(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Schellin (Skalin)
Z Wiki.Meteoritica.pl
(→Inne źródła) |
(→Mapy) |
||
| Linia 249: | Linia 249: | ||
Mapy okolic Skalina i wsi Gardziec (''Garz'', ''Gartz'', ''Gaarz'') | Mapy okolic Skalina i wsi Gardziec (''Garz'', ''Gartz'', ''Gaarz'') | ||
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> | <gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> | ||
| - | File:Schellin_(Pyritz_1618).jpg|Mapa z 1618 roku | + | File:Schellin_(Pyritz_1618).jpg|Mapa z 1618 roku (źródło: [http://pyritz.org/Pyritz_1618.jpg pyritz.org]) |
| - | File:Schellin_(Deutschlandkarte_von_1812).jpg|Mapa z 1812 roku<br>(źródło: [http://www.posselt-landkarten.de/map_of_divisions_germany_index.htm Posselt-Landkarten]) | + | File:Schellin_(Deutschlandkarte_von_1812).jpg|Mapa z 1812 roku<br />(źródło: [http://www.posselt-landkarten.de/map_of_divisions_germany_index.htm Posselt-Landkarten]) |
| - | File:Schellin_(KDR100_219_Pyritz_ca1893).jpg|'''Gaartz'''. Fragment arkusza 219 | + | File:Schellin_(KDR100_219_Pyritz_ca1893).jpg|'''Gaartz'''. Fragment arkusza 219 mapy ''Karte des Deutschen Reiches'' z ok. 1893 roku (źródło: MAPSTER) |
| - | File:Schellin_(Reymanns_Special-Karte_60_Soldin).jpg|Fragment arkusza 60 ''Soldin'' mapy Reymanna z miejscowością '''Gaarz''' (źródło: Archiwum Map WIG) | + | File:Schellin_(Reymanns_Special-Karte_60_Soldin).jpg|Fragment arkusza 60 ''Soldin'' mapy Reymanna z miejscowością '''Gaarz''' (źródło: Archiwum Map WIG) |
| - | File:Schellin_(STETTIN_(SZCZECIN)_1938).jpg|Mapa z 1938 roku, wieś '''Mulkenthin''' (źródło: Archiwum | + | File:Schellin_(STETTIN_(SZCZECIN)_1938).jpg|Mapa z 1938 roku, wieś '''Mulkenthin''' (źródło: Archiwum Map WIG) |
</gallery> | </gallery> | ||
Wersja z 19:41, 28 lut 2015
Meteoryt w kształcie czaszki
| Schellin (Skalin) → | |
_1.jpg)
Fragment (masa główna!) meteorytu o wadze 5 g ze zbiorów Museum für Naturkunde w Berlinie (dzięki uprzejmości Ansgara Greshake; fot. Carola Radke)
| |
| Spadek | |
| Lokalizacja | Skalin, woj. zachodniopomorskie, Polska |
| Położenie[1] | 53°20'N, 15°00'E |
| Data | 11 kwietnia 1715, 16:00 (czwartek) |
| Uwagi | w zbiorach zachowało się kilkanaście gramów |
| Charakterystyka | |
| Typ | chondryt zwyczajny L |
| Masa | ~10 kg |
| Liczba okazów | 2 okazy (ale są jeszcze doniesienia o spadku kamieni w Garz) |
| Meteoritical Bulletin Database | |
| Synonimy → | |
| wg NHM Cat: Garz, Skalen, Skalin, Skölen | |
Meteoryty Skalin spadły po południu, tak jak: Baszkówka, Grzempy, Piława Górna, Ratyń i Wilkanówko – coś w tym musi być!
