(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Stannern
Z Wiki.Meteoritica.pl
(Różnice między wersjami)
m (→Stannern/Galerie) |
|||
| (Nie pokazano 140 wersji pomiędzy niniejszymi.) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
__NOTOC__ | __NOTOC__ | ||
| - | {{ | + | {{VerifyLevel |level=0i}} |
| - | == Deszcz eukrytów, ale znaleziono | + | == Deszcz eukrytów, ale znaleziono „tylko” 63 okazy == |
{{InfoboxMeteorite | {{InfoboxMeteorite | ||
| nazwa = Stannern | | nazwa = Stannern | ||
| grafika = Stannern_(Meyers_Konversations-Lexikon_1906).jpg | | grafika = Stannern_(Meyers_Konversations-Lexikon_1906).jpg | ||
| - | | opis = Orientowany okaz meteorytu Stannern (źródło: ''Meyers Großes Konversations-Lexikon'' | + | | opis = Orientowany okaz meteorytu Stannern (źródło: ''Meyers Großes Konversations-Lexikon'', 1906) |
| klasa = Spadek | | klasa = Spadek | ||
| + | | mbclass = fall | ||
| metbull = 23713 | | metbull = 23713 | ||
| lokalizacja = Czechy | | lokalizacja = Czechy | ||
| położenie = 49°17'N, 15°34'E | | położenie = 49°17'N, 15°34'E | ||
| - | | data = 22 maja 1808, 06:00 | + | | data = 22 maja 1808, 06:00 (niedziela) |
| - | | uwagi = sparowany z ''wątpliwym spadkiem'' | + | | uwagi = sparowany z ''wątpliwym spadkiem'' Constantinople{{MBD-record |name=Constantinople}}<ref>o rzekomym spadku kilku kamieni w lipcu 1805 roku w tureckim ''Constantinople'' pisze Chladni (1819, Wien, s. 278). W zbiorach muzeum w Wiedniu znajdował się 6 gramowy fragment z tego meteorytu nabyty do kolekcji w 1832 roku, ale był to zapewne fragment meteorytu Stannern (Koblitz MetBase)</ref> |
| typ = achondryt, eukryt EUC-mmict | | typ = achondryt, eukryt EUC-mmict | ||
| masa = ~52 kg | | masa = ~52 kg | ||
| Linia 17: | Linia 18: | ||
| synonimy = w NHM Cat: '''Cilli''', '''Iglau''', '''Langenpiernitz''', '''Stannein''', '''Stonarov''', '''Stonarow'''; po czesku: Stonařovský meteorit | | synonimy = w NHM Cat: '''Cilli''', '''Iglau''', '''Langenpiernitz''', '''Stannein''', '''Stonarov''', '''Stonarow'''; po czesku: Stonařovský meteorit | ||
}} | }} | ||
| - | Spadek deszczu meteorytów 22 maja 1808 roku około 6 rano w miejscowości Stonařov (niem. ''Stannern''), [[Czechy|Czechy]]. Spadło kilkadziesiąt okazów rzadkiego typu meteorytu | + | Spadek deszczu meteorytów 22 maja 1808 roku (niedziela) około 6 rano w miejscowości Stonařov (niem. ''Stannern''), [[Czechy|Czechy]]. Spadło kilkadziesiąt okazów rzadkiego typu meteorytu – eukrytów (EUC-mmict). Pierwsza informacja o spadku ukazała się już 31 maja 1808 roku w ''Vaterländische Blätter für den österreichischen Kaiserstaat'' ({{Djvu|Stannern_(Schreibers_Vaterländische_1808).djvu|Schreibers 1808, ''Vaterländische Blätter{{Kropek}}''}}). |
;Za ASP (katalog PTMet) | ;Za ASP (katalog PTMet) | ||
| - | : | + | :„W niedzielę, 22 maja 1808 roku w mieście Stannern (obecnie ''Stonařov'') oraz okolicznych wsiach i miejscowościach, spadły z nieba kamienie. Był pogodny poranek, ale o wpół do szóstej pojawiła się mgła. Ludzie ze Stannern w drodze do kościoła, usłyszeli nagle trzy silne detonacje, aż ziemia zadrżała im pod nogami, a mgła zrobiła się nagle tak gęsta, że tylko na 12 kroków było coś widać. Potem usłyszeli hałas przypominający ciągły ogień karabinowy, albo jakby grzmiały wielkie bębny. W powietrzu było słychać dudnienie i świst. Gdy patrzyli na siebie ze zdumieniem i przerażeniem, w całej okolicy zaczął padać „deszcz”, przed którym nie chroni żaden płaszcz. Pośród nieustannego dudnienia i świstu z powietrza spadały kamienie od wielkości włoskiego orzecha do wielkości głowy dziecka; niektóre pionowo, inne jakby rozkołysane. Wielu ludzi to widziało, a kamienie, które podniesiono zaraz po spadku, były jeszcze ciepłe. Pierwsze wbiły się głęboko w ziemię; jeden nawet na dwie stopy. Późniejsze spadały tylko na ziemię. Wewnątrz były szare, a z zewnątrz pokryte czarną, błyszczącą skórką. Ich liczbę trudno ocenić. Wiele mogło spaść na pola uprawne i nadal leżą w ziemi. Te, które zostały znalezione, ważą 2 i pół cetnara. Wszystko to trwało około 6-8 minut. Po kilku godzinach także mgła zniknęła i koło południa było jasno i spokojnie, jakby nic się nie stało.” |
| - | Tak brzmiącą relację o tym zdarzeniu sporządzono dla cesarza Austrii | + | Tak brzmiącą relację o tym zdarzeniu sporządzono dla cesarza Austrii. |
| - | + | Dziś ocenia się, że spadło 200-300 kamieni, z których zachowało się 66<ref name="liczba okazów">większość źródeł podaje liczbę 66 znalezionych okazów</ref> ważących w sumie 52 kg. Największy okaz ważył ponad 7 kg. Wiele okazów tego meteorytu było {{Txt2Img|Stannern_(Meyers_Konversations-Lexikon_1906).jpg|orientowanych}}. Całkowitą wagę znalezionych okazów (TKW)<ref>TKW – całkowita znana waga (ang. ''Total Known Weight'')</ref> przyjęto w katalogach za Schreibersem (1820), na 52 kg, ale w niektórych źródłach znajdujemy wartości większe. U Kesselmeyera (1861) jest to 150 funtów, a w raporcie dla cesarza podaje się wartość nawet 2,5 cetnara. W ówczesnym systemie wag 1 cetnar równał się 100 funtom<ref name="jednostki masy"></ref>, więc przyjmując tę maksymalną wartość wychodzi, że w sumie znaleziono około 140 kg meteorytów. | |
| - | + | Teren spadku jest bardzo rozległy, a znaczną jego część stanowiły lasy i nieużytki. Ponieważ większość okazów znaleziono na obszarze zamieszkałym lub w bezpośrednim ich sąsiedztwie (Schreibers 1830), jest bardzo prawdopodobne, że do zbiorów trafiła tylko mała część spadłych kamieni. | |
| - | ! zbiór !! sumaryczna waga okazów<br />(Koblitz MetBase) !! Grady (2000), | + | |
| + | |||
| + | ;Kompleksowe opracowanie na temat meteorytu Stannern, patrz → Bohatý (2008). | ||
| + | |||
| + | Tak, jak [[Odranec/Kramářská píseň|śpiewano]] o spadku meteorytów w [[Odranec]] w 1619 roku, tak o spadku meteorytu Stannern, również powstała '''[[Stannern/Kramářská píseň|„śpiewana historia”]]''' (cz. ''kramářská píseň'') (Bohatý 2008). | ||
| + | |||
| + | |||
| + | Krótki opis na portalu: Astronomická mapa České republiky – [http://www.hvezdarna.cz/mapa/index.php?id=135 Stonařov — meteorit]. | ||
| + | |||
| + | == Kolekcje == | ||
| + | |||
| + | Okazy meteorytu Stannern znajdują się dziś w wielu kolekcjach. Największe zbiory: | ||
| + | :{| {{Koblitz Repository}} | ||
| + | ! zbiór !! sumaryczna waga okazów<br />(Koblitz MetBase) !! Berwerth (1903), Grady (2000), <br />Ravasz (1969), Tuček (1968, 1981) | ||
| + | |- | ||
| + | | [[Vienna, Naturhist. Mus.]] || 15,2 kg || m.in. okazy 6,365, 2,0 i 1,3 kg (fotografie w Koblitz Metbase i Brandstätter 2013) | ||
| + | |- | ||
| + | | [[Tübingen, Min.-Petrogr. Inst.]] || 3,38 kg || | ||
| + | |- | ||
| + | | [[Budapest, Nat. Mus.]] || 1,86 kg || m.in. fragment 1,51 kg (21×7×7 cm) | ||
| + | |- | ||
| + | | Jihlava, Mus. Vysociny || 1,82 kg || jeden okaz 1820 g | ||
| + | |- | ||
| + | | [[London, Nat. Hist. Mus.]] || 1,7 kg || kilka okazów i fragmentów; największy 674 g | ||
| + | |- | ||
| + | | [[Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ.]] || 1,08 kg || | ||
| + | |- | ||
| + | | [[Prague, Nat. Mus.]] || 1,028 kg || kilka okazów i fragmentów; 244 g, [[Stannern/Galerie|219 g]], 180 g, 173 g, 103 g, 68 g, 40 g, 28 g i 9 g<ref>wg portalu Národí Muzeum Praha – Muzeum 3000; tam też fotografia jednego z fragmentów</ref> | ||
| + | |- | ||
| + | | {{Wielokropek}} | ||
| + | |- | ||
| + | | Brno, Min. Mus. Moravia || 600 g || osiem okazów o wagach od 20 do 260 g | ||
| + | |- | ||
| + | | [[Calcutta, Mus. Geol. Surv. India]] || 465 g || 156,86 i {{Txt2Img|Stannern_(GSI_Calcutta).jpg|308 g}} połówka okazu, na skorupie doskonale widoczne linie spływu (ang. ''flow lines'') (Sen Gupta et al. 1982) | ||
|- | |- | ||
| - | | | + | | [[Hamburg, Mus. Min.-Petrogr. Inst.]] || 237 g || w kolekcji fragment {{Txt2Img|Stannern_(MMHH_Hamburg).jpg|232,0 g}} |
|- | |- | ||
| - | | | + | | [[Strasbourg, Min. Mus.]] || 29 g || w tym okaz 20 g (wg [http://musee-mineralogie.unistra.fr/IMG/jpg/stannern_jihlava_tchequie_1808.jpg etykiety] towarzyszącej okazowi został on nabyty za 22 Rm. (''Reichsmark'')) |
|- | |- | ||
| - | | | + | | [[Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci.]] || 27,5 g || {{Txt2Img|Stannern_(University_of_Tartu).jpg|27,5 g}} fragment ze skorupą (Tiirmaa 1996) (Geoscience collections of Estonia: [http://geokogud.info/specimen/255930 record]) |
|- | |- | ||
| - | | | + | | {{Wielokropek}} |
|- | |- | ||
| - | | | + | | '''[[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ.]]''' || 91 g || {{Txt2Img|Stannern_(Muz_Min_Wroclaw).jpg|45,82 g (cs), 33,80 g (ep)}} (Pilski 2001) |
|- | |- | ||
| - | | | + | | '''Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci.'''<ref>fragment ten (oraz 14,38 g (f), 1,59 g (f) i 1,28 g (f)) znajduje się w zbiorach [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie]] (Łaptaś 1998, Pilski 2001)</ref> || 64 g || {{Txt2Img|Stannern_(ING_PAN_Kraków)_SzK-7964.jpg|62,79 g (fc)}} (Pilski 2001; w zbiorach [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie]]) |
|- | |- | ||
