoup, par sa croûte noire, et par les particules de fer métallique qu'elle présente, à&nbsp;une météorite, mais c'est un morceau de diabase à&nbsp;structure ophitique, qui est resté longtemps plongé dans l'eau, ou qui a&nbsp;été enfoui dans une terre très humide, dont la Labradorite est décomposée et dont le pyroxène est resté presque intact, présentant des ilots isolés simulant une croûte qui aurait disparu en certains points.<br />
-
<div class="GEIcon-PointRed"></div>
+
{{Wielokropek}}
 +
:Paris, le 19 Décembre, 1885.
 +
::::{{SmallCaps-begin}}Julien Siemachko{{SmallCaps-end}}
 +
{{AQuote-end}}
 +
:W wolnym tłumaczeniu (Google Translator):
 +
{{BQuote-begin |max-width=800px}}
 +
Nr 231 z mojego katalogu z maja tego roku zostaje wymazany. Upadek Ratynia był obserwowany przez kilka osób. Zostało to dobrze opisane, ale nie znaleziono żadnych meteorytów. Na moją prośbę Pan Golkowsky z&nbsp;Warszawy starannie zbadał miejsce, gdzie kamień spadł 24&nbsp;sierpnia 1880, w&nbsp;towarzystwie ludzi, którzy byli świadkami upadku, ale jest to miejsce pełne wgłębień, które pozostały po wydobytej glinie, aby zrobić cegły, doły są wypełnione wodą.<br />
 +
Nie mogliśmy znaleźć meteorytów.<br />
 +
Próbka, którą dostarczono do mnie, wygląda świetnie, z&nbsp;czarną skorupą, a&nbsp;cząstki metalicznego żelaza ma jak w&nbsp;meteorycie, ale to kawałek diabazu<ref name="diabaz">za Wikipedią: '''diabaz''' – magmowa skała wulkaniczna o&nbsp;składzie mineralnym bazaltu, ale o&nbsp;grubszym ziarnie; zawiera dużo wapnia; składa się z&nbsp;plagioklazu i&nbsp;piroksenu, ma strukturę ofitową</ref> struktury ofitowej<ref name="struktura ofitowa"></ref>, który długo pozostawał zanurzony w&nbsp;wodzie lub został zakopany w&nbsp;bardzo wilgotnej ziemi, co widać po rozłożonym labradorycie<ref>'''labradoryt''' – minerał, krzemian zaliczany do grupy plagioklazów</ref> i&nbsp;piroksenie, który pozostał niemal nienaruszony, z&nbsp;izolowanymi wysepkami przypominającymi skorupę, które zniknęły w&nbsp;niektórych miejscach.
 +
{{BQuote-end}}
 +
 
 +
 
 +
Notatka u Siemaszki (1891, s. 57) (''pisownia oryginalna''):
 +
{{AQuote-begin |max-width=320px}}
 +
'''Псевдометеориты''' {{Wielokropek}}
 +
 
 +
'''Ratyn''', Koninsk, Kalisch, Pologne. Russie. <br />(1880, Авг. 24; 3 р.) Было паденіе.
 +
{{AQuote-end}}
 +
 
 +
[[Bibliografia/Siemaszko Julian Iwanowicz|Julian Siemaszko]] zamieścił informację o tym meteorycie w&nbsp;spisie '''[[:Category:Pseudometeoryty|pseudometeorytów]]''' (''Псевдометеориты'')!
 +
 
 +
<br clear="all"/>
 +
 
 +
== Lokalizacja ==
 +
 
 +
{{GEFrame-begin}}
 +
{{GEMap
 +
| htmlFileMap = wiki-Ratyn.htm
 +
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
 +
| kml2 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Ratyn.kml
 +
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Ratyn-fit.kml
 +
| lat = 52.200
 +
| lon = 17.983330
 +
| zoom = 12
 +
| type = roadmap
 +
}}
 +
{{GEIcon-PointRed}}
(R) Ratyń
(R) Ratyń
-
</div>
+
{{GEFrame-end}}
 +
 
 +
Być może w Ratyniu spadły achondryty? Według Pokrzywnickiego (1964) mogło spaść więcej okazów/fragmentów: „''Stanowił on widocznie – jak pisano – część większej całości''”. [[:Category:Warto szukać|Może warto szukać innych okazów?]]
 +
 
 +
Jak relacjonuje Pokrzywnicki (1955) poszukiwania meteorytów około 1885 roku zakończyły się fiaskiem. Teren poszukiwań (spadku?) był cały „''podziurawiony pełnymi wody otworami, z&nbsp;których wydobywano glinę do cegielni''”. Obecnie na terenie wsi znajduje się kilka płytkich rozlewisk – {{Txt2Img|Ratyn 479.jpg|glinianek}}, być może są to pozostałości po eksploatacji gliny?
 +
 