11 kwietnia 1715 roku (czwartek) w pobliżu miejscowości Schellin (dziś Skalin) na południe od Stargardu Szczecińskiego około godz. 16, przy pięknej pogodzie po detonacjach spadły meteoryty. Bolid leciał z południowego wschodu na północny zachód. Spadkowi towarzyszyły efekty dźwiękowe słyszane w wielu okolicznych miejscowościach. Świadkowie opisywali je jako wystrzały armatnie, turkot wozu po bruku, szczęk i grzmot. Spadek jednego z kamieni był widziany przez pasterzy bydła i świń Paula Schultza i Martina Hamana na łące zwanej „Zare”. Kamień uderzając w ziemię wzbił wysoko piach. Obaj świadkowie natychmiast tam podbiegli i znaleźli kamień leżący na głębokości ¾ łokcia. Swym wyglądem przypominał on czaszkę ludzką, ale przy tej wielkości był wyjątkowo ciężki – ważył 15 funtów (ok. 7,5 kg). Drugi kamień po kilku minutach znalazł dzierżawca Cotell ze swoimi ludźmi pracującymi w polu. Kamień uderzył w ziemię z ogromną siłą w odległości zaledwie 6 włókien[2] od nich. Ten okaz był wielkości gęsiego jaja (~2 kg)[3]. W zbiorach osobliwości barona von Bredow znajdował się kamień, z opisu którego wynikało, że meteoryty spadły jeszcze w miejscowości Garz[4] (dziś Gardziec).
Oba okazy miały wyjątkowo czarną skorupę, wnętrza jasne, błyszczące oraz "pachniały siarką". Według współczesnej klasyfikacji, meteoryt Skalin to chondryt zwyczajny typu L (nie ma dokładniejszej klasyfikacji, zapewne ze względu na małą zachowaną ilość i wielką wartość; patrz Wülfing (1897)).
Obecnie masa główna (pozostało około 5 g!) znajduje się w berlińskim Muzeum Historii Naturalnej.[5]
Fragmenty meteorytu zachowały się tylko w kilku kolekcjach na świecie:
Zbiór Grady (2000) Koblitz MetBase Museum für Naturkunde, Berlin[6] 5 g 5 g Univ., Tübingen 4,5 g 4,3 g Natural History Museum, Vien[7] 2 g 2 g FMNH, Chicago 0,5 g 0,5 g NHM, London[6] <1 g —
W polskich kolekcjach brak jakichkolwiek fragmentów meteorytu Schellin.
Pokrzywnicki (1964) w swym opracowaniu podaje za katalogiem Priora (Prior et al. 1953)[6], że w zbiorach w Berlinie znajdował się fragment o wadze 700 g. Jest to prawdopodobnie błąd powielany przez innych autorów?! Według wiarygodnego katalogu Kleina (1889) w zbiorach berlińskich od zawsze znajdował się tylko mały fragment o wadze 5,5 g.
Czy spadły tylko dwa okazy?
Marek Żbik (1987) w swojej książce pisze o znalezieniu dwóch mniejszych fragmentów[8] (wyróżnienia w tekście Redakcja):
- (…) Później znaleziono jeszcze dwa fragmenty tego meteorytu. Były mniejsze, wielkości gęsiego jaja. Do dziś meteoryt ten jest wielką rzadkością i znajduje się jedynie w kilku muzealnych zbiorach.
W tekście Schmidta (1866), a za nim u Bolla (1866) znajdujemy zapis o wielu kamieniach:
Ale być może jest to wymyślona (!) historia?
