PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)


Gnadenfrei (Piława Górna)

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(Bibliografia)
(Bibliografia)
Linia 217: Linia 217:
* {{Galle (1880)}}
* {{Galle (1880)}}
 +
 +
* {{Hinke (1912)}}
* ''Jahresbericht über die Fortschritte der reinen, pharmaceutischen und technischen Chemie, Physik, Mineralogie und Geologie'', 1879, s. 1274-1275. Plik [http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=njp.32101045089123 {{not available online}}].
* ''Jahresbericht über die Fortschritte der reinen, pharmaceutischen und technischen Chemie, Physik, Mineralogie und Geologie'', 1879, s. 1274-1275. Plik [http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=njp.32101045089123 {{not available online}}].

Wersja z 00:05, 25 lut 2014

Trzy grzmoty – dwa okazy

Gnadenfrei (Piława Górna)
Gnadenfrei (Muz Min UWroclaw).jpg
Masa główna ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Uniw. Wrocławskiego (fot. Antoni Stryjewski)
Spadek
Lokalizacja miejscowość Piława Górna (dawniej Gnadenfrei), woj. wrocławskie, Polska
Położenie[1] 50°40'N, 16°46'E
Data 17 maja 1879, 16:00 (sobota)
Charakterystyka
Typ H5
Masa 1750 g
Liczba okazów dwa okazy
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy
wg NHM Cat: Pilawa Gorna, Schobergrund; inne: Pilawa Górna, Schöbergrund

Spadek meteorytów 17 maja 1879 roku (sobota) po godzinie 16 w miejscowości Gnadenfrei (dziś Piława Górna). Pierwszą relację o tym wydarzeniu zawdzięczamy hrabiemu Pfeil, który na miejscu zjawił się już następnego dnia. Krótkie doniesienie opublikował w Schlesische Zeitung z 20 maja 1879 roku. Na miejsce spadku przybyli 24-25 maja również Galle i Lasaulx z Wrocławia w celu zebrania informacji i relacji świadków oraz zdobyciu materiału do badań. Byli oni świadomi, jak ważne jest zebranie informacji w jak najkrótszym czasie, gdy są one jeszcze świeże i nie zafałszowane.

Pierwsza informacja o spadku ukazała się 20 maja 1879 roku w Schlesische Zeitung. Autorem krótkiej notatki był hrabia (Grafen) L. Pfeil z Gnadenfrei, brzmiała ona następująco:

«

Vermischtes.

* [Meteorolith.] Von Herrn Grafen L. Pfeil zu Gnadenfrei geht uns folgende Mittheilung zn: Als sich am 17. d., Nachmittags gegen 4 Uhr die Ghefrau des Schuhmachermeisters Neumann aus Ober-Peilau[2] I mit noch einer anderen Frau auf dem Felde befand, hörten beide Frauen ein Geräusch, wie von einer Infanteriesalve. Gleich darauf sahen sie, daß ein Gegenstand, etwa 40 Schritte vor ihnen, den gelockerten Boden aufwühlte. Sie gingen hin und gruben aus etwa einem Fuß Tiefe einen anderthalb Pfund schweren Meteorstein aus, der dort eingeschlagen war. – Der Stein ist im Innern von lichtgrauer Farbe, förnigem Bruch und trägt äußerlich deutlich die Schmelzrinde. Einige Stücke waren abgeschlagen, als ich den Stein zur Ansicht erhielt.

»
W artykule jest mowa tylko o pierwszym znalezisku.


Streszczenie relacji Galle i Lasaulx (1879)

Kilka dni po spadku na miejscu zjawili się również naukowcy z Wrocławia Johann Galle i Arnold von Lasaulx, którzy po wizycie opublikowali obszerny artykuł w Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin.

