O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Aktualna wersja na dzień 20:45, 23 paź 2024

Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while)

W zbiorach muzeum mineralogicznego we Wrocławiu, poza okazami minerałów i meteorytów, zachowało się kilkadziesiąt starych zabytkowych etykiet powiązanych z meteorytami. Kustosz zbiorów Antoni Stryjewski rzadko je pokazuje, ale niewątpliwie stanowią one również bezcenny wkład do historii meteorytyki.

Część oryginalnych etykiet pochodzi od znanych kolekcjonerów (i sprzedawców) minerałów i meteorytów. Najłatwiej rozpoznawalne są etykiety niemieckiego handlarza A. Krantza z Berlina/Bonn^[1] oraz od polskiego kolekcjonera Juliana Siemaszko.

Jest również etykieta nauczyciela i kolekcjonera Ernasta Leisnera z Wałbrzycha [E.Leisner, Waldenburg i. Schl.].

Trudno zidentyfikować z jakiej kolekcji dokładnie pochodzi etykieta [K.S.bergacademische Mineralien-Niederlage zu Freiberg]. Według katalogu Wülfinga (1897) istniały dwie (?) kolekcje w tym mieście posiadające w swych zbiorach meteoryty, były to: „Freiberg i. S.: K. Sächs. Bergakademie; mitgeteilt durch Herrn Geh. Bergrat Prof. Dr. A. Weischach” oraz „Freiberg i. S. N.: Mineralienniederlage der K. Sächs. Bergakadenmie; mitgeteilt durch Herrn Faktor H. Zinkeisen”. Pierwsza z nich zawierała (stan z 1897 roku wg Wülfinga) 26 różnych meteorytów o całkowitej wadze 67 kg, natomiast w drugiej było 8 meteorytów o wadze 1 kg. Etykieta ta dotyczy fragmentu meteorytu Steinbach. Z katalogu Wülfinga wynika, że w pierwszej kolekcji było ponad 55 kg(!) tego meteorytu (w drugiej tylko 30 gramów). Zapewne informacje podane u Wülfinga (1897) dotyczą jednej i tej samej kolekcji Akademii Górniczej (Bergakademie, Königlich Sächsische bergacademische Mineralien Niederlage zu Freiberg) we Freibergu, więc okaz meteorytu Steinbach w kolekcji wrocławskiej pochodzi z kolekcji Bergakademie Freiberg.

Prawdopodobnie około 1871 roku prof. Martin Websky przekazując swoją kolekcję minerałów (Sammlung Websky), przy okazji wzbogacił zbiory wrocławskie o kilka okazów meteorytów. Z odręcznych wpisów na etykietach wynika, że część z nich prawdopodobnie zakupił od innych kolekcjonerów (Krantz, Freiberg)?

Do wzbogacenia kolekcji minerałów i meteorytów we Wrocławiu zapewne przyczyniła się również długotrwała współpraca jej dyrektora prof. Carla Hintze ze znaną niemiecką rodziną handlarzy A. i F. Krantz? (źródło: portal The Mineralogical Record) Część zachowanych etykiet można nazwać „[fiszki Hintze]”. Nie są one przypisane do konkretnych meteorytów, ale stanowią coś na wzór fiszek, na których ktoś (prawdopodobnie własnoręcznie sam Carl Hintze) wynotował nazwy znajdujących się w zbiorach meteorytów (i pseudometeorytów). Meteoryty pogrupowane zostały na poszczególnych fiszkach na kraje (kontynenty) ich pochodzenia oraz zanotowano na nich powołanie na opisy w monografii Handbuch der Mineralogie Hintzego.

Opierając się na katalogu Wülfinga (1897) oraz na zachowanych etykietach można pokusić się o określenie, jakie meteoryty wchodziły do początku XX wieku^[2] w skład kolekcji wrocławskiej.

