(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Tennasilm
Z Wiki.Meteoritica.pl
| Linia 19: | Linia 19: | ||
}} | }} | ||
| - | W południe 28 czerwca 1872 roku<ref name="data"></ref> (piątek) po pojawieniu się obłoku i detonacjach spadł jeden kamień. Dopiero po kilku dniach znaleziono okaz ważący ok. 28,5 kg. Cyganie rozbili go na fragmenty, ale większość z nich udało się odzyskać (Koblitz MetBase). | + | W [[Estonia|Estonii]] w południe 28 czerwca 1872 roku<ref name="data"></ref> (piątek) po pojawieniu się obłoku i detonacjach spadł jeden kamień. Dopiero po kilku dniach znaleziono okaz meteorytu ważący ok. 28,5 kg. Cyganie rozbili go na fragmenty, ale większość z nich udało się odzyskać (Koblitz MetBase). |
== Gdzie spadł meteoryt Tennasilm? == | == Gdzie spadł meteoryt Tennasilm? == | ||
| - | Panuje spore zamieszanie co do dokładnej lokalizacji miejsca spadku meteorytu. W katalogu Grady (2000) podano współrzędne wskazujące na inną wieś również o nazwie Tennasilm. | + | Panuje spore zamieszanie co do dokładnej lokalizacji miejsca spadku meteorytu. W katalogu Grady (2000) podano współrzędne wskazujące na inną wieś, również o nazwie Tennasilm. Natomiast wiarygodna lokalizacja znajduje się chociażby w tytule artykułu Schillinga (1873, 1889) „'''{{Kropek}}beim Dorfe Tennasilm, im Kirchspiel Turgel des Kreises Jerwen in Estland niedergefallenen Steinmeteoriten'''”, to znaczy: „''we wsi Tennasilm, w parafii Turi (Türi) powiat Jerwen (Järva, Järvamaa)<ref>''Järva kreis'' – księstwo Järva</ref> w Estonii''”. Istnieją w [[Estonia|Estonii]] trzy wsie o nazwie brzmiącej '''Tännassilma''', jedna w prowincji '''''Põlva''''' (to obok niej podano lokalizację w katalogu Grady (2000)), druga wieś leży w prowincji '''''Puhja'''''. W rzeczywistości, według Schillinga (1873, 1889), meteoryt spadł niedaleko wsi Tännassilma w prowincji '''''Türi'''''. |
| + | |||
W katalogu Grady (2000) i Meteoritical Bulletin Database (MBD) dotychczas podawano współrzędne miejsca spadku (58°02'N, 26°57'E) oddalone o około 115 km na południowy-wschód od rzeczywistej lokalizacji! | W katalogu Grady (2000) i Meteoritical Bulletin Database (MBD) dotychczas podawano współrzędne miejsca spadku (58°02'N, 26°57'E) oddalone o około 115 km na południowy-wschód od rzeczywistej lokalizacji! | ||
| - | Dnia 20 grudnia 2015 roku dokonano w MBD, na wniosek Tõnu | + | Dnia 20 grudnia 2015 roku dokonano w MBD, na wniosek Tõnu Pani z ''Tartu Ülikooli loodusmuuseum'' (University of Tartu Natural History Museum, TNHM), korekty współrzędnych (''pisownia oryginalna''): |
{{BQuote-begin |max-width=800px}} | {{BQuote-begin |max-width=800px}} | ||
'''Tennasilm''': ''Corrected fall location'' | '''Tennasilm''': ''Corrected fall location'' | ||
| Linia 34: | Linia 35: | ||
{{BQuote-end}} | {{BQuote-end}} | ||
| - | Według ustaleń Tõnu | + | Według ustaleń Tõnu Pani (za Schilling 1873?!) meteoryt spadł w miejscu o współrzędnych 58°44'07"N, 25°29'37"E, w okolicy wsi '''Sikkansaare''' około 1 km od '''Tännassilma'''. |