Spis treści |
Opis wg Pokrzywnickiego (1964)
| Pokrzywnicki (1964)
13. METEORYT SKALIN Synonimy: Schellin, Garz W.m.s.: φ = 53°20' – λ = 15°0'1 Meteoryt omawiany spadł w dniu 11 kwietnia 1715 r. o godz. 16 w Skalinie pow. Pyrzyce na Pomorzu Zachodnim, w odległości 1 mili na SW od Stargardu. Po detonacji spadły dwa odłamy: 1 - wagi około 7 kg i 2 - wielkości gęsiego jaja. Spadek miał miejsce przy jasnej pogodzie i towarzyszył mu hałas słyszany w wielu miejscowościach w promieniu kilku mil. Początkowo usłyszano trzy jakby wystrzały armatnie, następnie szczególnego rodzaju turkot, jak gdyby ciężko naładowany wóz toczył się szybko po bruku. Hałas ten biegł z SE ku NW. Z kolei spadły na pole meteoryty i zaryły się dość głęboko w ziemię. Pasterze pasący w tym czasie bydło widzieli, jak jeden odłam uderzył w ziemię, wyrzucając piasek wysoko w górę; wydobyli go z gleby, gdzie zarył się na 3/4 łokcia[9]. Odłam ten ważył 15 f i był wielkości czaszki ludzkiej, do której był nawet podobny z kształtu. W tym samym czasie dzierżawca Cotell znalazł drugi odłam który spadł z wielkim hałasem w odległości 6 łanów ("Hufen")2 od niego; ten właśnie odłam był wielkości gęsiego jaja. Odłam wydawał zapach siarki ("schweflichten Geruch von Fisch"). Istnieje również wersja, że meteoryt spadł w dobrach Garz położonych o 4 mile od Stargardu3. Meteoryt Skalin zalicza się do odmiany żyłkowatych, pośrednich chondrytów (Cia)4[10]. Jego c. wł. wynosi 3,3-3,65. .jpg)
W 1897 r. rodzina v. Bredow z Wagenitz[4] posiadała rzekomo odłamek meteorytu o wadze 341 g, jednak próbka z tego odłamka przechowywanego pod etykietą "Schellin" zbadana przez Wülfinga okazała się pseudometeorytem. Co się stało z przechowywanym przez tę rodzinę odłamem o wadze 11,75 łutów[11] (z których 4,5 łuta otrzymał i prawdopodobnie zużył do badań Gilbert), nie wiadomo (patrz Wülfing 1897; Prior & Hey 1953). Odłam ten otrzymała rodzina v. Bredow ze zbioru jakiegoś "v. P.", którego kolekcja została zdewastowana przez wojska francuskie w 1806 r. M.P. – 348; W.L. – 14; W.K. – 5. Jednak M.P. powinna wynosić raczej około 703 g. Wartość meteorytu jest bardzo duża: jest on bardzo rzadki. O oznaczenie wartości nie pokusił się nawet Wülfing6.
| 
|
Relacja Gilberta (1822)
Fragmenty publikacji Gilbert'a[12] (tłum.: Andrzej Antypiuk; tekst niezredagowany).
Relacja pastora Granzin'a i historia okazu meteorytu Schellin w posiadaniu rodziny von Bredow, spisane przez Gilbert'a.
.jpg)
- (…)
- 1. Opis kamienia, który spadł z powietrza wśród grzmotów. *)
- W roku 1715 11 kwietnia ok. czwartej po południu przy jasnej pogodzie, bez oznak zachmurzenia powstał Gerummel (grzmot, hałas) w powietrzu, który gdy zagrzmiało był widoczny w bardzo wielu okolicznych miejscowościach w promieniu kilku mil. Początkowo słyszało się trzykrotnie, kolejne wybuchy podobne do wystrzałów armatnich. Z tego, w najniższej warstwie atmosfery powstał szczególnie mocny szczęk, jak gdyby mocno obciążony wóz wtoczył się na kamienna płytę. W Stargardzie niektórzy sądzili, że strzelano z tamtejszego garnizonu. Znowu inni uważali, że jest odgłos bębnów wojsk królewskich maszerujących do obozu w okolice Szczecina. Ci, którzy ten brzęk (Gerassel) trochę dokładniej obserwowali twierdzą, że nie można go porównać z żadnym z tych odgłosów ponieważ był on zupełnie nadzwyczajny i przechodził z południowego wschodu na północny zachód.
