(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Szablon:!Pułtusk/Kolekcje
Z Wiki.Meteoritica.pl
Spis treści |
Kolekcje
Okazy meteorytu Pułtusk, z racji swej liczności i łatwości dostępu, trafiły do wszystkich liczących się kolekcji instytucjonalnych na świecie.[1] Wiele muzeów do dziś posiada na swoim stanie setki okazów meteorytu Pułtusk (wg Koblitz MetBase):
Zbiór Koblitz MetBase uwagi Paris, Mus. d'Hist. Nat. 25,9 kg największy okaz ~2,5 kg (Meunier 1898)[2] Warsaw, Muz. Ziemi, Polish Acad. Sci. 20,4 kg największy okaz 8100 g; szczegółowa zawartość zbiorów polskich → katalog meteorytów na stronach PTMet, Hanczke (1995) i Łaptaś et al. (1998) Vienna, Naturhist. Mus. 17,9 kg największy okaz 7150 g (wg Berwertha (1903) na koniec 1902 roku w kolekcji znajdowało 41 okazów o łącznej masie 15,843 kg, w tym ww. największy) Cracow, Geol. Inst., Polish Acad. Sci. 17,8 kg największy okaz 2970 g London, Nat. Hist. Mus. 17,5 kg największy okaz 9095 g[2] Bonn, Min. Mus. Univ. 15,0 kg największy okaz 3770 g (Rath 1875; Laspeyres 1894) Moscow, Acad. Sci. 14,1 kg największy okaz 4238 g[2]; oraz okazy 2920, 2295, 1380 i 871 g (Явнель 1986) byłe ZSRR
(Ivano-Frankov, Geol. Mus.
St. Petersburg, Mining Mus.
Moscow, Min. Mus. Geol. Inst.
Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci.)
(szczegółowy wykaz, patrz → Явнель (1986))
(8,6 kg
7,36 kg
5,25
1,25 kg)razem z kolekcją Moscow, Acad. Sci. daje to ponad 28,56 kg! (więcej niż w Paryżu);
(Явнель 1986) w kolekcji Ivano-Frankov, Geol. Mus. okazy 1031 i 893 g;
w kolekcji St. Petersburg, Mining Mus. okaz 5990 g;
w kolekcji Moscow, Min. Mus. Geol. Inst. okaz 4150 gChicago, Field Mus. Nat. Hist. 12,9 kg największy okaz 7897 g[3] Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. 10,6 kg największy okaz 8070 g[4][2]; wg Kleina (1904) w zbiorze było w sumie 10647,5 g, a największy fragment miał 8070 g (…) Stockholm, Naturhist. Riksmus. 4,84 kg największy okaz 2900 g; łącznie 79 okazów (wg katalogu muzeum) Budapest, Nat. Mus.
Budapest, Eötvös Lorand Univ.4,42 kg
2,00 kgnajwiększy okaz (NM) 1250 g (Ravasz 1969)
największy okaz (ELU) 1199 g (źródło: Kormos Balázs, facebook)Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. 1,25 kg według Tiirmaa (1996): 65 okazów o wadze 1250,2 g[5] + okaz 606 g[6] (Geoscience collections of Estonia: record) (…) kolekcje polskie Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci. 6,6 kg zbiory przeniesiono do Krakowa (prawdopodobnie do Muzeum Geologicznego ING PAN w Krakowie) Cracow, Min. Dept., Jagellonian Univ. 4,8 kg największy okaz 2860 g Cracow, Geol. Dept., Jagellonian Univ. 1,37 kg Poznan, Inst. Paleozoology 737 g Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ. 378 g największy okaz 205 g (Pilski 2001) Muzeum Wydziału Geologii UW 3325,4 g (233 okazy; największy 254,9 g) (Stępisiewicz 2012; Szczygielska 2004)
Sumaryczna waga wszystkich okazów w 173 kolekcjach wymienionych w Koblitz MetBase, wynosi 246,492 kg (z tego w polskich zbiorach – 52,085 kg)![7] Według danych z końca XIX wieku było ok. 200,9 kg (Wülfing 1897, w katalogu tym brak danych o kolekcjach polskich!).