Składała się ona prawdopodobnie z 46 różnych meteorytów (z czego 41 wymienia Wülfing, część jest wymieniona tylko na „fiszkach Hintze”, ale trzeba również doliczyć meteoryt Aarhen^[3] błędnie rozpoznany przez ówczesnych kustoszy jako pseudometeoryt) , w tym wiele z nich w kilku okazach/fragmentach, oraz 3 fragmentów pseudometeorytów.

Odtworzony na podstawie zabytkowych etykiet i źródeł (Wülfing 1897) stan zbioru meteorytów muzeum (do II wojny światowej?).

Zawartość kolekcji

Nr inw. [add]	meteoryt[4]	opis	stare muzealne etykiety i fiszki		źródło (prawdopodobne pochodzenie okazów)
	waga w katalogu Wülfinga (1897)	[fiszki Hintze]	etykiety	fiszki
I-1	Pultusk (Pułtusk)	H5, spadek, 30 stycznia 1868, Polska
	2574 g	-	etykieta1 [(12) 149 g.]	fiszka1 [10 Kleine Steine.], fiszka2 [1871.Saml.Websky], fiszka3 [№ 1781]	Websky; i inne
…
I-3	Santa Catharina[5]	IAB-ung., znalezisko, 1875, Brazylia
	20 g	[Südamerica]	etykieta1 [(1.) 21 g.]	-	??
I-4	Seeläsgen (Przełazy)	IAB-MG, znalezisko, 1847, Polska
	2010 g	[Preussen]	etykieta1 [(2.) 1965 g.]	fiszka1	??
…
I-6	Red River[6]	IIIAB, znalezisko, 1808, USA
	1 g	-	etykieta1 [(1.) 1 g.]	-	??
…
I-8	Netschaëvo[7]	IIE-an, znalezisko, 1846, Rosja
	11 g	-	etykieta1 [(1.) 11 g.]	-	??
I-9	Toluca[8]	IAB-sLL, znalezisko, 1776, Meksyk
	1246 g	[Mexico]	etykieta1 [(3.) 793 g.], etykieta2 [(1.) 19 g.], etykieta3 [A.Krantz in Bonn] [1871.S.Websky], etykieta4 [E.Leisner, Waldenburg i. Schl.]	fiszka1 [(3.)], fiszka2 [7. Alte Sammlung], fiszka3 [1871 Saml.Websky], fiszka4 [Leisner.]	Websky (wcześniej Krantz)[1]; Leisner
I-10	Cosby's Creek[9]	IAB-MG, znalezisko, 1837, USA
	40 g	-	etykieta1 [Krantz & Comp. in Berlin] [1871.S.Websky]	fiszka1 [2 Stücke.], fiszka2, fiszka3 [LXXVIII.4.], fiszka4, fiszka5, fiszka6 [1871.Saml.Websky], fiszka7 [Krantz]	Websky (wcześniej Krantz)
I-11	Braunau	IIAB-HEX, spadek, 14 lipca 1847, Czechy
	1221 g	[Oesterreich]	-	fiszka1 [1871.Saml.Websky], fiszka2 [1871.S.Websky], fiszka3 [Gw. 12,26][10], fiszka4 [coll. ...], fiszka5 [23¾ gram, Beinert], fiszka6 [3 Loth 3 Quentchen, 23¾ Gram[11], LXXVIII.15]	Websky
I-12	Magura[12]	IAB-MG, znalezisko, 1840, Słowacja
	708 g	[Ungarn]	-	fiszka1 [Alte Sammling, 540 g], fiszka2 [1871.Saml.Websky]	Websky