- Najistotniejsze jest to, że wraz z Gerassel (pobrzękiwanie, szczęk, brzęk), który stosunkowo szybko przeszedł z powietrza spadały kamienie wbijając się głęboko w ziemię. Jeden z takich kamieni był widziany przez pasterzy, Paul Schultz pasterza bydła i Martin Haman pasterza świń (jeszcze żyjący) na łące nazywanej „Zare”, uderzył w ziemię wznosząc wysoko piach. Obaj świadkowie natychmiast tam podbiegli i znaleźli kamień leżący na głębokości ¾ Ell[9] w ziemi. Miał on wagę 15 Pfund (ok. 7,5 kg), która nie odpowiadała jego wielkości, gdyż był podobny rozmiarami i wyglądem do czaszki zmarłego. Drugi kamień w przeciągu kilku minut znalazł dzierżawca Cotell ze swoimi ludźmi pracującymi w polu. Kamień uderzył w ziemię z ogromną siłą w odległości zaledwie 6 Hufen[2] od nich. Ten był jednak wielkości gęsiego jaja.
- Oba kamienie były jednakowej materii, wyjątkowo czarne, otoczone jakby proszkiem. Wewnątrz jasno błyszczące i jeszcze się tlące. Wydawały siarkowy zapach. Na polu tym nie znaleziono innych podobnych kamieni. Z upływem czasu ich wygląd się zmienił, pomimo iż dalej błyszczały metalicznie, to przebarwiły się na brązowo-czarne. Poświadcza to naoczny świadek, który chciałby tym samym o wszystkim poinformować
- Schellin, 24 lipca 1733
- Granzin Pastor
- ______
- *) Sama wiadomość nie ma nagłówków, z tyłu kokarda, które zawiera, ale tutaj jest inne ustalone przez strony.
- Na zawarte w niniejszym piśmie pytania pozwalam sobie odpowiedzieć tak dalece, na ile pozwala mi znajomość meteorytów. Kamień pochodzi z kolekcji pozostawionej przez Pana P** (Hrn von P**). W inwentarzu jego spuścizny, którą posiadam a chodzi o tytuł „Verzeichniss der Naturalien, Curiosorum und Instrumenten etc.,” na str. 159 pod numerem 2 widnieje „Kamień, który 11 kwietnia 1715 r w Gartz[4] na Pomorzu spadł z powietrza podczas silnej burzy”.
- Zbiór nie jest pełny, a nie wynika z niego, kiedy zmarł właściciel. Przypuszczam, że w roku 1770. Przed ok. 20 laty Pan K** kupił własność Pana P** i tym samym zbiór był przechowywany w starym budynku sądowym. Dom został splądrowany po wkroczeniu piechoty francuskiej w roku 1806, część zbioru zagrabiono a resztę zniszczono. Zniszczenia te widziałem podczas jednej z wizyt w tej posiadłości. W miejscu kolekcji leżały posłania ze słomy. Dopiero za zgodą spadkobiercy poprzednich właścicieli żyjących w Bawarii otrzymałem resztki i dodatkowo kilka papierów. Tam, gdzie leżał na pół przegniły stos słomy znalazłem jeszcze kilka dobrych rzeczy, a wśród nich ten oznaczony numerem 2 – kamień.
- Jak Pan von P** wszedł w posiadanie kamienia, nie mogę z pewnością stwierdzić, lecz przypuszczam, że ten meteoryt już wcześniej należał do kolekcji pana Bartholda Gressel z Prenzlau; ponieważ kronika Beckmanna t. 3, str. 947[15] opisuje na tablicy XX, odzwierciedlone okazy ze zbioru Gressela. Znajdują się tam w większości obiekty ze zbioru jak się wydaje kupionego przez Pana von P**, który tak szczęśliwie uratowałem. Tak więc zakochałem się w tym kamieniu z mojej małej kolekcji minerałów i cieszę się bardzo, mogąc się podzielić z Panem jego fragmentem. Znajduje się w niej jeszcze egzemplarz żelaza z Kamsdorf w Saksonii[16], który z wyglądu nie wydaje się byle czym…
- (…)
Okaz Barona von Bredow
.jpg)
Baron von Bredow opisując swój okaz meteorytu Schellin próbował odtworzyć jego losy i wcześniejszych właścicieli. Według niego okaz pierwotnie znajdował się w kolekcji Bartholda Gressel z Prenzlau[17], następnie trafił do pana P**, od którego kolekcję odkupił pan K**.