Mieszkańcy okolic Gnadenfrei znaleźli dwa okazy meteorytu. Pierwszy około 1 kg, na południe od Gnadenfrei (pol. Piława Górna) w kierunku na Kleutsch (pol. Kluczowa), drugi mniejszy we wsi Schobergrund (pol. Kośmin) na północny-wschód od Gndenfrei. Świadkiem spadku pierwszego okazu była żona szewca z Ober-Pilau[2] Pauline Neumann. Idąc drogą pomiędzy Ober-Pilau a Kluczową usłyszała ona przeraźliwy huk, jakby wystrzału armatniego podobny do ognia broni strzeleckiej. Pomyślała, że to myśliwi polujący w lesie na wschód od Kluczowej. Idąc dalej usłyszała po chwili silny szum i dzwonienie, odwracając się w prawo zobaczyła, jak coś spadło na pole i wzbiło glebę w powietrze. Wspólnie z pracującą na polu obok kobietą udały się w kierunku spadłego przedmiotu i znalazły zimny kamień pokryty czarną skorupą w niemal pionowym dole o głębokości 1 stopy (Fuss). Zabrały kamień ze sobą, później towarzysząca jej kobieta wspólnie z mężem odłupali kawałek kamienia. Następnego dnia o znalezisku dowiedział się od osób trzecich hrabia (niem. Grafen) Pfeil. Miejsce spadku odwiedzili 24 maja Galle i Lasaulx w towarzystwie hrabiego Pfeil i pani Naumann i stwierdzili, że otwór był jeszcze dobrze widoczny. Był on niemal pionowy może z lekkim odchyleniem wskazującym na kierunek wschodni. Udało się też odtworzyć drogę pani Neumann i stwierdzić, że od usłyszanego przez nią wtedy huku do momentu spadku meteorytu upłynęło około 70 sekund.

Również inni świadkowie zdarzenia robotnicy Thomas i Günther oraz żona i córka gospodarza Adam słyszeli grzmoty, huki i brzęczenia towarzyszące spadkowi meteorytów. Według Thomasa od momenty grzmotu do szumu spadających kamieni upłynęła minuta. Część z nich opowiadała również o trzech wyraźnych grzmotach, co według Gallego miało świadczyć, że spadło więcej kamieni. Sprzeczność zeznań świadków, które zebrał Galle pośród mieszkańców Kluczowej, Pilawy Górnej i Kośmina, nie pozwalała na precyzyjne i wiarygodne odtworzenie przebiegu spadku. Nie udało mu się ustalić dokładnego kierunku skąd nadleciał meteoryt, ani dokładnej godziny kiedy to nastąpiło (według relacji świadków z Schobergrund było to o godzinie 16 minut 54).

Drugi okaz ważący około 1,5 funta znaleziono dopiero kilka godzin po spadku również w niemal pionowym otworze o głębokości 6-8 cali (Zoll). Znalazł go pracownik Gagsch na polu jęczmienia w pobliżu pierwszych domów sąsiedniej koloni Schobergrund (dzisiejszy Kośmin). Kamień został rozbity przez sąsiadów, którzy w swej niewiedzy dziwili się, jak mogą spadać z nieba kamienie. Część tych fragmentów udało się później odzyskać dzięki staraniom hrabiego Pfeil. Od Thomasa fragmenty meteorytu kupili również wysłannicy muzeum we Wrocławiu Galle i Lasaulx. Gdy odwiedzili miejsce spadku drugiego okazu 8 dni po zdarzeniu, 25 maja, otwór był jeszcze dobrze widoczny. Odległość pomiędzy punktami, gdzie znaleziono okazy wynosiła około 3 km. Analizując relację świadków (także spoza rejonu spadku) na temat towarzyszących spadkowi dźwięków oraz położenie okazów doszedł Galle do wniosku, że meteoryt nadleciał prawdopodobnie z kierunku SW-NE.