I-13	São Julião de Moreira[13]	IIAB, znalezisko, 1883, Portugalia
	-	-	etykieta1 [(1.)]	fiszka1 [?]	??
…
I-15	Lenarto	IIIAB, znalezisko, 1814, Słowacja
	60 g	[Ungarn]	etykieta [(2.) 61 g.]	fiszka1	??
…
I-17	Alfianello[14]	L6, spadek, 16 lutego 1883, Włochy
	57 g	[Italien]	etykieta [(1.) 46 g.], etykieta [Dr. A. Krantz in Bonn] [10.]	-	Krantz
I-18	Bremervörde[15]	H/L3.7, spadek, 13 maja 1855, Niemcy
	12 g	[Preussen]	etykieta [(1.) 12 g.]	-	??
I-19	Cangas de Onis[16]	H5, spadek, 6 grudnia 1866, Hiszpania
	-	[Portug./Spanien]	etykieta [(1.) 1 g.]	-	??
I-20	Chantonnay[17]	L6, spadek, 5 sierpnia 1812, Francja
	45 g	[Frankreich]	etykieta [(2.) 31 g.], etykieta [Krantz & Comp. in Berlin. Bonn] [1871.S.Websky]	fiszka1 [1871.Websky]	Websky (wcześniej Krantz)
I-21	Château-Renard[18]	L6, spadek, 12 czerwca 1841, Francja
	33 g	[Frankreich]	etykieta [(1.) 17 g.], etykieta [Krantz & Comp. in Berlin. Bonn] [1871.S.Websky], etykieta [JUL.DE.SIEMACHKO.] [№ P.46., 9,95 gr.]	fiszka1 [Dept.Loiret,Frankr.], fiszka2 [1871.Saml.Websky]	Websky (wcześniej Krantz); Siemaszko
…
I-23	Ensisheim[19]	LL6, spadek, 16 listopada 1492, Francja[20]
	6 g	[Deutschland]	etykieta [(1.) 6 g.]	-	??
…
I-27	Knyahinya	L/LL5, spadek, 9 czerwca 1866, Ukraina (Słowacja)
	217 g	[Ungarn]	etykieta [(2.) 191 g.]	fiszka1 [Kr.1870]	Krantz(?)
…
I-31	Nogoya[21]	CM2, spadek, 30 czerwca 1879, Argentyna
	-	[Südamerica]	etykieta [(1.) 1 g.]	-	??
I-32	Orgueil[22]	CI1, spadek, 14 maja 1864, Francja
	54 g	[Frankreich]	etykieta [(1.) 54 g]	-	??
I-33	Gnadenfrei (Piława Górna)	H5, spadek, 17 maja 1879, Polska
	791 g	[Preussen]	etykieta [(1.) 665 g.]	fiszka1, fiszka2, fiszka3, fiszka4	??
I-34	Warrenton[23]	CO3.7, spadek, 3 stycznia 1877, USA
	3 g	-	etykieta [(1.) 4 g.]	-	??
I-35	Weston[24]	H4, spadek, 14 grudnia 1814, USA
	4 g	-	etykieta [(1.)]	-	??
I-36	Grüneberg (Wilkanówko)	H4, spadek, 22 marca 1841, Polska
	6 g	-	etykieta [(1.) 64 g.]	-	??
…
I-39	Imilac[25]	PMG, znalezisko, 1822, Chile
	97 g	[Chile]	etykieta [(2.) 91 g.], etykieta [Dr. A. Krantz in Bonn] [1871.S.Websky]	fiszka1 [1871.Saml.Websky]	Websky (wcześniej Krantz)
I-40	Hainholz[26]	MES, znalezisko, 1856, Niemcy
	31 g	[Preussen]	etykieta [(1.) 31 g.]	-	??
…
I-42	Steinbach[27]	IVA-an, znalezisko, 1724, Niemcy