Barthold Gressel z Prenzlau
(Bekmann 1751)⇒ P**
„Verzeichniss der Naturalien, Curiosorum und Instrumenten etc.,”⇒ K** ⇒ Baron von Bredow
Baron przeglądają posiadany przez siebie spis obiektów z kolekcji pana P** („Verzeichniss der Naturalien, Curiosorum und Instrumenten etc.,”) rozpoznał kilka z nich, jako obiekty należące wcześniej do Bartholda Gressel z Prenzlau, a wymienione w opisie (kronice) Bekmanna (1751, s. 947, tab. XX).
Pierwszym (?) właścicielem okazu był niejaki Barthold Gressel z Prenzlau. Z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że chodzi o kronikarza miasta Prenzlau – Bartholomäus Gressel (*1701-†1765)?[18]. By dowiedzieć się czegoś więcej o kolekcji Gressela należy zapewne dotrzeć do artykułu: Hinrichs Alfred, Sammlung Gressel-Prenzlau nach Bekmann?
Inne źródła
Chladni (1826) (s. 257)
1715, 11 avril. Des Pierres non loin de Stargard, en Poméranie. Ann. de Gilbert, tom. LXXI, pag. 215.[12]
Kesselmeyer (1861) (s. 366, 419)
18 1715 11. April Schellin (nicht Garz), 1 M. W. von Stargard in Pommern. Sp.-Gew.: 3,50?[19] Preussen 53°20'N. 15°0'O. G.71.1822.213.[20] W. 1860.
365. 18 1175. 11. April Schellin (nicht Garz), 1 M. W. von Stargard, in Pommern. Deutschland 53°20'N.
15°0'O.G. 71. 1822. 213.[20] Unter donnerähnlichem Getöse 2 Steine von 15 ℔[21] und 1 kleinerer, welche aufbewahrt worden.
Buchner (1861)
Schellin (Garz), Pommern 1715, April 11.
GA. 71, 213.[12] 75, 229.[22] PAErgb. 4, 422.[23] K. 3, 270.[24] Pa. 141.[25] Ha. 8[26]
- Rozwinięcia skrótów → patrz Bibliografia/Buchner Otto
Greg (1861)
Year. Day of month. Locality. Size or weight. Direction. Duration; rate; hour; Remarks, &c. 1715.* Apr. 11 Schellin, Pomerania 15 lbs. +½ … 2 P.M. Stone-fall; Prussia.
Boll (1863) (s. 285) i Boll (1866) (s. 76)
3. Meteorsteinfall bei Schellin in Pommern. – In dem Kirchenbuche des pommerschen Dorfes Mulkentin[27] (im Saziger Kreise belegen,) steht folgende Notiz: "Im J. 1715 hörte man am 11. April einen starken Kanonenschuß, dem zwie andere folgten, dann chargirten mehrere Wolken gegen einander wie Schüsse, man hörte viele Trommeln ruhren und stießen die Wolken an einander, jagen aber endlich gegen Abend (Westen?) fort. Revera historia: aus diesen Wolken find viele Steine von ziemlicher Größe gefallen, welche zu Schellin (im Kreise Pyritz belegen) aufgehoben wurden." (Baltische Studien J. XXI Heft 1 S. 218).[28] – Eine Probe der damals gefallen Meteorsteine befindet sich in der großen Meteoritensammlung des Kaiserl. Hof-Mineraliencabinetes zu Wien.
E. Boll.
Boll opiera swój opis na Baltische Studien (rocznik XXI, zeszyt 1 ze strony 218)[29], a ten pochodzi z rejestru parafii kościoła we wsi Małkocin (niem. Mulkenthin). Jeden z okazów trafił do muzeum w Wiedniu (meteoryt Schellin jest w wykazie Haidingera[30] zbiorów Muzeum w Wiedniu, Boll (1863)). Obecnie znajduje się tam tylko fragment 2 gramy (Brezina)[7].