| - | + | W rzeczywistości według Schillinga (1873, 1889) meteoryt spadł w punkcie o współrzędnych: 58°43'50" Br. 42°34'30" L.O.v.F.<ref name="OLvF">{{!O.L.v.F.}}</ref>: | |
{{AQuote-begin |max-width=800px}} | {{AQuote-begin |max-width=800px}} | ||
{{Wielokropek}} vom Allenküllschen Dorfe {{Sparse-b}}Tennasilm{{Sparse-e}} etwa eine Werst entfernten Bauerhofe oder Gesinde Sikkensaare, in dessen Nähe ([[:Image:Tennasilm_(Schilling_1873).jpg|s. die Karte]]) der Meteorit seinen Fallort in 58°43'50" Breite und 42°34'30" Länge O. v. F.<ref name="OLvF"></ref> und somit nur 3' nördlich und 50' östlich oder etwa 48 Werst (51,2 Kilometer) vom nördlichsten und östlichsten der 1863 am 8. August gefallenen [[Pillistfer|Pillistfer-Meteoriten]]* gehabt hatte. | {{Wielokropek}} vom Allenküllschen Dorfe {{Sparse-b}}Tennasilm{{Sparse-e}} etwa eine Werst entfernten Bauerhofe oder Gesinde Sikkensaare, in dessen Nähe ([[:Image:Tennasilm_(Schilling_1873).jpg|s. die Karte]]) der Meteorit seinen Fallort in 58°43'50" Breite und 42°34'30" Länge O. v. F.<ref name="OLvF"></ref> und somit nur 3' nördlich und 50' östlich oder etwa 48 Werst (51,2 Kilometer) vom nördlichsten und östlichsten der 1863 am 8. August gefallenen [[Pillistfer|Pillistfer-Meteoriten]]* gehabt hatte. | ||
{{AQuote-end}} | {{AQuote-end}} | ||
| - | Schilling (1889) dokładnie podaje współrzędne miejsca spadku (wg systemu O.L.v.F<ref name="OLvF"></ref>), które po przeliczeniu na współczesny układ wynoszą: 58°43'50"N 24°54'30"E. Czyli dokładnie 3' na północ i 50' na zachód od miejsca spadku meteorytu [[Pillistfer]] – co daje 48 wiorst (51,2 km<ref>1 wiorsta ≃ 1070 m</ref>). '''Punktu ten leży około 33 km na zachód od wsi Tennasilm!''' '''Poprawka zgłoszona do MBD przez Tõnu | + | Schilling (1889) dokładnie podaje współrzędne miejsca spadku (wg systemu O.L.v.F<ref name="OLvF"></ref>), które po przeliczeniu na współczesny układ wynoszą: 58°43'50"N 24°54'30"E. Czyli dokładnie 3' na północ i 50' na zachód od miejsca spadku meteorytu [[Pillistfer]] – co daje 48 wiorst (51,2 km<ref>1 wiorsta ≃ 1070 m</ref>). '''Punktu ten leży około 33 km na zachód od wsi Tennasilm!''' '''Poprawka zgłoszona do MBD przez Tõnu Pani, jest błędna!''' |
| + | |||
| + | Meteoryt spadł ok. 1 wiorstę od gospodarstw(a) o nazwie '''''Sikkensaare'''''.<ref>''saare'' znaczy po estońsku wyspa</ref> | ||
=== Okoliczności spadku === | === Okoliczności spadku === | ||
| Linia 87: | Linia 90: | ||
(K) Kärevere (Türi), (T) Tännassilma (Türi), (*) Türi | (K) Kärevere (Türi), (T) Tännassilma (Türi), (*) Türi | ||
{{GEIcon-Coord}} | {{GEIcon-Coord}} | ||
| - | miejsce spadku wg Grady (2000);<br />[L] miejsce spadku wg MBD błędnie skorygowane przez Tõnu | + | miejsce spadku wg Grady (2000);<br />[L] miejsce spadku wg MBD błędnie skorygowane przez Tõnu Pani! |
{{GEIcon-PlaceOfFall}} | {{GEIcon-PlaceOfFall}} | ||
'''punkt spadku wg Schilling (1873, 1889)''' | '''punkt spadku wg Schilling (1873, 1889)''' | ||
| Linia 94: | Linia 97: | ||
Wsie '''Tännassilma (Türi)''' (dawn. ''Tennasilm'') i '''Kärevere (Türi)'''. | Wsie '''Tännassilma (Türi)''' (dawn. ''Tennasilm'') i '''Kärevere (Türi)'''. | ||