| - | | | + | | '''[[Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych UJ|Cracow, Min. Dept., Jagellonian Univ.]]''' || {{Txt2Img|Stannern_(CEP_UJ).jpg|19,7 g}} || brak inf. u Pilskiego (2001); obecnie w zbiorach [[Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ]] |
|} | |} | ||
| - | W polskich kolekcjach znajdują się tylko małe | + | W polskich kolekcjach prywatnych znajdują się tylko małe fragmenty (Pilski 2001). |
| + | |||
| + | W katalogu online zbiorów [[:Szablon:WashingtonNMNH-SI|muzeum w Waszyngtonie (NMNH)]] znajdują się zdjęcia płytek cienkich (''thin section'') tego meteorytu. | ||
| + | |||
| + | ;Wykaz znalezionych okazów zaraz po spadku → {{Txt2Img|Stannern_(strewnfield_specimens).jpg|Stannern (strewnfield specimens)}}. | ||
| + | |||
| + | <br clear="all"/> | ||
| + | |||
| + | == Data spadku == | ||
| + | |||
| + | Deszcz meteorytów Stannern spadł 22 maja 1808 roku. Kilka lat później we Francji miały miejsce dwa spadki meteorytów tego samego rzadkiego typu, eukrytu monomiktycznego (EUC-mmict). 13 czerwca 1819 roku spadł meteoryt '''Jonzac'''<ref name="Jonzac"></ref>, a dwa lata później 15 czerwca 1821 roku deszcze meteorytów '''Juvinas'''<ref name="Juvinas"></ref>. Wszystkie te trzy spadki są tego samego typu i miały miejsce o tej samej porze roku! Być może mamy do czynienia ze spadkami z tego samego strumienia meteoroidów? | ||
| + | |||
| + | <br clear="all"/> | ||
| + | |||
| + | == Źródła == | ||
| + | |||
| + | Pierwsze informacje prasowe o spadku meteorytów. | ||
| + | |||
| + | '''Brünner Zeitung (1808)''' | ||
| + | :{| style="max-width:800px" | ||
| + | |[[Image:Stannern_(Bohaty_2008,_Obr3).jpg|200px|thumb|left|'''''Obr. 3''' „Brünner Zeitung“ z 4. 6. 1808 podaly první zprávu o „padání kamenů“ u Stonařova.'' (Bohatý 1992)]] | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | '''Schreibers (1808)''', ''Vaterländische Blätter für den österreichischen Kaiserstaat'', nr 7 (31 May), s. 55 i nr 13 (21 Juny), s. 97-100, 1808. | ||
| + | :{| style="max-width:800px" | ||
| + | |[[Image:Stannern_(Schreibers_Vaterländische_1808).djvu|200px|thumb|left|''Vaterländische Blätter{{Kropek}}'', 1808]] | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | '''Kesselmeyer (1861)''' (s. 368, 425) | ||
| + | :{| {{Old sources}} | ||
| + | | 46. || 1808 || 22. || Mai || {{sparse-b}}Stannern{{sparse-e}}, S. von Iglau – ''Sp.-Gew.'': 2,95-3,19<ref>ciężar właściwy (niem. ''spezifische Gewicht'')</ref> || Mähren|| 49°18'N. || 15°36'O. || G.30.1808.358.<ref>powołanie na Schreibers (1808), s. 358 (wg klucza: '''G'''ilbert, Bd. '''30''', rok '''1808''', s. '''358''')</ref> W. 1860. S. 1860. | ||
| + | |} | ||
| + | :{| {{Old sources}} | ||
| + | | '''444.''' || 46 || 1808. 22. Mai || {{sparse-b}}Stannern{{sparse-e}}, S. von Iglau. || Mähren. || 49°18'N.<br />15°36'O. || C. 286.<ref>Chladni (1819, Wien), s. 286</ref> || Aus einer Feuerkugel unter heftigem Knalle 200 bis 300 Steine, im Gesammlgewicht von etwa 150 ''℔''<ref name="funt symbol">'''℔''' – symbol funta wagi pochodzacy od znaku '''lb'''; Wikipedia (DE) – [http://de.wikipedia.org/wiki/Pfund Pfund]</ref>, meist von 2½ Quentchen bis zu 3 ''℔'', deren mehrere nach Wien kamen; der grösste 11 ''℔''. | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | |||
| + | '''Buchner (1861)''' (s. 476) | ||
| + | :{| {{Old sources}} | ||
| + | |{{Sparse-b}}Stannern{{Sparse-e}} Mähren 1808, Mai 22.<br /> | ||
| + | v {{Sparse-b}}Schreibers{{Sparse-e}} Vaterl. B. f. d. Oestr. Kaiserstaat 1808, Nr. 13, Juni 21.<ref>Schreibers (1808), ''Vaterländische{{Kropek}}''</ref><ref name="first info"></ref> '''GA. 29''', 225.<ref name="Schreibers 1808">Schreibers (1808)</ref> {{Sparse-b}}Moser{{Sparse-e}} ebd. '''29''', 233<ref name="Schreibers 1808"></ref>, 324.<ref>Moser (1808)</ref> {{Sparse-b}}Scheerer{{Sparse-e}} ebd '''31''', 1.<ref>Scherer (1809)</ref> v. {{Sparse-b}}Schreibers{{Sparse-e}} ebd. '''31''', 23.<ref>Schreibers (1809)</ref> {{Sparse-b}}Vauquelin{{Sparse-e}} AdChim. 1809, Juni.<ref>Vauquelin (1809)</ref> '''GA. 33''', 202.<ref>Vauquelin (1809b)</ref> v. {{Sparse-b}}Holger{{Sparse-e}} Bmg. Z. '''2''', 293.<ref>Holger (1833)</ref> '''PA. 33''', 146.<ref>Berzelius (1834)</ref> '''Klapr. 5''', 237.<ref>Klaproth (1810), tom 5, s. 257 (nie 237)</ref> {{Sparse-b}}Rammelsberg{{Sparse-e}} '''PA. 83''', 591.<ref>Rammelsberg (1851a)</ref> '''PhCtr.''' 1851, 857. '''J.''' 1851, 880. '''PAEegb. 4''', 13.<ref>Boguslawski (1854)</ref> '''RbH''', Suppl. '''5''', 31.<ref>Rammelsberg (1841)</ref> '''SJ.''' (2) '''14''', 279. '''BdM.''' 229.<ref>Bigot (1812)</ref> '''vD.''' 186. '''CFM.''' 286.<ref>Chladni (1819)</ref> '''vSch.''' 20, 59, 69 (Abb)<ref>Schreibers (1820)</ref> '''Pa.''' 17.<ref>Partsch (1843)</ref> '''Br.''' 78.<ref>Buchner (1859)</ref> '''MCh.''' 936.<ref>Rammelsberg (1860)</ref> '''PA. 107''', 371.<ref>Reichenbach (1859)</ref> '''111''', 356, 364, 368, 371 (Abb.).<ref>Reichenbach (1860)</ref> | ||
| + | |} | ||
| + | :Rozwinięcia skrótów → patrz [[Bibliografia/Buchner Otto]] | ||
| + | |||
| + | <br clear="all"/> | ||
== Lokalizacja == | == Lokalizacja == | ||
| Linia 50: | Linia 130: | ||
{{GEFrame-begin}} | {{GEFrame-begin}} | ||
{{GEMap | {{GEMap | ||
| - | | kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki- | + | | htmlFileMap = wiki-Stannern.htm |
| - | | | + | | kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Czech-MM.kml |
| + | | kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Stannern-fit.kml | ||
| lat = 49.2560 | | lat = 49.2560 | ||
| lon = 15.598 | | lon = 15.598 | ||
| zoom = 10 | | zoom = 10 | ||
| - | | type = | + | | type = terrain |
}} | }} | ||
{{GEIcon-PointRed}} | {{GEIcon-PointRed}} | ||
| Linia 65: | Linia 146: | ||
Miejscowości: '''Stonařov''' (niem. ''Stannern'') oraz '''Brtnička''' (niem. ''Klein Pirnitz''), '''Dlouhá Brtnice''' (niem. ''Lang Pirnitz''), '''Hladov''' (niem. ''Hungerleiden'', ''Pfaffendorf''), '''Opatov''' (niem. ''Oppatau''), '''Otin''' (niem. ''Otten''), '''Rosice (Cerekvička-Rosice)''' (niem. ''Roschitz''), Sokolíčko (dawniej Falknov), '''Vilanec''' (niem. ''Willenz''). | Miejscowości: '''Stonařov''' (niem. ''Stannern'') oraz '''Brtnička''' (niem. ''Klein Pirnitz''), '''Dlouhá Brtnice''' (niem. ''Lang Pirnitz''), '''Hladov''' (niem. ''Hungerleiden'', ''Pfaffendorf''), '''Opatov''' (niem. ''Oppatau''), '''Otin''' (niem. ''Otten''), '''Rosice (Cerekvička-Rosice)''' (niem. ''Roschitz''), Sokolíčko (dawniej Falknov), '''Vilanec''' (niem. ''Willenz''). | ||
| - | + | W 2008 roku ufundowano pamiątkową tablicę z okazji 200-lecia spadku meteorytu Stannern. Na dużej kamiennej płycie umieszczono tablicę informacyjną z brązu, podobnie jak w [[Grüneberg (Wilkanówko)|Wilkanówku]], zilustrowaną schematycznym rysunkiem elipsy spadku (więcej szczegółów na portalu planetky.cz). | |
| - | Prawdopodobnie zebrane w 1808 roku okazy to niemal wszystko co dziś | + | |
| + | Meteoryty spadły na miasto Stannern i jego okolice w kierunku północnym i południowym. Według Schreibersa (1820) znaleziono po spadku 63 okazy<ref name="liczba okazów"></ref>, ale musiało ich spaść więcej. {{Txt2Img|Stannern_(strewnfield_map).jpg|Elipsa spadku}} ma około 14 km długości i trzecią część tego szerokości. | ||
| + | |||
| + | Prawdopodobnie zebrane w 1808 roku okazy to niemal wszystko co dziś znajduje się w kolekcjach. Jednak przeglądając katalogi zbiorów znajdujemy w nich wiele małych kompletnych okazów, których liczba jest większa niż ilość okazów skatalogowanych przez Schreibersa (1820). Brak jest informacji o późniejszych znaleziskach. Zważywszy na szczegóły zawarte w opisie okoliczności spadku i charakter terenu – liczne lasy i rozległe nieużytki, oraz analizując mapę spadku (Schreibers 1820) można założyć, że wyzbierano tylko małą część spadłych okazów. Być może w okolicznych lasach leżą jeszcze duże, niestety już mocno zwietrzałe (minęło ponad 200 lat), okazy pięknego i rzadkiego eukrytu. Może jeszcze warto tam poszukać? | ||
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
| - | [[Image:Stannern_(strewnfield_specimens).jpg|thumb|400px|left|Mapa rozkładu okazów | + | [[Image:Stannern_(strewnfield_specimens).jpg|thumb|400px|left|Mapa rozkładu okazów (rozmiary owali proporcjonalne do wagi)]] |