O spadłych okazach i okazie ze zbiorów rodu von Bredow – wg Wülfing'a (1897), s. 311-312
(…) Ursprüngliches Gewicht: Zwei Steine. Der grössere 15 Pfund, der kleinere »wie ein Ganseei«; wenig erhalten. Im Jahr 1822 besass Freiherr v. Bredow auf Wagenitz ein Stück von 11¾ Lot[11], von welchem Gilbert 4½ Lot erhielt; ausserdem mussen noch kleinere Stücke vorhanden gewesen sein, da nach gütiger Mitteilung von Freifrau v. Bredow auf Wagenitz bei Paulinenau, Provinz Brandenburg, das Gesamtgewicht des gegenwärtig (Juli 1896) in der Familie aufbewahrten materials 341 gr. beträgt.
Nachweisbares Gewicht: 348 gr. (…)
Berwerth (1903)
Schellin [Ci (4 p. 11. April 1715) 53°20’N,
15°0’O], Garz, Stargard, Pommern, Preußen, Deutschland.
Klein (1904)
1715 April 11 4h nachm. Schellin, Stargard, Pommern
Lokalizacja
(G) Gardziec, (M), Małkocin, (P) Prenzlau, (S) Skalin
współrzędne wg różnych autorów
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Miejscowość Skalin (niem. Schellin), Prenzlau (72 km od Skalina), wsie Gardziec (niem. Garz) i Małkocin (niem. Mulkenthin).
Jeden okaz (7 kg) spadł w okolicy Skalina, drugi okaz, wielkości gęsiego jaja, spadł przy dzierżawcy Cotell, są doniesienia, że inne kamienie spadły również w dobrach Garz[4] (lub Gartz – polska nazwa Gardziec)[31]!
Hałas (bolid) biegł od SE do NW, co dobrze koresponduje z lokalizacją miejscowości Gardziec i Skalin. Niektóre źródła piszą o spadku wielu (!) kamieni (Boll 1866; Schmidt 1866).
Teren jest bardzo wdzięczny do poszukiwań.
Jest doniesienie, że w 1941 roku pod wsią Klępino niedaleko Stargardu spadł meteoryt.
Mapy
Mapy okolic Skalina i wsi Gardziec (Garz, Gartz, Gaarz)
.jpg) Mapa z 1618 roku (źródło: pyritz.org) |
.jpg) Mapa z 1812 roku |
.jpg) Gaartz. Fragment arkusza 219 mapy Karte des Deutschen Reiches z ok. 1893 roku (źródło: MAPSTER) |
.jpg) Fragment arkusza 60 Soldin mapy Reymanna z miejscowością Gaarz (źródło: Archiwum Map WIG) |
_1938).jpg) Mapa z 1938 roku, wieś Mulkenthin (źródło: Archiwum Map WIG) |
Galerie
Fragment (masa główna!) meteorytu Schellin o wadze 5 g ze zbiorów Museum für Naturkunde w Berlinie – (dzięki uprzejmości Ansgara Greshake; specjalnie dla Wiki.Meteoritica.pl, fot. Carola Radke)
Są to chyba jedyne dostępne zdjęcia meteorytu Schellin!
Mocno zwietrzały 5 gramowy fragment, największy wymiar 2,3 cm |
_2.jpg) Fragment (masa główna) i towarzysząca mu etykieta |
.jpg) Fragment pochodzi ze zbiorów rodziny von Bredow |
Okolice spadku z 1715 roku (22 i 24 marca 2008 r.; fot. Hijos & Woreczko)
.jpg) Baza wypadowa na linii Skalin-Gardziec |
.jpg) Droga na Żalęcino |
.jpg) Droga na Skalin |
.jpg) Widok w kierunku Stargardu Szczecińskiego |
.jpg) Stara poniemiecka droga |
.jpg) Okoliczne pola |
.jpg) Okoliczne pola |
.jpg) Okoliczne pola |
.jpg) Okoliczne pola |
.jpg) Tzw. kupiskole na obrzeżach pól |
.jpg) Parowy na skraju pól |
.jpg) Parowy na skraju pól |
.jpg) Pobocze drogi, gdzie są wyrzucane kamienie z pól (śmieci też ;-() |
.jpg) Potencjalne obszary poszukiwań |
.jpg) Potencjalne obszary poszukiwań |
Bibliografia
- Bekmann Johann Christoph (ed. Bernhard Ludwig Bekmann)[32], (1751), Historische Beschreibung der Chur und Mark Brandenburg nach ihrem Ursprung, Einwohnern, Natürlichen Beschaffenheit, Gewässer, Landschaften, Stäten, Geistlichen Stiftern etc. Regenten, deren Staats)= und Religions=Handlungen, Wapen, Siegel und Münzen …, Berlin 1751, (s. 947). Plik DjVu; plik DjVu.