| - | W katalogu Grady (2000) podano współrzędne miejsca spadku oddalone o około 115 km na południowy-wschód od rzeczywistej lokalizacji. Istnieją w Estonii trzy wsie o nazwie '''Tännassilma''', jedna w prowincji '''''Põlva''''' (to obok niej podano lokalizację w katalogu Grady), druga wieś leży w prowincji '''''Puhja'''''. Natomiast według Schillinga (1873, 1889) meteoryt spadł w Tännassilma w prowincji '''''Türi'''''. | + | W katalogu Grady (2000) podano współrzędne miejsca spadku oddalone o około 115 km na południowy-wschód od rzeczywistej lokalizacji. Istnieją w Estonii trzy wsie o nazwie '''Tännassilma''', jedna w prowincji '''''Põlva''''' (to obok niej podano lokalizację w katalogu Grady), druga wieś leży w prowincji '''''Puhja'''''. Natomiast według Schillinga (1873, 1889) meteoryt spadł w okolicy wsi Tännassilma w prowincji '''''Türi'''''. |
| - | Według Schillinga (1873, 1889) meteoryt spadł w punkcie o współrzędnych: 58°43'50" Br. 42°34'30" L.O.v.F.<ref name="OLvF"></ref> (58°43'50"N 24°54'30"E). | + | Według Schillinga (1873, 1889) meteoryt spadł w punkcie o współrzędnych: 58°43'50" Br. 42°34'30" L.O.v.F.<ref name="OLvF"></ref> (czyli 58°43'50"N 24°54'30"E). Niemal dokładnie 3' na północ i 50' na zachód od miejsca spadku meteorytu [[Pillistfer]]. '''Punktu ten leży około 33 km na zachód od wsi Tennasilm! A wprowadzona w grudniu 2015 roku korekta współrzędnych w MBD nadal podaję błędną lokalizację!''' |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
Wersja z 21:19, 21 gru 2015
| Tennasilm → | |
| Spadek | |
| Lokalizacja | Estonia |
| Położenie[2] | 58°44'07"N, 25°29'37"E (poprzednia wartość 58°02'N, 26°57'E)[1] |
| Data | 28 czerwca 1872 r.[3], 12:00 (piątek) |
| Charakterystyka | |
| Typ | chondryt zwyczajny L4 |
| Masa | 28,5 kg |
| Liczba okazów | jeden okaz |
| Meteoritical Bulletin Database | |
| Synonimy → | |
| w NHM Cat: Sikkensaare, Tennasilon, Tennsilom; po rosyjsku: Теннасильм; po estońsku: Tännassilma meteoriit | |
W Estonii w południe 28 czerwca 1872 roku[3] (piątek) po pojawieniu się obłoku i detonacjach spadł jeden kamień. Dopiero po kilku dniach znaleziono okaz meteorytu ważący ok. 28,5 kg. Cyganie rozbili go na fragmenty, ale większość z nich udało się odzyskać (Koblitz MetBase).
Gdzie spadł meteoryt Tennasilm?
Panuje spore zamieszanie co do dokładnej lokalizacji miejsca spadku meteorytu. W katalogu Grady (2000) podano współrzędne wskazujące na inną wieś, również o nazwie Tennasilm. Natomiast wiarygodna lokalizacja znajduje się chociażby w tytule artykułu Schillinga (1873, 1889) „…beim Dorfe Tennasilm, im Kirchspiel Turgel des Kreises Jerwen in Estland niedergefallenen Steinmeteoriten”, to znaczy: „we wsi Tennasilm, w parafii Turi (Türi) powiat Jerwen (Järva, Järvamaa)[4] w Estonii”. Istnieją w Estonii trzy wsie o nazwie brzmiącej Tännassilma, jedna w prowincji Põlva (to obok niej podano lokalizację w katalogu Grady (2000)), druga wieś leży w prowincji Puhja. W rzeczywistości, według Schillinga (1873, 1889), meteoryt spadł niedaleko wsi Tännassilma w prowincji Türi.