Okazy

Według relacji Galle i Lasaulx (1879) spadłe okazy zostały niestety rozbite przez znalazców i ciekawskich tubylców. Z pierwszego (większego) okazu udało się odzyskać jeden fragment o wadze 751,86 g i siedem mniejszych o łącznej wadze 130,86 g. Trzy z nich pasowały jeszcze do siebie. Z kształtu fragmentów wywnioskowano, że brakuje jeszcze około 150 g, co w sumie dawałoby wagę całego okazu na 1032 g. Według opisu Gallego i Lasaulx okaz przypominał okazy meteorytu Pułtusk. Cały pokryty był skorupą na której widać było faliste zacieki i regmaglipty (rys. 1, 2 i 3). Widoczne na nim liczne drobne pęknięcia powstały wg nich w wyniku spadku lub podczas rozbijania okazu.

Z drugiego (mniejszego) okazu udało się odzyskać dziesięć fragmentów o łącznej wadze tylko 260,4 g (największe fragmenty ważyły 57,285 i 54,15 g, najmniejszy 3,54 g). Cztery kawałki pasowały do siebie i dawały kształt jak na rysunku 4. Próba rekonstrukcji pierwotnego kształtu (rys. 5) odpowiada opisowi znalazcy. Okaz miał kształt klina z eliptyczną podstawą, jego waga musiała wynosić niewiele ponad pół kilograma. Pokrywała go bardzo cienka skorupa. Skorupa na obu okazów była nieco różna, drugi okaz znaleziono dopiero po kilku godzinach, leżał w wodzie i widać na nim było silne ślady utlenienia.

Mały fragment 29,78 g znajdował się w zbiorach Realschule (niemiecka szkoła ogólnokształcąca) w Dzierżoniowie (niem. Reichenbach). Kolejny był w posiadaniu inspektora Kühn z Pałacu w Kluczowej (za Galle, Lasaulx (1879): Ausserdem besitzt die Realschule zu Reichenbach ein Stück im Gewichte von 29,78 gr., ein weiteres Stück befindet sich im Besitz des Hrn. Inspectors Kühn auf dem Dominium Kleutsch.)


Szczegółowy opis okoliczności spadku i znalezienie okazów oraz ich charakterystyka i analizy znajduje się w publikacji Galle, Lasaulx (1879) (fragment).

Również meteoryt ten badał i opisał niemiecki mineralog Hermann Traube[3] w swoim dziele Die Minerale Schlesiens: mit 30 Zinkographien (1888).


Spis treści


Masa główna o wadze ponad 665 g i kilka mniejszych fragmentów znajdują się w Muzeum Mineralogicznym przy ulicy Kuźniczej 22 we Wrocławiu.[4]

Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase)
uwagi
Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ. 597 g masa główna 665 g[4]
Vienna, Naturhist. Mus. 87 g dwa fragmenty; fot. w Koblitz MetBase
New York, Amer. Mus. Nat. Hist. 59 g
Budapest, Nat. Mus. 52 g
London, Nat. Hist. Mus. 40 g
Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 18.0 g
Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. 13.8 g
(…)

W prywatnych kolekcjach są tylko małe fragmenty tego meteorytu.

Meteoryt Piława Górna to najpopularniejszy typ meteorytu, chondryt zwyczajny H5, blisko 15% spadków to meteoryty typu H5[5]. Tego samego typu są jeszcze dwa polskie spadki GrzempyPułtusk.


Opis wg Pokrzywnickiego (1964)

(za oryginałem)

«
Pokrzywnicki (1964)

8. METEORYT PIŁAWA GÓRNA

Synonimy: Gnadenfrei, Schobergrund

W.m.s.: φ = 50°41' – λ = 16°46'

Meteoryt ten spadł o godz. 16, 17 maja 1879 r. w Gnadenfrei, pow. Reichenbach, dzisiaj – Piława Górna, pow. Dzierżoniów, woj. wrocławskie. W pewnej chwili dał się słyszeć silny grzmot podobny do wystrzału armatniego, a następnie rodzaj gwizdu i "coś" na oczach będących w polu kobiet spadło na ziemię wyrzucając w górę ziemię. Odłam o wadze 1 kg wybił w miękkim gruncie pola ornego otwór o głębokości 30 cm (według źródeł – 1 stopy). Drugi odłam o wadze około 0,75 kg (według źródeł – 1,5 funta) znaleziony został na głębokości 6-8 cali. Opierając się na tym, że niektórzy słyszeli trzy grzmoty, przypuszczano, że spadł jeszcze jeden odłam, ale poszukiwania go nie dały wyników.

