PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Pułtusk/Zambrzyccy

Z Wiki.Meteoritica.pl

1

Strona powstała dzięki staraniom Jadwigi Białej, Tomka Jakubowskiego i Janusza W. Kosińskiego.

Under construction icon-orange.svg
 Strona w budowie (Site under construction)
Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while)

Od wielu lat Jadwiga Biała i Janusz W. Kosiński zajmują się kulturowymi i społecznymi aspektami spadku meteorytu Pułtusk. To dzięki ich dociekaniom udało się m.in. ustalić wiele faktów dotyczących tajemniczego właściciela największej kolekcji meteorytów Pułtusk, Ignacego Wawrzeckiego. W swoich poszukiwaniach dotyczących okoliczności spadku tego meteorytu, wielokrotnie natrafiali również na nazwisko Zambrzycki(a). Okazuje się, że losy wielu przedstawicieli tego starego rodu splatają się z meteorytem Pułtusk.

Zambrzyccy a meteoryt Pułtusk

Czasy współczesne

W latach 90. ub.w. Janusz W. Kosiński dotarł do mieszkanki tamtych okolic Wandy Zambrzyckiej. Tak opisał swoje spostrzeżenia (Kosiński 1999):

«

(…) Przy okazji poszukiwań spotkałem - mieszkającą niemal w środku penetrowanego obszaru - niezwykle miłą i posiadającą ciekawe materiały, p. Wandę Zambrzycką. Ta starsza już osoba, emerytowana nauczycielka, jest wnuczką byłych właścicieli Gostkowa, Zambsk i okolicznych terenów. Posiada w swych zbiorach mapy byłych rodzinnych dóbr, a jej głównym zajęciem w ostatnich latach jest spisywanie dziejów rodziny i miejsc z którymi była związana. W jej rękopisie jest też fragment poświęcony spadkowi meteorytu Pułtuskiego. Obok informacji ogólnych zaczerpniętych z literatury, są wspomnienia rodzinne o tym zjawisku. Najwięcej opowiadała babcia Wandy Zambrzyckiej. Jak mówiła, największy okaz znaleziony w majątku w Gostkowie miał wagę 3 kg, zaś w okolicach Gostkowa i Zambsk, znajdowano znaczne ilości meteorytów o masach 1-2 kg. W majątku jej rodziny meteoryty były pilnie zbierane, a następnie odsprzedano je rządowi rosyjskiemu (obszar spadku był wtedy w Cesarstwie Rosyjskim). W kronice Wanda Zambrzycka zapisała: Prababcia[1] nasza, matka Zygmunta [Zygmunt Wincenty Zambrzycki] i Adolfa [Adolf Zambrzycki] Zambrzyckich sprzedała wiele meteorytów za niebagatelną wówczas sumę 14 tysięcy rubli.[2] Ponoć w ten sposób spłaciła wszystkie swoje długi.

Wanda Zambrzycka, która sporo podróżuje w poszukiwaniu dokumentów i materiałów, twierdzi, że do dzisiaj meteoryty są znajdowane w czasie prac polowych, ale już po północnej stronie Narwi w okolicach wsi Nowy Sielc. Według wspomnień rodzinnych również w pobliżu tej wioski złożono znaczne ilości meteorytów (zawartość wozu konnego ???) pochodzących z majątku Gostkowo… (…)

»


XIX wiek

Jadwiga Biała i Tomasz Jakubowski nawiązali kontakt z największymi światowymi kolekcjami meteorytów w celu ustalenia liczby i pochodzenia znajdujących się w ich zbiorach okazów meteorytu Pułtusk (Biała et al. 2018). Wstępne wyniki swoich ustaleń zaprezentowali podczas X Konferencji Meteorytowej w Pułtusku w 2018 roku. Okazało się m.in., że największe okazy meteorytu Pułtusk znajdujące się obecnie w Berlinie i Londynie, zostały nabyte od przedstawicieli rodziny Zambrzyckich. Również część zbiorów w Paryżu została kupiona od Zambrzyckich. A jak wynika z relacji Wandy Zambrzyckiej (Kosiński 1999), zapewne spora część okazów w Rosji również pochodzi od tej rodziny?