W katalogu Grady (2000) i Meteoritical Bulletin Database (MBD) dotychczas podawano współrzędne miejsca spadku (58°02'N, 26°57'E) oddalone o około 115 km na południowy-wschód od rzeczywistej lokalizacji!
Dnia 20 grudnia 2015 roku dokonano w MBD, na wniosek Tõnu Pani z Tartu Ülikooli loodusmuuseum (University of Tartu Natural History Museum, TNHM), korekty współrzędnych (pisownia oryginalna):
Tennasilm: Corrected fall location
Tõnu Pan, TNHM, reports that the geographic coordinates for the Tennasilm fall, listed in most modern databases, are incorrect by >100 km. The actual location, as reported by Schilling (1873), is very close to the farm "Sikkensaare" (now "Sikkansaare"), which is about 1 km away from the village "Tennasilm", now "Tännassilma". The coordinates of the farm are 58°44'07'"N, 25°29'37'"E.
Według ustaleń Tõnu Pani (za Schilling 1873?!) meteoryt spadł w miejscu o współrzędnych 58°44'07"N, 25°29'37"E, w okolicy wsi Sikkansaare około 1 km od Tännassilma.
W rzeczywistości według Schillinga (1873, 1889) meteoryt spadł w punkcie o współrzędnych: 58°43'50" Br. 42°34'30" L.O.v.F.[5]:
(…) vom Allenküllschen Dorfe Tennasilm etwa eine Werst entfernten Bauerhofe oder Gesinde Sikkensaare, in dessen Nähe (s. die Karte) der Meteorit seinen Fallort in 58°43'50" Breite und 42°34'30" Länge O. v. F.[5] und somit nur 3' nördlich und 50' östlich oder etwa 48 Werst (51,2 Kilometer) vom nördlichsten und östlichsten der 1863 am 8. August gefallenen Pillistfer-Meteoriten* gehabt hatte.
Schilling (1889) dokładnie podaje współrzędne miejsca spadku (wg systemu O.L.v.F[5]), które po przeliczeniu na współczesny układ wynoszą: 58°43'50"N 24°54'30"E. Czyli dokładnie 3' na północ i 50' na zachód od miejsca spadku meteorytu Pillistfer – co daje 48 wiorst (51,2 km[6]). Punktu ten leży około 33 km na zachód od wsi Tennasilm! Poprawka zgłoszona do MBD przez Tõnu Pani, jest błędna!
Meteoryt spadł ok. 1 wiorstę od gospodarstw(a) o nazwie Sikkensaare.[7]
Okoliczności spadku
W porze obiadowej w piątek 28 czerwca 1872 roku w okolicy wsi Tennasilm (est. Tännassilma) w Estonii, wielu znajdujących się w pobliży chłopów słyszało odgłosy podobne do dzwonienia i grzmotu. Chłopi wypatrywali źródła grzmotu, ale całe niebo było bezchmurne. Inny świadek znajdujący się w okolicy wsi Kärevere widział mały obłok, który szybko jednak zniknął. Nikt ze świadków nie widział spadku meteorytu. Można przyjąć, że leciał on z południa na północ na zachód od wsi Kärevere. Kilka dni po tym wydarzeniu około 1 wiorsty od gospodarstwa („Bauernhofe oder Gesinde”) Sikkensaare zauważono, że ziemia w jednym miejscu jest naruszona i w otworze o głębokości około 1 stopy i takiej też średnicy leży czarny kamień. Kamień został umieszczony na stercie innych kamieni w pobliżu gospodarstwa, ale okoliczni Cyganie pokruszyli go i pozabierali jego fragmenty. Przypuszcza się, że początkowa waga meteorytu wynosiła blisko 28,5 kg (69-70 funtów). Największe z odzyskanych fragmentów ważyły 24 funty i 9¾ funta (Schilling 1873, 1889).