Galle próbował obliczyć tor omawianego meteorytu, ale mu się to nie udało, ponieważ niebo było podczas spadku zachmurzone i miał zbyt mało danych.

Meteoryt Piława Górna zaliczony został do brekcjowanych chondrytów kulkowych, bronzytowych (Ccb)b2[6]. Jego analiza chemiczna3 w procentach wagowych przedstawia się następująco:

Gnadenfrei (sklad).jpg


Meteoryt zawiera żelazo-nikiel, pirotyn (Fe8S9), troilit, chromit, enstatyt i oliwin. C. wł. od 3,644-3,785 (przy t = +16°C), f = 21,5, n = 12,5.

Gnadenfrei (kolekcje).jpg


Przypisy
1 Według Breziny (1895) oraz Berwertha (1903). Według Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953): 50°40'N – 16°46'E.
2 Według Berwertha (o. c.), Breziny (o. c.) i innych.
3 Według Gallego i Lasaulx:
Galle – Jahresber. Schles. Ges. f. Vaterl. Kultur, Bd. 37, s. 166-169, 1879 r.[7] oraz broszura – wyciąg z Monatsber. d. Akad. d. Wiss. zu Berlin, 31 Juli 1879.[8]
V. Lasaulx – "Die mineralogische Beschaffenheit der Gnadenfreier Meteorite". Ibidem, s. 169-170[9] oraz Liebig-Kopp. Jahresber. 1879, s. 1274-1275.[10]
Galle & v. Lasaulx – "Bericht über den Meteoritenfall am 17 Mai 1879". Mon. Ber. Berlin Akad., 1879, s. 750-771[8] oraz Wochenschr. f. Astr., Met. u. Geogr., 1880, s. 113-116.[11]
Patrz również Pokrzywnicki (1955a)[12] i Wülfing (1897).

»


Inne źródła

Klein (1904)

1879 Mai 17 4h nachm. Gnadenfrei und Schöbergrund, Schles.

Berwerth (1903)

Gnadenfrei [Cc (4 p. 17. Mai 1879) 50°41'N,
16°46'O] (zwischen Reichenbach und Frankenstein) und Schobergrund, Preußisch-Schlesien, Deutschland.
tłum.: między Landkreis Reichenbach (pol. powiat dzierżoniowski) a Landkreis Frankenstein (pol. powiat ząbkowicki).


Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(K) Kośmin, dzielnica Piławy Górnej, (*) Kluczowa, (O) Oberpeilau‎[2]

stacja kolejowa w Piławie Górnej

współrzędne wg innych autorów

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Według źródeł znaleziono dwa okazy. Na polach pomiędzy Kluczową (niem. Kleutsch) a dworcem kolejowym w Piławie Górnej (niem. Gnadenfrei) spadł duży odłamek (około 1 kg, wbił się na głębokość 1 stopy). Drugi fragment, ważący 1,5 funta (~750 g) spadł w odległości 3 km od pierwszego, w pobliżu pewnego domu w Kośminie (niem. Schobergrund – dawniej osobna wieś, obecnie dzielnica miasta Piława Górna). Znaleziono go na głębokości 6-8 cali (ok. 20 cm).


Meteoryt spadł przy zachmurzonym niebie. Galle (1879) oceniał, że spadek miał miejsce w kierunku SW-NE.

Słyszano trzy grzmoty, co pozwala przypuszczać, że spadły jeszcze dodatkowe kamienie.