| - | Mapa rozkładu okazów sporządzona na podstawie informacji zawartej u Schreibersa (1820). Według sporządzonego przez Schreibersa wykazu udało się mu udokumentować 63 znaleziska<ref name="liczba okazów"></ref>. Lokalizację każdego z okazów naniósł on na mapę, a w tabeli podał ich wagę w funtach ('''lb.''', '''''℔''''') i łutach (niem. '''Loth''') oraz zamieścił nazwiska (i miejsce zamieszkania?) znalazców. Wszystkie znalezione okazy były kompletne, poza okazami nr '''''29''''' i '''''62''''', które znaleziono rozbite, po dwa fragmenty<ref>pasujące do siebie fragmenty okazu nr '''''62''''' znaleziono w odległości około 500 metrów od siebie!</ref>. Najmniejszy okaz znaleziony w miejscowości ''Hungerleiden'' ważył 3½ łuta (około 61 g). Dalej na północ w okolicach miejscowości ''Lang Pirnitz'' i ''Klein Pirnitz'' znajdowano już okazy większe o wagach do 0,5 funta (poza dużymi okazami '''''4''''' i '''''25'''''). Na terenie lasów rozciągających się pomiędzy tymi miejscowościami, a miastem ''Stannern'' nie udokumentowano żadnego znaleziska. Kolejne skupisko okazów to okolice miasta ''Stannern''. Na jego terenie i w sąsiedztwie znajdowano już okazy powyżej 1 funta (nawet 4 funty 16 łutów | + | Mapa rozkładu okazów sporządzona na podstawie informacji zawartej u Schreibersa (1820). Według sporządzonego przez Schreibersa wykazu udało się mu udokumentować 63 znaleziska<ref name="liczba okazów"></ref>. Lokalizację każdego z okazów naniósł on na mapę, a w {{Txt2Img|Stannern_(strewnfield_specimens).jpg|tabeli podał ich wagę}} w funtach ('''lb.''', '''''℔'''''<ref name="funt symbol"></ref>) i łutach (niem. '''Loth''')<ref name="jednostki masy"></ref> oraz zamieścił nazwiska (i miejsce zamieszkania?) znalazców. Wszystkie znalezione okazy były kompletne, poza okazami nr '''''29''''' i '''''62''''', które znaleziono rozbite, po dwa fragmenty<ref>pasujące do siebie fragmenty okazu nr '''''62''''' znaleziono w odległości około 500 metrów od siebie!</ref>. Najmniejszy okaz znaleziony w miejscowości ''Hungerleiden'' ważył 3½ łuta (około 61 g). Dalej na północ w okolicach miejscowości ''Lang Pirnitz'' i ''Klein Pirnitz'' znajdowano już okazy większe o wagach do 0,5 funta (poza dużymi okazami '''''4''''' i '''''25'''''). Na terenie lasów rozciągających się pomiędzy tymi miejscowościami, a miastem ''Stannern'' nie udokumentowano żadnego znaleziska. Kolejne skupisko okazów to okolice miasta ''Stannern''. Na jego terenie i w sąsiedztwie znajdowano już okazy powyżej 1 funta (nawet 4 funty 16 łutów – okaz '''''52'''''). Dalej na północ również rozciągają się lasy bez znalezisk. Najdalej na północ w okolicy miejscowości ''Neustift'' znaleziono okaz nr '''''60''''' o wadze 3 funtów. W tym rejonie spadł również największy meteoryt Stannern, okaz '''''61''''' o wadze aż 13 funtów. |
| - | Biorąc pod uwagę miejsce spadku meteorytów można założyć, że Schreibers w swym opisie posługiwał się miarami austriackimi, więc aby dokonać przeliczenia podanych wag okazów należy przyjąć wartości, jakie wówczas na tym terenie obowiązywały. Jeden funt austriacki wynosił wówczas 0,560 kg i dzielił się na 32 łuty.<ref> | + | Biorąc pod uwagę miejsce spadku meteorytów można założyć, że Schreibers w swym opisie posługiwał się miarami austriackimi, więc aby dokonać przeliczenia podanych wag okazów należy przyjąć wartości, jakie wówczas na tym terenie obowiązywały. Jeden funt austriacki wynosił wówczas 0,560 kg i dzielił się na 32 łuty.<ref name="jednostki masy">1 funt (''Pfund'') = 16 uncji (''Unzen'') = 32 łuty (''Lot'', ''Loth'') = 128 ''Quentchen''; patrz → [[Dawne jednostki miar i wag]]</ref> Stosując ten przelicznik otrzymujemy, że najmniejszy okaz ('''''1''''') ważył 61 gram, największy ('''''61''''') zaś 7,28 kg. Jak podaje Schreibers (1820) waga wszystkich 63 okazów<ref name="liczba okazów"></ref> wynosiła 92 funty 31½ łuta, co daje 52,07 kg i zgada się z katalogową wartością. |
| - | Obszar na jakim znajdowano meteoryty | + | Obszar na jakim znajdowano meteoryty – {{Txt2Img|Stannern_(strewnfield_map).jpg|elipsa spadku}} (ang. ''strewnfield'') – rozciąga się od miejscowości ''Hunderleiden'' do ''Zeinsau/Neustift'' i ma 13,9 km długości i szerokość 5,2 km (według Schreibersa (1820) obszar miał rozmiar 7000×2600 ''Klafter''<ref>niem. ''Klafter'' – sążeń; tu o długości 1,8965 m; patrz → [[Dawne jednostki miar i wag]]</ref>). Oś elipsy pokrywa się w zasadzie z kierunkiem południe-północ. |
<br clear="all"/> | <br clear="all"/> | ||
=== Mapy === | === Mapy === | ||
| + | |||
| + | <gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> | ||
| + | File:Schreibers_1820_(map).jpg|Oryginalna mapa ([[:Szablon:!Schreibers_(1820,_specimens)|wagi znalezionych okazów]]) (Schreibers 1820) | ||
| + | File:Stannern_(Engelhardt_1963,_Abb1).jpg|Mapa (źródło: Engelhardt 1963) | ||
| + | File:Stannern_(Engelhardt_1963,_Abb2).jpg|Rozkład mas znalezionych okazów (źródło: Engelhardt 1963) | ||
| + | </gallery> | ||
| + | |||
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> | <gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> | ||
| Linia 88: | Linia 179: | ||
| - | == Galerie == | + | Mapa ''II. vojenské mapování - Františkovo'' (1836-1852; skala 1:28800) (źródło: Mapire). |
| + | <gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> | ||
| + | File:Stannern_(II_Frantiskovo).jpg|Teren spadku meteorytu Stannern | ||
| + | </gallery> | ||
| + | |||
| + | <br clear="all"/> | ||
| + | |||
| + | == [[Stannern/Galerie]] == | ||
| + | |||
| + | <gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> | ||
| + | File:Stannern_(Natural_History_Museum_Vienna).jpg|Okaz meteorytu Stannern o wadze 2046 g ze zbiorów [[Szablon:ViennaNHM|Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu]]. Typowa dla eukrytów szklista skorupa obtopieniowa i jasne wnętrze świeżego okazu meteorytu (Brandstätter 2013) (fot. © NHM, Ludovic Ferrière; ''za zgodą'') | ||
| + | File:Stannern_(Natural_Museum_Prague).jpg|Siedem z ośmiu okazów meteorytu Stannern z kolekcji [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w Pradze]]: 1 – '''212 g'''; 2 – '''180,5 g'''; 3 – '''103 g'''; 4 – '''40,5 g'''; 5 – '''208,5 g'''; 6 – '''{{Txt2Img|Stannern_(NHM_Prague)-TJ.jpg|219 g}}'''; 7 – '''24 g''' (Tuček 1968) | ||
| + | File:Stannern_(NHM_Prague)-TJ.jpg|Okaz 219 g w kolekcji [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w Pradze]] (fot. Tomasz Jakubowski) (więcej → '''patrz [[Stannern/Galerie]]''') | ||
| + | File:Stannern_(NHM_Prague)-TJ-b.jpg|[[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w Pradze]] (więcej → '''patrz [[Stannern/Galerie]]''') | ||
| + | File:Stannern_(CEP_UJ).jpg|Fragmenty ze zbiorów [[Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ]] (fot. Szymon Kozłowski) | ||
| + | File:Stannern_(ING_PAN_Kraków)_SzK-7964.jpg|Fragment (62,79 g) ze zbiorów [[Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie|Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie]] (fot. Szymon Kozłowski) | ||
| + | File:Stannern_(GSI_Calcutta).jpg|Fragment meteorytu Stannern (308 g, najdłuższy rozmiar 8,9 cm) z kolekcji [[Szablon:CalcuttaGSI|Geological Survey of India, Calcutta]] | ||
| + | File:Stannern_(MMHH_Hamburg).jpg|Fragment meteorytu Stannern o wadze 232,0 g ze zbiorów [[Szablon:HamburgMMHH|Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu w Hamburgu]] | ||
| + | File:Stannern_(University_of_Tartu).jpg|Fragment 27,5 g meteorytu Stannern ze zbiorów [[Szablon:TartuUniv|Uniwersytetu w Tartu]] (źródło: Geoscience collections of Estonia) | ||
| + | File:Stannern_(Laugier,_Tomasz_Jakubowski_Meteorites_Collection).jpg|Fragmenty meteorytu Stannern (~2 g) i oryginalna etykietka kolekcji Henri Laugier (kolekcja Tomasza Jakubowskiego) | ||
| + | File:Stannern_(Jarkko_Kettunen)-fb.jpg|Okaz meteorytu Stannern (~18,6 g) i oryginalna kartka pocztowa z okresu (kolekcja Jarkko Kettunena) | ||
| + | File:MMUWr_I-49-Stannern-MMU.jpg|[[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza/Stara kolekcja|Stara etykieta]] w kolekcji [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego]] | ||
| + | </gallery> | ||
| + | |||
| + | ;Więcej → [[Stannern/Galerie]] | ||
| + | |||
| + | Zobacz → Muzeum Cyfrowe Uniwersytetu Wrocławskiego: '''{{Link-dLibra|OAI|oai:muzeumcyfrowe.pl|9412|text=Stannern (Stonarov); meteoryt kamienny}}''' | ||
| + | |||
| - | Okazy meteorytu Stannern na tablicach z pracy Schreibers (1820) | + | Okazy meteorytu Stannern na tablicach z pracy [[Schreibers_(1820)|Schreibers (1820)]] |
<gallery caption="" widths="160px" heights="200px" perrow="4"> | <gallery caption="" widths="160px" heights="200px" perrow="4"> | ||
| - | File:Schreibers_1820_(Tab-iv).jpg|'''Tablica IV.''' Meteoryt | + | File:Schreibers_1820_(Tab-iv).jpg|'''Tablica IV.''' Meteoryt Stannern; {{Txt2Img|Stannern_(strewnfield_map).jpg|okaz nr}} '''''59''''' ({{Txt2Img|Stannern_(Schreibers_1820_Tab_iv).jpg|obrazek}}) |
| - | File:Schreibers_1820_(Tab-v).jpg|'''Tablica V.''' Okazy meteorytu Stannern | + | File:Schreibers_1820_(Tab-v).jpg|'''Tablica V.''' Okazy meteorytu Stannern; {{Txt2Img|Stannern_(strewnfield_map).jpg|okazy nr}}: 1 – '''''19''''', 2 – '''''16''''', 3 – '''#''' (2½ Quentchen<ref>niem. ''Quentchen'' – stara niemiecka/austriacka jednostka wagi = ¼ łuta</ref> = ~11 g)<ref>o tym okazie pisze chyba Kesselmeyer (1861)?</ref>, 4 – '''#''' (56 Gran<ref>niem. ''Gran'' – stara niemiecka/austriacka jednostka wagi = <sup>1</sup>/<sub>180</sub> łuta</ref> = ~5,4 g), 5 – '''''45'''''<ref>'''#''' – okazy nie zaznaczone na {{Txt2Img|Stannern_(strewnfield_map).jpg|mapie}} Schreibersa (1820)</ref> |
| - | File:Schreibers_1820_(Tab-vi).jpg|'''Tablica VI.''' Okazy meteorytu Stannern | + | File:Schreibers_1820_(Tab-vi).jpg|'''Tablica VI.''' Okazy meteorytu Stannern; {{Txt2Img|Stannern_(strewnfield_map).jpg|okazy nr}}: 1 – '''''26''''', 2 – '''''35''''', 3 – '''''43''''', 4 – '''''40''''', 5 – fragment '''''63''''' |
