PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Tabarz

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Bibliografia)
Linia 167: Linia 167:
* {{Bartoschewitz (2001)}}
* {{Bartoschewitz (2001)}}
-
* +Bartoschewitz Rainer, Spettel B., (2001), '''[[Tabarz]] – A Fragment of the [[Kratery Morasko|Morasko]] Strewn Field?''' ''Meteoritics & Planetary Science'', vol. 36, A15-A16, 2001. Plik [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1945-5100.2001.tb01534.x/pdf PDF].
+
* Bartoschewitz Rainer, Spettel B., (2001), '''[[Tabarz]] – A Fragment of the [[Kratery Morasko|Morasko]] Strewn Field?''' ''Meteoritics & Planetary Science'', vol. 36, A15-A16, 2001. Plik [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1945-5100.2001.tb01534.x/pdf PDF].
* Bartoschewitz Rainer, (2002), '''The Largest Known [[Kratery Morasko|Meteorite Strewnfield]]?''' ''Meteorite'', 8(2), 2002, s. 20.
* Bartoschewitz Rainer, (2002), '''The Largest Known [[Kratery Morasko|Meteorite Strewnfield]]?''' ''Meteorite'', 8(2), 2002, s. 20.
Linia 177: Linia 177:
* {{Buchwald (1975) | page=1171-1172}} Plik {{Djvu|Buchwald_(1171-1172).djvu|DjVu}}.
* {{Buchwald (1975) | page=1171-1172}} Plik {{Djvu|Buchwald_(1171-1172).djvu|DjVu}}.
-
* +Choi Byeon-Gak, Ouyang Xinwei, Wasson John T., (1995) '''Classification and origin of IAB and IIICD iron meteorites.''' ''Geochim. Cosmochim. Acta'', 59, 3, s. 593-612, 1995. Plik [http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/001670379400384X PDF].
+
* +Choi Byeon-Gak, Ouyang Xinwei, Wasson John T., (1995) '''Classification and origin of IAB and IIICD iron meteorites''', ''Geochim. Cosmochim. Acta'', 59, 3, s. 593-612, 1995. Plik [http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/001670379400384X PDF].
-
* Czajka Wiesław, (astroblemy.pl), '''Obraz hipotetycznej trajektorii [[Tabarz]]-[[Przełazy]]-[[Morasko]]-[[Jankowo Dolne]] na geodezyjnej powierzchni odniesienia (''The picture of the hypothetic trajectory [[Tabarz]]-[[Przełazy]]-[[Morasko]]-[[Jankowo Dolne]] on the Earth's ellipsoid'').''' astroblemy.pl. Plik [http://astroblemy.pl/pdf/tabarz.pdf PDF].
+
* Czajka Wiesław, (astroblemy.pl), '''Obraz hipotetycznej trajektorii [[Tabarz]]-[[Przełazy]]-[[Morasko]]-[[Jankowo Dolne]] na geodezyjnej powierzchni odniesienia (''The picture of the hypothetic trajectory [[Tabarz]]-[[Przełazy]]-[[Morasko]]-[[Jankowo Dolne]] on the Earth's ellipsoid'')''', astroblemy.pl. Plik [http://astroblemy.pl/pdf/tabarz.pdf PDF].
-
* +Eberhard Wilhelm, (1855a), '''Analysen einiger Thüringer Mineralien.''' Diss. Univ. Göttingen, 1855, s. 6-8.<ref>dysertacja (niem. ''Dissertation'') do stopnia doktora nauk filozoficznych Wilhelma Eberharda, której fragment dotyczy meteorytu Tabarz</ref> Plik [http://books.google.pl/books?id=YzxPAAAAcAAJ PDF].
+
* +Eberhard Wilhelm, (1855a), '''Analysen einiger Thüringer Mineralien''', Diss. Univ. Göttingen, 1855, s. 6-8.<ref>dysertacja (niem. ''Dissertation'') do stopnia doktora nauk filozoficznych Wilhelma Eberharda, której fragment dotyczy meteorytu Tabarz</ref> Plik [http://books.google.pl/books?id=YzxPAAAAcAAJ GoogleBooks].
-
* +Eberhard Wilhelm, (1855b), '''Analyse eines Meteoreisens aus Thüringen.''' ''Annalen der Chemie und Pharmacie''<ref>Wikipedia (EN) - ''[http://en.wikipedia.org/wiki/Liebigs_Annalen Liebigs Annalen]''</ref>, Bd. XCVI, Heft 3, Leipzig und Heidelberg 1855, s. 286-289.<ref>publikacja oparta na dysertacji Wilhelma Eberharda</ref> Plik [http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=uva.x002457945;seq=686;view=1up;num=286 HathiTrust], plik {{Djvu|Eberhard_(1855b).djvu|DjVu}}.
