O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Aktualna wersja na dzień 21:47, 26 sie 2024

Parada „gigantów”

Znajdowanie są coraz większe okazy meteorytu Morasko! Prawdopodobnie jednak światowe rekordy wagi pojedynczych okazów meteorytów żelaznych nie zostaną pobite, w najbliższym czasie, na polach pod Moraskiem?! Gdyż trudno będzie przebić namibijską Hobę^[1] (60 ton), grenlandzkie kolosy Cape York^[2] (Ahnighito 30,9 tony, Agpalilik 20 ton), argentyńskie Campo del Cielo^[3] (el Gancedo 30,8 tony, el Chaco 28,8 tony) oraz inne wielotonowe znaleziska z Australii, Meksyku, USA i Chin oraz Marsa^[4]. Ale ograniczając się do naszego europejskiego podwórka, meteoryt Morasko znajduję się już blisko podium.

Europejskie „giganty” (Buchwald 1975; Koblitz MetBase; Wikipedia) (lista prowizoryczna^[5]):

#	Meteoryt	waga największego okazu	kraj
1	Muonionalusta[6]	~1,2 tony	Szwecja (największy okaz został znaleziony przez rodzinę Thomasa Österberg w 2008 roku)[7]
2	Bitburg[8]	~1,2 tony	Niemcy (znalezisko z 1805 roku; okaz zaginął!)
3	Bilibino[9]	~1 tona	Rosja (znalezisko z 1981 roku)
4	La Caille[10]	626 kg	Francja (znalezisko z 1828 roku)[11]
5	Mont Dieu[12]	435 kg	Francja (znalezisko z 2004 roku)[13]
6	Augustinovka[14]	~400 kg	Ukraina (znalezisko z 1890 roku)
7	Gressk [15]	303 kg	Białoruś (znalezisko z 1955 roku)
8	Morasko	271 kg	Polska (znalezisko z 2017 roku)
9	Boguslavka[16]	256 kg	Rosja (spadek z 1916 roku)
(…)

Już >400 kg okaz meteorytu Morasko przesunął by go w rankingu o dwa miejsca w górę. Ale potrzeba aż jednej tony by znaleźć się na podium.

Jednak znaleziska z ostatnich lat napawają optymizmem!

Największe i najciekawsze okazy

Największe okazy meteorytu Morasko (Muszyński et al. 2012; wg zamieszczonej tam mapy znalezisk znaleziono „tylko” 8 okazów o wadze powyżej 50 kg; w tabeli poniżej jest ich więcej!):