Mapy


Gnadenfrei (Piława Górna)/Galerie

Meteoryt Piława Górna (Gnadenfrei) ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Instytutu Nauk Geologicznych UWr[4] (dla portalu Wiki.Meteoritica.pl fot. Antoni Stryjewski)


Wygląd okazów i ich obrazy mikroskopowe (litografie; źródło: Galle, Lasaulx (1879))

Więcej → Gnadenfrei (Piława Górna)/Galerie


Piława Górna i okolice (fot. Wadi & Jan Woreczko; 5 maja 2012 roku)

Więcej → Gnadenfrei (Piława Górna)/Galerie


Bibliografia

  • Berwerth Friedrich M., (1903), Verzeichnis der Meteoriten im k.k. naturhistorischen Hofmuseum, Ende Oktober 1902, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Bd. XVIII, Wien 1903, s. 1-90 (str. tytułowa).[13] Plik DjVu; plik PDF.
  • Brezina Aristides, (1896), Die Meteoritensammlung des k.k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum. (Separatabdruck aus Band X, Heft 3 und 4.), Wien 1896.[14][15] Plik PDF.
  • Galle Johann Gottfried, Lasaulx Arnold von, (1879), Bericht über den Meteorsteinfall bei Gnadenfrei am 17. Mai 1879, Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin, 1879, s. 750-772 (mit 2 Tafeln[16] und Analyse).[17] Plik DjVu.
  • Galle Johann Gottfried, (1880), Mitteilungen über das seltene Ereigniss des am 17. Mai stattgehabten Meteorsteinfalles bei Gnadenfrei, Jahres-Bericht der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur, im Jahre 1879, Bd. 57[18], Breslau 1880, s. 166-169.[19] Plik sLib.
  • Jahresbericht über die Fortschritte der reinen, pharmaceutischen und technischen Chemie, Physik, Mineralogie und Geologie, 1879, s. 1274-1275. Plik not available.
  • Klein C., (1880), Mittheilungen über den Meteorsteinfall von Gnadenfrei in Schlesien, Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Paläontologie, 1, 1880, s. 46-47. Plik not available.
  • Klein Hermann Joseph, (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde, XIV. Jahrgang 1903, Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904. Plik DjVu (str. tytułowa).
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Kunisch H., (1883), Die Meteoriten unter besonderer Berücksichtigung der schlesischen, Vortrag, gehalten am 21. Jan. 1883 im Humboldt-Verein zu Breslau (Sep.), s. 6 u. 8.[20] (Na podstawie: Wülfing 1897).
  • Kunisch H., (1883), Die Meteoriten unter Berücksichtigung der schlesischen (Vorträge gehalten am 21. Januar 1883 im Humboldt-Verein zu Breslau), Humboldt; Monatsschrift für die gesamten Naturwissenschaften, Volume jahrg. 2, 1883, ss. 8.[20][21]
  • Kunisch H., (1884), Über ein Meteoriten-Fragment, gefunden in Ober-Peilau[2] bei Gnadenfrei 17 Mai 1879, Breslau 1884.
  • Lasaulx Arnold von, (1880), Die mineralogische Beschaffenheit der Gnadenfreier Meteorite, Jahres-Bericht der Schlesischen Gesellschaft für Vaterländische Cultur, im Jahre 1879, Bd. 57, Breslau 1880, s. 169-170.[18] Plik DjVu.
Schlesische Zeitung, nr 231, 20 maja 1879
  • Pfeil L., (1879), Meteorolith, Schlesische Zeitung, nr 231, 20 maja 1879 roku, s. 8.[22]
  • Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[23]
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1955), O meteorytach naszych ziem zachodnich, Urania, 6, 1955, s. 165-172.[24] Plik DjvU.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1956), Les météorites polonaises, Acta Geophys. Polon., vol. IV, nr 1, 1956, s. 21-32. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Prior George T., Hey Max H., (1953), Catalogue of Meteorites. With special reference to those represented in the collection of the British Museum (Natural History), Printed British Museum, 1953, (zbiory własne W&W) (wydanie z 1923 roku – plik iDjVu).
  • +Traube Hermann, (1888), Die Minerale Schlesiens: mit 30 Zinkographien, J.U. Kern, Breslau 1888.
  • +Wochenschrift für Astronomie, Meteorologie und Geographie, 23, 1880, s. 113-116.[27] Plik PDF.
  • Wülfing Ernst Anton von, (1897), Die Meteoriten in Sammlungen und ihre Literatur. Nebst einem versuch den tauschwert der meteoriten zu bestimmen (Meteorites in Collections and Their Literature. Including An Attempt To Determine The Exchange Value Of Meteorites), Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung, Tübingen 1897.[28][29][30] Plik GIF; plik Internet Archive; plik GoogleBooks.
  • Żbik Marek, (1987), Tajemnice kamieni z nieba, Nasza Księgarnia, Warszawa 1987, (s. 28, 93-94). ISBN 83-10-08742-x.