| - | File:Schreibers_1820_(Tab-vii).jpg|'''Tablica VII.''' Wnętrza meteorytów: Benares (a), Charsonville, Salles, Siena, Stannern, [[Timochin]] | + | File:Schreibers_1820_(Tab-vii).jpg|'''Tablica VII.''' Wnętrza meteorytów: Benares (a){{MBD-record|name=Benares (a)}}, Charsonville{{MBD-record|name=Charsonville}}, Salles{{MBD-record|name=Salles}}, Siena{{MBD-record|name=Siena}}, Stannern, [[Timochin]] |
</gallery> | </gallery> | ||
| - | Pozostałe tablice | + | [[Schreibers_(1820)|Pozostałe tablice]]: |
| + | * {{Txt2Img|Schreibers_1820_(Tab-i).jpg|'''Tablica I.'''}} Meteoryt [[Hraschina]]; | ||
| + | * {{Txt2Img|Schreibers_1820_(Tab-ii).jpg|'''Tablica II.'''}} Meteoryty: Eichstädt{{MBD-record|name=Eichstädt}}, L'Aigle{{MBD-record|name=L'Aigle}}, Siena{{MBD-record|name=Siena}}, [[Tabor]]; | ||
| + | * {{Txt2Img|Schreibers_1820_(Tab-iii).jpg|'''Tablica III.'''}} Meteoryt [[Lissa]]; | ||
| + | * {{Kropek}} | ||
| + | * {{Txt2Img|Schreibers_1820_(Tab-viii).jpg|'''Tablica VIII.'''}} Wnętrza meteorytów: Agram ([[Hraschina]]), [[Lenarto]], Mexico (Toluca){{MBD-record|name=Toluca}}, Siberien (Krasnojarsk){{MBD-record|name=Krasnojarsk}}; | ||
| + | * {{Txt2Img|Schreibers_1820_(Tab-ix).jpg|'''Tablica IX.'''}} Przekrój meteorytu [[Elbogen]]. | ||
| + | |||
| + | |||
| + | Więcej → [[Stannern/Galerie]] | ||
| + | |||
| + | ;Wykaz znalezionych okazów zaraz po spadku → {{Txt2Img|Stannern_(strewnfield_specimens).jpg|Stannern (strewnfield specimens)}}. | ||
| Linia 103: | Linia 232: | ||
File:Stannern_(strewnfield_map).jpg|Mapa rejonu spadku (Schreibers 1820; zmodyf. [[W&W]]) | File:Stannern_(strewnfield_map).jpg|Mapa rejonu spadku (Schreibers 1820; zmodyf. [[W&W]]) | ||
</gallery> | </gallery> | ||
| - | + | <br clear="all"/> | |
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
| - | * | + | * Berzelius Jöns Jacob, (1834), '''Ueber Meteorsteine''', ''{{!AnP}}'', 33, Bd. 109, 1834, s. 1-32, 113-148. Plik {{Djvu|Berzelius_1834_(AnP_33_109).djvu|DjVu}}. |
| - | * + | + | * +Bohatý Martin, (1992), '''Něco o stonařovských meteoritech''', ''Morion. Časopis pro všechny příznivce geologických věd'', 1, 1992, s. 4-7. Plik {{Djvu|Stannern_(Morion_1_1992).djvu|DjVu}}. |
| - | * | + | * Bohatý Martin, (2008), '''[[Stannern|Stonařovský]] "déšť" meteoritů-eukritů 22. května 1808 (Příspěvek k dějinám meteoritiky) (''About the Stannern meteorite/eucrite shower on 22. May 1808 (Contribution to the history of meteoritics)'')''', ''Bulletin mineralogicko-petrologického oddělení Národního muzea v Praze'', 16(1), 2008, s. 72-92. Plik [http://www.nm.cz/publikace/publikace-download.php?name=File1&dir=archiv&table=tabPublikaceArchiv&id=2437 PDF]. |
| - | * | + | * +Bohatý Martin, (2008), '''K 200. výročí hromadného pádu meteoritů u [[Stannern|Stonařova]] na Moravě''', ''Minerál'', 16(5), 2008, s. 415-427. |
| - | * von Schreibers Karl Franz | + | * {{Brandstätter (2013) |page=18, 124}} |
| + | |||
| + | * {{Brezina (1894) |page=252-253}} | ||
| + | |||
| + | * +'''''Brünner Zeitung''''', (1808), nr 45 (4 czerwca 1808), s. 355. Plik {{Txt2Img|Stannern_(Bohaty_2008,_Obr3).jpg|JPG}}. | ||
| + | |||
| + | * +Bukovanská Marcela, (2008), '''Meteorit Stonařov - Stannern: historie pádu, petrologie a stáří meteoritu''', w: ''Stonařovské meteority 1808-2008. Sborník přednášek a textů věnovaný 200-letému výročí pádu stonařovských meteoritů'', 59-65, Vyd. Muzeum Vysočiny Jihlava. | ||
| + | |||
| + | * {{Chladni (1819 Wien) |page=286}} | ||
| + | |||
| + | * Engelhardt Wolf V., (1963), '''Der Eukrit von [[Stannern]]''', ''Beiträge zur Mineralogie und Petrographie'', 9(1), 1963, s. 65-94. Plik {{!doi|10.1007/BF01138620}}. | ||
| + | |||
| + | * {{Gilbert (1808a)}} | ||
| + | |||
| + | * {{Goldschmidt (1895)}} | ||
| + | |||
| + | * {{Haidinger (1860 Leitform)}} | ||
| + | |||
| + | * Haidinger Wilhelm Ritter von, (1862), '''[[Stannern]]. Ein zweiter Meteorstein, durch seine Rinde genau in seiner kosmischen Bahn orientirt''', ''Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'', 45, Abt. 2, 1862, s. 790-795.<ref>{{Txt2Img|Stannern_(Haidinger_1862).jpg|plansza}} z rysunkami okazów meteorytu [[Stannern]]</ref> Plik {{Link-HDL |hdl=2027/njp.32101068164704}}. | ||
| + | |||
| + | * Hauber Jurgen, (1990), '''Der Meteoritenfall von [[Stannern]]''', ''METEOR Zeitschrift für Meteoritenkunde'', 3(19), 1990, s. 3-9. Plik [http://feuerkugel.alien.de/meteor/19.pdf PDF]. | ||
| + | |||
| + | * Holger Ritter von, (1833), '''Analyse des Meteorsteines von [[Stannern]]''', ''Zeitschrift für Physik und verwandte Wissenschaften'', vol. 2, 1833, s. 293-307. Plik {{Link-HDL |hdl=2027/uc1.b3051334}}. | ||
| + | |||
| + | * Jacquin J. von, (1808), '''Ein neuer Steinregen, am 22sten Mai 1808, in Mähren''', ''{{!AnP}}'', Bd. 28, 1808, s. 491. Plik {{Djvu|Jacquin_1808_(AnP_28).djvu|DjVu}}. | ||
| + | |||
| + | * {{Keller (1838)}} | ||
| + | |||
| + | * {{Kesselmeyer (1861) |page=368, 425}} | ||
| + | |||
| + | * {{Koblitz MetBase}} | ||
| + | |||
| + | * +Laštovička Zdeňka, (1968), '''[[Stannern|Meteorický déšť]] v roce 1808''', ''Lidé a Země (Praha)'', 12, 1968, s. 232-233. | ||
| + | |||
| + | * +Laštovička Zdeňka, (1978), '''Svět mluvil o [[Stannern|Stonařově]]. Ke 170. výročí pádu meteoritů na Vysočině''', ''Jiskra (Jihlava)'', č. 40-44. | ||
| + | |||
| + | * +Laštovička Zdeňka, (1988), '''Svět mluvil o [[Stannern|Stonařově]]''', ''Lidé a Země (Praha)'', 37, 5, 1988, s. 215-219. | ||
| + | |||
| + | * {{Łaptaś (1998) |page=22}} | ||
| + | |||
| + | * {{Strąbski (1855) |page=153-154}} | ||
| + | |||
| + | * {{Melion (1886)}} | ||
| + | |||
| + | * {{Melion (1887)}} | ||
| + | |||
| + | * Moser Joseph, (1808), '''Darstellung der physisch-chemischen Eigenschaften der Steine, welche am 22sten Mai 1808 bei und in [[Stannern]] in Mähren aus der Luft gefallen sind''', ''Annalen der Physik'', Bd. 29, 1808, s. 309-327. Plik {{Djvu|Moser_1808_(AnP_29).djvu|DjVu}}. | ||
| + | |||
| + | * {{Neumayr (1912)}} | ||
| + | |||
| + | * Niessl Gustav von, (1904), '''Über die Frage gemeinsamer kosmischer Abkunft der Meteoriten von [[Stannern]], Jonzac und Juvenas''', ''{{!Sitzber.Wien}}'', 113, Abt. 2, 1904, s. 1361-1419.<ref>wg Koblitz MetBase</ref>{{MBD-record |name=Jonzac}}{{MBD-record |name=Juvinas}} | ||
| + | |||
| + | * {{Partsch (1843)}} | ||
| + | |||
| + | * {{Pilski (2001)}} | ||
| + | |||
| + | * Rammelsberg Karl Friedrich, (1851a), '''Ueber die Zusammensetzung des Meteorsteins von [[Stannern]]''', ''Annalen der Physik'', 83, Bd. 159, 1851, s. 591-593. Plik {{Djvu|Rammelsberg_1851a_(AnP_83_159).djvu|DjVu}}. | ||
| + | |||
| + | * {{Ravasz (1969)}} | ||
| + | |||
| + | * {{Scherer (1809)}} | ||
| + | |||
| + | * Schreibers Karl Franz von, (1808), '''Umständlichere Nachricht von dem Steinregen in und um [[Stannern]] in Mähren''', ''Vaterländische Blätter für den österreichischen Kaiserstaat'', tom 1, nr 13 (21 Juny), 1808, s. 97-100.<ref name="first info">pierwsza notatka o spadku meteorytu [[Stannern]] ukazała się w ''Vaterländische Blätter{{Kropek}}'', nr 7, s. 55 z 31 maja 1808 roku</ref> Plik {{Link-GB |id=L2hOAAAAYAAJ}}; [http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=vlb&datum=1808 PDF]. | ||
| + | |||
| + | * {{Schreibers (1808)}} | ||
| + | |||
| + | * Schreibers Karl Franz von, (1808), '''Nachrichten von dem Steinregen, der am [[Lissa|3ten Sept. 1808]] einige Meilen von Prag herabgesallen ist''', ''Annalen der Physik'', Bd. 30, 1808, s. 358-362. Plik {{Djvu|Schreibers_1808_(AnP_30).djvu|DjVu}}. | ||
| + | |||
| + | * Schreibers Karl Franz von, (1809), '''Beschreibung der mährischen Meteorsteine nach ihrem Arussern, vorzüglich der Rinde, und nach ihrer Masse, und einige Folgerungen, aus welche diese Beschreibung sührt''', ''Annalen der Physik'', 1, Bd. 31, 1809, s. 23-77 (tablice). Plik {{Djvu|Schreibers_1809_(AnP_1_31).djvu|DjVu}}. | ||
| + | |||
| + | * Schreibers Karl Franz von, (1809), '''Auszug aus einem Schreiben des Herrn von {{sparse-b}}[[Bibliografia/Schreibers Karl Franz von|Schreibers]]{{sparse-e}}, Directors des kaiserl. Naturalienkabinetts, an den Professor {{sparse-b}}[[Bibliografia/Gilbert Ludwig Wilhelm|Gilbert]]{{sparse-e}}''', ''{{!AnP}}'', 2, Bd. 32, 1809, s. 124-128. Plik {{Djvu|Schreibers_1809_(AnP_2_32).djvu|DjVu}}. | ||
* {{Schreibers (1820)}} | * {{Schreibers (1820)}} | ||
| - | * | + | * {{Šreinová (2012) |page=14-16}} |
* {{Stoikowitz (1809)}} | * {{Stoikowitz (1809)}} | ||
| + | |||
| + | * {{Tiirmaa (1983)}} | ||
* {{Tokody (1951)}} | * {{Tokody (1951)}} | ||
| + | |||
| + | * {{Tschermak (1872, Stannern)}} | ||
* {{Tuček (1968)}} | * {{Tuček (1968)}} | ||
| Linia 129: | Linia 332: | ||
* {{Tuček (1981)}} | * {{Tuček (1981)}} | ||
| - | * | + | * ''Vaterländische Blätter für den österreichischen Kaiserstaat'', (1808), '''Meteor-Steine zu [[Stannern]]''', tom 1, nr 7 (31 May), 1808, s. 55. Plik {{Djvu|Stannern_(Schreibers_Vaterländische_1808).djvu|DjVu}}; plik {{Link-GB |id=L2hOAAAAYAAJ}}. |
| + | |||
