O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Aktualna wersja na dzień 22:44, 7 gru 2024

Usti Nad Orlici →
Meteoryt Usti Nad Orlici ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Pradze; obok meteoryt Suchy Dul (fot. Aubrey Whymark, za zgodą)
Spadek
Lokalizacja	region Hradec Kralove, Czechy
Położenie[2]	49°58'30"N, 16°22'30"E[1]
Data	12 czerwca 1963 r., 13:58 (środa)
Charakterystyka
Typ	chondryt zwyczajny L6
Masa	1260 g
Liczba okazów	jeden okaz
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Kerhartice; w MetBase: Ústí nad Orlicí; po czesku: Ústí nad Orlicí; po polsku: Uście nad Orlicą

Spadek pojedynczego okazu meteorytu na terenie Czech 12 czerwca 1963 roku (środa) – chondryt zwyczajny L6. Takiego samego typ oraz podobną wagę mają np. meteoryty Suchy Dul i Sołtmany, który również były pojedynczymi spadkami.^[3]

Według Koblitz MetBase pojedynczy okaz meteorytu o wadze 1269 g spadł w ogrodzie domu we wsi Kerhartice niedaleko Ustí nad Orlicí. Wybił dziurę (krater?) głębokości 40 cm i 30 cm średnicy. Według Tuček (1964) okaz (o wymiarach 121×90×74 mm) ma cechy okazu orientowanego.

Za portalem Novinky.cz:

W środę 12 czerwca 1963 roku, krótko przed godziną 14 (13:58) w ogrodzie posesji w miejscowości Ústí nad Orlicí III (Kerhartice), spadł meteoryt kamienny. Spadkowi towarzyszył wielki hałas i świst. Świadkiem spadku była 66-letnia emerytka Marie Collinová. Pani Collinová drzemała na ławce przed swoim domem przy ulicy Sokolská nr 20, kiedy obudził ją szum, silny podmuch i uderzenia grudek piachu w okno naprzeciwko domu. Była przekonana, że za całe zamieszanie był odpowiedzialny jej, bawiący się nieopodal, pięcioletni wnuk i chciała go za to zganić. Okazało się jednak, że malec był przerażony i płakał. Niedaleko od nich, w miejscu dzisiejszego ganku (v místech stávající verandy)^[4], w ziemi widniał krater o średnicy 30 cm i ok. 40 cm głębokości. Na jego dnie leżał kamień o gładkiej, ciemno-szarej powierzchni z widocznymi oznakami topnienia. Znaleziony meteoryt miał 12 cm długości, 8 cm szerokości i ważył 1260 gramów. Z tyłu ogrodu przechodził inny świadek spadku pan Bůžek, który zinterpretował hałas jako przelot odrzutowca.

(Według portalu Národí Muzeum Praha – Muzeum 3000: meteoryt spadł w odległości zaledwie 1,5 metra od bawiącego się w piasku siedmioletniego chłopca M. Brůžek, który był w szoku i później przez trzy dni w gorączce; pani Collinová wezwała natychmiast policję, która zjawiła się na miejscu już o 14:05)^[5]

Znaleziony na dnie krateru duży przedmiot początkowo wzięto za resztki niewybuchu z czasów wojny. Zachowując dużą ostrożność wydobyto kamień z dołu i, jak stwierdzili świadkowie, było jeszcze czuć jego ciepło. Zaproszony na miejsce zdarzenia J. Suchomel dyrektor miejscowej szkoły i członek koła astronomicznego, stwierdził, że może to być meteoryt. Następnie powiadomiono Regionalne Obserwatorium w Hradec Kralove, z którego niezwłocznie przybyli jego dyrektor V. Fritz wraz z J. Krejsou, którzy natychmiast przystąpili do dokumentowania znaleziska. Meteoryt przetransportowano do Muzeum Narodowego w Pradze w celu przeprowadzenia dalszych badań.

Po doniesieniach w prasie o spadku, zgłosił się J. Teplý z Dolních Louček na Morawach, który twierdził, że tego samego dnia i o tej samej godzinie widział na niebie na wysokości 80 metrów(?!) olśniewająco jasny meteor (ve výšce asi 80 metrů oslnivou dráhu meteoru). Według obliczeń astronomów ustalono, że był to przelot bolidu, z którego spadł meteoryt Usti Nad Orlici.

Tak to zdarzenie zostało zrelacjonowane w regionalnych gazetach i w literaturze przez świadków. Dziś już pani Collinová nie żyje, a jej wnuk po studiach pozostał na uczelni.

Na portalu Novinky.cz znajdują się również zdjęcia okazu i posesji na którą spadł meteoryt.

