PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Tennasilm

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Bibliografia)
Linia 1: Linia 1:
__NOTOC__
__NOTOC__
 +
{{VerifyLevel |level=0i}}
{{InfoboxMeteorite
{{InfoboxMeteorite
  | nazwa = Tennasilm
  | nazwa = Tennasilm
Linia 7: Linia 8:
  | mbclass = fall
  | mbclass = fall
  | metbull = 23898
  | metbull = 23898
-
  | lokalizacja = [[Estonia]]
+
  | lokalizacja = Estonia
  | położenie = 58°02'N, 26°57'E<ref>rzeczywiste miejsce spadku leży około 115 km na północny-zachód w okolicy wsi Tännassilma w prowincji Türi</ref>
  | położenie = 58°02'N, 26°57'E<ref>rzeczywiste miejsce spadku leży około 115 km na północny-zachód w okolicy wsi Tännassilma w prowincji Türi</ref>
  | data = 28 czerwca 1872 r.<ref name="data">16 czerwca 1872 roku wg kalendarza juliańskiego (''starego stylu'')</ref>, 12:00 (piątek)
  | data = 28 czerwca 1872 r.<ref name="data">16 czerwca 1872 roku wg kalendarza juliańskiego (''starego stylu'')</ref>, 12:00 (piątek)
Linia 21: Linia 22:
-
Panuje spore zamieszanie co do dokładnej lokalizacji miejsca spadku meteorytu. W&nbsp;katalogu Grady (2000) podano współrzędne wskazujące na inną wieś również o&nbsp;nazwie Tennasilm. Wiarygodna lokalizacja znajduje się chociażby w&nbsp;tytule artykułu Schillinga (1873, 1889) '''{{Kropek}}beim Dorfe Tennasilm, im Kirchspiel Turgel des Kreises Jerwen in Estland niedergefallenen Steinmeteoriten''' to znaczy "''we wsi Tennasilm, w&nbsp;parafii Turi (Türi) powiat Jerwen (Järva, Järvamaa)<ref>''Järva kreis'' – księstwo Järva</ref> w&nbsp;Estonii''".
+
Panuje spore zamieszanie co do dokładnej lokalizacji miejsca spadku meteorytu. W&nbsp;katalogu Grady (2000) podano współrzędne wskazujące na inną wieś również o&nbsp;nazwie Tennasilm. Wiarygodna lokalizacja znajduje się chociażby w&nbsp;tytule artykułu Schillinga (1873, 1889) '''{{Kropek}}beim Dorfe Tennasilm, im Kirchspiel Turgel des Kreises Jerwen in Estland niedergefallenen Steinmeteoriten''', to znaczy: „''we wsi Tennasilm, w&nbsp;parafii Turi (Türi) powiat Jerwen (Järva, Järvamaa)<ref>''Järva kreis'' – księstwo Järva</ref> w&nbsp;Estonii''”.
=== Okoliczności spadku ===
=== Okoliczności spadku ===
-
W porze obiadowej w piątek 28 czerwca 1872 roku w okolicy wsi Tennasilm (est. Tännassilma) w&nbsp;[[Estonia|Estonii]] wielu znajdujących się w&nbsp;pobliży chłopów słyszało odgłosy podobne do dzwonienia i&nbsp;grzmotu. Chłopi wypatrywali źródła grzmotu, ale całe niebo było bezchmurne. Inny świadek znajdujący się w&nbsp;okolicy wsi Kärevere widział mały obłok, który szybko jednak zniknął. Nikt ze świadków nie widział spadku meteorytu. Można przyjąć, że leciał on z&nbsp;południa na północ na zachód od wsi Kärevere. Kilka dni po tym wydarzeniu około 1&nbsp;wiorsty od gospodarstwa (''Bauernhofe oder Gesinde'') Sikkensaare zauważono, że ziemia w&nbsp;jednym miejscu jest naruszona i&nbsp;w&nbsp;otworze o&nbsp;głębokości około 1&nbsp;stopy i&nbsp;takiej też średnicy leży czarny kamień. Kamień został umieszczony na stercie innych kamieni w&nbsp;pobliżu gospodarstwa, ale okoliczni Cyganie pokruszyli go i&nbsp;pozabierali jego fragmenty. Przypuszcza się, że początkowa waga meteorytu wynosiła blisko 28,5&nbsp;kg (69-70&nbsp;funtów). Największe z&nbsp;odzyskanych fragmentów ważyły 24&nbsp;funty i&nbsp;9¾&nbsp;funta.
+
W porze obiadowej w piątek 28 czerwca 1872 roku w okolicy wsi Tennasilm (est. ''Tännassilma'') w&nbsp;[[Estonia|Estonii]] wielu znajdujących się w&nbsp;pobliży chłopów słyszało odgłosy podobne do dzwonienia i&nbsp;grzmotu. Chłopi wypatrywali źródła grzmotu, ale całe niebo było bezchmurne. Inny świadek znajdujący się w&nbsp;okolicy wsi ''Kärevere'' widział mały obłok, który szybko jednak zniknął. Nikt ze świadków nie widział spadku meteorytu. Można przyjąć, że leciał on z&nbsp;południa na północ na zachód od wsi ''Kärevere''. Kilka dni po tym wydarzeniu około 1&nbsp;wiorsty od gospodarstwa („''Bauernhofe oder Gesinde''”) ''Sikkensaare'' zauważono, że ziemia w&nbsp;jednym miejscu jest naruszona i&nbsp;w&nbsp;otworze o&nbsp;głębokości około 1&nbsp;stopy i&nbsp;takiej też średnicy leży czarny kamień. Kamień został umieszczony na stercie innych kamieni w&nbsp;pobliżu gospodarstwa, ale okoliczni Cyganie pokruszyli go i&nbsp;pozabierali jego fragmenty. Przypuszcza się, że początkowa waga meteorytu wynosiła blisko 28,5&nbsp;kg (69-70&nbsp;funtów). Największe z&nbsp;odzyskanych fragmentów ważyły 24&nbsp;funty i&nbsp;9¾&nbsp;funta.