| + | * Vauquelin Louis Nicolas, (1809), '''De l'aérolite tombé à [[Stannern]] en Moravie, le 22 mai 1808''', ''Annales de chimie et de physique'', 70, ser. 1, Paris 1809, s. 321-330. Plik {{Link-HDL |hdl=2027/nyp.33433062722669}}. | ||
| + | |||
| + | * Vauquelin Louis Nicolas, (1809b), '''Analyse der zu [[Stannern]], in Mähren, am 22. Mai 1808 herab gefallenen Aërolithen''', ''{{!AnP}}'', 3, Bd. 33, 1809, s. 202-210. Plik {{Djvu|Vauquelin_1809b_(AnP_3_33).djvu|DjVu}}. | ||
| + | |||
| + | * Vauquelin Louis Nicolas, (1810), '''Analysis of the aerolite that fell on [[Stannern]] in Moravia, the 22d of May, 1808''', ''Journal of Natural Philosophy, Chemistry and the Arts'', vol. XXV, 1810, s. 54-59. Plik {{Link-GB |id=zhMAAAAAMAAJ}}. | ||
| + | {{Koblitz References |1=After detonations, some 200-300 stones fell of which about 66 were recovered, totalling about 52kg, the largest weighing about 6kg, C.von Schreibers, Ann. Phys., 1808, 29, p.225, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.462. Description, map of find locations, and illustrations of specimens in Vienna, Naturhist. Mus., C.von Schreibers, Beiträge zur Geschichte und Kenntnis meteorischer Stein- und Metallmassen..., Wien, 1819. Analysis, C. Rammelsberg, Ann. Phys., 1851, 83, p.591, G.P.Merrill, Mem. Nat. Acad. Sci. Washington, 1916, 14, (1), p.22. Full description and bibliography, W.von Engelhardt, Beitr. Miner. Petrogr., 1963, 9, p.65. Noble gas data, ages, D.Heymann et al., GCA, 1968, 32, p.1241. Ba and REE data, C.C.Schnetzler and J.A.Philpotts, Meteorite Research, ed. P.M.Millman, D.Reidel, Dordrecht-Holland, 1969, p.206. Volatile and siderophile trace element abundances, J.C.Laul et al., GCA, 1972, 36, p.329. Partial INAA, 12.4% total Fe, R.A.Schmitt et al., Meteoritics, 1972, 7, p.131. Mössbauer study of pyroxene, T.V.Malysheva et al., Meteoritika, 1972, 31, p.101. Ar-Ar dating, F.A.Podosek and J.C.Huneke, GCA, 1973, 37, p.667. U and Th abundances, J.W.Morgan and J.F.Lovering, GCA, 1973, 37, p.1697. Al-26 data, I.R.Cameron and Z.Top, GCA, 1975, 39, p.1705. Sm-Nd systematics, G.W.Lugmair and N.B.Schreinin, Meteoritics, 1975, 10, p.447 (abs.). Fluorine content, R.O.Allen,Jr. and P.J.Clark, GCA, 1977, 41, p.581. Low pressure melting experiments, E.Stolper, GCA, 1977, 41, p.587. Rb-Sr data, J.L.Birck and C.J.Allegre, Earth Planet. Sci. Lett., 1978, 39, p.37 (M.A.78-4757). Infrared photometry, albedo, JHK colors, M.Leake et al., Meteoritics, 1978, 13, p.101. Ti, Zr and Hf abundances, M.Shima, GCA, 1979, 43, p.353. Trace element data, D.W.Mittlefehldt, GCA, 1979, 43, p.1917. Mineral analysis, B.Mason et al., Smithson. Contrib. Earth Sci., 1979, (22), p.27. UV reflectance spectra, J.K.Wagner et al., LPSC, 1980, 11, p.1193 (abs.). Cosmic ray tracks, N.Bhandari et al., Nucl. Tracks, 1980, 4, p.213. Major and trace element analysis, H.Palme and W.Rammensee, LPSC, 1981, 12, p.796 (abs.). Chemical composition of pyroxenes and plagioclase, H.Takeda et al., Mem. Nat. Inst. Polar Res., Tokyo, 1983, (30), p.181. Modal composition, J.S.Delaney et al., J. Geophys. Res., 1984, 89 (suppl.), p.C251. Literature references, A.L.Graham et al., Cat. Met., 1985, p.335. Mo analysis by NAA, H.E.Newsom, J. Geophys. Res., 1985, 90 (suppl.), p.C613. Analysis of halogene concentrations, G.Dreibus et al., International Workshop on Antarctic Meteorites, LPI Tech. Rept., 1986 (No. 86-01), p.35. REE abundances, H.Shimizu and A.Masuda, GCA, 1986, 50, p.2453. Trace element abundances in plagioclase, S.R.Sutton et al., LPSC, 1987, 18, p.980 (abs.). Pb isotopic composition, F.Tera et al., LPSC, 1987, 18, p.1004 (abs.). Be-10 and Al-26 data, D.Aylmer et al., GCA, 1988, 52, p.1691. Porosity and bulk density, M.Zbik, Papers 15th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1990, p.209 (abs.). Labile trace element composition, R.L.Paul and M.E.Lipschutz, GCA, 1990, 54, p.3185. TL data, J.D.Batchelor and D.W.G.Sears, GCA, 1991, 55, p.3831. Measurement of REE patterns of selected zircon grains, T.R.Ireland and M.Bukovanská, Meteoritics, 1992, 27, p.237 (abs.). Bulk density and porosity, M.Terho et al., Studia Geophysica et Geodaedica, 1993, 37, p.65; see also, D.T.Britt and G.J.Consolmagno, MAPS, 2003, 38, p.1161. REE distribution, Mg and Fe in plagioclase and pyroxene, W.C.Phinney et al., LPSC, 1993, 24, p.1137 (abs.). Study of granulitic matrix, A.Yamaguchi and H.Takeda, LPSC, 1994, 25, p.1525 (abs.). Kr-Kr exposure age, A.Shukolyukov and F.Begemann, Meteoritics, 1994, 29, p.533 (abs.). Boron abundance and isotopic composition, M.Zhai and D.M.Shaw, Meteoritics, 1994, 29, p.607; see also, M.Zhai et al., GCA, 1996, 60, p.4877. Cosmic-ray exposure ages, O.Eugster and T.Michel, GCA, 1995, 59, p.177. Ar-Ar dating, J.Kunz et al., Planet. Space Sci, 1995, 43, p.527. Study of thermal and impact metamorphism based on petrography, mineralogy and chemical composition, K.Metzler et al., Planet. Space Sci, 1995, 43, p.499. Analysis of fusion crust, M.Zbik and V.A.Gostin, LPSC, 1996, 27, p.1487 (abs.). Major and trace element abundances in individual mineral grains, W.Hsu and G.Crozaz, GCA, 1996, 60, p.4571. Determination of Pb-Pb mineral isochron ages, F.Tera et al., GCA, 1997, 61, p.1713. Noble gas contents, Kr-Kr exposure age and Pu-Xe age, Y.N.Miura et al., GCA, 1998, 62, p.2369. FTIR spectra, M.Bukovanska et al., MAPS, 1998, 33, p.A25 (abs.). Survey of major, minor and trace element data, K.Kitts and K.Lodders, MAPS, 1998, 33, p.A197. Major and trace element composition, J.A.Barrat et al., MAPS, 2000, 35, p.1087. Geochemical study based on INAA analysis, D.W.Mittlefehldt and M.M.Lindstrom, GCA, 2003, 67, p.1911. Hf-W dating, T.Kleine et al., GCA, 2004, 68, p.2935. 60Fe-60Ni isotope systematics, N.Sugiura, Papers 29th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 2005, p.77 (abs.). 144Nd, 147Sm and uranium isotopic composition, C.H.Stirling et al., GCA, 2005, 69, p.1059. Spectral parameters for VIS-NIR reflectance, R.Duffard et al., MAPS, 2005, 40, p.445.}} | ||
{{Przypisy}} | {{Przypisy}} | ||
== Zobacz również == | == Zobacz również == | ||
| + | * [[Stannern/Galerie]] | ||
| + | * [[Stannern/Kramářská píseň]] | ||
| + | * [[Schreibers (1820)]] | ||
| + | * {{Txt2Img|Stannern_(strewnfield_specimens).jpg|Wagi poszczególnych okazów meteorytu Stannern wg Schreibersa (1820)}} | ||
| + | |||
| + | * [[Dawne jednostki miar i wag]] | ||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
| - | * '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' | + | * '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' – meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=23713 Stannern] |
| - | * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' | + | * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=23713 Stannern] |
| + | |||
| + | * {{ViennaNHM}} | ||
| + | * {{PragueNM}} | ||
| + | * {{TübingenMPI}} | ||
| + | * {{BudapestNHM}} | ||
| + | * {{LondonNHM}} | ||
| + | * {{StrasbourgMM}} | ||
| + | |||
| + | * Meteoryt Stannern w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/old/kat-mka-euk.htm#stannern katalog PTMet] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Stannern.htm Wadi & Jan Woreczko Collection] | ||
| - | |||
* [http://muzeum.ji.cz/ Muzeum Vysočiny Jihlava] | * [http://muzeum.ji.cz/ Muzeum Vysočiny Jihlava] | ||
| - | * | + | * [http://www.hvezdarna.cz/mapa/ Astronomická mapa České republiky] |
| + | * Portal '''planetky.cz''' – [http://www.planetky.cz/clanek/vesta-na-vysocine-aneb-stonarovske-meteority VESTA NA VYSOČINĚ aneb stonařovské meteority] | ||
| + | * woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-StrewnField.htm Elipsa rozrzutu (''Strewn field, strewnfield, distribution ellipse'')] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-FusionCrust.htm Skorupa obtopieniowa (''Fusion crust, fusion rind'')] | ||
| - | + | * Wikipedia (DE) – Stare jednostki wagi: [http://de.wikipedia.org/wiki/Alte_Maße_und_Gewichte_(Österreich) Alte Maße und Gewichte (Österreich)] | |
| + | * Wikipedia (EN) – [http://en.wikipedia.org/wiki/Stannern_(meteorite) Stannern (meteorite)] | ||
| - | * | + | * {{MPOD|name=Stannern}} |
| - | + | ||
| + | |||
| + | {{Co jeszcze na stronę}} | ||
[[Category:Poza granicami Polski]] | [[Category:Poza granicami Polski]] | ||
[[Category:Czechy]] | [[Category:Czechy]] | ||
[[Category:Warto szukać]] | [[Category:Warto szukać]] | ||
Aktualna wersja na dzień 21:20, 7 wrz 2024
0i
Deszcz eukrytów, ale znaleziono „tylko” 63 okazy
| Stannern → | |
.jpg)
Orientowany okaz meteorytu Stannern (źródło: Meyers Großes Konversations-Lexikon, 1906)
| |
| Spadek | |
| Lokalizacja | Czechy |
| Położenie[1] | 49°17'N, 15°34'E |
| Data | 22 maja 1808, 06:00 (niedziela) |
| Uwagi | sparowany z wątpliwym spadkiem Constantinople[2][3] |
| Charakterystyka | |
| Typ | achondryt, eukryt EUC-mmict |
| Masa | ~52 kg |
| Liczba okazów | deszcz meteorytów |
| Meteoritical Bulletin Database | |
| Synonimy → | |
| w NHM Cat: Cilli, Iglau, Langenpiernitz, Stannein, Stonarov, Stonarow; po czesku: Stonařovský meteorit | |
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
).
