PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Grüneberg (Wilkanówko)

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Bibliografia)
Linia 5: Linia 5:
  | opis = Masa główna meteorytu Wilkanówko w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie (fot. Wadi & Woreczko)
  | opis = Masa główna meteorytu Wilkanówko w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie (fot. Wadi & Woreczko)
  | klasa = Spadek
  | klasa = Spadek
 +
| mbclass = fall
  | metbull = 11426
  | metbull = 11426
  | lokalizacja = Wilkanowo w pobliżu Zielonej Góry, Polska
  | lokalizacja = Wilkanowo w pobliżu Zielonej Góry, Polska
  | położenie = 51°56'N, 15°30'E
  | położenie = 51°56'N, 15°30'E
-
  | data = 22 marca 1841, 15:30
+
  | data = 22 marca 1841, 15:30 (poniedziałek)
-
  | typ = H4
+
  | typ = chondryt zwyczajny H4
  | masa = ~1000 g <br />(zapewne było to [[#Waga okazów|ok.&nbsp;1110&nbsp;g]])
  | masa = ~1000 g <br />(zapewne było to [[#Waga okazów|ok.&nbsp;1110&nbsp;g]])
  | liczba = dwa okazy
  | liczba = dwa okazy
  | synonimy = wg NHM Cat: '''[[Grünberg]]''', '''Heinrichau''', '''Schloin''', '''Seifersdorf''', '''Seifersholz''', '''Wilkanowko''',''' Zielena Gora''', '''Zielona Gora'''; wg&nbsp;Pokrzywnickiego: '''Wilkanówko'''
  | synonimy = wg NHM Cat: '''[[Grünberg]]''', '''Heinrichau''', '''Schloin''', '''Seifersdorf''', '''Seifersholz''', '''Wilkanowko''',''' Zielena Gora''', '''Zielona Gora'''; wg&nbsp;Pokrzywnickiego: '''Wilkanówko'''
}}
}}
-
Pogodne popołudnie - godzina 15:30 22 marca 1841 roku - w&nbsp;okolicy miejscowości Wilkanówko w&nbsp;pobliżu Zielonej Góry, rolnicy pracujący w&nbsp;polu usłyszeli trzy silne grzmoty podobne do wystrzałów armatnich. Bezpośrednio po tym dał się słyszeć głośny, narastający od zachodu gwizd i&nbsp;coś ciężkiego spadło w&nbsp;pobliżu. W&nbsp;małym zagłębieniu znaleźli świadkowie spadku 30&nbsp;uncjowy kamień (około 900&nbsp;g<ref name="uncje"></ref>; patrz → [[#Waga okazów|waga okazów]]). Drugi okaz znaleziono później. Dźwięki towarzyszące upadkowi meteorytu było słychać również w&nbsp;okolicznych miejscowościach - Żaganiu, Sulechowie, Nowej Soli<ref>szczegółowy opis spadku w&nbsp;Weimann (1841)</ref>.
+
Pogodne popołudnie – godzina 15:30 22 marca 1841 roku (poniedziałek) – w&nbsp;okolicy miejscowości Wilkanówko w&nbsp;pobliżu Zielonej Góry, rolnicy pracujący w&nbsp;polu usłyszeli trzy silne grzmoty podobne do wystrzałów armatnich. Bezpośrednio po tym dał się słyszeć głośny, narastający od zachodu gwizd i&nbsp;coś ciężkiego spadło w&nbsp;pobliżu. W&nbsp;małym zagłębieniu znaleźli świadkowie spadku 30&nbsp;uncjowy kamień (około 900&nbsp;g<ref name="uncje"></ref>; patrz → [[#Waga okazów|waga okazów]]). Drugi okaz znaleziono później. Dźwięki towarzyszące upadkowi meteorytu było słychać również w&nbsp;okolicznych miejscowościach – Żaganiu, Sulechowie, Nowej Soli<ref>szczegółowy opis spadku w&nbsp;Weimann (1841)</ref>.
 +
Wilkanówko to meteoryt kamienny, [[Meteoryty/Klasyfikacja|chondryt zwyczajny typu H4]].
-
Wilkanówko to meteoryt kamienny, [[Meteoryty/Klasyfikacja|chondryt zwyczajny typu H4]]. Największy jego fragment o wadze 757,5&nbsp;g<ref name="Pokrzywnicki 1964">Pokrzywnicki (1964)</ref> (masa główna) znajduje się w zbiorach [http://www.naturkundemuseum-berlin.de/index_english.html Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Berlinie]. W&nbsp;Polsce jest jedynie 46,4&nbsp;g w&nbsp;zbiorach [[Muzeum Mineralogiczne Instytutu Nauk Geologicznych UWr|Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego]]<ref>wg katalogu [http://www.ptmet.org.pl/kat-mkc-h4.htm#gruneberg "Meteoryty w zbiorach polskich"]</ref>, a&nbsp;małe jego fragmenty w kolekcjach prywatnych.
+
Obecnie wieś nazywa się '''Wilkanowo''' (!). 22 marca 2002 roku z&nbsp;inicjatywy Klubu Pod Wieżą w&nbsp;Wilkanowie postawiono głaz narzutowy, na którym odsłonięto tablicę upamiętniającą spadek meteorytu Wilkanówko<ref name="pomnik">dokładna lokalizacja pomnika – głazu narzutowego – 51°55'19.86"N 15°26'07.31"E (informacja: Sławomir A.&nbsp;Białkowski)</ref>. Podobna inicjatywa, ufundowanie tablicy upamiętniającej meteoryt, miała miejsce w&nbsp;2010 roku w&nbsp;Świeciu i&nbsp;odbyła się na cześć meteorytu [[Schwetz (Świecie)|Schwetz]].
-
Obecnie wieś nazywa się '''Wilkanowo''' (!). 22 marca 2002 roku z&nbsp;inicjatywy Klubu Pod Wieżą w&nbsp;Wilkanowie postawiono głaz narzutowy, na którym odsłonięto tablicę upamiętniającą spadek meteorytu Wilkanówko<ref>dokładna lokalizacja pomnika - głazu narzutowego - 51°55'19.86"N 15°26'07.31"E (informacja: Sławomir A.&nbsp;Białkowski)</ref>. Podobna inicjatywa, ufundowanie tablicy upamiętniającej meteoryt, miała miejsce w 2010 roku w&nbsp;Świeciu i&nbsp;odbyła się na cześć meteorytu [[Schwetz (Świecie)|Schwetz]].
+
 
 +
Największy zachowany fragment meteorytu Grüneberg (Wilkanówko) o&nbsp;wadze 712&nbsp;g (masa główna) znajduje się w&nbsp;zbiorach [http://www.naturkundemuseum-berlin.de/index_english.html Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Berlinie].
 +
 