 +
== Kolekcje ==
Fragmenty meteorytu Tennasilm w&nbsp;największych kolekcjach:
Fragmenty meteorytu Tennasilm w&nbsp;największych kolekcjach:
Linia 73: Linia 75:
-
Według Schilling (1873, 1889) meteoryt spadł w punkcie o&nbsp;współrzędnych: 58°43'50"&nbsp;Br. 42°34'30"&nbsp;L.O.v.F.<ref>{{!O.L.v.F.}}</ref> (58°43'50"N 24°54'30"E). Czyli 3' na północ i&nbsp;50' na zachód od miejsca spadku meteorytu [[Pillistfer]] – co daje 48&nbsp;wiorst (51,2&nbsp;km). '''Punktu ten leży około 33&nbsp;km na zachód od wsi Tennasilm!'''
+
Według Schillinga (1873, 1889) meteoryt spadł w punkcie o&nbsp;współrzędnych: 58°43'50"&nbsp;Br. 42°34'30"&nbsp;L.O.v.F.<ref>{{!O.L.v.F.}}</ref> (58°43'50"N 24°54'30"E). Czyli 3' na północ i&nbsp;50' na zachód od miejsca spadku meteorytu [[Pillistfer]] – co daje 48&nbsp;wiorst (51,2&nbsp;km). '''Punktu ten leży około 33&nbsp;km na zachód od wsi Tennasilm!'''
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
Linia 91: Linia 93:
* {{Tiirmaa (1994)}}
* {{Tiirmaa (1994)}}
-
{{Koblitz References | 1=After the appearance of a cloud and detonations, a stone of about 28.5kg was found a few days later. It was broken into pieces by gypsies, but most of it was recovered, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.477. Description, with an analysis, G.Schilling, Arch. Naturk. Liv.-Ehst.-u. Kurlands, Ser. 1 Min. Wiss. Dorpat, 1882, 9, (2), p.95. Description, analysis, 21.69% total Fe, B.Mason and H.B.Wiik, Am. Mus. Novit., 1965, (2220). Equilibrated, olivine Fa23.5, R.T.Dodd et al., GCA, 1967, 31, p.921. Volatile trace element abundances, R.R.Keays et al., GCA, 1971, 35, p.337. Partial INAA, R.A.Schmitt et al., Meteoritics, 1972, 7, p.131. X-ray study of mineral phases, I.A.Judin and G.V.Palgueva, Meteoritika, 1972, 31, p.90. Ga and Ge contents of metal phase, C.-L.Chou and A.J.Cohen, GCA, 1973, 37, p.315. Hg abundance, N.A.Ozerova et al., GCA, 1973, 37, p.569. Chemical composition of chondrules, T.W.Osborn et al., GCA, 1973, 37, p.1909. Trace element concentrations, C.M.Binz et al., GCA, 1976, 40, p.59. Calculation of atmospheric ablation based on cosmic ray tracks and Ne isotopes, N.Bhandari et al., Nucl. Tracks, 1980, 4, p.213. REE abundances in chondrules, J.L.Gooding and T.Fukuoka, Meteoritics, 1982, 17, p.222 (abs.). Composition, mineralogy and physical properties of chondrules, J.L.Gooding, In: Chondrules and Their Origins (ed. E.A.King), 1983, p.61, Houston, Lunar Planet. Institute. Br and Se contents, D.Wang et al., Papers 10th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1985, p.15. TL data, M.Haq et al., GCA, 1988, 52, p.1679. Pu, U, and Nd abundances in merrillite and apatite, G.Crozaz et al., Earth Planet. Sci. Lett., 1989, 93, p.157. Major and trace element data, shock facies, weathering state, G.W.Kallemeyn et al., GCA, 1989, 53, p.2747. Analysis of olivine and kamacite, A.E.Rubin, GCA, 1990, 54, p.1219. Oxygen isotopic composition, R.N.Clayton et al., GCA, 1991, 55, p.2317. Bulk density and porosity, M.Terho et al., Studia Geophysica et Geodaedica, 1993, 37, p.65; see also, D.T.Britt and G.J.Consolmagno, MAPS, 2003, 38, p.1161. Shock classification, Cu content, A.E.Rubin, Meteoritics, 1994, 29, p.93. Study of shock features in metal and troilite, M.E.Bennett and H.Y.McSween,Jr., MAPS, 1996, 31, p.255. Zr isotopic composition, M.Schönbächler et al., LPSC, 2002, 33, abs. #1283. Magnetic susceptibility, P.Rochette et al., MAPS, 2003, 38, p.251. Calculation of atmospheric ablation based on depth dependence of 22Ne/21Ne-c, V.A.Alexeev, LPSC, 2003, 34, abs. #1003. Trace element abundances, J.M.Friedrich et al., GCA, 2004, 68, p.2889. Ag isotope data, S.J.Woodland et al., GCA, 2005, 69, p.2153. Spectral parameters for VIS-NIR reflectance (metal), R.Duffard et al., MAPS, 2005, 40, p.445.}}