Fragment informacji zaprezentowanych w referacie Biała et al. (2018) oraz Kosiński (1999) uzupełnionych przez Redakcję (wyróżnienia w tekście Redakcja):

Zbiory Biała et al. (2018)
Berlin do zbiorów w Berlinie największy okaz 8102,8 g sprzedał w 1869 roku A. Zambrzycki. Prawdopodobnie był to Aleksander Franciszek Zambrzycki (?1848-1874), syn Aleksandra Zambrzyckiego (1811-1860), dziedzica Brzeźna i Gostkowa[3]
Londyn do zbiorów w Londynie największy okaz 9095 g oraz inne małe okazy sprzedała w grudniu 1868 roku E. Zambrzycka. Prawdopodobnie[4] Eufemia Teresa Zambrzycka (1834-1895?) córka Aleksandra Zambrzyckiego (1811-1860)
Paryż do zbioru w Paryżu wiele okazów sprzedała E. Zambrzycka. Prawdopodobnie[4] Eufemia Teresa Zambrzycka (1834-1895?) córka Aleksandra Zambrzyckiego (1811-1860)
Kosiński (1999)
Rosja wg relacji Wandy Zambrzyckiej wiele okazów sprzedano rządowi rosyjskiemu[1]

Zambrzyccy herbu Kościesza

Wielu członków rodu Zambrzyckich h. Kościesza zamieszkiwało okolice spadku meteorytu Pułtusk. Genealogia i historia tego rodu jest dobrze opisana (źródła: Epsztein (2013); Kosiński (2018, 2019); portale: Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego; Genealogia Rodziny Zambrzyckich), więc można pokusić się o próbę zidentyfikowania osób, które mogły mieć związek ze spadkiem meteorytów pod Pułtuskiem w 1868 roku.

Kim byli A. Zambrzycki i E. Zambrzycka, którzy sprzedawali okazy meteorytu Pułtusk do zagranicznych muzeów? Prześledziliśmy na portalu Minakowski historię rodu Zambrzyckich w okresie przed i po spadku meteorytu Pułtusk (poniżej fragment genealogii; niestety w źródłach podawane są często różne miejsca oraz daty urodzin i śmierci; wiele kopii aktów urodzin, ślubów i zgonów rodu Zambrzyckich znajduje się na portalu Geneteka):

linia
(°) 		uwagi źródła[5]
-2° Karol Zambrzycki
(1770-1821) 		sekretarz dworu królewskiego; żona Elżbieta Paschalis-Jakubowicz h. wł. (1780?-); akt zgonu znajduje się w parafii Zambski Minakowski; Geneteka
-1 Aleksander Zambrzycki
(1811-1860) 		syn Karola; urodzony w Warszawie; dziedzic Brzeźna i Gostkowa, gmina Obryte; powstaniec listopadowy; ożeniony z Franciszką Leppert (ślub w 1832 roku w kościele paraf. w Zambskach) Minakowski; GRZ; Epsztein (2013)
Franciszka Leppert
(1815-1887) 		żona Aleksandra (1811-1860); zmarła w Gostkowie Minakowski
dzieci: Eufemia Teresa (1834-1895?), Emilia (1838-1862), Teresa Maria (1840-?), Ewa Franciszka (1843-1875), Aleksander Franciszek (1847-1874), Adolf (1850-1928), Zygmunt Wincenty (1850-1925), Walerian (1855-?) Kosiński (2018)
-1° Eufemia Zambrzycka
(1805-1850) 		córka Karola; żona Macieja Rybińskiego h. Radwan (ślub 4 lutego 1823 roku w Zambskach); po upadku powstania listopadowego (1830-31) wyemigrowała z mężem do Paryża Minakowski; GRZ
-1° Emilian Zambrzycki
(1807-1884) 		syn Karola; zmarł bezpotomnie w Gostkowie[6] Minakowski; Geneteka
-1° Ewa Elżbieta Zambrzycka
(1810?-1875) 		córka Karola; żona Gabriela Kajetana Zambrzyckiego (1790-1862); jedna z wnuczek Ewy i Gabriela Zambrzyckich, Bronisława Florentyna Koskowska (1854-1910) była żoną Tytusa Babczyńskiego[7] (Kosiński 2019), badacza meteorytu Pułtusk;
wg Kosińskiego (2019) to ona sprzedała okazy meteorytu Pułtusk do zbiorów w Londynie i Paryżu?! 		Kosiński (2019); Minakowski; Minakowski
0° Eufemia Teresa Zambrzycka
(1834-1895?) 		córka Aleksandra (1811-1860); żona Henryka Modzelewskiego h. Trzywdar dziedzica dworu w Gładczynie (ślub 17 lutego 1852 roku w kościele paraf. w Zambskach; wesele w Gostkowie; 20 lat wcześniej w tym samym kościele ślub brał jej ojciec Aleksander);
wg Redakcji to ona sprzedała okazy meteorytu Pułtusk do zbiorów w Londynie i Paryżu?! 		Kosiński (2018); Minakowski; DPM; Geneteka
0° Aleksander Franciszek Zambrzycki
(1847-1874) 		syn Aleksandra (1811-1860); zmarł w Gostkowie;
być może to on sprzedawał okazy meteorytu Pułtusk do Berlina? 		Minakowski; Kosiński (2018); Geneteka
0° Adolf Zambrzycki
(1850-1928) 		syn Aleksandra (1811-1860); właściciel majątku Kupientyn k. Sokołowa Podlaskiego oraz m.in. Hotelu Wiedeńskiego w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej 102 Minakowski; GRZ; Biała et al. 2018
0° Zygmunt Wincenty Zambrzycki
(1850-1925) 		syn Aleksandra (1811-1860); właściciel majątku Gostkowo Minakowski; Kosiński (2018); Epsztein (2013)
1° Bronisława Florentyna Koskowska (1854-1910) była żoną Tytusa Babczyńskiego[7]; wnuczka Ewy i Gabriela Zambrzyckich (patrz wyżej) Kosiński (2019)
2° Wanda Zambrzycka
(-2004) 		nauczycielka; prawnuczka Franciszki Leppert Kosiński (1999, 2019)