 +
<br clear="all"/>
 +
 
 +
=== Mapy ===
 +
 
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
 +
File:Ratyn_(Gilly-B2).jpg|Fragment arkusza B2 mapy Gilly'ego z&nbsp;1802-1803 roku z&nbsp;wsią '''Ratyn''' (źródło:&nbsp;BCUL)
 +
File:Ratyn_(Mapy_austro-wegierskie_36-52).jpg|Wieś '''Ratyń''' (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)
 +
File:Ratyn_(KdwR_B33_Konin_1914_300dpi).jpg|Wieś '''Ratyń''' i '''Golina'''; mapa B&nbsp;33 ''Karte des Westlichen Russlands 1:100000'' z&nbsp;1914&nbsp;roku (źródło:&nbsp;MAPSTER)
 +
File:Ratyn_(mapy_Messtischblatt).jpg|Okolice '''Ratynia'''. Arkusze mapy ''Messtischblatt'' z&nbsp;1940/44 roku (źródło:&nbsp;MAPSTER)
 +
</gallery>
 +
 
 +
<br clear="all"/>
 +
 
 +
== [[Ratyn (Ratyń)/Galerie|Ratyn/Galerie]] ==
 +
 
 +
'''Wieś Ratyń''' (stan: ''30 kwietnia 2011 r.''; fot.&nbsp;{{Txt2Img|Ratyn_(Wadi).jpg|Wadi}} & {{Txt2Img|Ratyn_(Woreczko).jpg|Jan Woreczko}})
 +
<gallery caption="" widths="140px" heights="106px" perrow="4">
 +
File:Ratyn_429.jpg|Wieś Ratyń
 +
File:Ratyn_442.jpg|Wieś Ratyń
 +
File:Ratyn_445.jpg|
 +
File:Ratyn_455.jpg|
 +
File:Ratyn_457.jpg|Rozległy staw w środku wsi
 +
File:Ratyn_468.jpg|
 +
File:Ratyn_471.jpg|Widok na wieś
 +
File:Ratyn_479.jpg|
 +
File:Ratyn_485.jpg|Staw – glinianka?
 +
File:Ratyn_491.jpg|
 +
File:Ratyn_493.jpg|Pola
 +
File:Ratyn_498.jpg|Droga przez wieś
 +
File:Ratyn_500.jpg|
 +
File:Ratyn_502.jpg|
 +
File:Ratyn_512.jpg|
 +
</gallery>
 +
 
 +
Więcej → [[Ratyn (Ratyń)/Galerie]]
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 77: Linia 227:
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* Pilski Andrzej S., (1999), '''Nieziemskie skarby. Poradnik poszukiwacza meteorytów.''' Prószyński i S-ka, Warszawa 1999, s. 118.
+
[[Grafika:Ratyn_(Słownik_Geograficzny_KP).jpg|240px|thumb|Strona ze ''Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich'' (tom IX) z&nbsp;informacją o&nbsp;spadku meteorytu '''12 sierpnia'''<ref name="Chlebowski 1888">Chlebowski et al. (1888)</ref>]]
 +
* {{SGKP (1880-1902) |page=546, tom IX}}
-
* Pokrzywnicki Jerzy, (1955), '''O meteorytach naszych ziem zachodnich.''' ''Urania'', 6, 1955, s. 165-172.
+
* '''''Kaliszanin''''' patrz → [[Ratyń/Czasopisma]]
-
* Pokrzywnicki Jerzy, (1955), '''O niektórych mało znanych polskich meteorytach.''' ''Acta Geol. Pol.'', vol. V, nr 3, 1955, s. 427-438.
+
* {{Koblitz MetBase}}
-
* Pokrzywnicki Jerzy, (1956), '''Les météorites polonaises.''' ''Acta Geophys. Polon.'', vol. IV, no. 1, 1956, s. 21-32.
+
* {{Manecki (2013)}}
-
* Pokrzywnicki Jerzy, (1964), '''I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich.''' ''Studia Geologica Polonica'', vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964, s. 104-107.
+
* {{Pilski (1999)}}
-
== Przypisy ==
+
* {{Pokrzywnicki (1955 zz)}}
-
<references />
+
* {{Pokrzywnicki (1955)}}
 +
 
 +
* Pokrzywnicki Jerzy, (1956), '''Les météorites polonaises''', ''Acta Geophys. Polon.'', vol. IV, nr 1, 1956, s. 21-32. Plik {{Djvu|Pokrzywnicki_(AGeophP_IV_1_1956).djvu|DjVu}}.
 +
 
 +
* {{Pokrzywnicki (1964) |page=104-107}}
 +
 
 +
* {{Siemaszko (1891) |page=57}}
 +
 
 +
* Wadi & Jan Woreczko, (2012), '''Kiedy naprawdę spadł meteoryt [[Ratyn (Ratyń)|Ratyń]]?''' ''Meteoryt'', 2, 2012, s. 22-24. Plik {{Link-Meteoryt |r=12 |n=2}}; plik {{Djvu|Ratyn_(Meteoryt_2_12).djvu|DjVu}}.
 +
 