+
{{Koblitz References |1=After the appearance of a cloud and detonations, a stone of about 28.5kg was found a few days later. It was broken into pieces by gypsies, but most of it was recovered, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.477. Description, with an analysis, G.Schilling, Arch. Naturk. Liv.-Ehst.-u. Kurlands, Ser. 1 Min. Wiss. Dorpat, 1882, 9, (2), p.95. Description, analysis, 21.69% total Fe, B.Mason and H.B.Wiik, Am. Mus. Novit., 1965, (2220). Equilibrated, olivine Fa23.5, R.T.Dodd et al., GCA, 1967, 31, p.921. Volatile trace element abundances, R.R.Keays et al., GCA, 1971, 35, p.337. Partial INAA, R.A.Schmitt et al., Meteoritics, 1972, 7, p.131. X-ray study of mineral phases, I.A.Judin and G.V.Palgueva, Meteoritika, 1972, 31, p.90. Ga and Ge contents of metal phase, C.-L.Chou and A.J.Cohen, GCA, 1973, 37, p.315. Hg abundance, N.A.Ozerova et al., GCA, 1973, 37, p.569. Chemical composition of chondrules, T.W.Osborn et al., GCA, 1973, 37, p.1909. Trace element concentrations, C.M.Binz et al., GCA, 1976, 40, p.59. Calculation of atmospheric ablation based on cosmic ray tracks and Ne isotopes, N.Bhandari et al., Nucl. Tracks, 1980, 4, p.213. REE abundances in chondrules, J.L.Gooding and T.Fukuoka, Meteoritics, 1982, 17, p.222 (abs.). Composition, mineralogy and physical properties of chondrules, J.L.Gooding, In: Chondrules and Their Origins (ed. E.A.King), 1983, p.61, Houston, Lunar Planet. Institute. Br and Se contents, D.Wang et al., Papers 10th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1985, p.15. TL data, M.Haq et al., GCA, 1988, 52, p.1679. Pu, U, and Nd abundances in merrillite and apatite, G.Crozaz et al., Earth Planet. Sci. Lett., 1989, 93, p.157. Major and trace element data, shock facies, weathering state, G.W.Kallemeyn et al., GCA, 1989, 53, p.2747. Analysis of olivine and kamacite, A.E.Rubin, GCA, 1990, 54, p.1219. Oxygen isotopic composition, R.N.Clayton et al., GCA, 1991, 55, p.2317. Bulk density and porosity, M.Terho et al., Studia Geophysica et Geodaedica, 1993, 37, p.65; see also, D.T.Britt and G.J.Consolmagno, MAPS, 2003, 38, p.1161. Shock classification, Cu content, A.E.Rubin, Meteoritics, 1994, 29, p.93. Study of shock features in metal and troilite, M.E.Bennett and H.Y.McSween,Jr., MAPS, 1996, 31, p.255. Zr isotopic composition, M.Schönbächler et al., LPSC, 2002, 33, abs. #1283. Magnetic susceptibility, P.Rochette et al., MAPS, 2003, 38, p.251. Calculation of atmospheric ablation based on depth dependence of 22Ne/21Ne-c, V.A.Alexeev, LPSC, 2003, 34, abs. #1003. Trace element abundances, J.M.Friedrich et al., GCA, 2004, 68, p.2889. Ag isotope data, S.J.Woodland et al., GCA, 2005, 69, p.2153. Spectral parameters for VIS-NIR reflectance (metal), R.Duffard et al., MAPS, 2005, 40, p.445.}}
{{Przypisy}}
{{Przypisy}}
Linia 109: Linia 111:
* Wikipedia (ET) – [http://et.wikipedia.org/wiki/Järva_kreis Järva kreis] {{SeparatorBull}} [http://et.wikipedia.org/wiki/Järvamaa Järvamaa] {{SeparatorBull}} [http://et.wikipedia.org/wiki/Kärevere_(Türi) Kärevere (Türi)] {{SeparatorBull}} [http://et.wikipedia.org/wiki/Tännassilma_(Türi) Tännassilma (Türi)]
* Wikipedia (ET) – [http://et.wikipedia.org/wiki/Järva_kreis Järva kreis] {{SeparatorBull}} [http://et.wikipedia.org/wiki/Järvamaa Järvamaa] {{SeparatorBull}} [http://et.wikipedia.org/wiki/Kärevere_(Türi) Kärevere (Türi)] {{SeparatorBull}} [http://et.wikipedia.org/wiki/Tännassilma_(Türi) Tännassilma (Türi)]
 +
 +
 +
{{Co jeszcze na stronę}}
 +
 +
* fotografia meteorytu
[[Category:Poza granicami Polski]]
[[Category:Poza granicami Polski]]
[[Category:Estonia]]
[[Category:Estonia]]