Prawdopodobnie wykaz ten jest kompletny dzięki kwerendzie Janusza W. Kosińskiego (Kosiński 2018)?


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(C) Cygany, (G) Gładczyn, (G) Gostkowo, (Z) Stare Zambski

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Miejsca w rejonie spadku meteorytu pułtuskiego, związane z rodem Zambrzyckich.

Zygmunt Wincenty Zambrzycki był właścicielem majątku w Gostkowie. W 1832 roku w kościele w Zambskach ślub brał Aleksander Zambrzycki (1811-1860) dziedzic Brzeźna i Gostkowa, a 20 lat później jego córka Eufemia Teresa Zambrzycka (1834-1895?) z Henrykiem Modzelewskim h. Trzywdar dziedzicem dworu w Gładczynie. Antoni Zambrzycki był właścicielem majątku w Cyganach.


Bibliografia

  • Biała Jadwiga, Jakubowski Tomasz, (2018), Meteoryt Pułtusk w zagranicznych kolekcjach, Streszczenia referatów, X Konferencja Meteorytowa, Pułtusk 2018. Plik PDF.
  • +Epsztein Tadeusz (red.), (2013), Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny część 10, wyd. DiG, Warszawa 2013. Plik PDF.
  • Kosiński Janusz W., (1999), Meteoryt pułtuski – 130 lat później, w: Meteoryt Pułtusk. Kamienny deszcz sprzed 130 lat. Materiały VIII Seminarium Meteorowo-Meteorytowego, Wyszków-Kraków 1999, s. 12-16.
  • Kosiński Janusz W., (2018, informacja ustna), kwerenda: księgi parafialne parafii Zambski (Kościelne) oraz Archiwum Diecezjalne w Płocku.
  • Kosiński Janusz W., (2019), Meteoryt Pułtusk. 150 lat eksploracji (Pultusk meteorite. 150 years exploration), Acta Soc. Metheor. Polon., 10, 2019, s. 95-110. Plik ASMP.

Przypisy

  1. ^ a b Franciszka Leppert (1815-1887), żona Aleksandra Zambrzyckiego (1811-1860)
  2. ^ czy kwota 14 tys. rubli to dużo? patrz → Pułtusk/Czasopisma: Gazeta Warszawska, 3 czerwca 1868 roku
  3. ^ zapewne nie był to Adolf Zambrzycki (1850-1928) nie związany bezpośrednio interesami z majątkiem w okolicach Pułtuska?
  4. ^ a b wg Kosińskiego (2019) za inicjałem E. kryje się Ewa Elżbieta Zambrzycka (1810?-1875); na pewno nie była to Eufemia Zambrzycka (1805-1850), gdyż zmarła w Paryżu przed 1868 rokiem
  5. ^ Epsztein (2013); Kosiński (2018) oraz portale: DPM – Dwory i Pałace Mazowsza; GRZ – Genealogia Rodziny Zambrzyckich; Minakowski – Genealogia potomków Sejmu Wielkiego
  6. ^ akt zgonu znajduje się w parafii Zambski (Geneteka); wg portalu Genealogia Rodziny Zambrzyckich podporucznik Pułku Strzelców Pieszych, wyemigrował i zmarł w Paryżu
  7. ^ a b Tytus Babczyński (1830-1910) – profesor wydziału matematyczno-fizycznego, sekretarz rady ogólnej Szkoły Głównej; w 1875 roku ożenił się z Bronisławą Florentyną Koskowską, wnuczką Ewy Elżbiety Zambrzyckiej, przedstawicielką rodu związanego ze spadkiem meteorytu Pułtusk, patrz → Pułtusk/Zambrzyccy; (Skład Szkoły Głównej, Tygodnik Ilustrowany, 255, 1887; tam też jego portret (9)); Wikipedia – Tytus Babczyński

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Pu%C5%82tusk/Zambrzyccy”
Osobiste