 +
O meteorycie Ratyń w ówczesnej prasie → [[Ratyń/Czasopisma]]
 +
 
 +
{{Koblitz References |1=A stone of 2lb fell at Ratyn, between Kolin and Golina and made a hole a foot deep; it has since been lost, J.Pokrzywnicki, Urania, 1955, 26, p.165 (M.A.13-79), J.Pokrzywnicki, Acta Geol. Polon., 1955, 3, p.427, J.Pokrzywnicki, Acta Geophys. Polon., 1956, 4, p.21, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.402. Listed, K.Keil, Fortschr. Min., 1960, 38, p.259.}}
 +
{{Przypisy}}
 +
 
 +
== Zobacz również ==
 +
 
 +
* '''o meteorycie Ratyń w ówczesnej prasie → [[Ratyń/Czasopisma]]'''
 +
* [[Ratyn (Ratyń)/Galerie]]
 +
 
 +
* doniesienie [[Modlibogowice 1884]]
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
-
* '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' - meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=22398 Ratyn]
+
* '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=22398 Ratyn]
-
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' - meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=22398 Ratyn]
+
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=22398 Ratyn]
-
* Polski Serwis Meteorytów - meteoryt [http://republika.pl/jba1/defrat.htm Ratyń]
+
 
-
* Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Raty%C5%84_(meteoryt) meteoryt Ratyń]
+
* Polski Serwis Meteorytów meteoryt [http://www.ptmet.org.pl/old/psm/defrat.htm Ratyń]
-
=== Co jeszcze na stronie? ===
+
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Ratyń_(meteoryt) Ratyń (meteoryt)]
 +
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Daty_nowego_i_starego_porządku Daty nowego i starego porządku] {{SeparatorBull}} [https://pl.wikipedia.org/wiki/Diabaz Diabaz] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Struktura_skały Struktura skały]
-
* wpisać z Pilskiego 1999
+
* Meteoryty marsjańskie – [http://www.imca.cc/mars/martian-meteorites.htm Martian Meteorites]
 +
* UCZELNIANA PLATFORMA E-LEARNINGOWA - AGH – [http://oen.dydaktyka.agh.edu.pl/dydaktyka/inzynieria_srodowiska/c_petrografia/plutoniczne.html Notatki z&nbsp;petrografii]
 +
* Biblioteka Narodowa w Petersburgu (The National Library of Russia) – [http://www.nlr.ru Российская национальная библиотека]
[[Category:MetBullDatabase]]
[[Category:MetBullDatabase]]
Linia 106: Linia 280:
[[Category:Obserwowane spadki]]
[[Category:Obserwowane spadki]]
[[Category:Zaginione]]
[[Category:Zaginione]]
 +
[[Category:Warto szukać]]

Aktualna wersja na dzień 22:06, 22 sty 2024

1i

„Twardy jak szkło”

Ratyn (Ratyń)
Ratyń (Gazeta Warszawska 201 1880) eBUW.jpg
Gazeta Warszawska, 201 (10 września 1880), s. 3 (źródło: eBUW) → więcej Ratyń/Czasopisma
Spadek (zaginiony)
Lokalizacja wieś Ratyń koło Konina, Polska
Położenie[1] 52°12'N, 17°59'E
Data 24 (12?) sierpnia 1880 r., 14:00-15:00
Charakterystyka
Typ meteoryt kamienny niesklasyfikowany
(stone-uncl)
Masa 910 g
Liczba okazów jeden okaz
Cechy prawdopodobnie achondryt (wg opisu: „twardy jak szkło”, podobny do „skrystalizowanej soli”)
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy
wg NHM Cat: Ratun; polska nazwa Ratyń

Meteoryt, który, według Meteoritical Bulletin, spadł 24 sierpnia 1880 roku we wsi Ratyń, ok. 13 km od Konina zaginął. Być może jednak spadek miał miejsce 12 sierpnia? (wniosek z analizy doniesień prasowych → patrz dalej).


We wsi Ratyń pod Koninem 24 (12?) sierpnia 1880 roku pomiędzy godz. 14 a 15, pośród ludzi koszących łąkę, spadł kilogramowy kamień po czym zarył się w ziemi. Spadkowi towarzyszył huk i szum. Świadkowie zostali „owiani gorącym jak żar wiatrem, który chwilowo zatamował im oddech”. Meteoryt oddano wójtowi gminy Golina o nazwisku Johne. Według świadków meteoryt miał kształt nieforemny, był „twardy jak szkło” i podobny do „skrystalizowanej soli”[2]. Z opisu trudno wywnioskować, jaki miał skład. Wyglądał, jakby był częścią większej całości, ale nie znaleziono innych kamieni. Domniemane kamienie z tego spadku badał Julian Siemaszko[3], ale okazały się one pseudometeorytami. Spadek nie zainteresował naukowców. Los okazu nie jest znany.

Staraniami Jerzego Pokrzywnickiego, meteoryt Ratyń został zgłoszony do międzynarodowego rejestru meteorytów Meteoritical Bulletin (nr 8) i otrzymał oficjalną nazwę Ratyn.



Być może był to achondryt?