+
* +Eberhard Wilhelm, (1855b), '''Analyse eines Meteoreisens aus Thüringen''', ''Annalen der Chemie und Pharmacie''<ref>Wikipedia (EN) - ''[http://en.wikipedia.org/wiki/Liebigs_Annalen Liebigs Annalen]''</ref>, Bd. XCVI, Heft 3, Leipzig und Heidelberg 1855, s. 286-289.<ref>publikacja oparta na dysertacji Wilhelma Eberharda</ref> Plik [http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=uva.x002457945 DjVu], plik {{Djvu|Eberhard_(1855b).djvu|DjVu}}.
* {{Grady (2000)}}
* {{Grady (2000)}}
-
* +Grossman Jeffrey N., Zipfel Jutta, (2001), '''The Meteoritical Bulletin, No. 85, 2001 September.''' ''Meteorit. Planet. Sci.'', 36 (Suppl.), A293-A322 (A314). Plik [http://www.lpi.usra.edu/meteor/docs/mb85.pdf PDF].
+
* Grossman Jeffrey N., Zipfel Jutta, (2001), '''The Meteoritical Bulletin, No. 85, 2001 September''', ''Meteoritics & Planetary Science'', 36 (Suppl.), A293-A322 (A314). Plik [http://www.lpi.usra.edu/meteor/docs/mb85.pdf PDF].
* {{Kesselmeyer (1861) |page=368}}
* {{Kesselmeyer (1861) |page=368}}
-
* +Klein C., (1879), '''Die Meteoritensammlung der Universität Göttingen am 2. Januar 1879.''' ''Nachr. Kgl. Ges. Wiss. u. d. Georg-Augusts-Univ.''<ref name="Nachr. Kgl.">''Nachrichten von der Königl. Gesellschaft der Wissenschaften und der Georg-Augusts-Universität zu Göttingen''</ref>, Göttingen 1879 (2), s. 84-100. Plik [http://gdz.sub.uni-goettingen.de/dms/load/img/?PPN=PPN252457072_1879&DMDID=DMDLOG_0011&LOGID=LOG_0011&PHYSID=PHYS_0102 PDF].
+
* +Klein C., (1879), '''Die Meteoritensammlung der Universität Göttingen am 2. Januar 1879''', ''Nachr. Kgl. Ges. Wiss. u. d. Georg-Augusts-Univ.''<ref name="Nachr. Kgl.">''Nachrichten von der Königl. Gesellschaft der Wissenschaften und der Georg-Augusts-Universität zu Göttingen''</ref>, Göttingen 1879 (2), s. 84-100. Plik [http://gdz.sub.uni-goettingen.de/dms/load/img/?PPN=PPN252457072_1879&DMDID=DMDLOG_0011&LOGID=LOG_0011&PHYSID=PHYS_0102 PDF].
* {{Koblitz MetBase}}
* {{Koblitz MetBase}}
-
* +Luedecke O., (1900), '''Ueber Thüringer Meteoriten.''' ''Z. f. Naturwiss.'', 73(3/4), Leipzig 1900, s. 288-298 (Referat in: Mitt. Geogr. Ges. (f. Thüringen), 19:66 (E.Schütze); Jena 1900/1901).
+
* +Luedecke O., (1900), '''Ueber Thüringer Meteoriten''', ''Z. f. Naturwiss.'', 73(3/4), Leipzig 1900, s. 288-298 (Referat in: Mitt. Geogr. Ges. (f. Thüringen), 19:66 (E.Schütze); Jena 1900/1901).
-
* +Luedecke O., (1900), '''Ueber Thüringer Meteoriten.''' ''Leopoldina'', Heft XXXVI, Nr 7, Juli 1900, s. 122-129. Plik [http://archive.org/details/leopoldina36kais PDF].
+
* +Luedecke O., (1900), '''Ueber Thüringer Meteoriten''', ''Leopoldina'', Heft XXXVI, Nr 7, Juli 1900, s. 122-129. Plik [http://archive.org/details/leopoldina36kais PDF].
* {{Pokrzywnicki (1964) | page=74-77}}
* {{Pokrzywnicki (1964) | page=74-77}}
Linia 203: Linia 203:
* {{Prior (1953)}}
* {{Prior (1953)}}
-
* +Wöhler, (1864), '''Die Meteoriten in der Universitäts-Sammlung zu Göttingen am 1. Januar 1864.''' ''Nachr. Kgl. Ges. Wiss. u. d. Georg-Augusts-Univ.''<ref name="Nachr. Kgl."></ref>, Göttingen 1864 (Januar), s. 30-33. Plik [http://gdz.sub.uni-goettingen.de/dms/load/img/?PPN=PPN252457072_1864&DMDID=DMDLOG_0006&LOGID=LOG_0006&PHYSID=PHYS_0035 PDF].
+
* +Wöhler, (1864), '''Die Meteoriten in der Universitäts-Sammlung zu Göttingen am 1. Januar 1864''', ''Nachr. Kgl. Ges. Wiss. u. d. Georg-Augusts-Univ.''<ref name="Nachr. Kgl."></ref>, Göttingen 1864 (Januar), s. 30-33. Plik [http://gdz.sub.uni-goettingen.de/dms/load/img/?PPN=PPN252457072_1864&DMDID=DMDLOG_0006&LOGID=LOG_0006&PHYSID=PHYS_0035 PDF].
* {{Wülfing (1897)}}
* {{Wülfing (1897)}}