Waga [kg][17]	data znalezienia (miejsce znalezienia)	znalazca	opis; miejsce przechowywania
271,8	2017 (?)	Andrzej Owczarzak i Michał Nebelski	okaz z pięknymi regmagliptami i zachowanymi fragmentami skorupy obtopieniowej; otrzymał nazwę „Kruszynka”[18]; okaz kupił kolekcjoner z USA Michael Farmer, ostatecznie okaz trafił do Chin i jest wystawiany w planetarium w Szanghaju (źródło: Facebook)
261,2	8 października 2012 (teren rezerwatu)	Łukasz Smuła i Magda Skirzewska	okaz orientowany; otrzymał nazwę „MeMorSS”[19]; nieoczyszczony ważył ok. 300 kg; Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu
204	?	?	podobno kilka lat temu niemiecka ekipa poszukiwaczy znalazła okaz 204 kg, który obecnie znajduje się w jednej z prywatnych kolekcji w Niemczech (niepotwierdzone, brak źródła informacji)
174	4 kwietnia 2015	Andrzej Owczarzak i Michał Nebelski	okaz nieoczyszczony ważył ok. 210 kg; okaz jest w posiadaniu znalazców; wstępnie znalazcy ochrzcili go imieniem „Bobola”[20]
164	11 września 2006 (teren rezerwatu)	Krzysztof Socha	otrzymał nazwę „Rudy”[21]; okaz nieoczyszczony ważył ok. 178 kg; okaz został przecięty; Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu
~160	grudzień 2017	Łukasz Smuła i Magda Skirzewska	okaz przed oczyszczeniem ważył ~180 kg
141,9	przed 2009	?	tej wielkości okaz figuruje w spisie inwentarzowym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
~135	?	Łukasz Smuła i Magda Skirzewska	okaz w kolekcji Art&Met Meteorites Collection; wg znalazców okaz waży 136 kg
~98	?	Andrzej Owczarzak	?
~80	przed II wojną światową	Jan Kunecki(?)	wg Pokrzywnickiego (1964) przed II wojną światową wyorano okaz ~80 kg, który później zaginął
78	1956	Józef Oleksy	znaleziony przez Zygmunta Pniewskiego[22] w obejściu gospodarstwa rolnego (wyorany w 1947 roku); Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego
77,5[23]	12 listopada 1914 (nieznane)	dr Franz Cobliner	pierwszy znaleziony okaz meteorytu Morasko, obecnie okaz waży 71,8 kg; Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie
73	~2014	Łukasz Smuła i Magda Skirzewska	znaleziony na głębokości 160 cm; okaz jest w posiadaniu znalazców
72	1994	Krzysztof Socha	w zbiorach Wydziału Fizyki Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach
71,1	1995 lub 1997	Henryk Nowacki[24]	okaz został wywieziony z Polski
~70	~1993	?	okaz dostarczony przez znalazcę do UAM w Poznaniu
59,3	?	Łukasz Smuła i Magda Skirzewska	okaz jest w posiadaniu znalazców
56	1992	nieznany	okaz został przecięty; obecnie znajduje się w Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu
54	2003	Waldemar Ruliński	okaz został pocięty
51	2019	Andrzej Owczarzak	obecnie w kolekcji Muzeum Geologicznego Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska AGH w Krakowie; zdjęcia okazu prezentowano na FB
51	początek 2000	Alexander Gehler, Thomas Kurtz, Matthias Kurtz	wywieziony z Polski i pocięty na fragmenty
41,9	2016 ?	Andrzej Owczarzak	okaz był wystawiony na sprzedaż na portalu Allegro
37	2001	Krzysztof Socha	w kolekcji Jarkko Kettunena (littleplanets.fi)
30, 30 i 36,1	?	?	takie trzy okazy (?!) figurują w spisie inwentarzowym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
34	lipiec 2011 (teren rezerwatu)	Steve Arnold, Geoffrey Notkin	znaleziony w trakcie nagrywania programu popularnonaukowego Meteorite Men dla kanału Science Channel; Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu
28,9	2000	Krzysztof Socha	w kolekcji Tomasza Jakubowskiego
28,1	maj 2008	Łukasz Smuła i Magda Skirzewska	przed oczyszczeniem ważył ok. 40 kg, po oczyszczeniu 28,1 kg; w kolekcji Tomasza Jakubowskiego

Fotografie części okazów dzięki uprzejmości Jadwigi i Andrzeja Muszyńskich.

Okaz Coblinera

Znaleziony przez niemieckiego oficera Franza Coblinera 12 listopada 1914 roku pierwszy okaz meteorytu Morasko, początkowo ważył 77,5 kg^[23], obecna waga okazu – 71,8 kg (jeszcze w Berlinie odcięto małą piętkę u dołu bryły). Więcej o okolicznościach znalezienia i jego losach, patrz → meteoryt Morasko.

Okaz znaleziono na głębokości około pół metra. Okaz jest świeży, ma zachowane na powierzchni regmaglipty i fragmenty skorupy obtopieniowej. Według Pokrzywnickiego (1957, Urania; 1964) okaz znaleziono:

(…) w lesie na samej granicy pól ornych, gdzie dotychczas widnieją ślady niemieckich okopów z pierwszej wojny światowej.

(…) Na moją prośbę udał się w r. 1955 do Moraska pracownik Instytutu Zoologicznego PAN, oddział w Poznaniu, Zygmunt Pniewski^[22], jednak nowych okazów nie odnalazł. Ustalił on jedynie w przybliżeniu, na podstawie opowiadania jednej z mieszkanek Moraska, miejsce gdzie w r. 1914 został wydobyty przez Niemców pierwszy okaz tego meteorytu masy 77.5 kg. Dnia 23 lipca 1956 r. udałem się osobiście do Moraska, gdzie obejrzałem wspomniane miejsce i przeszukałem okolicę, lecz bez wyników. (…)

Obecnie okaz znajduje się w zbiorach Muzeum Geologicznym PAN w Krakowie. Jego fotografie dużej rozdzielczości i interaktywny model 3D znajdują się na portalu Wirtualne Muzea Małopolski – Meteoryt żelazny „Morasko”.