 +
Meteoryt Grüneberg (Wilkanówko) w&nbsp;największych kolekcjach:
 +
:{| {{Koblitz Repository}}
 +
! Zbiór !! waga okazów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi
 +
|-
 +
| Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. || 712&nbsp;g || main&nbsp;mass<ref>wg Pokrzywnickiego (1964) w&nbsp;zbiorach MfN w&nbsp;Berlinie było 757,5&nbsp;g</ref>
 +
|-
 +
| Chicago, Field Mus. Nat. Hist. || 114 g
 +
|-
 +
| '''Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ.''' || 63,5&nbsp;g || ep&nbsp;46,4&nbsp;g<ref>w&nbsp;zbiorach [[Muzeum Mineralogiczne Instytutu Nauk Geologicznych UWr|Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego]]</ref> (Pilski&nbsp;2001)
 +
|-
 +
| Paris, Mus. d'Hist. Nat. || 40,7 g
 +
|-
 +
| London, Nat. Hist. Mus. || 32,7 g
 +
|-
 +
| {{Wielokropek}}
 +
|}
 +
W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.
Linia 40: Linia 61:
Eksplozję słychać było m.in. w&nbsp;Żaganiu, Sulechowie, Nowej Soli i wielu wioskach okręgu Zielonej Góry. Słyszeli ją nie tylko ludzie będący na zewnątrz, ale także i&nbsp;będący wewnątrz budynków.
Eksplozję słychać było m.in. w&nbsp;Żaganiu, Sulechowie, Nowej Soli i wielu wioskach okręgu Zielonej Góry. Słyszeli ją nie tylko ludzie będący na zewnątrz, ale także i&nbsp;będący wewnątrz budynków.
-
Według literatury waga odłamków była następująca: ''1'' - 30&nbsp;uncji, 2&nbsp;drachmy, 2&nbsp;skrupuły i ''2'' - 6&nbsp;uncji, 1½&nbsp;drachmy<sup>3</sup>. Nieco później udało się aptekarzowi Weimannowi z Zielonej Góry uzyskać jeszcze jeden odłamek wagi 169,05&nbsp;g, który po długich poszukiwaniach znalazł pewien robotnik na ugorze, prawie pośrodku między wsiami Heinrichau a Schloin<sup>4</sup>. Czy jednak odłam ten nie jest identyczny z odłamem nr&nbsp;2 wymienionym wyżej? Waga 6&nbsp;uncji, 1½&nbsp;drachmy równa się bowiem 172&nbsp;g.
+
Według literatury waga odłamków była następująca: ''1'' – 30&nbsp;uncji, 2&nbsp;drachmy, 2&nbsp;skrupuły i ''2'' – 6&nbsp;uncji, 1½&nbsp;drachmy<sup>3</sup>. Nieco później udało się aptekarzowi Weimannowi z Zielonej Góry uzyskać jeszcze jeden odłamek wagi 169,05&nbsp;g, który po długich poszukiwaniach znalazł pewien robotnik na ugorze, prawie pośrodku między wsiami Heinrichau a Schloin<sup>4</sup>. Czy jednak odłam ten nie jest identyczny z odłamem nr&nbsp;2 wymienionym wyżej? Waga 6&nbsp;uncji, 1½&nbsp;drachmy równa się bowiem 172&nbsp;g.
Znalezione odłamki zdawały się fragmentami prawdopodobnie jakiejś większej masy, która rozpadła się w&nbsp;powietrzu i&nbsp;mogła pierwotnie ważyć 2&nbsp;funty 9&nbsp;łutów, posiadając kształt prawie czworobocznej piramidy<sup>5</sup>.
Znalezione odłamki zdawały się fragmentami prawdopodobnie jakiejś większej masy, która rozpadła się w&nbsp;powietrzu i&nbsp;mogła pierwotnie ważyć 2&nbsp;funty 9&nbsp;łutów, posiadając kształt prawie czworobocznej piramidy<sup>5</sup>.
-
Meteoryt nasz został sklasyfikowany jako szary żyłkowaty chondryt (Cga)<sup>6</sup><ref>{{!Typy meteorytów u Pokrzywnickiego}}</ref>. Analizowany był przez Glockera oraz Duflosa. C.&nbsp;wł. dużego odłamu wynosił 3,1-3,2&nbsp;(?), a&nbsp;według innych danych<sup>7</sup> - 3,72, co wydaje się bardziej prawdopodobne<sup>8</sup>. Meteoryt znajduje się lub znajdował się w&nbsp;następujących zbiorach:
+
Meteoryt nasz został sklasyfikowany jako szary żyłkowaty chondryt (Cga)<sup>6</sup><ref>{{!Typy meteorytów u Pokrzywnickiego}}</ref>. Analizowany był przez Glockera oraz Duflosa. C.&nbsp;wł. dużego odłamu wynosił 3,1-3,2&nbsp;(?), a&nbsp;według innych danych<sup>7</sup> – 3,72, co wydaje się bardziej prawdopodobne<sup>8</sup>. Meteoryt znajduje się lub znajdował się w&nbsp;następujących zbiorach:
[[Grafika:Gruneberg_(kolekcje).jpg|480px|left]]
[[Grafika:Gruneberg_(kolekcje).jpg|480px|left]]
Linia 53: Linia 74:
:<sup>1</sup> Według Göpperta (patrz Wülfing 1897, s.&nbsp;134)..
:<sup>1</sup> Według Göpperta (patrz Wülfing 1897, s.&nbsp;134)..
-
:<sup>2</sup> Według Berwertha (1903)<ref name="Berwerth 1903">Berwerth (1903)</ref> oraz Breziny (1895)<ref name="Brezina (1895)">Brezina 1895</ref>. Według Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953)<ref>Prior (1953)</ref>: 51º56'&nbsp;N, 15º30'&nbsp;E, według innych - φ=51°54' – λ=15°25'.
+
:<sup>2</sup> Według Berwertha (1903)<ref name="Berwerth 1903">Berwerth (1903)</ref> oraz Breziny (1895)<ref name="Brezina (1895)">Brezina 1895</ref>. Według Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953)<ref>Prior (1953)</ref>: 51º56'&nbsp;N, 15º30'&nbsp;E, według innych – φ=51°54' – λ=15°25'.
-
:<sup>3</sup> Uncja = 16&nbsp;drachm = 28,34953&nbsp;g. Skrupuł = 1/3&nbsp;drachmy<ref name="uncje">1&nbsp;uncja = 2&nbsp;łuty = 8&nbsp;drachm; Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Miary_nowopolskie Miary nowopolskie]</ref>.
+
:<sup>3</sup> Uncja = 16&nbsp;drachm = 28,34953&nbsp;g. Skrupuł = 1/3&nbsp;drachmy<ref name="uncje">1&nbsp;uncja = 2&nbsp;łuty = 8&nbsp;drachm; Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Miary_nowopolskie Miary nowopolskie]</ref>.
:<sup>4</sup> Szczegółowy opis spadku i&nbsp;odłamków: "Niederfall eines Meteorites", Ann. d. Phys., 1841, t.&nbsp;53, s.&nbsp;172-178<ref>Weimann (1841)</ref>.
:<sup>4</sup> Szczegółowy opis spadku i&nbsp;odłamków: "Niederfall eines Meteorites", Ann. d. Phys., 1841, t.&nbsp;53, s.&nbsp;172-178<ref>Weimann (1841)</ref>.
Linia 74: Linia 95:
Pokrzywnicki (1964) za Weimannem (1841) podaje:
Pokrzywnicki (1964) za Weimannem (1841) podaje:
-
: '''okaz 1''' - 30 uncji, 2 drachmy, 2 skrupuły; '''okaz 2''' - 6 uncji, 1½ drachmy; (wg Pokrzywnickiego 1 uncja = 16 drachm = 28,34953 g, skrupuł = 1/3 drachmy)
+
: '''okaz 1''' – 30 uncji, 2 drachmy, 2 skrupuły; '''okaz 2''' – 6 uncji, 1½ drachmy; (wg Pokrzywnickiego 1 uncja = 16 drachm = 28,34953 g, skrupuł = 1/3 drachmy)
:: (Wikipedia) 1 uncja = 8 drachm, 1 drachma = 3 skrupuły.
:: (Wikipedia) 1 uncja = 8 drachm, 1 drachma = 3 skrupuły.
-
: Czyli okaz pierwszy ważył ~248,66 drachmy, drugi ~49,5 drachmy.<br />W tamtym okresie (za Wikipedią) 1&nbsp;drachma aptekarska (można założyć, że aptekarz Weimann takimi jednostkami się posługiwał) miała wartość 3,7345&nbsp;g, co daje: '''okaz&nbsp;1''' - '''928,6&nbsp;g''', '''okaz&nbsp;2''' - '''~184,8&nbsp;g''' (w&nbsp;sumie '''ok. 1110&nbsp;g''').
+
: Czyli okaz pierwszy ważył ~248,66 drachmy, drugi ~49,5 drachmy.<br />W tamtym okresie (za Wikipedią) 1&nbsp;drachma aptekarska (można założyć, że aptekarz Weimann takimi jednostkami się posługiwał) miała wartość 3,7345&nbsp;g, co daje: '''okaz&nbsp;1''' – '''928,6&nbsp;g''', '''okaz&nbsp;2''' – '''~184,8&nbsp;g''' (w&nbsp;sumie '''ok. 1110&nbsp;g''').
Kesselmeyer (1861):
Kesselmeyer (1861):
-
: '''okaz 1''' - 2&nbsp;''℔'' 9&nbsp;Loth; '''okaz 2''' - 11½&nbsp;Loth
+
: '''okaz 1''' – 2&nbsp;''℔'' 9&nbsp;Loth; '''okaz 2''' – 11½&nbsp;Loth
:: (Wikipedia) '''''℔''''' = '''lb''' = pfund = funt wagi; '''Loth''' = Lot = łut; 1 funt = 32 łuty.
:: (Wikipedia) '''''℔''''' = '''lb''' = pfund = funt wagi; '''Loth''' = Lot = łut; 1 funt = 32 łuty.
-
: Czyli okaz pierwszy ważył ~2,2813 funta (64,2813 łuta), drugi natomiast ~0,3594 (11,5 łuta). <br />W tamtym okresie (za Wikipedią) 1&nbsp;łut równał się 14,606&nbsp;g, co daje: '''okaz&nbsp;1''' - '''938,9&nbsp;g''', '''okaz&nbsp;2''' - '''~168&nbsp;g''' (='''169,05&nbsp;g''', za ''Breslauer Zeitung'' nr&nbsp;174)<ref>z&nbsp;relacji w&nbsp;''Breslauer Zeitung'', gdzie podano wagę mniejszego okazu 169,05&nbsp;g znalezionego przez aptekarza Weimanna, przy założonej wartości łuta wychodzi ~11,57&nbsp;łuta, czyli w&nbsp;granicach błędu zaokrąglenia</ref>  (w&nbsp;sumie '''ok. 1107&nbsp;g''').
+
: Czyli okaz pierwszy ważył ~2,2813 funta (64,2813 łuta), drugi natomiast ~0,3594 (11,5 łuta). <br />W tamtym okresie (za Wikipedią) 1&nbsp;łut równał się 14,606&nbsp;g, co daje: '''okaz&nbsp;1''' – '''938,9&nbsp;g''', '''okaz&nbsp;2''' – '''~168&nbsp;g''' (='''169,05&nbsp;g''', za ''Breslauer Zeitung'' nr&nbsp;174)<ref>z&nbsp;relacji w&nbsp;''Breslauer Zeitung'', gdzie podano wagę mniejszego okazu 169,05&nbsp;g znalezionego przez aptekarza Weimanna, przy założonej wartości łuta wychodzi ~11,57&nbsp;łuta, czyli w&nbsp;granicach błędu zaokrąglenia</ref>  (w&nbsp;sumie '''ok. 1107&nbsp;g''').
Pokrzywnicki (1964) w&nbsp;swym artykule stosuje różne przeliczniki oraz&nbsp;nie zawsze jest konsekwentny. Błędnie przelicza uncje na drachmy czy też stosuje różne wartości drachmy w gramach w swych obliczeniach. Ale można na podstawie źródeł przyjąć, że '''sumaryczna waga dwóch znalezionych okazów wynosiła ok. 1110&nbsp;g''' (zaś sumaryczna waga wszystkich fragmentów znajdujących się w&nbsp;zbiorach wg Pokrzywnickiego (1964) wynosiła ok. 1029&nbsp;g).
Pokrzywnicki (1964) w&nbsp;swym artykule stosuje różne przeliczniki oraz&nbsp;nie zawsze jest konsekwentny. Błędnie przelicza uncje na drachmy czy też stosuje różne wartości drachmy w gramach w swych obliczeniach. Ale można na podstawie źródeł przyjąć, że '''sumaryczna waga dwóch znalezionych okazów wynosiła ok. 1110&nbsp;g''' (zaś sumaryczna waga wszystkich fragmentów znajdujących się w&nbsp;zbiorach wg Pokrzywnickiego (1964) wynosiła ok. 1029&nbsp;g).
Linia 179: Linia 200:
(H) ''Heinrichau'', (R) Radomia, (S) Słone, (W) Wilkanowo, (*)&nbsp;Strumiany, Strumianki<br>
(H) ''Heinrichau'', (R) Radomia, (S) Słone, (W) Wilkanowo, (*)&nbsp;Strumiany, Strumianki<br>
{{GEIcon-PointGreen}}
{{GEIcon-PointGreen}}
-
położenie głazu narzutowego, pomnika upamiętniającego spadek meteorytu
+
położenie głazu narzutowego, pomnika upamiętniającego spadek meteorytu<ref name="pomnik"></ref>
{{GEIcon-Coord}}
{{GEIcon-Coord}}
współrzędne wg różnych autorów
współrzędne wg różnych autorów
{{GEFrame-end}}
{{GEFrame-end}}
-
Obecnie wieś nazywa się '''Wilkanowo''', dawna nazwa niem.&nbsp;''Wittgenau''. '''Radomia''' (niem.&nbsp;''Seifersholz''; Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Radomia#Meteoryt_Seifersholz_(Radomia) Meteoryt Seifersholz (Radomia)]), '''Słone''' (niem.&nbsp;''Schloin'', ''Schlain''), '''Zielona Góra''' (niem.&nbsp;''Grünberg'').
+
Obecnie wieś nazywa się '''Wilkanowo''', dawna nazwa niem.&nbsp;''Wittgenau''. '''Radomia''' (niem.&nbsp;''Seifersholz''; Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Radomia#Meteoryt_Seifersholz_(Radomia) Meteoryt Seifersholz (Radomia)]), '''Słone''' (niem.&nbsp;''Schloin'', ''Schlain''), '''Zielona Góra''' (niem.&nbsp;''Grünberg'').
'''''Heinrichau''''' na [[:File:Gruneberg_(4058_Gruenberg_(West)_i_Niederschles_M851_Germany_25K_AMS_1952).jpg|mapie ''Messtischblatt'' z 1952 roku]] to nazwa zachodniej części (kolonii, dzielnicy?) Wilkanowa (''Wittgenau''). Współrzędne podane przez Kesselmeyera (1861) wydają się bliższe rzeczywistemu miejscu spadku meteorytów.
'''''Heinrichau''''' na [[:File:Gruneberg_(4058_Gruenberg_(West)_i_Niederschles_M851_Germany_25K_AMS_1952).jpg|mapie ''Messtischblatt'' z 1952 roku]] to nazwa zachodniej części (kolonii, dzielnicy?) Wilkanowa (''Wittgenau''). Współrzędne podane przez Kesselmeyera (1861) wydają się bliższe rzeczywistemu miejscu spadku meteorytów.
-
Niebo było zupełnie pogodne, z wyjątkiem jednego małego obłoczka w zenicie. Hałas towarzyszący spadkowi narastał z zachodu. Słyszano trzy grzmoty, a znaleziono tylko dwa okazy<ref name="Pokrzywnicki 1964"></ref>. Mniejszy okaz znaleziono niemal pośrodku między wsiami ''Heinrichau'' a ''Schloin''.
+
Niebo było zupełnie pogodne, z wyjątkiem jednego małego obłoczka w zenicie. Hałas towarzyszący spadkowi narastał z zachodu. Słyszano trzy grzmoty, a znaleziono tylko dwa okazy<ref name="Pokrzywnicki 1964">Pokrzywnicki (1964)</ref>. Mniejszy okaz znaleziono niemal pośrodku między wsiami ''Heinrichau'' a ''Schloin''.
==== Synonimy?! ====
==== Synonimy?! ====
-
Pokrzywnicki interpretuje synonimy '''''Schloin''''' i '''''Heinrichau''''' jako nazwy miejscowości. Ale być może chodzi o&nbsp;'''folwark Strumianki''' (niem. nazwa ''Heinrichsau'') należący do rodu Schloin z Heinrichau ([http://www.online-ofb.de/schloin/ genealogia])?! Więcej: Heinrichsau - [http://gov.genealogy.net/ShowObjectSimple.do?id=HEISAUJO71WW folwark Strumianki] &bull; [http://www.turystyka-powiat-nowosolski.info.pl/index.php?title=Strumianki folwark Strumianki] &bull; [http://www.glogow.pl/okolice/podstrony/nowosolski/strumianki.htm folwark przy Konotopie]; (współrzędne 51.93N, 15.88E). Ale to fałszywy trop (''[[Użytkownik:Wiki woreczko|Wiki woreczko]]'') → '''patrz mapa [[:Plik:Gruneberg_(Reymanns_Special-Karte_112_Gross_Glogau)_Wittgenau.jpg|Reymanns Karte&nbsp;112]]'''
+
Pokrzywnicki interpretuje synonimy '''''Schloin''''' i '''''Heinrichau''''' jako nazwy miejscowości. Ale być może chodzi o&nbsp;'''folwark Strumianki''' (niem. nazwa ''Heinrichsau'') należący do rodu Schloin z Heinrichau ([http://www.online-ofb.de/schloin/ genealogia])?! Więcej: Heinrichsau – [http://gov.genealogy.net/ShowObjectSimple.do?id=HEISAUJO71WW folwark Strumianki] &bull; [http://www.turystyka-powiat-nowosolski.info.pl/index.php?title=Strumianki folwark Strumianki] &bull; [http://www.glogow.pl/okolice/podstrony/nowosolski/strumianki.htm folwark przy Konotopie]; (współrzędne 51.93N, 15.88E). Ale to fałszywy trop (''[[Użytkownik:Wiki woreczko|Wiki woreczko]]'') → '''patrz mapa [[:Plik:Gruneberg_(Reymanns_Special-Karte_112_Gross_Glogau)_Wittgenau.jpg|Reymanns Karte&nbsp;112]]'''
-
Mieszkańcy tamtych okolic nazywają meteoryt Wilkanówko również "Henrykowski meteoryt". Folwark Strumianki - nazwa Heinrichsau zmieniała się z&nbsp;czasem: Heinrichsau&nbsp;(1915) - Henrykowo&nbsp;(1945) - Henryków&nbsp;(1982).
+
Mieszkańcy tamtych okolic nazywają meteoryt Wilkanówko również "Henrykowski meteoryt". Folwark Strumianki – nazwa Heinrichsau zmieniała się z&nbsp;czasem: Heinrichsau&nbsp;(1915) – Henrykowo&nbsp;(1945) – Henryków&nbsp;(1982).
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 201: Linia 222:
=== Mapy ===
=== Mapy ===
-
Na [[:File:Gruneberg_(Reymanns_Special-Karte_112_Gross_Glogau)_Wittgenau.jpg|mapie Reymann'a (arkusz 112)]] widnieją wszystkie interesujące miejscowości: Wilkanowo (''Wittgenau''), Radomia (''Seifersholz'') i co może najważniejsze, na północ od Wilkanowa jest na mapie '''''Col. Heinrichau''''', a obok '''''Schlain''''' (''Schloin''?) dzisiejsza wieś Słone. Natomiast na [[:File:Gruneberg_(4058_Gruenberg_(West)_i_Niederschles_M851_Germany_25K_AMS_1952).jpg|mapie ''Messtischblatt'' z 1952 roku]] '''''Heinrichau''''' to dzielnica Wilkanowa - może to jest miejsce spadku?!
+
Na [[:File:Gruneberg_(Reymanns_Special-Karte_112_Gross_Glogau)_Wittgenau.jpg|mapie Reymann'a (arkusz 112)]] widnieją wszystkie interesujące miejscowości: Wilkanowo (''Wittgenau''), Radomia (''Seifersholz'') i co może najważniejsze, na północ od Wilkanowa jest na mapie '''''Col. Heinrichau''''', a obok '''''Schlain''''' (''Schloin''?) dzisiejsza wieś Słone. Natomiast na [[:File:Gruneberg_(4058_Gruenberg_(West)_i_Niederschles_M851_Germany_25K_AMS_1952).jpg|mapie ''Messtischblatt'' z 1952 roku]] '''''Heinrichau''''' to dzielnica Wilkanowa – może to jest miejsce spadku?!
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
Linia 254: Linia 275:
* Glocker Ernst Friedrich, (1941), '''Meteorsteinfall in Schlesien (bei Seifersholz im Grünberger Kreise in Niederschlesien am [[Grüneberg (Wilkanówko)|22. März 1841]])'''<ref>tytuł w gazecie '''Niederfall eines Meteorsteins.'''</ref>, ''Schlesische Provinzialblätter'', April 1841, s. 350-354. → patrz [[Grüneberg (Wilkanówko)/Czasopisma]]
* Glocker Ernst Friedrich, (1941), '''Meteorsteinfall in Schlesien (bei Seifersholz im Grünberger Kreise in Niederschlesien am [[Grüneberg (Wilkanówko)|22. März 1841]])'''<ref>tytuł w gazecie '''Niederfall eines Meteorsteins.'''</ref>, ''Schlesische Provinzialblätter'', April 1841, s. 350-354. → patrz [[Grüneberg (Wilkanówko)/Czasopisma]]
-
* Göppert H.R., (1841), '''Über den [[Grüneberg (Wilkanówko)|Meteorstein]], welcher zu Schloin in Schlesien am 22. März 1841 gefallen ist''', Ref. N. Jb. f. Min. etc., 1841, s. 609-610<ref>chodzi prawdopodobnie o ''Jahrbuch für Mineralogie, Geognosie, Geologie und Petrefaktenkunde'', ale w powołanym tomie nie ma tego artykułu</ref> (później: '''Zur Geschichte des Meteorsteinfalles vom 22. März dieses Jahres.''' ''Breslauer Zeitg.'', nr 174, 29 Juni 1841, s. 1263 → patrz [[Grüneberg (Wilkanówko)/Czasopisma]]).
+
* Göppert Heinrich Robert, (1841), '''Über den [[Grüneberg (Wilkanówko)|Meteorstein]], welcher zu Schloin in Schlesien am 22. März 1841 gefallen ist''', Ref. N. Jb. f. Min. etc., 1841, s. 609-610<ref>chodzi prawdopodobnie o ''Jahrbuch für Mineralogie, Geognosie, Geologie und Petrefaktenkunde'', ale w powołanym tomie nie ma tego artykułu</ref> (później: '''Zur Geschichte des Meteorsteinfalles vom 22. März dieses Jahres.''' ''Breslauer Zeitg.'', nr 174, 29 Juni 1841, s. 1263 → patrz [[Grüneberg (Wilkanówko)/Czasopisma]]).
-
* Göppert H.R.<ref>wg Koblitz MetBase autorem jest Glocker E.F.</ref>, (1842), '''Meteorsteinfall''', ''Uebersicht der Arbeiten und Veränderungen. [Jahresbericht] der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Kultur'', ''{{Kropek}}im Jahre 1841'', Breslau 1842, s. 52-58. Plik [http://www.biodiversitylibrary.org/item/120978 DjVu].
+
* Göppert Heinrich Robert<ref>wg Koblitz MetBase autorem jest Glocker E.F.</ref>, (1842), '''Meteorsteinfall''', ''Uebersicht der Arbeiten und Veränderungen. [Jahresbericht] der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Kultur'', ''{{Kropek}}im Jahre 1841'', Breslau 1842, s. 52-58. Plik [http://www.biodiversitylibrary.org/item/120978 DjVu].
* {{Kesselmeyer (1861) |page=367, 434}}
* {{Kesselmeyer (1861) |page=367, 434}}
* {{Klein (1904)}}
* {{Klein (1904)}}
 +
 +
* {{Koblitz MetBase}}
 +
 +
* {{Pilski (2001)}}
* {{Pokrzywnicki (1955 zz)}}
* {{Pokrzywnicki (1955 zz)}}
Linia 288: Linia 313:
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
-
* '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' - meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=11426 Grüneberg]
+
* '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' – meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=11426 Grüneberg]
-
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' - meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=11426 Grüneberg]
+
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=11426 Grüneberg]
 +
 