	114 g	[Deutschland]	etykieta [(1.) 110 g.], etykieta [K.S.bergacademische Mineralien-Niederlage zu Freiberg] [1871.S.Websky]	fiszka1 [1871 W-y.]	Websky (wcześniej Bergakademie Freiberg)
…
I-44	Brenham[28]	PMG-an, znalezisko, 1882, USA
	12 g	-	-	fiszka1, fiszka2	??
I-45	Krasnojarsk[29]	PMG-an, znalezisko, 1749, Rosja
	246 g	-	etykieta [(5.) 132 g.]	-	??
I-46	Imilac[25]	PMG, znalezisko, 1822, Chile
	97 g	[Chile]	etykieta [Dr. A. Krantz in Bonn.] [1871.S.Websky]	fiszka1 [26. 1871.S.Websky]	Websky (wcześniej Krantz)
I-47	Juvinas[30]	EUC-mmict, spadek, 15 czerwca 1821, Francja
	6 g	[Frankreich]	etykieta [(1.) 7 g.]	-	??
I-48	Pavlovka[31]	HOW, spadek, 2 sierpnia 1882, Rosja
	8 g	-	etykieta [(1.) 9 g.]	-	??
I-49	Stannern	EUC-mmict, spadek, 22 maja 1808, Czechy
	127 g	[Oesterreich]	etykieta [(3.) 127 g.]	-	??
I-xx	Finmarken[32]	PMG, znalezisko, 1902, Norwegia
	-	-	etykieta [(2.) 188 g.]	-	??
[1]	Avilez[33]	H, spadek, czerwiec 1855, Meksyk
	10 g	-	-	-	??
[2]	Bitburg[34]	IAB-complex, znalezisko, 1805, Niemcy
	376 g	[Preussen]	-	-	??
[3]	Carthage[35]	IIIAB, znalezisko, 1840, USA
	111 g	-	-	-	??
[4]	Djati-Pengilon[36]	H6, spadek, 19 marca 1884, Indonezja
	123 g	-	-	-	??
[5]	Elbogen	IID, spadek(?), ~1400, Czechy
	8 g	[Oesterreich]	-	-	??
[6]	Erxleben[37]	H6, spadek, 15 kwietnia 1812, Niemcy
	28 g	[Preussen]	-	-	??
[7]	Estherville[38]	MES-A3/4, spadek, 10 maja 1879, USA
	7 g	-	etykieta [(1.) 7 g.][39]	-	??
[8]	Hex River Mountains[40]	IIAB, znalezisko, 1882, Afryka Płd.
	90 g	[Afrika]	-	-	??
[9]	Kernouve[41]	H6, spadek, 22 maja 1869, Francja
	22 g	[Frankreich]	-	-	??
[10]	L'Aigle[42]	L6, spadek, 26 kwietnia 1803, Francja
	60 g	[Frankreich]	etykieta [186g. Freib.Min.Compt.]	-	Freiberg??
[11]	Mincy[43]	MES-B4, znalezisko, 1857, USA
	59 g	-	-	-	??
[12]	Mocs	L5-6, spadek, 3 lutego 1882, Rumunia
	52 g	[Ungarn]	-	-	??
[H1]	Rancho de la Pila (1882)[44]	IIIAB, znalezisko, 1882, Meksyk
	-	[Mexico]	-	-	??
[p1]	Ovifak[45]	pseudometeoryt, Grenlandia
	-	[Grönland]	-	-	??
[p2]	Aarhen[3][46]	L5, znalezisko, 1880, Niemcy
	-	[Pseudo-Meteoriten]	-	-	??
[p3]	Brieg	patrz → Brzeg (pseudometeoryt)
	-	[Pseudo-Meteoriten]	-	-	??
[p4]	Glatz	patrz → pseudometeoryt Kłodzko
	-	[Pseudo-Meteoriten]	-	-	??