Znaleziony przez dr Coblinera pierwszy okaz meteorytu Morasko (okaz znajduje się w zbiorach Muzeum Geologicznego Instytutu Nauk Geologicznych PAN w Krakowie)	Okaz Coblinera (patrz → Archiwum Zygmunta Pniewskiego)	Ernest Jerzy Grzymała Pokrzywnicki (obok 77,5 kg[23] Morasko Coblinera)
Technik Edmund Danel przy okazie Coblinera (patrz → Archiwum Zygmunta Pniewskiego)	Okaz Coblinera meteorytu Morasko (w tle w gablocie część zbiorów MG PAN)	Okaz Coblinera (prof. Szymon Kozłowski)
Kopia okazu Coblinera meteorytu Morasko w kolekcji W&W

271 kg – „Kruszynka”

Znaleziony w 2017 roku przez duet Andrzej Owczarzak i Michał Nebelski okaz z pięknymi regmagliptami i zachowanymi fragmentami skorupy obtopieniowej. Okaz ma cechy okazu orientowanego! Znaleziony na głębokości mniejszej niż 2 metry w miejscu o współrzędnych 52°■ ■'■ ■"N, 16°■ ■'■ ■"E. Okaz przed oczyszczeniem ważył 315 kg, obecnie 271,8 kg!

Jest to w tej chwili największy polski meteoryt! Okaz został przez znalazców nazwany „Kruszynka”^[18] (fot. Andrzej Owczarzak i Michał Nebelski). Okaz kupił kolekcjoner i dealer z USA Michael Farmer. Ostatecznie okaz trafił do Chin i jest wystawiany w planetarium w Szanghaju (źródło: FB)

Okaz po oczyszczeniu (271,8 kg) (spodnia strona)	Głebokie regmaglipty i dziury po nodulach troilitowych (przednia strona)	Moment wydobycia okazu (fot. Maciej Burski)
Znalazcy Andrzej Owczarzak (na pierwszym planie) i Michał Nebelski	Okaz był prezentowany na giełdzie minerałów Warsaw Mineral Expo w marcu 2018 roku (ulotka towarzysząca wystawie)	Wspaniałe regmaglipty którymi pokryty jest okaz (źródło: facebook)
Michael Farmer z zakupionym okazem (źródło: facebook)	Widok okazu z boku (źródło: facebook)	Przednia strona okazu (źródło: facebook)

Interesujący wywiad z Andrzejem Owczarzakiem na portalu SkarbyKosmosu.pl – Andrzej Owczarzak, znalazca „Kruszynki”: Każdy okaz daje nam wiele radości.

261,2 kg – MeMorSS

Okaz orientowany znaleziony jesienią 2012 roku na terenie rezerwatu przez tandem Magda Skirzewska i Łukasz Smuła, nieoczyszczony ważył ok. 300 kg, po oczyszczeniu – 261,2 kg. Okaz znaleziono na głębokości 218 cm w materiale piaszczystym. Okaz jest świeży z regmagliptami i fragmentami skorupy obtopieniowej oraz cechami okazu orientowanego.

Obecnie kompletny, nienaruszony okaz znajduje się w zbiorach Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu (wykonano również kilka kopii tego okazu). Muzeum odkupiło od znalazców okaz w 2013 roku, został on zainwentaryzowany wg przelicznika 2 zł/g!

Największy okaz meteorytu Morasko i jego szczęśliwi znalazcy Magda Skirzewska i Łukasz Smuła (fot. Andrzej Muszyński)	Wygląd 262 kg okazu po konserwacji (fot. dla Wiki.Meteoritica.pl Andrzej Muszyński, Muzeum Ziemi w Poznaniu; stan styczeń 2013 r.)
Pierwsza publiczna prezentacja okazu 31 października 2012 roku (od lewej: prof. Andrzej Muszyński, dziekan WNGiG prof. Leszek Kasprzak, prorektor UAM prof. Jacek Witkoś)	Konferencja Jubileuszowa – 100-lecia odnalezienia pierwszego fragmentu Meteorytu Morasko, Poznań, 12 listopada 2014 r. Na fotografii od lewej: Magda Skirzewska, Jan Woreczko, Łukasz Smuła, prof. Łukasz Karwowski, prof. Andrzej Muszyński, prof. Agnieszka Kryszczyńska[25] i Mateusz Szyszka[26]. W prawym rogu okazy „Rudy” i „Meteorite Men” (fot. Jadwiga Muszyńska)

Zaproponowano nazwać okaz akronimem MeMorSS – Meteoryt Morasko Skirzewska Smuła.