- Berwerth Friedrich M., (1903), Verzeichnis der Meteoriten im k.k. naturhistorischen Hofmuseum, Ende Oktober 1902, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Bd. XVIII, Wien 1903, s. 1-90 (str. tytułowa).[33] Plik DjVu; plik PDF.
- Boguslawski Georg von, (1854a), Zehnter Nachtrag zu Chladni's Verzeichnisse der Feuermeteore und herabgefallenen Massen (Wien 1819) (Schluss von S. 155.), Annalen der Physik, IV, 90 uzupeł. (ergänzungsband), 1854, s. 353-456, (s. 422). Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Boll Ernst, (1863), Meteorstein bei Meno in Meklenburg Strelitz gefallen, Archiv des Vereins der Freunde der Naturgeschichte in Meklenburg, 17. Jahr. (Bd. 17), Neubrandenburg 1863, s. 282-285 (s. 285).[34][35] Plik DjVu.
- Boll Ernst, (1866), Meteorsteinfall bei Schellin in Pommern, Archiv des Vereins der Freunde der Naturgeschichte in Meklenburg, 20. Jahr. (Bd. 20), Neubrandenburg 1866, s. 76.[34][36] Plik DjVu.
- Brezina Aristides, (1885), Die Meteoritensammlung des k. k. mineralogischen Hofkabinetes in Wien am 1. Mai 1885 (Mit vier Tafeln (Nr. II-V).), Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 35, 1885, s. 151-276, (s. 235) (ilustracje).[37][38] Plik DjVu.
- Brezina Aristides, (1896), Die Meteoritensammlung des k.k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum. (Separatabdruck aus Band X, Heft 3 und 4.), Wien 1896, (s. 298).[39][40] Plik PDF.
- Buchner Otto, (1861), Versuch eines Quellenverzeichnisses zur Literatur über Meteoriten, w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 455-482. Plik PDF; plik DjVu.
- Chladni Ernst F.F., (1823), Neue Beiträge zur Kenntniss der Feuermeteore und der herabgefallenen Massen. (Dritte Lieferung), Annalen der Physik, 15, Bd. 75, 1823, s. 229-257. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Chladni Ernst F.F., (1826), Nouveau Catalogue des chutes de pierres ou de fer; de poussières ou de substances molles, sèches ou humides, suivant l’ordre chronologique, Annales de chimie et de physique, 31, ser. 2, Paris 1826, s. 253-270, (s. 257).[41] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl; plik hPDF.
- Fletcher Lazarus, (1896), An Introduction to the Study of Meteorites, with a List of the Meteorites Represented in the Collection, 5th ed., British Museum (Natural History) 1896, ss. 95, (s. 86).[42] Plik iDjVu.
- Gilbert Ludwig Wilhelm, (1822a), Nachricht von einem noch unbekannten Meteorstein-Fall unweit Stargard in Pommern, am 11 April 1715; von Gilbert, Annalen der Physik 11, Bd. 71, 1822, s. 213-223 (Urkunde des Predigers Granzin), Leipzig bei Joh. Ambrosius Barth 1822. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Gilbert Ludwig Wilhelm, (1822), Eine Berichtigung zu den Nachrichten von dem Meteorstein-Fall in Pommern aus dem J. 1715, Annalen der Physik, 12, Bd. 72, 1822, s. 328. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Grady Monica M., (2000), Catalogue of Meteorites. 5th Ed., Natural History Museum, Cambridge University Press, London, UK, 2000. ISBN 978-0521663038. Plik NHM Data Portal; plik PDF.