Nietypowy wygląd meteorytu – wg opisów „twardy jak szkło”, podobny do „skrystalizowanej soli” – może sugerować, że nie był to chondryt zwyczajny, ale achondryt. Podobne wnioski wyciągnął Pokrzywnicki w opisie tego meteorytu (Pokrzywnicki 1955) (wyróżnienia w tekście pochodzą od Redakcji Wiki.Meteoritica.pl):


«
Pokrzywnicki (1955)

(…) Datę 24 sierpnia podaje natomiast Siemaszko[3][4], który w swych katalogach używa nowego stylu i badał spadek w czasie swego pobytu w Warszawie, prawdopodobnie w 1885 r.

Zbieracz ten zainteresował się bardzo spadkiem w Ratyniu i w czasie swej podróży po Europie (…) odwiedził również Warszawę i spadek ten badał starając się uzyskać z niego jakiś odłamek do zbiorów. (…) Na prośbę Siemaszki na teren spadku udał się ob. Gołkowski z Warszawy i badał go starannie w towarzystwie świadków spadku, lecz żadnych okazów meteorytu nie znalazł. Teren spadku był podziurawiony pełnymi wody otworami, z których wydobywano glinę do cegielni.

Wprawdzie dostarczono Siemaszce jakiś okaz, który wykazywał, dzięki swej czarnej otoczce i cząstkom metalicznym, duże podobieństwo do meteorytu, jednak Siemaszko uznał go za pseudometeoryt – okaz diabazu o budowie ofitowej[5], który leżał przez czas dłuższy w wodzie lub wilgotnej ziemi. Labrador rozłożył się w nim, a piroksen pozostał prawie nienaruszony. Zresztą można zauważyć, że budowę ofitową i duże podobieństwo do gabro-diabazów wykazują niektóre odmiany meteorytów kamiennych – bogate w wapń achondryty: eukryty i szergotyty[6]. Tak więc odróżnienie ich od skał ziemskich nasuwa nawet biegłym fachowcom duże trudności. Czy w danym przypadku Siemaszko nie pomylił się (w co należałoby raczej wątpić), pozostanie na zawsze nierozstrzygnięte. (…)

»


Analizując opis meteorytu Manecki (2013) zasugerował, że być może meteoryt Ratyń był fragmentem skały anortozytowej – czyli mieliśmy do czynienia ze spadkiem meteorytu księżycowego?!



Opis wg Pokrzywnickiego (1964)

(zgodnie z oryginałem)
«
Pokrzywnicki (1964)

12. METEORYT RATYŃ

W. m.s.: φ = 52°12’ – λ = 17°59’

Dnia 24 sierpnia 1880 r. między godz 14 a 15 spadł we wsi Ratyń gmina Golina, pow. konińskiego (około 13 km od Konina w Kaliskiem) meteoryt o wadze ponad 2 funty (tj. około 1 kg), przy czym zarył się w ziemi na głębokość łokcia[7]. Spadkowi towarzyszył huk lub „szum okropny”. Meteoryt spadł pośród koszących w tym czasie łąkę (czy też pole wyki) kilkunastu (dwunastu?) kosiarzy, którzy zostali przy tym owiani „gorącym jak żar wiatrem, który chwilowo zatamował im oddech”. „Za szczęście poczytywać należy – jak pisał Kuryer Codzienny – że aerolit spadając pomiędzy kosiarzy żadnego z nich nie zranił”1. Jak podawały czasopisma, spadek musiał mieć miejsce w czasie „nadzwyczajnej ulewy”, a według innych wersji „gwałtownej burzy”, co wydaje się mało prawdopodobne, ponieważ wówczas kosiarze nie byliby na polu i meteoryt nie mógł spaść „pomiędzy” nich.

Wersja o spadku podczas burzy czy ulewy mogła łatwo powstać, gdyż w tym czasie szalały istotnie nad Polską gwałtowne burze, które wyrządziły nawet wiele szkód. Najprawdopodobniej jednak „burza” była figuratywnym określeniem zjawisk takich jak „huk” („słychać było głośny huk”). powiew itp., towarzyszący spadkowi. O podobnej „burzy” była już mowa przy opisie met. Białystok. Należy wreszcie zauważyć, że niektóre źródła podawały, że meteoryt spadł podczas „gwałtownej burzy”, gdy inne mówią tylko o gwałtownej ulewie.

Meteoryt został wydobyty i dostał się do rąk wójta gminy Golina o nazwisku Johne. Miał być kształtu nieforemnego, „twardy jak szkło”, podobny do „skrystalizowanej soli”. Z tego opisu trudno zdać sobie sprawę z jego składu. Być może, był to aerolit o lśniącej otoczce opalenizny. „Stanowił on widocznie – jak pisano – część większej całości”.

Los okazu nie jest znany. W żadnym ze zbiorów w Polsce nie stwierdzono jego istnienia. Nic o nim również nie wspominają znane mi katalogi zbiorów zagranicznych. Należy go zaliczyć do zaginionych.