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b c d e za Wikipedią: (…) W 1740, w warunkach wprowadzonej przez Fryderyka II Wielkiego tolerancji religijnej, obok istniejącej od średniowiecza wsi Oberpeilau założona została przez właściciela miejscowych dóbr, Ernsta Juliusa von Seydlitz, osada braci morawskich Gnadenfrei. (…) 1 października 1928 wsie Oberpeilau, GnadenfreiObermittelpeilau zostały połączone w jedną miejscowość pod nazwą Gnadenfrei.
  3. ^ nie Heinrich Traube, jak podaje wiele źródeł, ale Hermann Traube
  4. ^ a b c muzeum we Wrocławiu ma w swych zbiorach okazy o masach: cs 665,0 g, ep 16,03 g, fp 18,2 g, fp 10,65 g (Pilski 2001)
  5. ^ więcej o statystykach spadków na stronach Jana Woreczko
  6. ^ wg klasyfikacji Leonarda (1956), Piława Górna to: Cp2p2'o(cb"); więcej o klasyfikacji Leonarda → patrz Białystok
  7. ^ Galle (1880)
  8. ^ a b Galle, Lasaulx (1879)
  9. ^ Lasaulx (1880)
  10. ^ Jahresbericht über die Fortschritte (1879)
  11. ^ Wochenschrift für Astronomie (1880)
  12. ^ Pokrzywnicki (1955)
  13. ^ katalog kolekcji meteorytów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (stan na koniec października 1902 roku); artykuł ukazał się również w formie osobnej publikacji: Berwerth Friedrich Martin, (1903), Verzeichnis der Meteoriten im k.k. naturhistorischen Hofmuseum, Ende Oktober 1902, Separatabdruck aus den Annalen des k.k. naturhistorischen Hofmuseum, Bd. XVIII, Wien 1903, ss. 90, plik PDF
  14. ^ katalog kolekcji meteorytów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (stan na 1 maja 1895 roku); w kolekcji meteoryty z 497 różnych lokalizacji (kamiennych 316, żelaznych 181), o łącznej wadze 2184,432 kg (odpowiednio: 697,854 i 1486,578 kg); w tamtym okresie kolekcje w LondynieParyżu miały meteoryty z odpowiednio 449 i 380 różnych lokalizacji (Brezina 1896); patrz również → Brezina (1885); obecnie (1999, Koblitz MetBase) kolekcja zawiera 2316 różnych meteorytów (patrz → Meteoryty/Kolekcje)
  15. ^ pełen tytuł: „Die Meteoritensammlung des k. k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895. Mit zwei Anhängen: 1. Berichte des Directors der Sternwarte Zacatecas, Prof. José A. y Bonilla, über den Meteoreisenfall von Mazapil. 2. Die Meteoritensammlung der Universität Tübingen”; publikacja ta ukazała się wcześniej jako artykuł Brezina (1895) w Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Bd. X, 1895, s. 231-370, plik DjVu; bogato ilustrowana, zawiera m.in. 2 plansze z figurami Widmanstättena kilkunastu różnych meteorytów żelaznych
  16. ^ dwie plansze z rysunkami okazów oraz budową wewnętrzną meteorytu Gnadenfrei; → początkowy fragment publikacji
  17. ^ dodatkowe referencje (na podstawie Wülfing 1897): Ref. N. J. 1880 II, p. 162-164; s. auch »Naturforscher« 1879 Nr. 52; Wochenschr. f. Astr., Met. u. Geogr. 1880 p. 113-116