Więcej informacji o znalezisku na stronach Magdy Skirzewskiej i Łukasza Smuły (Art&Met):

• fotograficzna relacja z poszukiwań i wydobycia okazu – Odkryliśmy największy polski meteoryt!,
• fotograficzna relacja z procesu czyszczenia okazu – Największy meteoryt Morasko podczas czyszczenia,
• Kopia największego polskiego meteorytu Morasko 261kg

174 kg – „Bobola”

Okaz znaleziony 4 kwietnia 2015 roku przez tandem poszukiwaczy Andrzeja Owczarzaka i Michała Nebelskiego. Przed oczyszczeniem ważył ok. 210 kg, a po oczyszczeniu 174 kg. Znalazcy ochrzcili okaz imieniem „Bobola”^[20]. Znaleziony na głębokości ■ ■ cm w miejscu o współrzędnych 52°■ ■'■ ■"N, 16°■ ■'■ ■"E.

Okaz jest w posiadaniu znalazców (fotografie okazu Andrzej Owczarzak)

Nieoczyszczony okaz meteorytu trzy dni po znalezieniu

Oczyszczony okaz meteorytu

Piękne regmaglipty

(fotografie: Jan Woreczko)

Okaz w trakcie czyszczenia i konserwacji	Regmaglipty	Fragmenty zachowanej skorupy obtopieniowej
Andrzej S. Pilski na pikniku w Dzięgielowie w 2017 roku

164 kg – „Rudy”

Okaz został znaleziony 11 września 2006 na terenie rezerwatu przez Krzysztofa Sochę. Otrzymał nazwę „Rudy”^[21]. Nieoczyszczony ważył ok. 178 kg po oczyszczeniu 164 kg. Został znaleziony na głębokości 80 cm.

Okaz został przecięty, lecz wcześniej wykonano jego kopię. Obecnie fragmenty okazu „Rudy” znajdują się w Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu. W księgach inwentarzowych uniwersytetu okaz (w maju 2010 r.) wyceniono wg przelicznika 0,5 zł/g.

Krzysztof Socha przy 178 kg meteorycie „Rudy”[21]	Oczyszczony meteoryt „Rudy” (164 kg)	Fragment meteorytu „Rudy”
Kopia okazu „Rudy” (w głębi po lewej) (wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie, 2010; fot. Jan Woreczko)

~160 kg

Duet Magda Skirzewska i Łukasz Smuła nie próżnują! W grudniu 2017 roku na głębokości 2,1 m odnaleźli ~160 kg okaz meteorytu (przed oczyszczeniem miał ~180 kg).

Okaz po oczyszczeniu

Więcej szczegółów – Art&Met: Jeden z większych meteorytów Morasko.

141,9 kg

Tej wielkości okaz figuruje w spisie inwentarzowym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Okaz został zinwentaryzowany w kolekcji w maju 2009 roku wraz z innymi okazami meteorytu Morasko o wagach: 19, 30, 36,1 kg, według przelicznika 1 zł/g!

~135 kg

Tej wielkości piękny, orientowany, z fragmentami skorupy obtopieniowej okaz znajduje się w kolekcji Magdy Skirzewskiej i Łukasza Smuły z Opola (Art&Met Meteorites Collection) (wg znalazców okaz waży 136 kg).

Okaz był prezentowany na Sudeckim Festiwalu Minerałów, Lubań 2023 (fot. Tomasz Jakubowski); wg znalazców okaz waży 136 kg

~98 kg

Okaz znaleziony przez Andrzeja Owczarzaka. Lekko orientowany z dobrze zachowanymi fragmentami skorupy obtopieniowej okaz był prezentowany na portalu facebook (facebook – Morasko 98kg).

~80 kg (lub ~75 kg)

Pokrzywnicki (1957, Urania; 1964) piesze, że:

(…) dowiedziałem się od jednego z miejscowych gospodarzy – Ryszarda Nowackiego^[27] – (którego pole graniczy z lasem od północy), że w 1936 r. wyorane zostały jeszcze następujące odłamy meteorytów: odłam wagi około 80 kg, który zaginął podczas II wojny światowej, oraz jeszcze do 8 sztuk meteorytów masy od 1½ do 8 kg, (…)

Pokrzywnicki (1964) piesze, że Jan Kunecki (dom nr 42) posiadał 2 odłamy:

W 1957 r. dowiedziałem się z listu J. Oleksego, że mieszkaniec Moraska Jan Kunecki (dom nr 42) posiada 2 odłamy meteorytu. Po przybyciu do Moraska dowiedziałem się od Kuneckiego, co następuje:

Na rok lub dwa przed II wojną światową J. Kunecki orząc pod lasem 2,5 ha pole dzierżawione od wojska, zaczepił pługiem na głębokości około 15 cm o bryłę żelazną wagi około 1,5 cetnara (75 kg), o rozmiarach ponad 0,5 m na około 0,25 m. Bryła ta została przez Kuneckiego wykopana i przetransportowana do domu. Odłam ten leżał przez dłuższy czas za ogrodem gospodarza. Kunecki został wysiedlony w 1939 r. przez Niemców i powrócił na gospodarstwo w 1945 r. Nie pamięta, czy wówczas wzmiankowany odłam znajdował się jeszcze na terenie jego gospodarstwa. Jeżeli znajdował się on na swoim miejscu za ogrodem, to albo został wmurowany w fundamenty jego obory, albo też został użyty przy budowie szosy z Moraska do Piątkowa. Jeżeli znajdował się on na swoim miejscu za ogrodem, to albo został wmurowany w fundamenty jego obory, albo też został użyty przy budowie szosy z Moraska do Piątkowa. Kunecki podał dalej, że w tej samej okolicy wydobył na swym polu jeszcze dwa odłamy, z których przechowywał tylko jeden, wagi około 4,175 kg (tabl. IV, fig. 2). Odłam ten został przez Kuneckiego odstąpiony do zbiorów PAN.

Powyższe dane potwierdzają wiadomość uzyskaną od R. Nowickiego (p. wyż.) o znalezieniu przed ostatnią wojną odłamie meteorytu wagi około 80 kg.

Od Jana Nowickiego^Uwaga (nr domu 9 — południowa część Moraska) dowiedziałem się, że znalazł on na swym polu, niedaleko domu, wzdłuż szosy około 5 sztuk odłamów meteorytów wagi 1—2 kg. Pozostawił je na miejscu znalezienia, ale gdy po pewnym czasie chciał je zabrać — już ich nie znalazł.

Zygmunt Pniewski na swoim egzemplarzu katalogu Pokrzywnickiego (1964)^[28] poczynił odręczną notatkę w brzmieniu (pisownia oryginalna):

^Uwaga „Osobiście sprawdziłem, oraz dokonałem konfrontacji u Ob. Jana Nowickiego, — domniemane meteorytu, okazały się szlaką pochodzącą huty.
Jeden okaz posiadam w zbiorze. Z. Pniewski”

Okaz ten według Pokrzywnickiego to ten sam o którym wspominał Nowacki (~80 kg). W 1963 roku Ryszard Nowicki (Nowacki) znalazł okaz 16,8 kg, który trafił do planetarium w Chorzowie (Pokrzywnicki 1966, Urania) i był prezentowany tam na wystawie w 1965 roku (Marks 1965, Urania).

Okaz ~80 kg zaginął.

78 kg

Według Pokrzywnickiego (1957, Urania; 1964) okaz został wyorany na polu w miejscu o współrzędnych 52°29'N, 16°55,26'E, ok. 300 metrów od krateru nr 8 (Pokrzywnicki 1964, s. 49, 64; na załączonej na s. 56 mapie, jego pozycja została błędnie zaznaczona!):

(…) udało mi się znaleźć na podwórzu kolonii nr 34 Józefa Oleksy duży okaz meteorytu wagi 78 kg (tabl. IV, fig. 1, 4). Okaz ten został znaleziony przez gospodarza w jesieni 1947 r. na sąsiadującym z kolonią polu podczas orki. Meteoryt tkwił w ziemi szpicem w dół na głębokości około pół metra i po wydobyciu z ziemi leżał cały czas na podwórzu gospodarskim.

(…) Dowiedziałem się również, że uczeń Nowicki oddał jeden ze znalezionych okazów do szkoły podstawowej w sąsiedniej wsi Suchlas. Istotnie w jednej z szaf w tej szkole znaleźliśmy okaz meteorytu masy około 6.38 kg, który kierownik miejscowej szkoły, p. Stefan Rewers, ofiarował nam do zbiorów.

(…) Uwzględniając obywatelskie stanowisko p. Oleksego, PAN przyznała mu nagrodę pieniężną w wysokości 1.500 zł, a uczeń Nowicki otrzymał nagrodę książkową.

Jak współcześnie wspominał Zygmunt Pniewski^[22] (Domżał 2004) o okazie znajdującym się u gospodarza Józefa Oleksego dowiedzieli się z Pokrzywnickim od miejscowego księdza. Okaz znajdował się pośrodku podwórza zabudowań Oleksego, gdzie „nikomu nie rzucał się w oczy”. W celu pozyskania okazu prowadzono z Oleksym pertraktacje w których uczestniczyła również jego dorosła córka. Po długotrwałych negocjacjach, w trakcie których, według Pniewskiego, Pokrzywnicki wykazał się wielkim darem przekonywania, Oleksy nie tylko zgodził się przekazać okaz do kolekcji w Warszawie, ale nakazał córce zabić kurę i ugotować rosół dla gości. Gospodarz Oleksy otrzymał później nagrodę pieniężną (dostał ją również Zygmunt Pniewski, w wysokości kilkuset złotych – chyba 500 – wspominał Pniewski). Pokrzywnicki nie zapomniał też o córce gospodarza, której podarował pończochy!