Czy oprócz opisanego nie spadły jednocześnie jeszcze jakieś inne odłamy – nie wiemy. Wydaje się w każdym razie, że spadek nie zainteresował polskich naukowców, ponieważ nie znalazłem żadnych śladów w odpowiedniej literaturze fachowej. Jak się zdaje, pierwszą wzmiankę w literaturze zagranicznej o spadku w Ratyniu zamieścił Julian Siemaszko[3][4] w katalogu swej kolekcji (1885) stwierdzając, że spadek miał istotnie miejsce i że datą spadku był dzień 24 sierpnia nowego stylu.

Pierwszą wzmiankę o spadku ze wszystkimi szczegółami znajdujemy w warszawskiej prasie codziennej pod datą 25 sierpnia starego stylu 1880 r. (6 września nowego stylu), gdzie wprawdzie datę spadku podano na 12 sierpnia, jednak sądzić należy, że data ta była starego stylu, chociaż w Królestwie Polskim używano również i nowego stylu. Gdyby 12 VIII miało być nowego stylu, to datę spadku musielibyśmy cofnąć o 12 dni, tj. na dzień 31 lipca starego stylu. Trudno przypuszczać jednak, aby prasa warszawska podawała daną wiadomość z trzytygodniowym z górą opóźnieniem. Zauważmy wreszcie, że Słownik Geograficzny z 1888 r. (t. IX, s. 546)[8] podaje datę spadku 12 sierpnia bez oznaczenia stylu.

Należy wreszcie wspomnieć, że J. Siemaszko w czasie swych podróży w sprawie zakupu i wymiany meteorytów dla swej kolekcji, odwiedził w 1885 r. Warszawę (prawdopodobnie także w tym samym roku odwiedził on i Kraków) i badał spadek w Ratyniu. Według niego spadek miał mieć miejsce 24. VIII nowego stylu, był obserwowany przez kilka osób i „dobrze opisany”. Na jego prośbę niejaki Gołkowski z Warszawy udał się na teren spadku i w towarzystwie świadków spadku zbadał starannie teren, lecz meteorytów nie znalazł. Teren spadku był podziurawiony dołami pełnymi wody, z których wydobywano glinę dla cegielni. Nadmienić należy, że dostarczono Siemaszce jakiś odłam, który dzięki swej czarnej otoczce i cząstkom metalicznym wykazywał duże podobieństwo do meteorytów. Okaz ten został przez Siemaszkę uznany za pseudometeoryt[3] – odłamek skały diabazowej o budowie ofitowej[5], który musiał leżeć przez czas dłuższy w wilgotnej ziemi.

Strona z Meteoritical Bulletin ze zgłoszeniem meteorytu Ratyń

Ostatnio w wyniku prac autora (1955a, b, 1956) meteoryt Ratyń pod zniekształconą nieco nazwą „Ratun” umieszczony został w Biuletynie (nr 8, z kwietnia 1958 r.) Stałej Komisji Meteorytowej Międzynarodowego Kongresu Geologicznego2.[9]

Przypisy
1 Czasopisma polskie, z których zostały zaczerpnięte wiadomości o tym meteorycie powołują się głównie na czasopismo „Kaliszanin”. Jednak moje poszukiwania sierpniowych numerów z 1880 r. tego czasopisma nie dały pozytywnych wyników. Nie znalazłem ich nawet w samym Kaliszu.[10][11]
2 Literatura źródłowa: Gazeta Polska nr 201 z 10 IX 1880 r.; Gazeta Warszawska nr 201 z 10 IX 1880 r.; Gazeta Kielecka nr 72 z 31 VIII (12 IX) 1880 r.; Kaliszanin – sierpień 1880 r.[10]; Kuryer Codzienny nr 199 z 6 IX 1880 r.; Kuryer Warszawski nr 199 z 25 VIII (6 IX) 1880 r.; Warszawskij Dniewnik z 1 IX 1880 r., nr 186; Wiek nr 200 z 28 VIII 1880 r.; Kuryer Poznański. Dodatek do nr 214 z 18 IX 1880 r

»


Co naprawdę było w Kaliszaninie?

Udało się dotrzeć do egzemplarzy Kaliszanina z sierpnia/września 1880 roku[11]. Ale niefortunnie dla historii meteorytu Ratyń, nie ma w zamieszczonym tam doniesieniu żadnych nowych informacji, które mogłyby wnieść nowe fakty dotyczące tego spadku.

Kaliszanin, nr 70 (źródło: W&W)
«

= W dniu 12 sierpnia, pomiędzy godziną drugą a trzecią po południu, we wsi Ratyniu, gminy Golina, w powiecie konińskim, w czasie nadzwyczajnej ulewy spadł aerolit, ważący przeszło dwa funty (widocznie cząstka całości), kształtu nieforemnego, twardy jak szkło, imitujący massę skrystalizowanej soli. W czasie spadania meteoru powstał szum okropny, a ludzie, w liczbie 12-tu koszących wykę w owej chwili, owiani byli wiatrem tak gorącym, że ten chwilowo zatamował im oddech. Za szczęście poczytać należy, że aerolit spadając między kosiarzy, żadnego nie zranił, a tylko zarył się w głąb ziemi na ćwierć łokci.