 +
* [http://www.muzmin.ing.uni.wroc.pl/ Muzeum Mineralogiczne] Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego we Wrocławiu {{SeparatorBull}} [http://www.muzmin.ing.uni.wroc.pl/teksty.php?plik=kolekcje_kuz3.php Sala Meteorytowa]
 +
* Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie – [http://www.naturkundemuseum-berlin.de/index_english.html Museum für Naturkunde]
 +
* Meteoryt Wilkanówko w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/kat-mkc-h4.htm#gruneberg katalog PTMet] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Gruneberg.htm Wadi & Jan Woreczko Collection]
 +
* Polskie Serwis Meteorytów – meteoryt [http://www.ptmet.org.pl/psm/defwil.htm Wilkanówko]
 +
 
 +
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Radomia Radomia] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Słone_(województwo_lubuskie) Słone (województwo lubuskie)] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wilkanówko Wilkanówko (meteoryt)] {{SeparatorBull}} wieś [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wilkanowo_(województwo_lubuskie) Wilkanowo (województwo lubuskie)] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wieża_Braniborska Wieża Braniborska]
 +
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Niemieckie_nazwy_polskich_miejscowości Niemieckie nazwy polskich miejscowości]
 +
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Miary_nowopolskie Miary nowopolskie]
 +
* Wikipedia (DE) – [http://de.wikipedia.org/wiki/Lot_(Einheit) Lot (Einheit)] {{SeparatorBull}} [http://de.wikipedia.org/wiki/Pfund Pfund]
-
* Meteoryt Wilkanówko w kolekcjach polskich - [http://www.ptmet.org.pl/kat-mkc-h4.htm#gruneberg katalog PTMet] &bull; [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Gruneberg.htm Wadi & Jan Woreczko Collection]
+
* Simkoz – [http://photo.simkoz.com/IA/ia.php Braniborg Tower] {{SeparatorBull}} [http://photo.simkoz.com/2003_berlin_museum/museum2.php Natural History Museum in Berlin]
-
* Polskie Serwis Meteorytów - meteoryt [http://jba1.republika.pl/defwil.htm Wilkanówko]
+
-
* [http://www.muzmin.ing.uni.wroc.pl/ Muzeum Mineralogiczne] Instytutu Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego we Wrocławiu &bull; [http://www.muzmin.ing.uni.wroc.pl/teksty.php?plik=kolekcje_kuz3.php Sala Meteorytowa]
+
-
* Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie - [http://www.naturkundemuseum-berlin.de/index_english.html Museum für Naturkunde]
+
-
* Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Radomia Radomia] &bull; [http://pl.wikipedia.org/wiki/Słone_(województwo_lubuskie) Słone (województwo lubuskie)] &bull; [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wilkanówko Wilkanówko (meteoryt)] &bull; wieś [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wilkanowo_(województwo_lubuskie) Wilkanowo (województwo lubuskie)] &bull; [http://pl.wikipedia.org/wiki/Wieża_Braniborska Wieża Braniborska]
+
-
* Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Niemieckie_nazwy_polskich_miejscowości Niemieckie nazwy polskich miejscowości]
+
-
* Wikipedia - [http://pl.wikipedia.org/wiki/Miary_nowopolskie Miary nowopolskie]
+
-
* Wikipedia (DE) - [http://de.wikipedia.org/wiki/Lot_(Einheit) Lot (Einheit)] &bull; [http://de.wikipedia.org/wiki/Pfund Pfund]
+
-
* Simkoz - [http://photo.simkoz.com/IA/ia.php Braniborg Tower] &bull; [http://photo.simkoz.com/2003_berlin_museum/museum2.php Natural History Museum in Berlin]
+
Linia 305: Linia 332:
* Buchner
* Buchner
-
* "rzeczywista" waga okazów? - łut, drachma, uncja...
+
* "rzeczywista" waga okazów? – łut, drachma, uncja...
[[Category:MetBullDatabase]]
[[Category:MetBullDatabase]]
[[Category:Meteoryty polskie]]
[[Category:Meteoryty polskie]]
[[Category:Obserwowane spadki]]
[[Category:Obserwowane spadki]]