Tego samego dnia wytropiono jeszcze 6,38 kg okaz przyniesiony do szkoły w Suchym Lesie przez jednego z uczniów. Okaz ten podobno został wyorany rok wcześniej przez jego dziadka Józefa Nowickiego.

Gospodarz Józef Oleksy otrzymał 1500 zł nagrody za okaz meteorytu, a Zygmunt Pniewski, za pomoc Jerzemu Pokrzywnickiemu, kwotę 500 zł. Nagrody wypłaciła Polska Akademia Nauk. Czy otrzymane przez nich kwoty były duże? Według danych ZUS średnie wynagrodzenie w 1956 roku wynosiło 1118 zł miesięcznie,^[29] natomiast stawka uposażenia zasadniczego profesora zwyczajnego PAN wynosiła wówczas co najmniej 4250 zł miesięcznie.^[30] Obecnie, z punktu widzenia kolekcjonerów meteorytów, kwoty te były kosmicznie małe!

Kompletny okaz znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego.

Meteoryt Morasko. Okaz całkowity (nr 6) o wadze ok. 78 kg (fot. J. Pokrzywnicki 1964)

78 kg okaz meteorytu Morasko znaleziony w 1956 roku (Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego)

Okaz całkowity o wadze ok. 78 kg (źródło: Urania 1957) (fot. Zygmunt Pniewski (Dzięczkowski et al. 1971))

Materiały z prywatnego archiwum Zygmunta Pniewskiego^[22] (źródło: Sławomir Pniewski)

(Błędnie podpisane zdjęcie, po lewej Antoni Polański, nie Jan Gadomski[31])	Saperzy szukający meteorytów. Po prawej przy samochodzie Jerzy Pokrzywnicki robiący notatki	Gospodarz Józef Oleksy (po lewej) u którego znaleziono 78 kg okaz meteorytu
Jerzy Pokrzywnicki (po prawej) i prof. Antoni Polański[32] (patrz → Dziennik Łódzki, nr 297, 1956)	Widnokrąg. Tygodniowy dodatek Gazety Poznańskiej (koniec 1956 roku)	„Na fotografii Karol Pluciński[33] przy meteorycie MORASKO 78 kg. 26.09.1956 r. fot. Z. Pniewski”
Pniewski Zygmunt, Meteoryty, zeszyt #1

Patrz → Archiwum Zygmunta Pniewskiego, Morasko/Czasopisma

73 kg

Okaz znaleziony przez duet Magda Skirzewska i Łukasz Smuła (Art&Met).

Więcej szczegółów – Art&Met: W 100 rocznicę meteorytu Morasko nowe wspaniałe znalezisko!  ●  MPOD (12-02-2016)  ●  One hundred years after finding the first Morasko a new extraordinary discovery.

72 kg

Okaz znaleziony w 1994 roku przez Krzysztofa Sochę. Obecnie znajduje się w zbiorach Wydziału Fizyki Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach

Okaz 72 kg (!) na wystawie w Kiecach. To w tym okazie znaleziono nowy minerał czochralskiit (ang. czochralskiite)[34] (w lewym dolnym rogu widać uciętą piętkę) (fot. Tomasz Jakubowski)

71,1 kg

Okaz znaleziony w 1995 (lub 1997) przez Henryka Nowackiego z Wrocławia^[24], był badany przez prof. Andrzeja Muszyńskiego. Okaz został wywieziony z Polski.

Kompletny okaz meteorytu (49×28×27 cm) (fot. Marcin Cimała)

Na okazie zachowały się fragmenty skorupy obtopieniowej (fot. Marcin Cimała)

Na powierzchni widać było wiele (>15) inkluzji troilitowych[35] (fot. Marcin Cimała)

~70 kg

W numerze 3 kwartalnika Meteoryt z 1993 roku Andrzej S. Pilski pisze:

Nowe znalezisko meteorytu Moraska
Około 70 kg bryła meteorytu Morasko została dostarczona przez pewnego rolnika do Instytutu Geologii UAM w Poznaniu. Od obecnych właścicieli nie udało się uzyskać informacji o miejscu i okolicznościach znalezienia i dokładnej wadze znaleziska.

Nie więcej nie wiadomo o tym znalezisku i jego losach.