Meteor znajduje się u wójta gminy Golina, p. Johne.

»


Pozostałe gazety tylko powieliły niemal dosłownie tę wiadomość. Jak widać technika ctrl-c/ctrl-v już w XIX wieku miała swoich zwolenników (inaczej niż w doniesieniach prasowych o spadku meteorytu w Klepaczu, gdzie każda z redakcji podawała skrajnie różne brzmienia nazw miejscowości).

12 sierpnia, ale „którego”?

Trudno obecnie jednoznacznie rozstrzygnąć, jakim stylem dat posługiwała się redakcja Kaliszanina. W główce gazety mamy daty w starym i nowym stylu.

Kalisz dnia 22 Sierpnia (3 Września) 1880 r.

Zatem w jakim stylu jest data 12 sierpnia[12] w doniesieniu? Analizując treść innych artykułów można zauważyć, że redakcja Kaliszanina podając daty posługiwała się nowym stylem, natomiast gdy podawała datę w starym stylu, to w nawiasie zamieszczała ją w stylu nowym. Tę konwencję stosowano konsekwentnie. Na przykład na drugiej stronie (nr 70, s. 292, 3 września/22 sierpnia wg starego stylu)[13] mamy dwie sąsiadujące notki o brzmieniu (wszystkie cytaty w oryginalnym brzmieniu)):

(1) = Dnia 9 b. m. jako w czwartek po Narodzeniu N. M. Panny przypada jarmark w osadzie Opatówku, gubernji kaliskiej.
(2) = Ciągnienie 2-ej klassy 135 loterji klassycznej, odbędzie się tylko w jednym dniu, to jest 28 sierpnia (9 września) r. b.

W notce pierwszej (1) posłużono się datą wg nowego stylu (rzeczywiście wymieniony czwartek wypada 9 IX nowego stylu (28 VIII stylu starego)). Natomiast w notce (2) już data podana jest wg stylu starego, ale w nawiasie podano kiedy to jest wg stylu nowego.

Konwencję tę możemy dostrzec również w innych numerach (patrz → Ratyń/Czasopisma). W numerze 72 (10 września/29 sierpnia)[13] mamy:

(3) = W d. 12 b. m. t. j. w przyszłą niedzielę [(red.) 12 IX wg nowego stylu to rzeczywiście niedziela, a wg stylu starego to wtorek] o godzinie 6-tj z rana odbędzie się próba miejscowej ochotniczej straży ogniowej.
(4) Na dzień 31 sierpnia (12 września) zapowiedziany jest koncert amatorski na cele dobroczynne (jak głoszą afisze), (…)

Tu (3) również zgadza się dzień tygodnia. A zapowiadany uroczysty koncert z (4) wypada w niedzielę, czyli w dzień wolny od pracy co wydaje się logiczne? Taka konwencja zapisu daty jest stosowana konsekwentnie w całej gazecie, tam gdzie można to zweryfikować pośrednio redakcja Kaliszanina stosuje daty nowego stylu.

Warto jeszcze przytoczyć kilka przykładów konsekwentnego zapisu dat, w których styl daty można zweryfikować.

nr 61 Kaliszanina:
  • (…) i spożytkować pozostałe w zapasie fajerwerki i przybory iluminacyjne, komitet postanowił w przyszłą niedzielę, t. j. w d. 8 b. m. o godz. 9 wieczorem spalić wielki fajerwerk w parku. (…)
nr 69:
  • (…) W czwartek dnia 28 sierpnia (9 września) r. b w świeżo odnowionym teatrze (…)
  • (…) Korrespondencja Kaliszanina. Ozorków, 25 sierpnia 1880 r. (…) Że nas tutaj w ogóle nie szczególnie protegują tak niemcy jak i żydzi, najlepszym dowodem może służyć poniedziałkowy (23 b. m.) koncert p. Karola Melcera, (…)
nr 70:
  • (…) Istniejąca od niedawnego czasu w mieście naszem szkoła przygotowawcza (…) W ogłoszeniu donoszącem o rozpoczęciu wykładów z dniem 30 z. m., czytamy iż (…)


Czyli można na tej podstawie wyciągnąć wniosek, że jeśli w doniesieniu o spadku meteorytu podano datę 12 sierpnia, bez dodatkowej uwagi w nawiasie, to data ta jest według nowego stylu. Czyżby spadek meteorytu Ratyń miał miejsce 12 sierpnia 1880 roku[12], a nie jak podaje Pokrzywnicki 24 sierpnia?


Datę spadku 12 sierpnia podaje również Chlebowski w swoim Słowniku (1888)!