  18. ^ a b u Wülfing'a (1897) błędnie podano wolumen Bd. 37, powinno być Bd. 57
  19. ^ dodatkowe referencje (na podstawie Wülfing 1897): Ref. N. J. 1880 I. p. 46-47; Liebig-Kopp, Jahresber. 1879, p. 1274-1275
  20. ^ a b wykład wygłoszony przez H. Kunischa w Klubie Humboldta we Wrocławiu
  21. ^ w posiadanym przez Redakcję egzemplarzu nie ma tego artykułu (?!)
  22. ^ skan gazety zakupiony w Bibliotece Uniwersyteckiej Uniwersytetu Wrocławskiego; karta biblioteczna – 507/687 BCUWr
  23. ^ bardziej aktualna internetowa wersja katalogu znajduje się na stronach Polskiego Towarzystwa Meteorytowego – katalog PTMet; tam objaśnienie stosowanych skrótów (cs – complete specimen, hs – half specimen, ep – end piece, fc – fragment with crust, f – fragment, sc – slice with crust, s – slice); więcej → woreczko.pl – Oznaczenia okazów – skróty
  24. ^ meteoryty: Gnadenfrei (Piława Górna), Grüneberg (Wilkanówko), Grzempach (Grzempy), Morasko, Ratyn (Ratyń), Schellin (Skalin), Schwetz (Świecie), Seeläsgen (Przełazy), Swindnica Gorna; tam również wzmianka o znalezisku F. Rojkowskiego na Pomorzu;
    w tym numerze Uranii również fotografie meteorytów z wystawy „Budowa Wszechświata” w 1953 roku w Warszawie
  25. ^ pierwsze i jak na razie jedyne, tak kompleksowe opracowanie na temat polskich meteorytów; warto jednak zaznaczyć, że Jerzy Pokrzywnicki niewątpliwie obficie korzystał z wcześniejszego bibliograficznego opracowania autorstwa Zofii Gąsiorowskiej (1966, maszynopis jej pracy powstał przed 1964 rokiem), ale nigdzie w jego publikacjach nie pojawia się jej nazwisko!? (Kosiński 2014)
  26. ^ patrz → Pokrzywnicki (1964)/Kolekcje
  27. ^ streszczenie publikacji Galle, Lasaulx (1879) podane za »Naturforscher«, nr 59, 1879
  28. ^ katalog Wülfinga jest najbardziej kompletnym katalogiem zbiorów światowych z końca XIX wieku (patrz również → Wülfing (1894)); autor podaje również jaka część wybranych meteorytów (ich main mass) znajduje się w danej kolekcji; z wymienionych u niego kolekcji (s. 408-429) tylko jedna kolekcja – Breslau (Mineralogisches Museum der K. Universität) – znajduje się dziś w Polsce; wymienia on jeszcze wiele kolekcji prywatnych, np. kolekcję Juliana Siemaszko, von Bredow, F. Krantz, H. A. Ward.
    Jest u Wülfinga jeszcze kolekcja – Danzig (Westpreussisches Provinzial-Museum; mitgeteilt durch Herrn Direktor Professor Dr. H. Conwentz) – znajdowały się w niej 3 meteoryty: Pultusk 99 g, Krasnojarsk 287 g oraz 63 g fragment meteorytu Schwetz (Świecie)
  29. ^ meteoryty polskie w kolekcjach wg Wülfinga (1897)
  30. ^ jeszcze wcześniejszy katalog kolekcji meteorytów wydał w 1863 roku Buchner (1863); patrz również → Światowe kolekcje meteorytów

Zobacz również

Linki zewnętrzne


  • mapy
Osobiste