Szablon:!Pułtusk/Specimens-biggest
- Kilka miesięcy po spadku Gazeta Warszawska z 3 czerwca 1868 roku wspomina o znalezieniu okazu ważącego 18 funtów (to ponad 7 kg)! Jego dalsze losy nie są znane.
- W zaginionych w czasie wojny zbiorach Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie znajdował się zbiór meteorytów Pułtusk o nieustalonej wielkości.[8]
- Przed wojną duży okaz meteorytu pułtuskiego „zdobił” biurko dyrektora Obserwatorium Astronomicznego UW w Warszawie (Gadomski 1929, 1946). Zapewne był to okaz 1235 g ze zbiorów OA UW (pierwotnie miał 1305 g!)?
- Okazy meteorytu przekazał Akademii Umiejętności p. Czaputowicz w 1880 roku (Wiek, nr 149, 1880; Gazeta Warszawska, nr 154, 1880).[9]
- Okaz meteorytu do Zbiorów przyrodniczych Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu przekazał w 1913 roku ks. Lewaszkiewicz (Kosmos, 1913).
- W 1935 roku do tworzących się zbiorów Towarzystwa Muzeum Ziemi przekazał swoją kolekcję kilkunastu (18) meteorytów Pułtusk prof. Jan Samsonowicz[10]. Były to okazy pozyskane przez niego w latach 1922 i 1929, a znalezionych przez miejscowych mieszkańców głównie w latach 1912-29 (Pokrzywnicki, Urania, 5/1967).
- W 1954 roku Koło Warszawskie Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii otrzymało w depozyt 560 okazów meteorytu Pułtusk (Urania, 5/1954). Zapewne były to okazy (330+230 szt.), które pozostały po wystawie „Budowa Wszechświata” zorganizowanej w 1953 roku w Warszawie (Urania, 1955)? Nie wiadomo co się z nimi stało, gdyż obecnie PTMA nie posiada kolekcji meteorytów!
- W 1913 roku w zbiorach Muzeum w Łowiczu znajdował się okaz (okazy?) meteorytu Pułtusk będący darem pań Mierzejewskich z Pułtuska (Łowiczanin, nr 10, 1913).
W zbiorach prywatnych w Polsce znajdują się okazy meteorytu Pułtusk o wadze nawet powyżej 1 kg, ale pochodzą one ze znalezisk współczesnych.
Pod koniec XIX w. i na początku XX w. największe zbiory (powyżej 2,5 kg) meteorytu Pułtusk znajdowały się w kolekcjach (Spencer 1937; Wülfing 1897; Koblitz MetBase):
Kolekcja sumaryczna waga okazów [kg] (liczba okazów) Wülfing (1897) Spencer (1937) Koblitz MetBase Krantz[11] 34,0 – – Paris, M. 29,787 31,337 (264) 25,9 Bonn 18,904 19,742 (62) 15,0 London, B.M. 17,905 18,188 (72) 17,5 Wien, H.M. 15,564 15,843 (41) 17,9 Berlin, U. 10,649 – 10,6 v. Siemaszko 8,530 – – Petersburg, A. 8,490 – 7,36 Budapest 5,469 – 4,42 Stockholm 4,913 – 4,84 Breslau 2,574 – 0,378 Ward/Chicago 1,292 14,291 (175) 12,9 muzea w Polsce Warszawa – – 27,0 (20,4 + 6,6) Kraków – – 23,97 (17,8 + 4,8 + 1,37) Poznań – – 0,737 sumaryczna waga
we wszystkich kolekcjach200,932 ~198,8[12] (614) 246,492
Wülfing wyliczył, że całkowita waga meteorytów Pułtusk w światowych zbiorach wynosiła 200,932 kg, z czego około 20% znajdowało się w zbiorze Krantza (Wülfing 1897, s. 418).
Oszacowanie to musi być silnie zaniżone, gdyż w katalogu Wülfinga brak jakichkolwiek informacji o kolekcjach meteorytów, które niewątpliwie znajdowały się w tym czasie w Krakowie i w Warszawie.