Wersja z 23:12, 10 sty 2014

Zamiast meteorytu głaz narzutowy

Grüneberg (Wilkanówko) →
Gruneberg (NHM Berlin).jpg
Masa główna meteorytu Wilkanówko w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie (fot. Wadi & Woreczko)
Spadek
Lokalizacja Wilkanowo w pobliżu Zielonej Góry, Polska
Położenie[1] 51°56'N, 15°30'E
Data 22 marca 1841, 15:30 (poniedziałek)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny H4
Masa ~1000 g
(zapewne było to ok. 1110 g)
Liczba okazów dwa okazy
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
wg NHM Cat: Grünberg, Heinrichau, Schloin, Seifersdorf, Seifersholz, Wilkanowko, Zielena Gora, Zielona Gora; wg Pokrzywnickiego: Wilkanówko

Pogodne popołudnie – godzina 15:30 22 marca 1841 roku (poniedziałek) – w okolicy miejscowości Wilkanówko w pobliżu Zielonej Góry, rolnicy pracujący w polu usłyszeli trzy silne grzmoty podobne do wystrzałów armatnich. Bezpośrednio po tym dał się słyszeć głośny, narastający od zachodu gwizd i coś ciężkiego spadło w pobliżu. W małym zagłębieniu znaleźli świadkowie spadku 30 uncjowy kamień (około 900 g[2]; patrz → waga okazów). Drugi okaz znaleziono później. Dźwięki towarzyszące upadkowi meteorytu było słychać również w okolicznych miejscowościach – Żaganiu, Sulechowie, Nowej Soli[3].

Wilkanówko to meteoryt kamienny, chondryt zwyczajny typu H4.

Obecnie wieś nazywa się Wilkanowo (!). 22 marca 2002 roku z inicjatywy Klubu Pod Wieżą w Wilkanowie postawiono głaz narzutowy, na którym odsłonięto tablicę upamiętniającą spadek meteorytu Wilkanówko[4]. Podobna inicjatywa, ufundowanie tablicy upamiętniającej meteoryt, miała miejsce w 2010 roku w Świeciu i odbyła się na cześć meteorytu Schwetz.


Największy zachowany fragment meteorytu Grüneberg (Wilkanówko) o wadze 712 g (masa główna) znajduje się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie.

Meteoryt Grüneberg (Wilkanówko) w największych kolekcjach:

Zbiór waga okazów
(Koblitz MetBase) 		uwagi
Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. 712 g main mass[5]
Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 114 g
Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ. 63,5 g ep 46,4 g[6] (Pilski 2001)
Paris, Mus. d'Hist. Nat. 40,7 g
London, Nat. Hist. Mus. 32,7 g
(…)

W polskich prywatnych kolekcjach znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.


Spis treści


Opis wg Pokrzywnickiego (1964)

(zgodnie z oryginałem)

«
Pokrzywnicki (1964)

17. METEORYT WILKANÓWKO

Synonimy: Grüneberg, Grünberg, Seifersholz, Heinrichau, Schloin1.