Wersja z 14:16, 3 gru 2013

Wątpliwy spadek, wątpliwe znalezisko

Tabarz →
Znalezisko
Lokalizacja Gotha, Turyngia, Niemcy
Położenie[1] 50°53'N, 10°31'E
Data 1854 r.
Uwagi sparowany z meteorytem Morasko
Charakterystyka
Typ meteoryt żelazny, oktaedryt gruboziarnisty Og (2 mm[2]), IAB-MG
Masa ~150 g (zachowane w kolekcjach)
Liczba okazów jeden (opisane tylko fragmenty)
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
wg NHM Cat: Gotha

Znalezisko z 1854 roku na terenie Turyngii w Niemczech. Według ówczesnych źródeł był to obserwowany 18 października 1854 roku spadek meteorytu, ale stopień zwietrzenia fragmentów wskazywał jednak na długi okres przebywania meteorytu na ziemi. Jest to meteoryt żelazny, oktaedryt gruboziarnisty (Og, IAB-MG). Zachowało się w kolekcjach tylko około 150 gramów we fragmentach.

Według Eberharda (1855): mówiono, że spadek bryły żelaza obserwował pasterz 18 października 1854 roku, ale jego utleniona powierzchnia zdaje się wskazywać, że nie był to niedawny spadek. Analizowany przez Eberharda fragment ważył około 3 łuty (niem. Loth)[3] czyli mniej niż 50 gramów.

Wątpliwości

Pierwszą publikacją na temat tego meteorytu jest praca doktorska (dysertacja) Wilhelma Eberharda (1855a), mieszkańca Gothy (stolicy powiatu), miasta leżącego około 16 km na północny-wschód od Tabarz. W swojej pracy Eberhard publikuje wyniki analiz minerałów z regionu Turyngii, gdzie w początkowej części rozprawy analizuje żelazny meteoryty, którego fragment otrzymał od przyjaciela. Przyjaciel ów twierdził, że otrzymał fragment meteorytu od pasterza, który był świadkiem spadku meteorytu 18 października 1854 roku u podnóża okolicznych gór. Otrzymany fragment ważył około 3 łuty i wg Eberharda był częścią większego fragmentu, który prawdopodobnie trafił do Berlina do handlarzy minerałów w celu pocięcia i wymiany. Nie udało mu się ustalić losów tej części.