59,3 kg

Okaz znaleziony przez duet Magda Skirzewska i Łukasz Smuła (Art&Met).

Okaz po oczyszczeniu

Głębokie regmaglipty

Zachowane fragmenty skorupy obtopieniowej

Więcej szczegółów – Art&Met: Morasko 59,3kg.

56 kg

Okaz znaleziony w 1992 roku; znalazca nieznany. Okaz został przecięty, obecnie znajduje się w Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu.

Okaz znaleziony w 1992 roku (56 kg)

54 kg

Okaz znaleziony w 2003 roku przez Waldemara Rulińskiego. Okaz został przecięty (większa z piętek – 28 kg – znajduje się w kolekcji Stanisława Jachymka na wystawie meteorytów w Zagrodzie Guciów).

Okaz po przecięciu, widać figury Widmanstättena i nodule troilitowo-grafitowe (kolekcja: Stanisław Jachymek; fot. Jan Woreczko)	Okaz po przecięciu, widać regmaglipty i miejsca po nodulach (kolekcja: Stanisław Jachymek; fot. Jan Woreczko)	Mniejsza, 12 kg piętka z okazu (fot. Jan Woreczko)
Figury Widmanstättena, linie Neumana oraz nodule troilitowo-grafitowe (fot. Jan Woreczko)	Większa piętka 28 kg w kolekcji Zagrody Guciów (fot. Jan Woreczko)	Kompletny okaz meteorytu, przed i po czyszczeniu metodą galwaniczną (fot. Marcin Cimała)

51 kg

Okaz znaleziony przez Andrzeja Owczarzaka prawdopodobnie w 2019 roku. Lekko orientowany z dobrze zachowanymi fragmentami skorupy obtopieniowej okaz był prezentowany na portalu facebook (facebook – Meteoryt Morasko 51kg). Obecnie w zbiorach Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie.

Okaz był prezentowany na Sudeckim Festiwalu Minerałów, Lubań 2023 (fot. Tomasz Jakubowski)

51 kg

Okaz znaleziono w 2000 roku na polu, blisko lasu, na wschód od kraterów pod drutami wysokiego napięcia. Dolna cześć leżała na głębokości 1 m, a górna na 75 cm (3 rożne warstwy: ziemia, piasek). Znalazcy: Alexander Gehler, Thomas Kurtz, Matthias Kurtz. Okaz został wywieziony z Polski i pocięty na fragmenty.

Informacje i fotografie: Thomas Kurtz.

Okaz przed oczyszczeniem ważył 51 kg

Okaz po oczyszczeniu, waga 48,5 kg

Znalazcy meteorytu (fotografie udostępniła za zgodą autorów Dagmara Oszkiewicz^[36])

Thomas Kurtz z meteorytem

Alexander Gehler z meteorytem

41,9 kg

Okaz znaleziony przez Andrzeja Owczarzaka prawdopodobnie w 2016 roku. Był wystawiony na sprzedaż na portalu Allegro (Allegro.pl – Meteoryt Morasko 42kg. (6175565244)).

Okaz oferowany na Allegro

Aukcja

~40 kg

Marcin Cimała, który kupował okazy meteorytu Morasko (i Przełazy) od pana Henryka Nowackiego z Wrocławia, w swej relacji ze spotkania z nim wspomina o piętce 2,791 kg odciętej z 40 kg okazu (?!).

37 kg

Okaz znaleziony w 2001 roku przez Krzysztofa Sochę. W latach 2003-2019 okaz znajdował się w zbiorach Wydziału Fizyki Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, obecnie w kolekcji Jarkko Kettunena z Finlandii

Okaz 37 kg (fot. Tomasz Jakubowski)

(fot. Tomasz Jakubowski)

Okaz w kolekcji Jarkko Kettunen Meteorite Collection (fot. Jarkko Kettunen)

34 kg – okaz „Meteorite Men”

34 kg okaz znaleziony na terenie rezerwatu w trakcie nagrywania programu popularnonaukowego Meteorite Men dla kanału Science Channel. Znalazcy Steve Arnold i Geoffrey Notkin. Okaz znaleziono na głębokości 160 cm w warstwie pstrych iłów poznańskich. Silnie zwietrzały meteoryt wbijając się zachował na swojej czołowej powierzchni nieco materii czwartorzędowej w postaci żwirków granitoidowych i kwarcowych (Muszyński et al. 2012).

Obecnie okaz znajduje się w Muzeum Ziemi UAM w Poznaniu.