W.m.s.: φ = 51°56'N – λ = 15°22'E2

Meteoryt ten spadł 22 marca 1841 r. o godz. 15.30 koło Heinrichau w dobrach Seifersholz[7], pow. Grüneberg, czyli w okolicy Wilkanówka, pow. Zielona Góra, w b. ks. Legnickim. Spadły dwa odłamy, łącznie około 1 kg. Wspomnianego dnia i godziny mieszkańcy Wilkanówka, którzy pracowali na polach usłyszeli trzy silne grzmoty podobne do wystrzałów armatnich. Niebo było zupełnie pogodne, z wyjątkiem jednego małego obłoczka w zenicie. Bezpośrednio potem dał się słyszeć w powietrzu głośny gwizd, który zdawał się iść z zachodu i im bardziej się "zbliżał", tym stawał się silniejszy i wreszcie przypominał jak gdyby dźwięki organów, których tony były raz wysokie, raz niskie, co miało trwać około 5 min.

Dźwięki te im bardziej "zbliżały się do ziemi" tym bardziej stawały się podobne do gwizdu i wreszcie usłyszano jakby jakieś ciężkie ciało spadło na ziemię. Robotnicy idący w kierunku źródła dźwięków zbliżyli się do miejsca spadku i w odległości około 100-150 kroków znaleźli na głębokości pół stopy w ziemi "kamień". Otwór wskazywał pionowy kierunek spadku. Robotnicy bali się dotknąć kamienia, myśląc że jest gorący, jednak okazał się zupełnie zimny.

Eksplozję słychać było m.in. w Żaganiu, Sulechowie, Nowej Soli i wielu wioskach okręgu Zielonej Góry. Słyszeli ją nie tylko ludzie będący na zewnątrz, ale także i będący wewnątrz budynków.

Według literatury waga odłamków była następująca: 1 – 30 uncji, 2 drachmy, 2 skrupuły i 2 – 6 uncji, 1½ drachmy3. Nieco później udało się aptekarzowi Weimannowi z Zielonej Góry uzyskać jeszcze jeden odłamek wagi 169,05 g, który po długich poszukiwaniach znalazł pewien robotnik na ugorze, prawie pośrodku między wsiami Heinrichau a Schloin4. Czy jednak odłam ten nie jest identyczny z odłamem nr 2 wymienionym wyżej? Waga 6 uncji, 1½ drachmy równa się bowiem 172 g.

Znalezione odłamki zdawały się fragmentami prawdopodobnie jakiejś większej masy, która rozpadła się w powietrzu i mogła pierwotnie ważyć 2 funty 9 łutów, posiadając kształt prawie czworobocznej piramidy5.

Meteoryt nasz został sklasyfikowany jako szary żyłkowaty chondryt (Cga)6[8]. Analizowany był przez Glockera oraz Duflosa. C. wł. dużego odłamu wynosił 3,1-3,2 (?), a według innych danych7 – 3,72, co wydaje się bardziej prawdopodobne8. Meteoryt znajduje się lub znajdował się w następujących zbiorach:

Gruneberg (kolekcje).jpg


Przypisy
1 Według Göpperta (patrz Wülfing 1897, s. 134)..
2 Według Berwertha (1903)[9] oraz Breziny (1895)[10]. Według Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953)[11]: 51º56' N, 15º30' E, według innych – φ=51°54' – λ=15°25'.
3 Uncja = 16 drachm = 28,34953 g. Skrupuł = 1/3 drachmy[2].
4 Szczegółowy opis spadku i odłamków: "Niederfall eines Meteorites", Ann. d. Phys., 1841, t. 53, s. 172-178[12].
5 Ann. d. Phys., 1841, t. 53, s. 416[13] i Ergb., t. IV, s. 361[14].
6 Według Breziny (o. c.) i Wülfinga[15] (o. c.) oraz Kat. Met. Brit. Mus. (o. c.).
7 Ann. d. Phys., 1859, t. 107, s. 160-163[16].
8 Literatura uzupełniająca: Pogg. Ann., 1841, t. 52, s. 495-496 ("Meteoritsteinfall bein Grünenberg in Schlesien")[17]; Breslauer Ztg., 1840, Nr 174[18]; Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953); J. Pokrzywnicki (1955a, 1956); E.A. Wülfing (1897).

»


Waga okazów

Wagi okazów w źródłach zostały podane w starych jednostkach.

Pokrzywnicki (1964) za Weimannem (1841) podaje:

okaz 1 – 30 uncji, 2 drachmy, 2 skrupuły; okaz 2 – 6 uncji, 1½ drachmy; (wg Pokrzywnickiego 1 uncja = 16 drachm = 28,34953 g, skrupuł = 1/3 drachmy)
(Wikipedia) 1 uncja = 8 drachm, 1 drachma = 3 skrupuły.
Czyli okaz pierwszy ważył ~248,66 drachmy, drugi ~49,5 drachmy.
W tamtym okresie (za Wikipedią) 1 drachma aptekarska (można założyć, że aptekarz Weimann takimi jednostkami się posługiwał) miała wartość 3,7345 g, co daje: okaz 1 – 928,6 g, okaz 2 – ~184,8 g (w sumie ok. 1110 g).

Kesselmeyer (1861):

okaz 1 – 2 ℔ 9 Loth; okaz 2 – 11½ Loth
(Wikipedia) ℔ = lb = pfund = funt wagi; Loth = Lot = łut; 1 funt = 32 łuty.
Czyli okaz pierwszy ważył ~2,2813 funta (64,2813 łuta), drugi natomiast ~0,3594 (11,5 łuta).
W tamtym okresie (za Wikipedią) 1 łut równał się 14,606 g, co daje: okaz 1 – 938,9 g, okaz 2 – ~168 g (=169,05 g, za Breslauer Zeitung nr 174)[19] (w sumie ok. 1107 g).

Pokrzywnicki (1964) w swym artykule stosuje różne przeliczniki oraz nie zawsze jest konsekwentny. Błędnie przelicza uncje na drachmy czy też stosuje różne wartości drachmy w gramach w swych obliczeniach. Ale można na podstawie źródeł przyjąć, że sumaryczna waga dwóch znalezionych okazów wynosiła ok. 1110 g (zaś sumaryczna waga wszystkich fragmentów znajdujących się w zbiorach wg Pokrzywnickiego (1964) wynosiła ok. 1029 g).

Źródła

Breslauer Zeitung, 174, 1841

Breslauer Zeitung, 174, 1841


AnP (1841a) (s. 495-496)

AnP (1841a), s. 495-496
Tu powołanie na Breslauer Zeitung.


AnP (1841) (s. 416)

AnP (1841), s. 416
Tu powołanie na Breslauer Zeitung i opis okazu znalezionego przez aptekarza Weimanna, o którym wspomina Pokrzywnicki.


Weimann (1841) (s. 172-179)

Weimann (1841), s. 172-179


Boguslawski (1854a) (s. 361-362)

Boguslawski (1854a), s. 361-362
Tu powołania na: AnP (1841a), Breslauer Zeitung, Schlesische Provinzialblätter, Weimann (1841)


Kesselmeyer (1861) (s. 367, 434)

27. 1841 22. März Seifersholz und Heinrichsau, beide W. von Grüneberg in Schlesien – Sp.-Gew.: 3,69-3,73.[20] Preussen 51º56'N.
51º54'N. 		15º22'O.
15º25'O. 		P.52.1841.495.[21] W. 1860. S. 1860.
564. 27 1841. 22. März Seifersholz und Heinrichsau, beide W. von Grüneberg; Schlesien Deutschland 51º56'N. 15º22'O.
und
51º54'N. 15º25'O. 		P. IV. 1854. 361.[22] Aus einer Feuerkugel unter heftiger Explosion zwei schon kalte Steinbruchstücke von 2 ℔ 9 Loth und von 11½ Loth[23].


Buchner (1861)

Grünberg (Heinrichsau, Seifersholz), Schlesien, 1841, März 22.