Znaczny stopień zwietrzenia fragmentu, który opisuje Eberhard, wskazywał na długie przebywanie meteoryt na powierzchni ziemi, więc historia o pasterzu, który widział spadający meteoryt, wydaje się wątpliwa. Eberhard powątpiewa również w informację, jakoby spadły meteoryt był jeszcze gorący. Meteoryt został zatem sklasyfikowany jako znalezisko. Nasuwają się również wątpliwości co do wiarygodności miejsca znalezienia meteorytu Tabarz. Niejasna (nieudokumentowana) historia domniemanego spadku i okoliczności pozyskania, znaczny stopień zwietrzenia fragmentu(ów), brak jakichkolwiek informacji o wielkości okazu całkowitego (to czym dysponował Eberhard to kilkudziesięciogramowy fragment), brak późniejszych informacji o losie innych fragmentów pozwala wątpić w prawdziwość lokalizacji. Również cytowana "rola" handlarzy minerałów (Mineralienhändler) w tej historii, pozwala przypuszczać, że fragment Eberharda to nic innego tylko fragment znalezionego 7 lat wcześniej meteorytu Przełazy (patrz → wyniki analizy składu chemicznego tych meteorytów)? Być może w celu uzyskania "lepszej ceny" za "nowy" meteoryt żelazny, ktoś dokonał oszustwa?! Historia meteorytyki zna takie przypadki.


Zachowane w kolekcjach fragmenty (Koblitz MetBase):

waga fragmentów kolekcja
20 g Göttingen, Min. Inst. Univ.
15 g Vienna, Naturhist. Mus.[4]
9 g London, Nat. Hist. Mus.[5]
5,8 g Calcutta, Mus. Geol. Surv. India
4,9 g Tempe, Arizona State Univ.
0,1 g Gifhorn, Bartoschewitz Colln.[6]

Według katalogu Wöhler'a z 1864 roku, w zbiorach w Getyndze znajdował się 40 g fragment meteorytu, natomiast w roku 1879 (Klein 1879) już tylko 19,45 g.
Według Luedecke (1900) w 1863 roku zbiorach w Getyndze i Wiedniu znajdowało się łącznie około 135 g fragmentów meteorytu.


Jeśli nie Przełazy to co?

Wątpliwości dotyczące spadku i pozyskania meteorytu Tabarz, pozwalają snuć przypuszczenia, że nie jest to "nowy" meteoryt, ale fragment innego znanego już w połowie XIX wieku (do 1854 roku) meteorytu żelaznego. Przeglądając katalog meteorytów MetBase i zakładając, że jest to fragment meteorytu z terenu Niemiec i/lub Europy Środkowej, znajdujemy tylko trzy meteoryty typu IAB-MG spełniające te kryteria. Są to:

  • Bohumilitz, typ IAB-MG, znalezisko z 1829 roku na terenie Czech; TKW ~50 kg; na podobieństwo składu Tabarz do meteorytu Bohumilitz zwracał już uwagę w swych analizach Eberhard (1855);
  • Magura, typ IAB-MG, znalezisko z 1840 roku na terenie Czech; TKW ~150 kg;
  • Seeläsgen (Przełazy), typ IAB-MG, znalezisko sprzed 1847 roku na terenie Polski; TKW ~102 kg (meteoryt Morasko został znaleziony dopiero w 1914 roku).[7]

Znane były przed 1854 rokiem jeszcze inne meteoryty żelazne z tego obszaru, ale wszystkie one są innego typu:

  • Bitburg, typu IAB-complex, znalezisko z 1805 roku z Niemiec; TKW ~1500 kg;
  • Braunau, typu IIAB, spadek z 1847 roku w Czechach; TKW ~39 kg;
  • Elbogen, typu IID, spadek w 1400 roku w Niemczech; TKW ~107 kg;
  • Lenarto, typu IIIAB, znalezisko z 1814 roku na terenie Słowacji; TKW ~108,5 kg.