- Za ASP (katalog PTMet)
- „W niedzielę, 22 maja 1808 roku w mieście Stannern (obecnie Stonařov) oraz okolicznych wsiach i miejscowościach, spadły z nieba kamienie. Był pogodny poranek, ale o wpół do szóstej pojawiła się mgła. Ludzie ze Stannern w drodze do kościoła, usłyszeli nagle trzy silne detonacje, aż ziemia zadrżała im pod nogami, a mgła zrobiła się nagle tak gęsta, że tylko na 12 kroków było coś widać. Potem usłyszeli hałas przypominający ciągły ogień karabinowy, albo jakby grzmiały wielkie bębny. W powietrzu było słychać dudnienie i świst. Gdy patrzyli na siebie ze zdumieniem i przerażeniem, w całej okolicy zaczął padać „deszcz”, przed którym nie chroni żaden płaszcz. Pośród nieustannego dudnienia i świstu z powietrza spadały kamienie od wielkości włoskiego orzecha do wielkości głowy dziecka; niektóre pionowo, inne jakby rozkołysane. Wielu ludzi to widziało, a kamienie, które podniesiono zaraz po spadku, były jeszcze ciepłe. Pierwsze wbiły się głęboko w ziemię; jeden nawet na dwie stopy. Późniejsze spadały tylko na ziemię. Wewnątrz były szare, a z zewnątrz pokryte czarną, błyszczącą skórką. Ich liczbę trudno ocenić. Wiele mogło spaść na pola uprawne i nadal leżą w ziemi. Te, które zostały znalezione, ważą 2 i pół cetnara. Wszystko to trwało około 6-8 minut. Po kilku godzinach także mgła zniknęła i koło południa było jasno i spokojnie, jakby nic się nie stało.”
Tak brzmiącą relację o tym zdarzeniu sporządzono dla cesarza Austrii.
Dziś ocenia się, że spadło 200-300 kamieni, z których zachowało się 66[4] ważących w sumie 52 kg. Największy okaz ważył ponad 7 kg. Wiele okazów tego meteorytu było orientowanych. Całkowitą wagę znalezionych okazów (TKW)[5] przyjęto w katalogach za Schreibersem (1820), na 52 kg, ale w niektórych źródłach znajdujemy wartości większe. U Kesselmeyera (1861) jest to 150 funtów, a w raporcie dla cesarza podaje się wartość nawet 2,5 cetnara. W ówczesnym systemie wag 1 cetnar równał się 100 funtom[6], więc przyjmując tę maksymalną wartość wychodzi, że w sumie znaleziono około 140 kg meteorytów.
Teren spadku jest bardzo rozległy, a znaczną jego część stanowiły lasy i nieużytki. Ponieważ większość okazów znaleziono na obszarze zamieszkałym lub w bezpośrednim ich sąsiedztwie (Schreibers 1830), jest bardzo prawdopodobne, że do zbiorów trafiła tylko mała część spadłych kamieni.
- Kompleksowe opracowanie na temat meteorytu Stannern, patrz → Bohatý (2008).
Tak, jak śpiewano o spadku meteorytów w Odranec w 1619 roku, tak o spadku meteorytu Stannern, również powstała „śpiewana historia” (cz. kramářská píseň) (Bohatý 2008).
Krótki opis na portalu: Astronomická mapa České republiky – Stonařov — meteorit.
Kolekcje
Okazy meteorytu Stannern znajdują się dziś w wielu kolekcjach. Największe zbiory:
zbiór sumaryczna waga okazów
(Koblitz MetBase)Berwerth (1903), Grady (2000),
Ravasz (1969), Tuček (1968, 1981)Vienna, Naturhist. Mus. 15,2 kg m.in. okazy 6,365, 2,0 i 1,3 kg (fotografie w Koblitz Metbase i Brandstätter 2013) Tübingen, Min.-Petrogr. Inst. 3,38 kg Budapest, Nat. Mus. 1,86 kg m.in. fragment 1,51 kg (21×7×7 cm) Jihlava, Mus. Vysociny 1,82 kg jeden okaz 1820 g London, Nat. Hist. Mus. 1,7 kg kilka okazów i fragmentów; największy 674 g Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. 1,08 kg Prague, Nat. Mus. 1,028 kg kilka okazów i fragmentów; 244 g, 219 g, 180 g, 173 g, 103 g, 68 g, 40 g, 28 g i 9 g[7] (…) Brno, Min. Mus. Moravia 600 g osiem okazów o wagach od 20 do 260 g Calcutta, Mus. Geol. Surv. India 465 g 156,86 i 308 g połówka okazu, na skorupie doskonale widoczne linie spływu (ang. flow lines) (Sen Gupta et al. 1982) Hamburg, Mus. Min.-Petrogr. Inst. 237 g w kolekcji fragment 232,0 g Strasbourg, Min. Mus. 29 g w tym okaz 20 g (wg etykiety towarzyszącej okazowi został on nabyty za 22 Rm. (Reichsmark)) Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci. 27,5 g 27,5 g fragment ze skorupą (Tiirmaa 1996) (Geoscience collections of Estonia: record) (…) Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ. 91 g 45,82 g (cs), 33,80 g (ep) (Pilski 2001) Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci.[8] 64 g 62,79 g (fc) (Pilski 2001; w zbiorach Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie) Cracow, Min. Dept., Jagellonian Univ. 19,7 g brak inf. u Pilskiego (2001); obecnie w zbiorach Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ
W polskich kolekcjach prywatnych znajdują się tylko małe fragmenty (Pilski 2001).
W katalogu online zbiorów muzeum w Waszyngtonie (NMNH) znajdują się zdjęcia płytek cienkich (thin section) tego meteorytu.
- Wykaz znalezionych okazów zaraz po spadku → Stannern (strewnfield specimens).
Data spadku
Deszcz meteorytów Stannern spadł 22 maja 1808 roku. Kilka lat później we Francji miały miejsce dwa spadki meteorytów tego samego rzadkiego typu, eukrytu monomiktycznego (EUC-mmict). 13 czerwca 1819 roku spadł meteoryt Jonzac[9], a dwa lata później 15 czerwca 1821 roku deszcze meteorytów Juvinas[10]. Wszystkie te trzy spadki są tego samego typu i miały miejsce o tej samej porze roku! Być może mamy do czynienia ze spadkami z tego samego strumienia meteoroidów?
Źródła
Pierwsze informacje prasowe o spadku meteorytów.
Brünner Zeitung (1808)
Obr. 3 „Brünner Zeitung“ z 4. 6. 1808 podaly první zprávu o „padání kamenů“ u Stonařova. (Bohatý 1992)
.jpg)
Schreibers (1808), Vaterländische Blätter für den österreichischen Kaiserstaat, nr 7 (31 May), s. 55 i nr 13 (21 Juny), s. 97-100, 1808.
Vaterländische Blätter…, 1808
Kesselmeyer (1861) (s. 368, 425)
46. 1808 22. Mai Stannern, S. von Iglau – Sp.-Gew.: 2,95-3,19[11] Mähren 49°18'N. 15°36'O. G.30.1808.358.[12] W. 1860. S. 1860.
444. 46 1808. 22. Mai Stannern, S. von Iglau. Mähren. 49°18'N.
15°36'O.C. 286.[13] Aus einer Feuerkugel unter heftigem Knalle 200 bis 300 Steine, im Gesammlgewicht von etwa 150 ℔[14], meist von 2½ Quentchen bis zu 3 ℔, deren mehrere nach Wien kamen; der grösste 11 ℔.
Buchner (1861) (s. 476)
Stannern Mähren 1808, Mai 22.
v Schreibers Vaterl. B. f. d. Oestr. Kaiserstaat 1808, Nr. 13, Juni 21.[15][16] GA. 29, 225.[17] Moser ebd. 29, 233[17], 324.[18] Scheerer ebd 31, 1.[19] v. Schreibers ebd. 31, 23.[20] Vauquelin AdChim. 1809, Juni.[21] GA. 33, 202.[22] v. Holger Bmg. Z. 2, 293.[23] PA. 33, 146.[24] Klapr. 5, 237.[25] Rammelsberg PA. 83, 591.[26] PhCtr. 1851, 857. J. 1851, 880. PAEegb. 4, 13.[27] RbH, Suppl. 5, 31.[28] SJ. (2) 14, 279. BdM. 229.[29] vD. 186. CFM. 286.[30] vSch. 20, 59, 69 (Abb)[31] Pa. 17.[32] Br. 78.[33] MCh. 936.[34] PA. 107, 371.[35] 111, 356, 364, 368, 371 (Abb.).[36]
- Rozwinięcia skrótów → patrz Bibliografia/Buchner Otto
Lokalizacja
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi
(B) Brtnička, (D) Dlouhá Brtnice, (H) Hladov, (O) Opatov, Otin, (R) Rosice, (S) Stonařov, Sokolíčko, (V) Vilanec
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Miejscowości: Stonařov (niem. Stannern) oraz Brtnička (niem. Klein Pirnitz), Dlouhá Brtnice (niem. Lang Pirnitz), Hladov (niem. Hungerleiden, Pfaffendorf), Opatov (niem. Oppatau), Otin (niem. Otten), Rosice (Cerekvička-Rosice) (niem. Roschitz), Sokolíčko (dawniej Falknov), Vilanec (niem. Willenz).