Okaz 34 kg (28×24×18 cm) w stanie w jakim został znaleziony (fot. Andrzej S. Pilski)

Wytrawione okienko. W dolnej części widać liczne inkluzje cohenitowe, w środkowej dwa poziome wtrącenia schreibersytu (dolne w otoczce cohenitu). W górnej fragment troilitowej inkluzji ze schreibersytową otoczką (fot. Andrzej S. Pilski)

YouTube – Serial Meteorite Men: odcinek Łowcy meteorytów - Morasko Polska

28,9 kg

Okaz znaleziony w 2000 roku przez Krzysztofa Sochę. Z kolekcji Tomasza Jakubowskiego (więcej szczegółów na FB)

Okaz 28,9 kg (fot. Tomasz Jakubowski)

28,1 kg

Znaleziony pod koniec maja 2008 roku przez duet Łukasz Smuła i Magda Skirzewska. Przed oczyszczeniem bryła ważyła ok. 40 kg, po oczyszczeniu 28,1 kg. Okaz znajduje się w kolekcji Tomasza Jakubowskiego

Okaz 28,1 kg (fot. Tomasz Jakubowski)

(fot. Tomasz Jakubowski)

W trakcie wieloletnich poszukiwań w Morasku liczne grupy poszukiwaczy znalazły wiele dużych okazów o wagach powyżej 10 kg. Miejsca części zgłoszonych (ujawnionych!) znalezisk i ich wielkości znajdują się na mapie opracowanej przez prof. Andrzeja Muszyńskiego z UAM w Poznaniu.

Budowa meteorytu Morasko

Fragmenty skorupy obtopieniowej i regmaglipty widoczne na powierzchni mało zwietrzałego okazu meteorytu (fot. Tomek Jakubowski)

Szczegóły powierzchni okazu Coblinera (fot. Szymon Kozłowski)

Bibliografia

• Domżał Robert, (2004), Otwieracz kamieni, portal wielkopolskie.naszemiasto.pl.^[22] Link artykuł.

• Dzięczkowski Andrzej, Pniewski Zygmunt, (1971), Osobliwości geologiczno-florystyczne na Górze Moraskiej, Ziemia, 1, 1971, s. 128-141.^[37] Plik PDF.

• Morasko/Bibliografia

• Morasko/Czasopisma

• Muszyński Andrzej, Kryza Ryszard, Karwowski Łukasz, Pilski Andrzej S., Muszyńska Jadwiga, (2012), Morasko. Największy deszcz meteorytów żelaznych w Europie środkowej (Morasko. The largest iron meteorite shower in Central Europe), Seria: Studia i Prace z Geografii i Geologii nr 28. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2012, ss. 111 (grant badawczy własny MNiI nr N N307 3533 33). ISBN 978-83-63400-50-7.^[38] Plik PDF (za zgodą autorów).

• Owczarzak Andrzej, (2015), Nowy duży okaz Moraska, Meteoryt, 2, 2015, s. 23. Plik PDF.

• Pilski Andrzej S., Skirzewska Magdalena, Smuła Łukasz, Muszyński Andrzej, (2012), Rekordowy okaz Moraska, Meteoryt, 4, 2012, s. 3-7, 28. Plik PDF.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1957), Nowe okazy meteorytu Morasko, Urania, 8, 1957, s. 232-235.^[39] Plik DjvU.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1964), I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich, Studia Geologica Polonica, vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964, (s. 49-70).^[40][41] Plik PDF.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1966), Nowy odłam meteorytu Morasko, Urania, 3, 1966, s. 85-86.^[42] Plik DjvU.

Przypisy

Zobacz również

• meteoryt Morasko, Morasko/In situ, Morasko/Czasopisma
• Bibliografia meteorytu i kraterów Morasko

• Morasko/Archiwum Zygmunta Pniewskiego

• Meteoryty (kopie)
• Indeks nazwisk

Linki zewnętrzne

• Meteorytowe Centrum informacyjne – meteoryty.net: Meteoryt Morasko
• Wirtualne Muzea Małopolski – Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN
• Ścieżka dydaktyczna "Meteoryt Morasko"

• woreczko.pl – Skorupa obtopieniowa (Fusion crust, fusion rind)  ●  przykład meteorytu orientowanego Miss Pustyni (Miss of the Desert)  ●  Meteoryty na Marsie, NIE z Marsa! (Meteorites on Mars, NO martian meteorites!)

• Pawłeł Zaręba – Archiwum Zygmunta Pniewskiego - pełna wersja (AZP) (Archiwum Zygmunta Pniewskiego  ●  Zygmunt Pniewski – Wspomnienie)