Uwaga: Warto zwrócić również uwagę na podawaną w innych doniesieniach prasowych datę spadku! (patrz → Ratyń/Czasopisma)


Źródła

Siemaszko (1886, s. 8) (pisownia oryginalna)[14]:

«

Le N° 231, dé mon catalogue du mois de mai de cette année, est effacé. La chute de Ratyn a été observée par plusieurs personnes. Elle a été bien décrite, mais on n'a pas trouvé de météorites. A ma prière M. Golkowsky, de Varsovie, a très soigneusement exploré l'endroit ou la pierre est tombée le 24 août 1880, accompagné par les personnes qui ont été témoins de la chute, mais comme cet endroit est rempli de fosses dont on a extrait l'argile pour fabriquer des briques, les fosses se trouvent remplies d'eau.

On n'a pas réussi à trouver de météorites.

L'échantillon que l'on m'a apporté, ressemble beaucoup, par sa croûte noire, et par les particules de fer métallique qu'elle présente, à une météorite, mais c'est un morceau de diabase à structure ophitique, qui est resté longtemps plongé dans l'eau, ou qui a été enfoui dans une terre très humide, dont la Labradorite est décomposée et dont le pyroxène est resté presque intact, présentant des ilots isolés simulant une croûte qui aurait disparu en certains points.
(…)

Paris, le 19 Décembre, 1885.
Julien Siemachko
»
W wolnym tłumaczeniu (Google Translator):
«

Nr 231 z mojego katalogu z maja tego roku zostaje wymazany. Upadek Ratynia był obserwowany przez kilka osób. Zostało to dobrze opisane, ale nie znaleziono żadnych meteorytów. Na moją prośbę Pan Golkowsky z Warszawy starannie zbadał miejsce, gdzie kamień spadł 24 sierpnia 1880, w towarzystwie ludzi, którzy byli świadkami upadku, ale jest to miejsce pełne wgłębień, które pozostały po wydobytej glinie, aby zrobić cegły, doły są wypełnione wodą.
Nie mogliśmy znaleźć meteorytów.
Próbka, którą dostarczono do mnie, wygląda świetnie, z czarną skorupą, a cząstki metalicznego żelaza ma jak w meteorycie, ale to kawałek diabazu[15] struktury ofitowej[5], który długo pozostawał zanurzony w wodzie lub został zakopany w bardzo wilgotnej ziemi, co widać po rozłożonym labradorycie[16] i piroksenie, który pozostał niemal nienaruszony, z izolowanymi wysepkami przypominającymi skorupę, które zniknęły w niektórych miejscach.

»


Notatka u Siemaszki (1891, s. 57) (pisownia oryginalna):

«

Псевдометеориты (…)

Ratyn, Koninsk, Kalisch, Pologne. Russie.
(1880, Авг. 24; 3 р.) Было паденіе.

»


Julian Siemaszko zamieścił informację o tym meteorycie w spisie pseudometeorytów (Псевдометеориты)!


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(R) Ratyń

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Być może w Ratyniu spadły achondryty? Według Pokrzywnickiego (1964) mogło spaść więcej okazów/fragmentów: „Stanowił on widocznie – jak pisano – część większej całości”. Może warto szukać innych okazów?

Jak relacjonuje Pokrzywnicki (1955) poszukiwania meteorytów około 1885 roku zakończyły się fiaskiem. Teren poszukiwań (spadku?) był cały „podziurawiony pełnymi wody otworami, z których wydobywano glinę do cegielni”. Obecnie na terenie wsi znajduje się kilka płytkich rozlewisk – glinianek, być może są to pozostałości po eksploatacji gliny?


Mapy


Ratyn/Galerie

Wieś Ratyń (stan: 30 kwietnia 2011 r.; fot. Wadi & Jan Woreczko)

Więcej → Ratyn (Ratyń)/Galerie


Bibliografia

Strona ze Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich (tom IX) z informacją o spadku meteorytu 12 sierpnia[8]
  • Chlebowski Bronisław, Sulimierski Filip, Walewski Władysław, et al., (1880-1902), Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tomy I-XV, Warszawa 1880-1902, (s. 546, tom IX). Pliki PDF.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Manecki Andrzej, (2013), Meteorytyka z elementami planetologii ∗ Glosariusz, Wydawnictwo Mineralogiczne Mineralpress, Kraków, 2013, ss. 178. ISBN 978-83-933330-4-2.
  • Pilski Andrzej S., (1999), Nieziemskie skarby. Poradnik poszukiwacza meteorytów, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999. ISBN 83-7180-173-4.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1955), O meteorytach naszych ziem zachodnich, Urania, 6, 1955, s. 165-172.[17] Plik DjvU.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1955), O niektórych mało znanych polskich meteorytach, Acta Geol. Pol., vol. V, nr 3, 1955, s. 427-438. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    ; plik PDF.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1956), Les météorites polonaises, Acta Geophys. Polon., vol. IV, nr 1, 1956, s. 21-32. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Siemaszko Julian Iwanowicz (Симашко Юлиан Иванович), (1891), Каталогъ коллекции метеоритов'ь (Catalogue de la Collection de Météorites de Julion de Siemaschko (Saint Petersbourg, Russie), S.Petersburg 1891 (С. ПЕТЕРБУРГЪ (по июль 1891 г.)), ss. 64, (s. 57).[20][21][22] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , (str. tytułowa).
  • Wadi & Jan Woreczko, (2012), Kiedy naprawdę spadł meteoryt Ratyń? Meteoryt, 2, 2012, s. 22-24. Plik PDF; plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .

O meteorycie Ratyń w ówczesnej prasie → Ratyń/Czasopisma


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ istnieje podejrzenie, że mógł być to tektyt albo jakiś achondryt: eukryt lub szergotyt?! Manecki (2013) sugeruje, że mógł być to meteoryt księżycowy?!
  3. ^ a b c d Siemaszko (1886), (1891)
  4. ^ a b patrz → Siemaszko Julian Iwanowicz
  5. ^ a b c struktura ofitowa (diabazowa) – (za Wikipedią: Struktura skały) występuje w skale, która składa się z wydłużonych kryształów plagioklazu o różnym położeniu, natomiast przestrzeń między nimi wypełniają ksenomorficzne ziarna piroksenu. Na przełamie skały widoczne są jasne listewki plagioklazu, które układają się w trójkątne zarysy, obejmujące ciemne ziarna piroksenu. Struktura ta jest charakterystyczna dla skały gabro (→ patrz również Notatki z petrografii)
  6. ^ szergotyt (ang. shergottite) – typ meteorytów pochodzących z Marsa; → patrz Martian Meteorites
  7. ^ w doniesieniach prasowych jest podana głębokość ćwierć łokcia!
  8. ^ a b Chlebowski et al. (1888)
  9. ^ periodyk Meteoritical Bulletin nr 8, 1958; plik PDF
  10. ^ a b kompletny zbiór egzemplarzy czasopisma Kaliszanin, tzw. egzemplarze cenzorskie, znajduje się w Bibliotece Narodowej w Petersburgu (Российская национальная библиотека). W zbiorach Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kaliszu i Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej znajdują się niekompletne roczniki wśród których nie ma tych traktujących o spadku w Ratyniu (na podstawie informacji otrzymanej z tych placówek)
  11. ^ a b skontaktowaliśmy się z oddziałem Electronic Document Delivery Service Biblioteki Narodowej w Petersburgu i udało się Redakcji otrzymać skany wszystkich sierpniowych (wg starego stylu) numerów Kaliszanina; szczególne podziękowania Маженштейн Наталья Феликсовна z ЭДД РНБ
  12. ^ a b datę spadku 12 sierpnia podaje również Chlebowski w swoim Słowniku (1888)
  13. ^ a b użyto zapisu: nowy styl (gregoriański)/stary styl (juliański)
  14. ^ tekst odczytany techniką OCR, może zawierać błędy
  15. ^ za Wikipedią: diabaz – magmowa skała wulkaniczna o składzie mineralnym bazaltu, ale o grubszym ziarnie; zawiera dużo wapnia; składa się z plagioklazu i piroksenu, ma strukturę ofitową
  16. ^ labradoryt – minerał, krzemian zaliczany do grupy plagioklazów
  17. ^ meteoryty: Gnadenfrei (Piława Górna), Grüneberg (Wilkanówko), Grzempach (Grzempy), Morasko, Ratyn (Ratyń), Schellin (Skalin), Schwetz (Świecie), Seeläsgen (Przełazy), Swindnica Gorna; tam również wzmianka o znalezisku F. Rojkowskiego na Pomorzu;
    w tym numerze Uranii również fotografie meteorytów z wystawy „Budowa Wszechświata” w 1953 roku w Warszawie
  18. ^ pierwsze i jak na razie jedyne, tak kompleksowe opracowanie na temat polskich meteorytów; warto jednak zaznaczyć, że Jerzy Pokrzywnicki niewątpliwie obficie korzystał z wcześniejszego bibliograficznego opracowania autorstwa Zofii Gąsiorowskiej (1966, maszynopis jej pracy powstał przed 1964 rokiem), ale nigdzie w jego publikacjach nie pojawia się jej nazwisko!? (Kosiński 2014)
  19. ^ patrz → Pokrzywnicki (1964)/Kolekcje
  20. ^ kopię katalogu dla portalu Wiki.Meteoritica.pl udostępniła dr Jadwiga Biała
  21. ^ katalog kolekcji Siemaszki miał kilka wcześniejszych wydań: 1881 (ss. 3), 1882 i 1885 (ss. 7), 1886 (ss. 16, po francusku; Siemachko Julien, Catalogue de la Collection de Météorites de Julien de Siemachko (Saint-Petersbourg, Russie), Paris Janvier 1886 (oraz suppl. wydany po 1889 r.), str. tytułowa); katalog z 1891 roku jest najobszerniejszy (ss. 64)
  22. ^ kolekcję Siemaszki kupił amerykański kolekcjoner H.A. Ward do zbiorów Ward-Coonley Collection, trafiła ona później do Field Museum w Chicago

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Ratyn
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Ratyn
  • Polski Serwis Meteorytów – meteoryt Ratyń
Osobiste