Średnia waga „małych” okazów i „grochu pułtuskiego” w największych zbiorach:
Kolekcja średnia waga okazów [g]
(liczba uwzględnionych okazów)źródło uwagi Paryż 67,53 (942) Daubrée (1868), Meunier (1868)[13] łączna waga okazów 63,65 kg! wg autorów Krantz[11] zebrał w tym czasie 1612 okazów! Krantz 4,72 (212) Spencer (1937) średnia waga 1 kilograma „grochu pułtuskiego” w ofercie Krantza Siemaszko 4,4 (25) Siemaszko (1891) 25 „groszków” o wadze 110 g Chicago FM 9,7 (54)
9,18 (33)
27,4 (28)
28,2 (12)katalog on line 54 small individuals 524 g
33 small individuals 303 g
28 stones 767 g
12 stones 338.7 gMuzeum Wydziału Geologii UW 14,27 (233) Stępisiewicz (2012); Szczygielska (2002) w tym 30 okazów tzw. „grochu pułtuskiego” o masach poniżej 4,0 g Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie 83,13 (238)
21,47 (33)
2,64 (156)Łaptaś et al. (1998); Szczygielska (2002) sumaryczna waga 238 okazów (cs) 19,78559 kg w tym 189 okazów tzw. „grochu pułtuskiego” (33 „groszki” o łącznej wadze 708,5 g i 156 „groszków” o wadze 412,42 g) Polska 114,63 (421) Pilski (2001) zawartość polskich zbiorów wg katalogu Pilskiego (2001); wielkości chyba mocno zaniżone?
Kolekcja Ignacego Wawrzeckiego
Również wiele okazów meteorytu zaraz po spadku trafiło w prywatne ręce. Ciekawą wzmiankę znajdujemy w czasopiśmie Kłosy nr 253 z 1870 roku:
(…) Oprócz tych zjawisk, nastręczających meteorologom przedmiot spostrzeżeń, mamy tu jeszcze otwartą od kilku dni wystawę aerolitów, spadłych pod Pułtuskiem, które przywiózł p. Wawrzecki i wystawił na widok publiczny w muzeum przyrodniczém hr. Włodzimierza Dzieduszyckiego [tj. we Lwowie][14]. Zbiór ten zawiera 1700 sztuk aerolitów. (…)
Wymieniony w artykule posiadacz olbrzymiego (~1600-1700 szt.!) zbioru meteorytów Pułtusk p. Wawrzecki wystawiał swoje zbiory w wielu miastach Polski. W ówczesnej prasie znajdują się informacje o jego wystawach we Lwowie[15], Wrocławiu[16] i Krakowie[17].
Patrz: → Pułtusk/Wawrzecki Ignacy; → Pułtusk/Czasopisma.
Kolekcja Juliana Siemaszko
Julian Siemaszko wymienia w swoim katalogu (1891) posiadane przez niego okazy: 7850 g, 570 g i 25 sztuk o łącznej wadze 110 g oraz zamieszcza krótką informację (w wolnym tłumaczeniu z rosyjskiego):
[7850 g] Cały kamień częściowo oszlifowany z jednej strony. Odciski palców; formy postumentu pomnika Piotra I. (…) Jeden z największych spadków w liczbie kamieni, we wsiach: Chrzczony[18], Dąbrówka, Mrozy, Rzewnie, Rozdziały, Zastrużny (Застружны)[19], Rowy, Ciołkowo, Obryte, Różan, Sielc Nowy, Sielc Stary, Gostkowo, Sokołowo, Zambski, Psary – na powierzchni prawie 50 kwadratowych wiorst[20] między Pułtuskiem a Ostrołęką. Zebrano ponad 3000 kamieni o wadze od 20 funtów [≅ 8,19 kg][21] do 1 złotnika [≅ 4,3 g][22].
Okaz 7850 g, za sprawą kolekcjonera H.A. Warda (Ward-Coonley Collection), trafił do kolekcji Field Museum w Chicago. Muzeum w Chicago w 1912 roku kupiło całą kolekcję Ward-Coonley (minerały, skamieniałości i meteoryty) za $80 000, co odpowiada dzisiaj kwocie 5-6 mln dolarów.[23]