Źródło: materiały własne i muzeum.

Jak wyglądała kolekcja wrocławska przed 1863 rokiem, patrz → Kolekcja wrocławska przed 1863 rokiem...

Galerie

Etykiety i fiszki

I-01, Pułtusk	Pułtusk	Pułtusk	Pułtusk
I-03, Santa Catharina[5]	I-04, Seeläsgen (Przełazy)	Seeläsgen (Przełazy)	I-xx, Sulechów („Meteoreisen 38 g Schwer… gefallen… 20/I. 48… bei Züllichau”)
I-06, Red River[6]	I-08, Netschaëvo[7]	I-09, Toluca[8]	Toluca
Toluca	Toluca	Toluca	Toluca
Toluca	Toluca	I-10, Cosby's Creek[9]	Cosby's Creek
Cosby's Creek	Cosby's Creek	Cosby's Creek	Cosby's Creek
Cosby's Creek	Cosby's Creek	I-11, Braunau	Braunau
Braunau	Braunau	Braunau	Braunau
I-12, Magura	Magura	I-13, São Julião de Moreira[13]	São Julião de Moreira
I-15, Lenarto	Lenarto	I-17, Alfianello[14]	Alfianello
I-18, Bremervörde[15]	I-19, Cangas de Onis[16]	I-20, Chantonnay[17]	Chantonnay
Chantonnay	I-21, Château-Renard[18]	Château-Renard	Château-Renard
Château-Renard	Château-Renard	I-23, Ensisheim[19]	I-27, Knyahinya
Knyahinya	I-31, Nogoya[21]	I-32, Orgueil[22]	I-33, Gnadenfrei (Piława Górna)
Gnadenfrei (Piława Górna)	Gnadenfrei (Piława Górna)	Gnadenfrei (Piława Górna)	Gnadenfrei (Piława Górna)
I-34, Warrenton[23]	I-35, Weston[24]	I-36, Grüneberg (Wilkanówko)	I-39, Imilac[25]
Imilac	Imilac	I-40, Hainholz[26]	I-42, Steinbach
Steinbach	Steinbach	I-44, Brenham[28]	Brenham
I-45, Krasnojarsk[29]	I-46, Imilac	Imilac	I-47, Juvinas[30]
I-48, Pavlovka[31]	I-49, Stannern	I-xx, Finmarken[32]	I-xx, L'Aigle[42]
Eykieta wrocławska, która „zaplątała się” do zbiorów Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN w Krakowie	Niezidentyfikowana etykieta/fiszka

Album z etykietami

Album z etykietami

„[Fiszki Hintze]”

„Africa”	„Chile”	„Deutschland”	„Frankreich”
„Grönland”	„Italien”	„Mexico”	„Oesterreich”
„Preussen”	„Spanien”	„Südamerica”	„Ungarn”
„Pseudo-Meteoriten”

Bibliografia

• Buchner Otto, (1863), Die Meteoriten in Sammlungen, ihre Geschichte, mineralogische und chemische Beschaffenheit, Leipzig 1863, ss. 202.^[47][48][49] Plik hPDF; plik DjVu.

• Hintze Carl Adolf Ferdinand, (1894-1904), Handbuch der Mineralogie, Bd. 1, Abt. 1, Bd. 2, Abt. 1, 2, Leipzig.^[50] Pliki DjVu.

• Wülfing Ernst Anton von, (1897), Die Meteoriten in Sammlungen und ihre Literatur. Nebst einem versuch den tauschwert der meteoriten zu bestimmen (Meteorites in Collections and Their Literature. Including An Attempt To Determine The Exchange Value Of Meteorites), Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung, Tübingen 1897.^[51][52][53] Plik GIF; plik Internet Archive; plik GoogleBooks.

Przypisy

Zobacz również

• Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza
• Julian Siemaszko
• Krantz Rheinisches Mineralien-Contor

• meteoryt Gnadenfrei (Piława Górna)
• pseudometeoryty: Brzeg, Kłodzko

• kategoria: kolekcja starych etykiet

Linki zewnętrzne

• Biografie kolekcjonerów minerałów i meteorytów – The Mineralogical Record. Label Archive/Biographical Archive:
  • Freiberg Mining Academy Mineral Dealership
  • Hintze Carl
  • Krantz A. and F.
  • Leisner Ernst
  • Ward's (Henry Augustus) Natural Science Establishment
• Sergey Vasiliev – Meteorite Labels and Biographies Archive