W 2008 roku ufundowano pamiątkową tablicę z okazji 200-lecia spadku meteorytu Stannern. Na dużej kamiennej płycie umieszczono tablicę informacyjną z brązu, podobnie jak w Wilkanówku, zilustrowaną schematycznym rysunkiem elipsy spadku (więcej szczegółów na portalu planetky.cz).
Meteoryty spadły na miasto Stannern i jego okolice w kierunku północnym i południowym. Według Schreibersa (1820) znaleziono po spadku 63 okazy[4], ale musiało ich spaść więcej. Elipsa spadku ma około 14 km długości i trzecią część tego szerokości.
Prawdopodobnie zebrane w 1808 roku okazy to niemal wszystko co dziś znajduje się w kolekcjach. Jednak przeglądając katalogi zbiorów znajdujemy w nich wiele małych kompletnych okazów, których liczba jest większa niż ilość okazów skatalogowanych przez Schreibersa (1820). Brak jest informacji o późniejszych znaleziskach. Zważywszy na szczegóły zawarte w opisie okoliczności spadku i charakter terenu – liczne lasy i rozległe nieużytki, oraz analizując mapę spadku (Schreibers 1820) można założyć, że wyzbierano tylko małą część spadłych okazów. Być może w okolicznych lasach leżą jeszcze duże, niestety już mocno zwietrzałe (minęło ponad 200 lat), okazy pięknego i rzadkiego eukrytu. Może jeszcze warto tam poszukać?
.jpg)
Mapa rozkładu okazów sporządzona na podstawie informacji zawartej u Schreibersa (1820). Według sporządzonego przez Schreibersa wykazu udało się mu udokumentować 63 znaleziska[4]. Lokalizację każdego z okazów naniósł on na mapę, a w tabeli podał ich wagę w funtach (lb., ℔[14]) i łutach (niem. Loth)[6] oraz zamieścił nazwiska (i miejsce zamieszkania?) znalazców. Wszystkie znalezione okazy były kompletne, poza okazami nr 29 i 62, które znaleziono rozbite, po dwa fragmenty[37]. Najmniejszy okaz znaleziony w miejscowości Hungerleiden ważył 3½ łuta (około 61 g). Dalej na północ w okolicach miejscowości Lang Pirnitz i Klein Pirnitz znajdowano już okazy większe o wagach do 0,5 funta (poza dużymi okazami 4 i 25). Na terenie lasów rozciągających się pomiędzy tymi miejscowościami, a miastem Stannern nie udokumentowano żadnego znaleziska. Kolejne skupisko okazów to okolice miasta Stannern. Na jego terenie i w sąsiedztwie znajdowano już okazy powyżej 1 funta (nawet 4 funty 16 łutów – okaz 52). Dalej na północ również rozciągają się lasy bez znalezisk. Najdalej na północ w okolicy miejscowości Neustift znaleziono okaz nr 60 o wadze 3 funtów. W tym rejonie spadł również największy meteoryt Stannern, okaz 61 o wadze aż 13 funtów.
Biorąc pod uwagę miejsce spadku meteorytów można założyć, że Schreibers w swym opisie posługiwał się miarami austriackimi, więc aby dokonać przeliczenia podanych wag okazów należy przyjąć wartości, jakie wówczas na tym terenie obowiązywały. Jeden funt austriacki wynosił wówczas 0,560 kg i dzielił się na 32 łuty.[6] Stosując ten przelicznik otrzymujemy, że najmniejszy okaz (1) ważył 61 gram, największy (61) zaś 7,28 kg. Jak podaje Schreibers (1820) waga wszystkich 63 okazów[4] wynosiła 92 funty 31½ łuta, co daje 52,07 kg i zgada się z katalogową wartością.
Obszar na jakim znajdowano meteoryty – elipsa spadku (ang. strewnfield) – rozciąga się od miejscowości Hunderleiden do Zeinsau/Neustift i ma 13,9 km długości i szerokość 5,2 km (według Schreibersa (1820) obszar miał rozmiar 7000×2600 Klafter[38]). Oś elipsy pokrywa się w zasadzie z kierunkiem południe-północ.
Mapy
.jpg) Oryginalna mapa (wagi znalezionych okazów) (Schreibers 1820) |
.jpg) Mapa (źródło: Engelhardt 1963) |
.jpg) Rozkład mas znalezionych okazów (źródło: Engelhardt 1963) |
.jpg) Miejscowości Stanern, Oppatow i Hungerleia na mapie de Vangoudy z 1751 roku[39] (źródło: David Rumsey Map Collection) |
.jpg) Fragment mapy Generalkarte des Österreichischen Kaiserstaates z 1856 roku (źródło: MAPSTER) |
.jpg) Miejscowości Stannern, Hungerleiden, Oppatau i Otten (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912) |
Mapa II. vojenské mapování - Františkovo (1836-1852; skala 1:28800) (źródło: Mapire).
.jpg) Teren spadku meteorytu Stannern |
Stannern/Galerie
.jpg) Okaz meteorytu Stannern o wadze 2046 g ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu. Typowa dla eukrytów szklista skorupa obtopieniowa i jasne wnętrze świeżego okazu meteorytu (Brandstätter 2013) (fot. © NHM, Ludovic Ferrière; za zgodą) |
.jpg) Siedem z ośmiu okazów meteorytu Stannern z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Pradze: 1 – 212 g; 2 – 180,5 g; 3 – 103 g; 4 – 40,5 g; 5 – 208,5 g; 6 – 219 g; 7 – 24 g (Tuček 1968) |
-TJ.jpg) Okaz 219 g w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Tomasz Jakubowski) (więcej → patrz Stannern/Galerie) |
-TJ-b.jpg) Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (więcej → patrz Stannern/Galerie) |
.jpg) Fragmenty ze zbiorów Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ (fot. Szymon Kozłowski) |
_SzK-7964.jpg) Fragment (62,79 g) ze zbiorów Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie (fot. Szymon Kozłowski) |
.jpg) Fragment meteorytu Stannern (308 g, najdłuższy rozmiar 8,9 cm) z kolekcji Geological Survey of India, Calcutta |
.jpg) Fragment meteorytu Stannern o wadze 232,0 g ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu w Hamburgu |
.jpg) Fragment 27,5 g meteorytu Stannern ze zbiorów Uniwersytetu w Tartu (źródło: Geoscience collections of Estonia) |
.jpg) Fragmenty meteorytu Stannern (~2 g) i oryginalna etykietka kolekcji Henri Laugier (kolekcja Tomasza Jakubowskiego) |
-fb.jpg) Okaz meteorytu Stannern (~18,6 g) i oryginalna kartka pocztowa z okresu (kolekcja Jarkko Kettunena) |
- Więcej → Stannern/Galerie
Zobacz → Muzeum Cyfrowe Uniwersytetu Wrocławskiego: Stannern (Stonarov); meteoryt kamienny
Okazy meteorytu Stannern na tablicach z pracy Schreibers (1820)
.jpg) Tablica VI. Okazy meteorytu Stannern; okazy nr: 1 – 26, 2 – 35, 3 – 43, 4 – 40, 5 – fragment 63 |
.jpg)
.jpg)
.jpg)
- Tablica I. Meteoryt Hraschina;
- Tablica II. Meteoryty: Eichstädt[48], L'Aigle[49], Siena[47], Tabor;
- Tablica III. Meteoryt Lissa;
- …
- Tablica VIII. Wnętrza meteorytów: Agram (Hraschina), Lenarto, Mexico (Toluca)[50], Siberien (Krasnojarsk)[51];
- Tablica IX. Przekrój meteorytu Elbogen.
Więcej → Stannern/Galerie
- Wykaz znalezionych okazów zaraz po spadku → Stannern (strewnfield specimens).
.jpg) Mapa rejonu spadku (Schreibers 1820; zmodyf. W&W) |
Bibliografia
- Berzelius Jöns Jacob, (1834), Ueber Meteorsteine, Annalen der Physik, 33, Bd. 109, 1834, s. 1-32, 113-148. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- +Bohatý Martin, (1992), Něco o stonařovských meteoritech, Morion. Časopis pro všechny příznivce geologických věd, 1, 1992, s. 4-7. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Bohatý Martin, (2008), Stonařovský "déšť" meteoritů-eukritů 22. května 1808 (Příspěvek k dějinám meteoritiky) (About the Stannern meteorite/eucrite shower on 22. May 1808 (Contribution to the history of meteoritics)), Bulletin mineralogicko-petrologického oddělení Národního muzea v Praze, 16(1), 2008, s. 72-92. Plik PDF.
- +Bohatý Martin, (2008), K 200. výročí hromadného pádu meteoritů u Stonařova na Moravě, Minerál, 16(5), 2008, s. 415-427.
- Brandstätter Franz, Ferrière Ludovic, Köberl Christian, (2013), Meteorites: Witnesses of the Origin of the Solar System (Meteoriten: Zeitzeugen der Entstehung des Sonnensystems), Edition Lammerhuber, 2013, ss. 272, (s. 18, 124).[52] ISBN 978-3901753435.
- Brezina Aristides, (1894), Die Gestaltung der Meteoriten (Vortrag, gehalten den 17. Januar 1894) (Mit 32 Abbildungen im Texte), Schriften des Vereins zur Verbreitung naturwissenschaftlicher Kenntnisse, 34, 1894, s. 251-274, (s. 252-253) (ilustracje).[53] Plik PDF.
- +Brünner Zeitung, (1808), nr 45 (4 czerwca 1808), s. 355. Plik JPG.
- +Bukovanská Marcela, (2008), Meteorit Stonařov - Stannern: historie pádu, petrologie a stáří meteoritu, w: Stonařovské meteority 1808-2008. Sborník přednášek a textů věnovaný 200-letému výročí pádu stonařovských meteoritů, 59-65, Vyd. Muzeum Vysočiny Jihlava.
- Chladni Ernst F.F., (1819), Ueber Feuer-Meteore, und über die mit denselben herabgefallenen Massen (O ognistych meteorach i o masach spadających z nimi) (Nebst zehn Steindrucktafeln und deren Erklärung von Carl von Schreibers), Wien 1819, ss. 434, (s. 286).[54][55] Plik PDF[56]; plik GoogleBooks; plik doi.
- Engelhardt Wolf V., (1963), Der Eukrit von Stannern, Beiträge zur Mineralogie und Petrographie, 9(1), 1963, s. 65-94. Plik doi.
- Gilbert Ludwig Wilhelm[57], (1808a), Einige Nachrichten von den drei neuesten Steinregen, und von drei Meteorsteinen aus Russland, Annalen der Physik, Bd. 29, 1808, s. 207-214.[58][59][60][61] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Goldschmidt Victor Moritz, (1895), Ueber Wustensteine und Meteoriten (Hierzu Taf. III u. IV.), Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 14, 1895, s. 131-142 (ilustracje).[62][63] Plik iDjVu.
- Haidinger Wilhelm Ritter von, (1860), Eine Leitform der Meteoriten (Mit 2 Tafeln.), Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 40, 1860, s. 525-536.[64] (ilustracje). Plik DjVu.
- Haidinger Wilhelm Ritter von, (1862), Stannern. Ein zweiter Meteorstein, durch seine Rinde genau in seiner kosmischen Bahn orientirt, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 45, Abt. 2, 1862, s. 790-795.[65] Plik hPDF.