Kolekcje
Fragmenty meteorytu Tennasilm w największych kolekcjach:
Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase)Tiirmaa (1983) Washington, Natl. Mus. Nat. Hist. 4,8 kg Vienna, Naturhist. Mus. 3646 g Helsinki, Geol. Mus. Univ. 2290 g Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. 2060 g fragment 2747 g[8] i dwa małe fragmenty[9] Bonn, Min. Mus. Univ. 541 g Prague, Nat. Mus. 370 g London, Nat. Hist. Mus. 193 g (…)
W polskich kolekcjach prywatnych znajdują się tylko małe fragmenty tego meteorytu.
Lokalizacja
(K) Kärevere (Türi), (T) Tännassilma (Türi), (*) Türi
miejsce spadku wg Grady (2000);
[L] miejsce spadku wg MBD błędnie skorygowane przez Tõnu Pani!
punkt spadku wg Schilling (1873, 1889)
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Wsie Tännassilma (Türi) (dawn. Tennasilm) i Kärevere (Türi).
W katalogu Grady (2000) podano współrzędne miejsca spadku oddalone o około 115 km na południowy-wschód od rzeczywistej lokalizacji. Istnieją w Estonii trzy wsie o nazwie Tännassilma, jedna w prowincji Põlva (to obok niej podano lokalizację w katalogu Grady), druga wieś leży w prowincji Puhja. Natomiast według Schillinga (1873, 1889) meteoryt spadł w okolicy wsi Tännassilma w prowincji Türi.
Według Schillinga (1873, 1889) meteoryt spadł w punkcie o współrzędnych: 58°43'50" Br. 42°34'30" L.O.v.F.[5] (czyli 58°43'50"N 24°54'30"E). Niemal dokładnie 3' na północ i 50' na zachód od miejsca spadku meteorytu Pillistfer. Punktu ten leży około 33 km na zachód od wsi Tennasilm! A wprowadzona w grudniu 2015 roku korekta współrzędnych w MBD nadal podaję błędną lokalizację!
.jpg)
Bibliografia
- Grady Monica M., (2000), Catalogue of Meteorites. 5th Ed., Natural History Museum, Cambridge University Press, London, UK, 2000. ISBN 978-0521663038. Plik NHM Data Portal; plik PDF.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- Кринов Евгений Л., (1940b), Дополнение к списку метеоритов СССР, Природа, 12, 1940, s. 55-56, (s. 56).[10] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Tiirmaa Reet (Тийрмаа Р.Т.), (1983), Каталог метеоритов коллекции Института геологии АН ЭССР на октября 1981 г. (The catalog of meteorites from the collection of the Geological Institute of the Estonian Academy of Sciences on October 1, 1981), Метеоритика (Meteoritika), vol. 42, 1983, s. 170-182.[11]
- Tiirmaa Reet, (1994), Kolekcja meteorytów Instytutu Geologicznego Estońskiej Akademii Nauk, Meteoryt, 1, 1994, s. 6-10 (tłum. Michał Kosmulski).[12] Plik PDF.
Przypisy
Zobacz również
- meteoryty Igast i Pillistfer
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Tennasilm
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Tennasilm
- Vernadsky Institute of Geochemistry and Analytical Chemistry of Russian Academу of Sciences (The Laboratory of Meteoritics; Moscow, Vernadsky Inst. Geochem.) – Институт геохимии и аналитической химии им. В.И. Вернадского Российской академии наук (Лаборатория метеоритики), ГЕОХИ РАН ● Теннасильм ● [katalog → Явнель (1986)]
- meteorite.narodu.ru – Каталог метеоритов России и стран бывшего СССР
- Uniwersytet w Tartu, Estonia (University of Tartu, Estonia; Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci.) – Tartu Ülikool, Eesti ● Tartu Ülikooli loodusmuuseum ja botaanikaaed – Natural History Museum and Botanical Garden ● Geoscience collections of Estonia (search meteorite) ● [katalogi → Levinson-Lessing (1897); Tiirmaa (1983); Tiirmaa (1994)] ● fotografie okazu
- Meteoryt Tennasilm w kolekcjach polskich – katalog PTMet ● Wadi & Jan Woreczko Collection
- Wikipedia (ET) – Järva kreis ● Järvamaa ● Kärevere (Türi) ● Tännassilma (Türi)
 |
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
- fotografia meteorytu
- korekta do MBD