- Haidinger Wilhelm Ritter von, (1859), Die Meteoriten des k.k. Hof- Mineralien- Cabinetes am 7. Jänner 1859, chronologisch geordnet, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 34, 1859, s. 21-26.[43] Plik PDF.
- Harris Elijah Paddock, (1859), The Chemical Constitution and Chronological Arrangement of Meteorites, Göttingen 1859, ss. 132, (s. 8).[44] Plik hPDF; plik PDF.
- Kämtz Ludwig Friedrich, (1836), Lehrbuch der Meteorologie. Dritter Band, Halle, 1836, (s. 270). O bolidach. Plik PDF.
- Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 366, 419). Plik PDF; plik DjVu.
- Klein Hermann Joseph, (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde, XIV. Jahrgang 1903, Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904. Plik DjVu (str. tytułowa).
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- Partsch Paul, (1843), Die Meteoriten oder vom Himmel gefallenen Steine und Eisenmassen im k. k. Hof-Mineralien-Kabinette zu Wien, Wien 1843, ss. 166, (s. 141).[45] Plik DjVu; plik PDF.
- Pokrzywnicki Jerzy, (1955), O meteorytach naszych ziem zachodnich, Urania, 6, 1955, s. 165-172.[46] Plik DjvU.
- Pokrzywnicki Jerzy, (1956), Les météorites polonaises, Acta Geophys. Polon., vol. IV, nr 1, 1956, s. 21-32. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Pokrzywnicki Jerzy, (1964), I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich, Studia Geologica Polonica, vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964, (s. 107-108).[47][48] Plik PDF.
- Prior George T., Hey Max H., (1953), Catalogue of Meteorites. With special reference to those represented in the collection of the British Museum (Natural History), Printed British Museum, 1953, (zbiory własne W&W) (wydanie z 1923 roku – plik iDjVu).
- Schmidt Theodor, (1866), Ein Ausflug nach dem Saziger Kreise, Baltische Studien, Jahr XXI, heft 1, Stettin 1866, s. 197-224 (s. 218). Plik PDF.
- Wülfing Ernst Anton von, (1897), Die Meteoriten in Sammlungen und ihre Literatur. Nebst einem versuch den tauschwert der meteoriten zu bestimmen (Meteorites in Collections and Their Literature. Including An Attempt To Determine The Exchange Value Of Meteorites), Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung, Tübingen 1897.[49][50][51] Plik GIF; plik Internet Archive; plik GoogleBooks.
- Żbik Marek, (1987), Tajemnice kamieni z nieba, Nasza Księgarnia, Warszawa 1987, (s. 21). ISBN 83-10-08742-x.
Przypisy
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Schellin
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Schellin
- Meteoryt Skalin w kolekcjach polskich – brak!
- Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie (Museum für Naturkunde, Berlin) – Museum für Naturkunde, Berlin
- Polski Serwis Meteorytów – meteoryt Skalin
- Wikipedia – Gardziec (Garz, Gartz) ● Małkocin ● Prenzlau ● meteoryt Skalin
- Wikipedia – Niemieckie nazwy miejscowości w województwie zachodniopomorskim
- Wikipedia (DE) – Elle ● Hufe ● Pfund
- Wikipedia (DE) – Brederlow (Adelsgeschlecht)
- Historia Stargardu – Inhaltsverzeichnis
- Archiwa map: Pommern Landkarte – 1938 – Map of Pomerania ● Archiwum Map Zachodniej Polski ● Posselt-Landkarten ● Archiwum Map Wojskowego Instytutu Geograficznego ● Old Maps of Poland and Germany
 |
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
- Małkocin (niem. Mulkenthin)
- Buchner (1861) - Ok!
- Hinrichs Alfred, Sammlung Gressel-Prenzlau nach Bekmann
- Verzeichniss der Naturalien, Curiosorum und Instrumenten etc.
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
-Tafeln_irons_meteorites.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}