Glocker Schles. Prov. Blttr. 1841, April. Brsl. Ztg. 1841, Nr. 174. IB. Schles. G. 1841, 52. PA 52, 495. Weimann edb. 53, 172. PAErgb. 4, 361, 421. BrzIB. 22, 216. 24, 329. Pa. 68. Br. 93.

rozwinięcia skrótów → patrz Bibliografia/Buchner Otto


Greg (1861)

Year. Day of month. Locality. Size or weight. Direction. Duration; rate; hour; Remarks, &c.
1841.* Mar. 22 Grüneberg, Silesia 2½ lbs. … 3½ P.M. Stone-fall; sp. gr. 3·72.


Berwerth (1903)[24]

Grüneberg [Cg (3½ p. 22 März 1841)
51°56'N, 15°22'O], Seifersholz (oL) und
Heinrichsau (51°54'N, 15°25'O), Preußisch-Schlesien, Deutschland.


Klein (1904)

1841 März 22 3h 50m nachm. Seiferholz und Heinrichsau bei Grünberg, Schlesien

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(H) Heinrichau, (R) Radomia, (S) Słone, (W) Wilkanowo, (*) Strumiany, Strumianki

położenie głazu narzutowego, pomnika upamiętniającego spadek meteorytu[4]

współrzędne wg różnych autorów

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Obecnie wieś nazywa się Wilkanowo, dawna nazwa niem. Wittgenau. Radomia (niem. Seifersholz; Wikipedia – Meteoryt Seifersholz (Radomia)), Słone (niem. Schloin, Schlain), Zielona Góra (niem. Grünberg).

Heinrichau na mapie Messtischblatt z 1952 roku to nazwa zachodniej części (kolonii, dzielnicy?) Wilkanowa (Wittgenau). Współrzędne podane przez Kesselmeyera (1861) wydają się bliższe rzeczywistemu miejscu spadku meteorytów.


Niebo było zupełnie pogodne, z wyjątkiem jednego małego obłoczka w zenicie. Hałas towarzyszący spadkowi narastał z zachodu. Słyszano trzy grzmoty, a znaleziono tylko dwa okazy[25]. Mniejszy okaz znaleziono niemal pośrodku między wsiami Heinrichau a Schloin.

Synonimy?!

Pokrzywnicki interpretuje synonimy Schloin i Heinrichau jako nazwy miejscowości. Ale być może chodzi o folwark Strumianki (niem. nazwa Heinrichsau) należący do rodu Schloin z Heinrichau (genealogia)?! Więcej: Heinrichsau – folwark Strumianki • folwark Strumianki • folwark przy Konotopie; (współrzędne 51.93N, 15.88E). Ale to fałszywy trop (Wiki woreczko) → patrz mapa Reymanns Karte 112

Mieszkańcy tamtych okolic nazywają meteoryt Wilkanówko również "Henrykowski meteoryt". Folwark Strumianki – nazwa Heinrichsau zmieniała się z czasem: Heinrichsau (1915) – Henrykowo (1945) – Henryków (1982).


Mapy

Na mapie Reymann'a (arkusz 112) widnieją wszystkie interesujące miejscowości: Wilkanowo (Wittgenau), Radomia (Seifersholz) i co może najważniejsze, na północ od Wilkanowa jest na mapie Col. Heinrichau, a obok Schlain (Schloin?) dzisiejsza wieś Słone. Natomiast na mapie Messtischblatt z 1952 roku Heinrichau to dzielnica Wilkanowa – może to jest miejsce spadku?!

Fragment arkusza 4 mapy Preussen und Herzogthum Warschau z 1808 roku z nazwami Schloin i Witgenau

Fragment arkusza 112 Gross Glogau mapy Reymanna (źródło: Archiwum Map WIG)

Wilkanowo (Wittgenau), Radomia (Seifersholz), Col. Heinrichau, Schlain (Schloin?). Fragment arkusza 112

Heinrichau, Schlain, Seifersholz, Wittgenau. Fragment arkusza 346 mapy Karte des Deutschen Reiches z ok. 1893 roku (źródło: MAPSTER)

Heinrichau, Schloin, Seiffersholz, Wittgenau. Fragment arkusza 4058 Gruneberg mapy Messtischblatt z 1952 roku (źródło: MAPSTER)

Galerie

Meteoryt Wilkanówko (Grüneberg) ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Instytutu Nauk Geologicznych UWr (dla Wiki.Meteoritica.pl fot. Antoni Stryjewski)

Okaz o wadze 46,4 g

Przełam

Skorupa obtopieniowa

Skorupa obtopieniowa (fusion crust)


Meteoryt Wilkanówko za zbiorów Muzeum Mineralogicznego we Wrocławiu (fot. Jarosław Bandurowski)


Głaz narzutowy w miejscowości Wilkanowo

Głaz narzutowy z tablicą upamiętniającą spadek meteorytu Wilkanówko (fot. Sławomir Białkowski)

Tablica ufundowana przez Klub Pod Wieżą (fot. Sławomir Białkowski)

Tablica informacyjna (fot. Sławomir Białkowski)

Bibliografia

  • American Journal of Science and Arts, Fall of a Meteoric Stone at Grüneberg in Silesia, vol. 42, 1842, s. 203.[26] Plik DjVu.
  • AnP, (1841a), Meteorsteinfall bei Grüneberg in Schlesien, Annalen der Physik, 52, Bd. 128, 1841, s. 495-496. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    . Plik PDF.[27]
  • AnP, (1841), Nachtrag zum Grüneberg Meteorsteinfall, Annalen der Physik, 53, Bd. 129, 1841, s. 416. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Berwerth Friedrich M., (1903), Verzeichnis der Meteoriten im k.k. naturhistorischen Hofmuseum, Ende Oktober 1902, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Bd. XVIII, Wien 1903, s. 1-90 (str. tytułowa).[28] Plik DjVu; plik PDF.
  • Boguslawski Georg von, (1854a), Zehnter Nachtrag zu Chladni's Verzeichnisse der Feuermeteore und herabgefallenen Massen (Wien 1819) (Schluss von S. 155.), Annalen der Physik, IV, 90 uzupeł. (ergänzungsband), 1854, s. 353-456, (s. 361). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Brezina Aristides, (1896), Die Meteoritensammlung des k.k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum. (Separatabdruck aus Band X, Heft 3 und 4.), Wien 1896.[29][30] Plik PDF.
  • Buchner Otto, (1861), Versuch eines Quellenverzeichnisses zur Literatur über Meteoriten, w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 455-482. Plik PDF; plik DjVu.
  • Glocker Ernst Friedrich, (1941), Meteorsteinfall in Schlesien (bei Seifersholz im Grünberger Kreise in Niederschlesien am 22. März 1841)[31], Schlesische Provinzialblätter, April 1841, s. 350-354. → patrz Grüneberg (Wilkanówko)/Czasopisma
  • Göppert Heinrich Robert, (1841), Über den Meteorstein, welcher zu Schloin in Schlesien am 22. März 1841 gefallen ist, Ref. N. Jb. f. Min. etc., 1841, s. 609-610[32] (później: Zur Geschichte des Meteorsteinfalles vom 22. März dieses Jahres. Breslauer Zeitg., nr 174, 29 Juni 1841, s. 1263 → patrz Grüneberg (Wilkanówko)/Czasopisma).
  • Göppert Heinrich Robert[33], (1842), Meteorsteinfall, Uebersicht der Arbeiten und Veränderungen. [Jahresbericht] der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Kultur, …im Jahre 1841, Breslau 1842, s. 52-58. Plik DjVu.
  • Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 367, 434). Plik PDF; plik DjVu.
  • Klein Hermann Joseph, (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde, XIV. Jahrgang 1903, Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904. Plik DjVu (str. tytułowa).
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[34]
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1955), O meteorytach naszych ziem zachodnich, Urania, 6, 1955, s. 165-172.[35] Plik DjvU.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1956), Les météorites polonaises, Acta Geophys. Polon., vol. IV, nr 1, 1956, s. 21-32. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Prior George T., Hey Max H., (1953), Catalogue of Meteorites. With special reference to those represented in the collection of the British Museum (Natural History), Printed British Museum, 1953, (zbiory własne W&W) (wydanie z 1923 roku – plik iDjVu).
  • Reichenbach Karl Freiherr von, (1859a), Anordnung und Eintheilung der Meteoriten, Annalen der Physik, 107, Bd. 183, 1859, s. 155-182. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Weimann C.G., (1841), Niederfall eines Meteorites, Annalen der Physik, 53, Bd. 129, 1841, s. 172-179. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Wülfing Ernst Anton von, (1897), Die Meteoriten in Sammlungen und ihre Literatur. Nebst einem versuch den tauschwert der meteoriten zu bestimmen (Meteorites in Collections and Their Literature. Including An Attempt To Determine The Exchange Value Of Meteorites), Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung, Tübingen 1897.[38][39][40] Plik GIF; plik Internet Archive; plik GoogleBooks.