- Hauber Jurgen, (1990), Der Meteoritenfall von Stannern, METEOR Zeitschrift für Meteoritenkunde, 3(19), 1990, s. 3-9. Plik PDF.
- Holger Ritter von, (1833), Analyse des Meteorsteines von Stannern, Zeitschrift für Physik und verwandte Wissenschaften, vol. 2, 1833, s. 293-307. Plik hPDF.
- Jacquin J. von, (1808), Ein neuer Steinregen, am 22sten Mai 1808, in Mähren, Annalen der Physik, Bd. 28, 1808, s. 491. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Keller Ferdinand, (1838), Seit Menschengedenken haben in kein einzelnes Jahr sich so viele ausserordentliche Naturerscheinungen zusammengedrängt und die Beobachter je nach dem Stande ihrer Bildung entweder in Schrecken oder freudiges Erstaunen gesetzt(…), An die Zürcherische Jugend auf das Jahr 1838, vol. 40 (XL. Stück), 1838.[66] Plik DjVu; plik DjVu.
- Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 368, 425). Plik PDF; plik DjVu.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- +Laštovička Zdeňka, (1968), Meteorický déšť v roce 1808, Lidé a Země (Praha), 12, 1968, s. 232-233.
- +Laštovička Zdeňka, (1978), Svět mluvil o Stonařově. Ke 170. výročí pádu meteoritů na Vysočině, Jiskra (Jihlava), č. 40-44.
- +Laštovička Zdeňka, (1988), Svět mluvil o Stonařově, Lidé a Země (Praha), 37, 5, 1988, s. 215-219.
- Łaptaś Andrzej, Ćwiżewicz Małgorzata, (1998), Meteoryty w zbiorach Muzeum Geologicznego w Krakowie, Muzeum Geologiczne ING PAN, Kraków 1998, ss. 34, (s. 22). ISBN 83-909970-1-0.
- J. Ludwik[67], (1855), Meteorolity i massy meteoryczne żelaza, Stanisława Strąbskiego Kalendarz czyli Rocznik na rok przestępny 1856, 1855, s. 151-155, (s. 153-154).[68] Plik ulLib.
- Melion Josef Vincenc, (1886), Die Meteorsteinfälle in Mähren, Notizen-Blatt der historisch-statistischen Section der k.k. mährisch-schlesischen Gesellschaft zur Beförderung des Ackerbaues, der Natur- und Landeskunde, nr 5, Brünn 1886, s. 34-40.[69][70][71] Plik PDF.
- Melion Josef Vincenc, (1887), Beiträge zur Meteoritenkunde Mährens, Brünn 1887, ss. 16.[72][73] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Moser Joseph, (1808), Darstellung der physisch-chemischen Eigenschaften der Steine, welche am 22sten Mai 1808 bei und in Stannern in Mähren aus der Luft gefallen sind, Annalen der Physik, Bd. 29, 1808, s. 309-327. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Neumayr Melchior, (1912), Dzieje Ziemi (tytuł oryg. Erdgeschichte), t. 1, Geologia ogólna, Warszawa 1912, s. 96-118 (ilustracje).[74] Plik DjVu.[75]
- Niessl Gustav von, (1904), Über die Frage gemeinsamer kosmischer Abkunft der Meteoriten von Stannern, Jonzac und Juvenas, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 113, Abt. 2, 1904, s. 1361-1419.[76][9][10]
- Partsch Paul, (1843), Die Meteoriten oder vom Himmel gefallenen Steine und Eisenmassen im k. k. Hof-Mineralien-Kabinette zu Wien, Wien 1843, ss. 166.[77] Plik DjVu; plik PDF.
- Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[78]
- Rammelsberg Karl Friedrich, (1851a), Ueber die Zusammensetzung des Meteorsteins von Stannern, Annalen der Physik, 83, Bd. 159, 1851, s. 591-593. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Ravasz Csaba, (1969), Catalogue of Meteorites of the Hungarian Natural History Museum, Fragmenta Mineralogica et Palaeontologica, 1, 1969, s. 3-110.[79] Plik PDF;
plik PDF.
- Scherer Johan Andr., (1809), Bemerkungen uber die mahrischen Meteorsteine, vorzuglich in Hinsicht auf ihre Inkrustirung, Annalen der Physik, 1, Bd. 31, 1809, s. 1-22 (tablice). Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Schreibers Karl Franz von, (1808), Umständlichere Nachricht von dem Steinregen in und um Stannern in Mähren, Vaterländische Blätter für den österreichischen Kaiserstaat, tom 1, nr 13 (21 Juny), 1808, s. 97-100.[16] Plik PDF; PDF.
- Schreibers Karl Franz von, (1808), Nachrichten von dem Steinregen, der sich am 22sten Mai 1808, in und um Stannern in Mähren ereignet hat; gesammelt auf einer Reise nach Stannern, in Gesellschaft des Directors von Widmannstätten, Annalen der Physik, Bd. 29, 1808, s. 225-250.[80] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Schreibers Karl Franz von, (1808), Nachrichten von dem Steinregen, der am 3ten Sept. 1808 einige Meilen von Prag herabgesallen ist, Annalen der Physik, Bd. 30, 1808, s. 358-362. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Schreibers Karl Franz von, (1809), Beschreibung der mährischen Meteorsteine nach ihrem Arussern, vorzüglich der Rinde, und nach ihrer Masse, und einige Folgerungen, aus welche diese Beschreibung sührt, Annalen der Physik, 1, Bd. 31, 1809, s. 23-77 (tablice). Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Schreibers Karl Franz von, (1809), Auszug aus einem Schreiben des Herrn von Schreibers, Directors des kaiserl. Naturalienkabinetts, an den Professor Gilbert, Annalen der Physik, 2, Bd. 32, 1809, s. 124-128. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Schreibers Karl Franz von, (1820), Beyträge zur Geschichte und Kenntriss meteorischer Stein- und Metall-Massen, und der Erscheinungen, welche deren Niederfallen zu begleiten pflegen, Wien 1820 (ilustracje).[81] Plik DjVu; plik doi.
- Šreinová Blanka, Bukovanská Marcela, (2012), Meteority v České republice, Člověk ve svém pozemském a kosmickém prostředí, Bulletin referátů z konference, Úpice 2012, (s. 14-16).[82] Plik PDF.
- Stoikowitz A. (Стойкович Афанасий Иванович), (1809), Nachrichten von mehreren russischen Luftsteinen, besonders von denen, dle am 1. Octob. 1787 im Gouvernement von Charkow herabgefallen find, Annalen der Physik, 1, Bd. 31, 1809, s. 305-322.[83][84][85] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Tiirmaa Reet (Тийрмаа Р.Т.), (1983), Каталог метеоритов коллекции Института геологии АН ЭССР на октября 1981 г. (The catalog of meteorites from the collection of the Geological Institute of the Estonian Academy of Sciences on October 1, 1981), Метеоритика (Meteoritika), vol. 42, 1983, s. 170-182.[86]
- Tokody László, Dudichné Vendl Mária, (1951), Magyarország meteoritgyűjteményei (Meteorite collections in Hungary), Akadémiai Kiadó, Budapest 1951, ss. 102. Plik
GIF.
- Tschermak Gustav, (1872), Die Meteoriten von Stannern, Constantinopel, Shergotty und Gopalpur, Tschermaks Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 1872, s. 83-100.[2][87][88] Plik PDF.
- Tuček Karel, (1968), Catalogue of the Collection of meteorites of the National Museum in Prague (Katalog sbírky meteoritů Národního muzea v Praze), National Museum, Prague, 1968, ss. 103.
- Tuček Karel, (1981), Meteority a jejich výskyty v Československu (Meteorites and their occurrence in Czechoslovakia), Academia, Praha, 1981, ss. 269. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl(tabliceŹródło: Wiki.Meteoritica.pl).
- Vaterländische Blätter für den österreichischen Kaiserstaat, (1808), Meteor-Steine zu Stannern, tom 1, nr 7 (31 May), 1808, s. 55. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl; plik PDF.
- Vauquelin Louis Nicolas, (1809), De l'aérolite tombé à Stannern en Moravie, le 22 mai 1808, Annales de chimie et de physique, 70, ser. 1, Paris 1809, s. 321-330. Plik hPDF.
- Vauquelin Louis Nicolas, (1809b), Analyse der zu Stannern, in Mähren, am 22. Mai 1808 herab gefallenen Aërolithen, Annalen der Physik, 3, Bd. 33, 1809, s. 202-210. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Vauquelin Louis Nicolas, (1810), Analysis of the aerolite that fell on Stannern in Moravia, the 22d of May, 1808, Journal of Natural Philosophy, Chemistry and the Arts, vol. XXV, 1810, s. 54-59. Plik PDF.
Przypisy
Zobacz również
- Stannern/Galerie
- Stannern/Kramářská píseň
- Schreibers (1820)
- Wagi poszczególnych okazów meteorytu Stannern wg Schreibersa (1820)
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Stannern
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Stannern
- Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Natural History Museum Vienna; Vienna, Naturhist. Mus.) – Naturhistorisches Museum Wien ● Die Meteoritensammlung ● Mineralogy & Petrography ● [katalogi → Partsch (1843); Brezina (1885); Brezina (1895); Brezina (1896); Berwerth (1903)]
- Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (Prague Natural History Museum; Prague, Nat. Mus.) – Národí Muzeum Praha ● Sbírka meteoritů a Sbírka přírodních skel - tektitů ● Muzeum 3000: Rok od pádu čeljabinského meteoritu. Spadlo něco u nás? ● CES on-line: Sbírka meteoritů ● [katalog → Tuček (1981)]
- Kolekcja mineralogiczna uniwersytetu w Tybindze (Institut für Mineralogie, Petrologie und Geochemie der Eberhard-Karls Universität; Tübingen, Min.-Petrogr. Inst.) – Geschichte der Mineralogischen Sammlung
- Muzeum Historii Naturalnej w Budapeszcie (Hungarian Natural History Museum, Budapest; Budapest, Nat. Mus.) – Magyar Természettudományi Múzeum Budapest ●
Katalog Tokody (1951) ● Meteorites in the Carpatian Basin (english); Kárpát-medencei meteoritok (hungarian)● [katalog → Ravasz (1969)] - Muzeum Historii Naturalnej w Londynie (Natural History Museum London; London, Nat. Hist. Mus.) – Natural History Museum London ● [katalogi → Fletcher (1896); Prior (1953); Grady (2000)]
- Musée de minéralogie de Strasbourg, Universite Louis Pasteur, Faculté des Sciences, Collection de Minéralogie (Strasbourg, Min. Mus.) – Météorites ● Les modèles de météorites ● Galerie d'images ● [katalog → Westphal et al. (1980), Liste des météorites de la collection]
- Meteoryt Stannern w kolekcjach polskich – katalog PTMet ● Wadi & Jan Woreczko Collection
- Muzeum Vysočiny Jihlava
- Astronomická mapa České republiky
- Portal planetky.cz – VESTA NA VYSOČINĚ aneb stonařovské meteority
- woreczko.pl – Elipsa rozrzutu (Strewn field, strewnfield, distribution ellipse) ● Skorupa obtopieniowa (Fusion crust, fusion rind)
- Wikipedia (DE) – Stare jednostki wagi: Alte Maße und Gewichte (Österreich)
- Wikipedia (EN) – Stannern (meteorite)
- Portal Meteorite Picture of the Day – Stannern
 |
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}