W zamieszczonej poniżej tabeli zebrano wyniki analiz składu chemicznego znanych wówczas meteorytów typu IAB-MG w celu porównania ich składu (dodano również analizy dwóch meteorytów innych typów w celu zilustrowania istotności różnic).

Średni skład chemiczny wybranych meteorytów żelaznych (Koblitz (MetBase), zmodyfikowane i uzupełnione)
Meteoryt (typ)
źródło/
/pierwiastek 		Tabarz (IAB-MG) Przełazy (IAB-MG) Bohumilitz (IAB-MG) Magura (IAB-MG) Bitburg (IAB-cpx) Braunau (IIAB)
Bartoschewitz et al.
(2001) 		Choi et al.
(1995) 		Choi et al.
(1995) 		Choi et al.
(1995) 		Wasson et al.
(2002) 		Wasson
(1969)
Ni [%] 6,33 6,65 7,22 6,48 18,1 5,49
Co [%] - 0,452 0,476 0,462 0,777 -
Ga [ppm]** 106 102,9 77,6 98,2 30,1 61,5
Ge [ppm] 490 493 264 483 199 183
Ir [ppm] 1,25 1,15 2,04 3,6 1,24 12
Pt [ppm] - 9,6* - - 4,7 -
Cu [ppm] 136 159 134 142 546 -
Cr [ppm] - 25 21 26 110 -
Au [ppm] 1,39 1,53 1,60 1,53 3,25 -
W [ppm] - 1,85 0,880 1,80 - -
As [ppm] - 10,7 15,4 10,5 35,3 -
* wartość z pracy Pilski et al. (2012);
** ppm (ang. parts per million) - części na milion.

W klasyfikacji chemicznej meteorytów żelaznych obok procentowego udziału niklu (Ni)[8] najważniejszą rolę w identyfikacji typu odgrywają następujące pierwiastki śladowe: złoto (Au), german (Ge), gal (Ga) i iryd (Ir)[9]. Z zestawienia widać, że najbliższy składem do Tabarz jest meteoryt Przełazy na co wskazywał już Bartoschewitz (2001) (→ Hipoteza Bartoschewitz'a). Żaden inny meteoryt nie jest tak podobny. Wysoka zawartość istotnego wskaźnika jakim jest iryd "dyskwalifikuje" meteoryt Magura, natomiast dla meteorytu Bohumilitz również występują istotne różnice w zawartości irydu i germanu.

Wynikają z tego trzy możliwe interpretacje. Pierwsza, że meteoryt Tabarz jest niezależnym znaleziskiem, a podobieństwo składu i położenie "w jednej linii" z meteorytami Przełazy i Morasko, jest dziełem przypadku? (→ Bolid wielkopolski) Druga, że jest on sparowany z meteorytami Morasko i Przełazy, więc spadły one razem w postaci deszczu meteorytów[10] (→ Hipoteza Bartoschewitz'a). I trzeci scenariusz, którego nie można wykluczyć. Meteoryt Tabarz jest fragmentem znalezionej 7 lat wcześniej bryły meteorytu żelaznego Przełazy i mieliśmy w 1854 roku do czynienie z oszustwem?!


Hipoteza bolidu wielkopolskiego

Hipoteza „Bolidu wielkopolskiego” (Czajka, astroblemy.pl; zmodyfikowane)

W 2001 roku Rainer Bartoschewitz (Bartoschewitz et al. 2001) porównując wyniki analiz składu chemicznego meteorytu Tabarz z danymi dla Moraska i Przełazów wysunął hipotezę, że te trzy meteoryt mają wspólne pochodzenie (patrz → Hipoteza Bartoschewitza). Meteoryty te są oktaedrytami gruboziarnistymi (Og, coarse octahedrites) typu IAB-MG. Również miejsca ich znalezienia (włączając meteoryt Jankowo Dolne o podobnym składzie) leżą niemal na jednej linii (patrz rysunek).