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b 1 uncja = 2 łuty = 8 drachm; Wikipedia – Miary nowopolskie
  3. ^ szczegółowy opis spadku w Weimann (1841)
  4. ^ a b dokładna lokalizacja pomnika – głazu narzutowego – 51°55'19.86"N 15°26'07.31"E (informacja: Sławomir A. Białkowski)
  5. ^ wg Pokrzywnickiego (1964) w zbiorach MfN w Berlinie było 757,5 g
  6. ^ w zbiorach Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego
  7. ^ Seifersholz to miejscowość Radomia
  8. ^ patrz → Oznaczenia typów meteorytów u Pokrzywnickiego
  9. ^ Berwerth (1903)
  10. ^ Brezina 1895
  11. ^ Prior (1953)
  12. ^ Weimann (1841)
  13. ^ AnP (1841)
  14. ^ Boguslawski (1854a), s. 361
  15. ^ Wülfing (1897)
  16. ^ Reichenbach (1859a)
  17. ^ AnP (1841a)
  18. ^ błąd, powinno być nr 174 z 1841 roku
  19. ^ z relacji w Breslauer Zeitung, gdzie podano wagę mniejszego okazu 169,05 g znalezionego przez aptekarza Weimanna, przy założonej wartości łuta wychodzi ~11,57 łuta, czyli w granicach błędu zaokrąglenia
  20. ^ ciężar właściwy (niem. spezifische Gewicht)
  21. ^ powołanie na AnP (1841a) (wg klucza: Poggendorff, Bd. 52, rok 1841, s. 495)
  22. ^ Boguslawski (1854a), s. 361-362
  23. ^ ℔ = lb = pfund = funt wagi; Loth = Lot = łut; 1 funt = 32 łuty
  24. ^ informacje tożsame z Kesselmeyer (1861)
  25. ^ Pokrzywnicki (1964)
  26. ^ b. dobre streszczenie artykułu Weimann (1841)
  27. ^ tam powołanie na Breslauer Zeitung, 174, 1841
  28. ^ katalog kolekcji meteorytów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (stan na koniec października 1902 roku); artykuł ukazał się również w formie osobnej publikacji: Berwerth Friedrich Martin, (1903), Verzeichnis der Meteoriten im k.k. naturhistorischen Hofmuseum, Ende Oktober 1902, Separatabdruck aus den Annalen des k.k. naturhistorischen Hofmuseum, Bd. XVIII, Wien 1903, ss. 90, plik PDF
  29. ^ katalog kolekcji meteorytów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (stan na 1 maja 1895 roku); w kolekcji meteoryty z 497 różnych lokalizacji (kamiennych 316, żelaznych 181), o łącznej wadze 2184,432 kg (odpowiednio: 697,854 i 1486,578 kg); w tamtym okresie kolekcje w Londynie i Paryżu miały meteoryty z odpowiednio 449 i 380 różnych lokalizacji (Brezina 1896); patrz również → Brezina (1885); obecnie (1999, Koblitz MetBase) kolekcja zawiera 2316 różnych meteorytów (patrz → Meteoryty/Kolekcje)
  30. ^ pełen tytuł: „Die Meteoritensammlung des k. k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895. Mit zwei Anhängen: 1. Berichte des Directors der Sternwarte Zacatecas, Prof. José A. y Bonilla, über den Meteoreisenfall von Mazapil. 2. Die Meteoritensammlung der Universität Tübingen”; publikacja ta ukazała się wcześniej jako artykuł Brezina (1895) w Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Bd. X, 1895, s. 231-370, plik DjVu; bogato ilustrowana, zawiera m.in. 2 plansze z figurami Widmanstättena kilkunastu różnych meteorytów żelaznych
  31. ^ tytuł w gazecie Niederfall eines Meteorsteins.
  32. ^ chodzi prawdopodobnie o Jahrbuch für Mineralogie, Geognosie, Geologie und Petrefaktenkunde, ale w powołanym tomie nie ma tego artykułu
  33. ^ wg Koblitz MetBase autorem jest Glocker E.F.
  34. ^ bardziej aktualna internetowa wersja katalogu znajduje się na stronach Polskiego Towarzystwa Meteorytowego – katalog PTMet; tam objaśnienie stosowanych skrótów (cs – complete specimen, hs – half specimen, ep – end piece, fc – fragment with crust, f – fragment, sc – slice with crust, s – slice, …); więcej → woreczko.pl – Oznaczenia okazów – skróty
  35. ^ meteoryty: Gnadenfrei (Piława Górna), Grüneberg (Wilkanówko), Grzempach (Grzempy), Morasko, Ratyn (Ratyń), Schellin (Skalin), Schwetz (Świecie), Seeläsgen (Przełazy), Swindnica Gorna; tam również wzmianka o znalezisku F. Rojkowskiego na Pomorzu;
    w tym numerze Uranii również fotografie meteorytów z wystawy „Budowa Wszechświata” w 1953 roku w Warszawie
  36. ^ pierwsze i jak na razie jedyne, tak kompleksowe opracowanie na temat polskich meteorytów; warto jednak zaznaczyć, że Jerzy Pokrzywnicki niewątpliwie obficie korzystał z wcześniejszego bibliograficznego opracowania autorstwa Zofii Gąsiorowskiej (1966, maszynopis jej pracy powstał przed 1964 rokiem), ale nigdzie w jego publikacjach nie pojawia się jej nazwisko!? (Kosiński 2014)
  37. ^ patrz → Pokrzywnicki (1964)/Kolekcje
  38. ^ katalog Wülfinga jest najbardziej kompletnym katalogiem zbiorów światowych z końca XIX wieku (patrz również → Wülfing (1894)); autor podaje również jaka część wybranych meteorytów (ich main mass) znajduje się w danej kolekcji; z wymienionych u niego kolekcji (s. 408-429) tylko jedna kolekcja – Breslau (Mineralogisches Museum der K. Universität) – znajduje się dziś w Polsce; wymienia on jeszcze wiele kolekcji prywatnych, np. kolekcję Juliana Siemaszko, von Bredow, F. Krantz, H. A. Ward.
    Jest u Wülfinga jeszcze kolekcja – Danzig (Westpreussisches Provinzial-Museum; mitgeteilt durch Herrn Direktor Professor Dr. H. Conwentz) – znajdowały się w niej 3 meteoryty: Pultusk 99 g, Krasnojarsk 287 g oraz 63 g fragment meteorytu Schwetz (Świecie)
  39. ^ meteoryty polskie w kolekcjach wg Wülfinga (1897)
  40. ^ jeszcze wcześniejszy katalog kolekcji meteorytów wydał w 1863 roku Buchner (1863); patrz również → Światowe kolekcje meteorytów

Zobacz również

Linki zewnętrzne


Ambox question orange.svg
 Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?)
(poszukać, uzupełnić …)
  • Buchner
  • "rzeczywista" waga okazów? – łut, drachma, uncja...
Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Gr%C3%BCneberg_(Wilkan%C3%B3wko)”
Osobiste