Wersja z 23:25, 22 mar 2015

0i
Tennasilm →
Spadek
Lokalizacja Estonia
Położenie[2] 58°02'N, 26°57'E[1]
Data 28 czerwca 1872 r.[3], 12:00 (piątek)
Charakterystyka
Typ chondryt zwyczajny L4
Masa 28,5 kg
Liczba okazów jeden okaz
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Sikkensaare, Tennasilon, Tennsilom; po rosyjsku: Теннасильм; po estońsku: Tännassilma meteoriit

W południe 28 czerwca 1872 roku[3] (piątek) po pojawieniu się obłoku i detonacjach spadł jeden kamień. Dopiero po kilku dniach znaleziono okaz ważący ok. 28,5 kg. Cyganie rozbili go na fragmenty, ale większość z nich udało się odzyskać (Koblitz MetBase).


Panuje spore zamieszanie co do dokładnej lokalizacji miejsca spadku meteorytu. W katalogu Grady (2000) podano współrzędne wskazujące na inną wieś również o nazwie Tennasilm. Wiarygodna lokalizacja znajduje się chociażby w tytule artykułu Schillinga (1873, 1889) …beim Dorfe Tennasilm, im Kirchspiel Turgel des Kreises Jerwen in Estland niedergefallenen Steinmeteoriten, to znaczy: „we wsi Tennasilm, w parafii Turi (Türi) powiat Jerwen (Järva, Järvamaa)[4] w Estonii”.

Okoliczności spadku

W porze obiadowej w piątek 28 czerwca 1872 roku w okolicy wsi Tennasilm (est. Tännassilma) w Estonii wielu znajdujących się w pobliży chłopów słyszało odgłosy podobne do dzwonienia i grzmotu. Chłopi wypatrywali źródła grzmotu, ale całe niebo było bezchmurne. Inny świadek znajdujący się w okolicy wsi Kärevere widział mały obłok, który szybko jednak zniknął. Nikt ze świadków nie widział spadku meteorytu. Można przyjąć, że leciał on z południa na północ na zachód od wsi Kärevere. Kilka dni po tym wydarzeniu około 1 wiorsty od gospodarstwa („Bauernhofe oder Gesinde”) Sikkensaare zauważono, że ziemia w jednym miejscu jest naruszona i w otworze o głębokości około 1 stopy i takiej też średnicy leży czarny kamień. Kamień został umieszczony na stercie innych kamieni w pobliżu gospodarstwa, ale okoliczni Cyganie pokruszyli go i pozabierali jego fragmenty. Przypuszcza się, że początkowa waga meteorytu wynosiła blisko 28,5 kg (69-70 funtów). Największe z odzyskanych fragmentów ważyły 24 funty i 9¾ funta.