Niezależnie, w 2001 roku, ukazała się publikacja Jacka Brzustowicza (Czy cystersi z Bierzwnika widzieli meteoryt?) łącząca katalogowe wydarzenie Friedland 1304 (Grady 2000) z hipotezą, że w starych kronikach opisujących to wydarzenie jest mowa o bolidzie widzianym z Bierzwnika w województwie zachodniopomorskim, w powiecie choszczeńskim (patrz → doniesienie Friedland 1304).

Z połączenia tych dwóch koncepcji, w 2010 roku Wiesław Czajka zaproponował hipotezę, że opisywaną w starych kronikach i katalogach kometę, obserwowaną w kwietniu 1305 roku (trzy dni przed i trzy dni po Wielkanocy), należy interpretować jako opis bolidu odpowiedzialnego za wspólny spadek meteorytów Tabarz, Przełazy i Morasko (patrz → hipoteza Bolid wielkopolski).


Źródła

Eberhard (1855b)

Eberhard (1855b)
Początek artykułu, gdzie opisano okoliczności pozyskania fragmentu do badań, jego wielkość i prawdopodobne losy pozostałych fragmentów:

Das Meteoreisen, dessen Beschreibung und Analyse ich hier mittheilen will, habe ich von einem Freunde erhalten, mit dem Bemerken, dass es von einem Schäfer herrühre, der am 18. October 1854 sein Herabfallen die Tabarz nahe am Fusse des Inselsbergs unsern Gotha beobachtet und es noch glühend heiss aufgefunden habe. Das in meinen Besitz gelangte Stück wog fast 3 Loth[3], war aber nur ein Theil der ganzen Masse, die leider zerschnitten und von der die grössere Hälfte angeblich an einen Mineralienhändler in Berlin in Tausch gegeben worden war. Ungeachtet aller Nachforschungen ist es mir nicht gelungen, zu erfahren, wo sich jetzt diese andere Hälfte befindet. Obgleich nun sowohl die physikalischen Eigenschaften, als die chemische Natur es unzweiselhaft als ein ächtes Meteoreisen charakterisiten, so muss ich doch bemerken, dass die Angaben über seine Auffindung mir nicht ganz sicher zu sein scheinen, namentlich halte ich es für unwahrscheinlich, dass der Schäfer das Eisen noch heiss aufgefunden habe, da es eine ziemlich stark oxydirte Oberfläche hat, die zu beweisen scheint, dass es schon lange in der Erde gelegen hatte. (…)


Kesslemeyer (1861) (s. 368)

41. - - - Tabarz, am Fuss des Inselberges in Thuringen. 3 Loth. Gefunden 1854. - Sp.-Gew.: 7,737[11] Sachsen-Gotha 50°53'N. 10°31'O. B.121.[12]


Buchner (1861)

Tabarz, Thüringen.

Eberhard AChPh. 96, 286. SJ. (2) 22, 271. EJ. 67, 382. ChCtr. 1856, 213. Br. 121, 124. MCh. 906.

rozwinięcia skrótów → patrz Bibliografia/Buchner Otto


Grady (2000)

Tabarz      50°53'N, 10°31'E
Gotha, Erfurt, Germany
Find 1854
Iron, Coarse octahedrite; bandwidth 2.0mm
Synonym(s): Gotha
A mass of iron was said to have been seen to fall by a shepherd on October 18, 1854, but its oxidised surface seems to be incompatible with this, analysis, 5.69% Ni, W. Eberhard (1855). Very little preserved. Possibly group I, V.F. Buchwald (1975).
Distribution: 20g, Univ., Göttingen; 15g, NHM, Vienna; 4.9g, ASU, Tempe; 0.1g, Bartoschewitz Colln, Gifhorn, Germany; 5.8g, GSI, Calcutta.
Specimen(s): [35163], 9g

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(G) Gotha, (T) Tabarz

Großer Inselsberg

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Miejscowość Tabarz, kraj związkowy Turyngia (Thüringer Wald), powiat Gotha (Landkreis Gotha)