Krótki opis na portalu: Astronomická mapa České republiky – Ústí nad Orlicí — meteorit. Według portalu i Šreinová et al. (2012) okaz spadł 1,5 metra od bawiącego się 7-letniego^[6] chłopca. Oraz, że mogło spaść również więcej fragmentów.

Kolekcje

Meteoryt (i jego fragmenty) Usti Nad Orlici znajduje się tylko w dwóch kolekcjach:

Zbiór	waga fragmentów (Koblitz MetBase)	uwagi
Prague, Nat. Mus.	1260 g	masa główna
London, Nat. Hist. Mus.	9,1 g

Lokalizacja

Meteoryt spadł w ogrodzie domu we wsi Kerhartice przy posesji Sokolská 20, 562 04 Ústí nad Orlicí.

Dom przy ulicy Sokolská nr 20 został w 1981 roku sprzedany. Dziś stoi przed nim pamiątkowa tablica z opisem wydarzenia z czerwca 1963 roku:

MĚSTO ÚSTÍ NAD ORLICÍ Sokolská čp. 20 Dne 12. června 1963 ve 13:58 hodin dopadnul u tohoto domu čp. 20, v místech stávající verandy[1], meteorický kámen – chondrit tvaru tupého polyedrického klínu o hmotnosti 1260 gramů a rozměrech 121 x 90 x 74 mm. Tento meteorit je uložen ve sbírkách Národního muzea v Praze.

Galerie

Meteoryt Usti Nad Orlici (źródło: Tuček 1964, 1981)

Wygląd okazu

Strona przednia „orientowana”

Strona tylna z regmagliptami

Masa główna w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Tomasz Jakubowski)

Miejsce spadku meteorytu

Ulica Sokolská posesja nr 20. Przed domem stoi pamiątkowa tablica

Bibliografia

• Bukovanská Marcela, Jakeš Petr, Pernicka Ernst, El Goresy Ahmed, (1983), Ústí nad Orlicí: A new L6 chondrite from Czechoslovakia, Meteoritics, 18(3), 1983, s. 223-240. Plik doi; plik aDs.

• Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.

• Šreinová Blanka, Bukovanská Marcela, (2012), Meteority v České republice, Člověk ve svém pozemském a kosmickém prostředí, Bulletin referátů z konference, Úpice 2012, (s. 23).^[7] Plik PDF.

• Tuček Karel, (1963), Nový československý meteorit – chondrit z Ústí nad Orlicí – ve sbírkách Národního muzea v Praze, Časopis Národního musea. Oddíl přírodovědný, vol. 132(4), 1963, s. 230-232.

• Tuček Karel, (1964), Katalog sbírky meteoritů Národního muzea v Praze (Catalogue of the Collection of Meteorites of the National Museum in Prague), Sborník Národního muzea v Praze,^[8] vol. XX B, nr 1, 1964, s. 1-108.^[9] Plik PDF.

• Tuček Karel (Тучек К.), (1965), Два последних падения метеоритов в Чехословакии (Two last meteorite falls in Czechoslovakia), Метеоритика (Meteoritika), vol. XXVI, 1965, s. 112-118.^[10][11]

• Tuček Karel, (1968), Catalogue of the Collection of meteorites of the National Museum in Prague (Katalog sbírky meteoritů Národního muzea v Praze), National Museum, Prague, 1968, ss. 103.

• Tuček Karel, (1981), Meteority a jejich výskyty v Československu (Meteorites and their occurrence in Czechoslovakia), Academia, Praha, 1981, ss. 269. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  (tablice
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  ).

Przypisy

Zobacz również

• meteoryt Suchy Dul

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Usti Nad Orlici
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Usti Nad Orlici

• Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (Prague Natural History Museum; Prague, Nat. Mus.) – Národí Muzeum Praha  ●  Sbírka meteoritů a Sbírka přírodních skel - tektitů  ●  Muzeum 3000: Rok od pádu čeljabinského meteoritu. Spadlo něco u nás?  ●  CES on-line: Sbírka meteoritů  ●  [katalog → Tuček (1981)]
• Muzeum Historii Naturalnej w Londynie (Natural History Museum London; London, Nat. Hist. Mus.) – Natural History Museum London  ●  [katalogi → Fletcher (1896); Prior (1953); Grady (2000)]

• Portal Novinky.cz – Padesáté výročí dopadu meteoritu si připomínají v Kerharticích
• Astronomická mapa České republiky

• woreczko.pl – Obserwowane spadki meteorytów (Meteorite falls)

• Wikipedia (CS) – Ústí nad Orlicí

Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …)

• Tucek (1963, 1964, 1965)
• fotografie