Kolekcje

Fragmenty meteorytu Tennasilm w największych kolekcjach:

Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase) 		Tiirmaa (1983)
Washington, Natl. Mus. Nat. Hist. 4,8 kg
Vienna, Naturhist. Mus. 3646 g
Helsinki, Geol. Mus. Univ. 2290 g
Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. 2060 g fragment 2747 g[5] i dwa małe fragmenty[6]
Bonn, Min. Mus. Univ. 541 g
Prague, Nat. Mus. 370 g
London, Nat. Hist. Mus. 193 g
(…)

W polskich kolekcjach prywatnych znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(K) Kärevere (Türi), (T) Tännassilma (Türi), (*) Türi

punkt spadku wg Schilling (1873, 1889)

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Wsie Tännassilma (Türi) (dawn. Tennasilm) i Kärevere (Türi).

W katalogu Grady (2000) podano współrzędne miejsca spadku oddalone o około 115 km na południowy-wschód od rzeczywistej lokalizacji. Istnieją w Estonii trzy wsie o nazwie Tännassilma, jedna w prowincji Põlva (to obok niej podano lokalizację w katalogu Grady), druga wieś leży w prowincji Puhja. Natomiast według Schillinga (1873, 1889) meteoryt spadł w Tännassilma w prowincji Türi.


Według Schillinga (1873, 1889) meteoryt spadł w punkcie o współrzędnych: 58°43'50" Br. 42°34'30" L.O.v.F.[7] (58°43'50"N 24°54'30"E). Czyli 3' na północ i 50' na zachód od miejsca spadku meteorytu Pillistfer – co daje 48 wiorst (51,2 km). Punktu ten leży około 33 km na zachód od wsi Tennasilm!


Bibliografia

  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Кринов Евгений Л., (1940b), Дополнение к списку метеоритов СССР, Природа, 12, 1940, s. 55-56, (s. 56).[8] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .


Przypisy

  1. ^ rzeczywiste miejsce spadku leży około 115 km na północny-zachód w okolicy wsi Tännassilma w prowincji Türi
  2. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  3. ^ a b 16 czerwca 1872 roku wg kalendarza juliańskiego (starego stylu)
  4. ^ Järva kreis – księstwo Järva
  5. ^ обломок индивидуального экземпляра
  6. ^ 6,3 g (обл.), 5,1 g (кр.)
  7. ^ O.L.v.F., Ferro Meridian (östliche Länge v. Ferro) – historyczny układ współrzędnych geograficznych, w którym południk zero było liczony od najdalej wysuniętego punktu (najdalszy punkt znanego świata) na wyspie El Hierro (Ferro) w archipelagu Wysp Kanaryjskich. Aby otrzymać współrzędne we współczesnym układzie należy od wartości długości geograficznej odjąć wartość 17°40', szerokość geograficzna pozostaje bez zmian. Wikipedia (EN) – Ferro Meridian
  8. ^ krótkie informacje o meteorytach: Bialystok (Białystok), Buschhof, Dolgovoli, Jodzie, Lixna, Misshof, Nerft, Okniny, Padvarninkai, Pillistfer, Ruschany, Tennasilm, Zabrodje, Zemaitkiemis, Zmenj
  9. ^ oraz późniejsze wydania; najnowsze: Tiirmaa Reet, (1996), Catalogue of meteorites in the Estonian collection, Eesti TA Geoloogia Instituut, Tallinn 1996, ss. 32
  10. ^ Tiirmaa Reet, Catalogue of the meteoritic collection of the Institute of Geology Acad. Sci. of the Estonian S.S.R.; główna część kolekcji znajduje się w Instytucie Geologii w Tallinnie, a kilkadziesiąt najbardziej interesujących okazów jest wystawionych w Muzeum Geologicznym w Tartu (Tiirmaa 1983)

Zobacz również

Linki zewnętrzne


Ambox question orange.svg
 Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?)
(poszukać, uzupełnić …)
  • fotografia meteorytu
Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Tennasilm”
Osobiste