Bibliografia

  • Bartoschewitz Rainer, (2001), Morasko – największy znany obszar rozrzutu na świecie?, Meteoryt, 4, 2001, s. 20. Plik PDF.
  • Bartoschewitz Rainer, Spettel B., (2001), Tabarz – A Fragment of the Morasko Strewn Field? Meteoritics & Planetary Science, vol. 36, A15-A16, 2001. Plik PDF.
  • Buchner Otto, (1859), Die Feuermeteore, insbesondere die Meteoriten historisch und naturwissenschaftlich betrachtet, Gießen 1859, ss. 192, (s. 121, 124). Plik iDjVu; plik doi; plik DjVu.
  • Buchner Otto, (1861), Versuch eines Quellenverzeichnisses zur Literatur über Meteoriten, w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 455-482, (s. 61). Plik PDF; plik DjVu.
  • Buchwald Vagn Fabritius, (1975), Handbook of Iron Meteorites. Their History, Distribution, Composition, and Structure, University of California Press, Berkeley 1975, (s. 1171-1172). ISBN 0-520-02934-8.[13] Pliki PDF. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • +Choi Byeon-Gak, Ouyang Xinwei, Wasson John T., (1995) Classification and origin of IAB and IIICD iron meteorites, Geochim. Cosmochim. Acta, 59, 3, s. 593-612, 1995. Plik PDF.
  • +Eberhard Wilhelm, (1855a), Analysen einiger Thüringer Mineralien, Diss. Univ. Göttingen, 1855, s. 6-8.[14] Plik GoogleBooks.
  • +Eberhard Wilhelm, (1855b), Analyse eines Meteoreisens aus Thüringen, Annalen der Chemie und Pharmacie[15], Bd. XCVI, Heft 3, Leipzig und Heidelberg 1855, s. 286-289.[16] Plik DjVu, plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Grossman Jeffrey N., Zipfel Jutta, (2001), The Meteoritical Bulletin, No. 85, 2001 September, Meteoritics & Planetary Science, 36 (Suppl.), A293-A322 (A314). Plik PDF.
  • Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 368). Plik PDF; plik DjVu.
  • +Klein C., (1879), Die Meteoritensammlung der Universität Göttingen am 2. Januar 1879, Nachr. Kgl. Ges. Wiss. u. d. Georg-Augusts-Univ.[17], Göttingen 1879 (2), s. 84-100. Plik PDF.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • +Luedecke O., (1900), Ueber Thüringer Meteoriten, Z. f. Naturwiss., 73(3/4), Leipzig 1900, s. 288-298 (Referat in: Mitt. Geogr. Ges. (f. Thüringen), 19:66 (E.Schütze); Jena 1900/1901).
  • +Luedecke O., (1900), Ueber Thüringer Meteoriten, Leopoldina, Heft XXXVI, Nr 7, Juli 1900, s. 122-129. Plik PDF.
  • Prior George T., Hey Max H., (1953), Catalogue of Meteorites. With special reference to those represented in the collection of the British Museum (Natural History), Printed British Museum, 1953, (zbiory własne W&W) (wydanie z 1923 roku – plik iDjVu).
  • +Wöhler, (1864), Die Meteoriten in der Universitäts-Sammlung zu Göttingen am 1. Januar 1864, Nachr. Kgl. Ges. Wiss. u. d. Georg-Augusts-Univ.[17], Göttingen 1864 (Januar), s. 30-33. Plik PDF.
  • Wülfing Ernst Anton von, (1897), Die Meteoriten in Sammlungen und ihre Literatur. Nebst einem versuch den tauschwert der meteoriten zu bestimmen (Meteorites in Collections and Their Literature. Including An Attempt To Determine The Exchange Value Of Meteorites), Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung, Tübingen 1897.[20][21][22] Plik GIF; plik Internet Archive; plik GoogleBooks.

Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ średnia szerokość belek kamacytu (band width); patrz → Figury Widmanstättena (Widmanstätten pattern)
  3. ^ a b 1 łut (niem. Loth) = 1/32 funta wagi; w tym rejonie do 1856 roku posługiwano się wartością 1 Loth = 14,606 g (Wikipedia (DE) - Lot (Einheit))
  4. ^ wg katalogu Brezina (1896) w kolekcji znajdował się 16 g fragment
  5. ^ wg starych katalogów w kolekcji BNHM znajduje się 9 g
  6. ^ kolekcja Rainera Bartoschewitza, twórcy teorii o wspólnym pochodzeniu (spadku) meteorytów Tabarz-Przełazy-Morasko
  7. ^ Pokrzywnicki (1964) pisze, że (…)Duflos i Göppert uważali go [Przełazy] za część spadłego 14 lipca 1847 r. syderytu Braunau, ten błędny wniosek wysuwali oni na podstawie zewnętrznego podobieństwa meteorytów
  8. ^ zawartość niklu jest w zasadzie podstawą klasyfikacji strukturalnej meteorytów żelaznych na heksaedryty, oktaedryty i ataksyty
  9. ^ bardzo niska zawartość irydu jest charakterystyczna dla meteorytu Morasko i sparowanych z nim Przełaz i Jankowa Dolnego
  10. ^ jeśli byłaby to prawda to ich miejsca znalezienia tworzyłyby największą ze znanych elips spadku o długości co najmniej 475 km i szerokości ok. 20 km
  11. ^ ciężar właściwy (niem. spezifische Gewicht)
  12. ^ powołanie na Buchner (1859), s. 121
  13. ^ trzytomowe opracowanie (ponad 1400 stron), „biblia” meteorytów żelaznych (patrz → Woźniak (2021, ASMP)), znajduje się w zbiorach W&W
  14. ^ dysertacja (niem. Dissertation) do stopnia doktora nauk filozoficznych Wilhelma Eberharda, której fragment dotyczy meteorytu Tabarz
  15. ^ Wikipedia (EN) - Liebigs Annalen
  16. ^ publikacja oparta na dysertacji Wilhelma Eberharda
  17. ^ a b Nachrichten von der Königl. Gesellschaft der Wissenschaften und der Georg-Augusts-Universität zu Göttingen
  18. ^ pierwsze i jak na razie jedyne, tak kompleksowe opracowanie na temat polskich meteorytów; warto jednak zaznaczyć, że Jerzy Pokrzywnicki niewątpliwie obficie korzystał z wcześniejszego bibliograficznego opracowania autorstwa Zofii Gąsiorowskiej (1966, maszynopis jej pracy powstał przed 1964 rokiem), ale nigdzie w jego publikacjach nie pojawia się jej nazwisko!? (Kosiński 2014)
  19. ^ patrz → Pokrzywnicki (1964)/Kolekcje
  20. ^ katalog Wülfinga jest najbardziej kompletnym katalogiem zbiorów światowych z końca XIX wieku (patrz również → Wülfing (1894)); autor podaje również jaka część wybranych meteorytów (ich main mass) znajduje się w danej kolekcji; z wymienionych u niego kolekcji (s. 408-429) tylko jedna kolekcja – Breslau (Mineralogisches Museum der K. Universität) – znajduje się dziś w Polsce; wymienia on jeszcze wiele kolekcji prywatnych, np. kolekcję Juliana Siemaszko, von Bredow, F. Krantz, H. A. Ward.
    Jest u Wülfinga jeszcze kolekcja – Danzig (Westpreussisches Provinzial-Museum; mitgeteilt durch Herrn Direktor Professor Dr. H. Conwentz) – znajdowały się w niej 3 meteoryty: Pultusk 99 g, Krasnojarsk 287 g oraz 63 g fragment meteorytu Schwetz (Świecie)
  21. ^ meteoryty polskie w kolekcjach wg Wülfinga (1897)
  22. ^ jeszcze wcześniejszy katalog kolekcji meteorytów wydał w 1863 roku Buchner (1863); patrz również → Światowe kolekcje meteorytów

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) - meteoryt Tabarz
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) - meteoryt Tabarz
Ambox question orange.svg
 Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?)
(poszukać, uzupełnić …)
  • bibliografia
Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Tabarz”
Osobiste