PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Kategoria:Bolidy

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Bibliografia)
m (→Bibliografia)
 
(Nie pokazano 36 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
-
__NOTOC__
+
{{VerifyLevel|level=0}}
 +
{{TOC My}}
== Bolidy ==
== Bolidy ==
-
Współczesne bolidy (od 1905 roku; wcześniejsze są opisane w [[:Category:Bolidy historyczne|kategorii: Bolidy historyczne]]).
+
'''Współczesne (od 1905 roku) bolidy i jasne meteory''' (wcześniejsze zjawiska tego typu są opisane w [[:Category:Bolidy historyczne|kategorii: Bolidy historyczne]]).
Z wielu wymienionych tu bolidów '''prawdopodobnie spadły meteoryty!'''
Z wielu wymienionych tu bolidów '''prawdopodobnie spadły meteoryty!'''
Linia 8: Linia 9:
=== Ciekawostki ===
=== Ciekawostki ===
-
Największy zanotowany przez sieci bolidowe meteoroid wszedł w ziemską atmosferę 4 grudnia 1974 roku, otrzymał on oznaczenie '''EN041274 „Šumava”'''. Był to Northern χ Orionid ([[Bolidy (typy)|bolid typu IIIB]]) o masie 5-100 ton i osiągnął jasność -21,5<sup>m</sup>!<ref>Nemtchinov I.V., Kuzmicheva M.Y., Shuvalov V.V., Golub' A.P., Popova O.P., Kosarev I.B., Borovička J., (1999), '''Šumava meteoroid - was it a small comet?''' ''ESRAC Conference'', 1998. Plik [http://articles.adsabs.harvard.edu//full/1999esra.conf...51N/0000051.000.html adsabs]</ref>
+
Najjaśniejszy zanotowany w historii przez sieci bolidowe meteoroid wszedł w&nbsp;ziemską atmosferę 4&nbsp;grudnia 1974&nbsp;roku. Otrzymał on oznaczenie '''EN041274 „Šumava”'''. Był to obiekt z&nbsp;roju ''Northern χ&nbsp;Orionid'' ([[Bolidy (typy)|bolid typu&nbsp;IIIB]]) o&nbsp;masie 5-100&nbsp;ton, który osiągnął jasność –21,5<sup>m</sup> (jasność Słońca to ok. –26,7<sup>m</sup>)!<ref>Nemtchinov&nbsp;I.V., Kuzmicheva&nbsp;M.Y., Shuvalov&nbsp;V.V., Golub'&nbsp;A.P., Popova&nbsp;O.P., Kosarev&nbsp;I.B., Borovička&nbsp;J., (1999), '''Šumava meteoroid – was it a&nbsp;small comet?''' ''ESRAC Conference'', 1998. Plik {{!ADS|f=1999esra.conf...51N}}</ref>
 +
 
 +
 
 +
Również polska sieć bolidowa ''Polish Fireball Network'' (PFN) zanotowała rekordowe zjawisko. W&nbsp;nocy z&nbsp;18 na 19 października 2012 roku o&nbsp;godz. 00:23:12&nbsp;UT kamery sieci zarejestrowały bardzo jasny bolid (–14,7<sup>m</sup>; jasność Księżyca w pełni to –12,7<sup>m</sup>) należący do roju Orionid. Wszedł on w&nbsp;atmosferę z&nbsp;prędkością 68,0±0,7&nbsp;km/s i&nbsp;zapłonął na rekordowo dużej wysokości 168,4±0,6&nbsp;km! Swoją maksymalną jasność osiągnął na wysokości 77,7±1,0&nbsp;km. Początkową masę meteoroidu, który wywołał tak spektakularne zjawisko, oszacowano na kilkaset gramów. Bolid otrzymał oznaczenie '''PF191012 „Myszyniec”'''.<ref>Olech&nbsp;A., Żołądek&nbsp;P., Wiśniewski&nbsp;M., Fietkiewicz&nbsp;K., Maciejewski&nbsp;M., et&nbsp;al., (2013), '''PF191012 Myszyniec - highest Orionid meteor ever recorded''', ''Astronomy and Astrophysics'', vol. 557, 2013. Plik {{!doi|10.1051/0004-6361/201321729}}</ref>
 +
 
 +
Drugim równie spektakularnym bolidem był zarejestrowany przez PFN, 31 października 2015 roku, meteor z&nbsp;roju Taurydów Południowych (002 STA).<ref>rój meteorów [https://pl.wikipedia.org/wiki/Południowe_Taurydy Południowe Taurydy]</ref> Osiągnął on jasność ok. -15<sup>m</sup>. Zjawisko zaczęło być widoczne, gdy meteoroid znajdował się na wysokości 111&nbsp;km. Meteoroid przemieszczał się na zachód z prędkością około 31&nbsp;km/s. Punkt o&nbsp;maksymalnej jasności znajdował się w&nbsp;pobliżu miejscowości Okonek, na wysokości 81&nbsp;km. Bolid zgasł na wysokość 56&nbsp;km. Po przelocie bolidu słyszane były stłumione grzmoty. Ślad na niebie po bolidzie utrzymywał się przez niemal godzinę. Bolid otrzymał oznaczenie '''PF20151031 „Okonek”'''.<ref>PKiM  – [https://www.pkim.org/?q=pl/bolid_31_pazdziernika_2015_nad_pomorzem Jasne zjawisko nad Polską - wstępne wyniki]</ref> Był to [[Bolidy (typy)|meteoroid typu kometarnego]], więc nie należało się spodziewać spadku.
 +
 
 +
== Lokalizacja ==
 +
 
 +
{{GEFrame-begin |width=1000}}
 +
{{GEMap
 +
| htmlFileMap = wiki-K-Bolidy.htm
 +
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Bolidy.kml
 +
| width = 1000
 +
| height = 800
 +
| lat = 50.70
 +
| lon = 14.50
 +
| zoom = 6
 +
| type = terrain
 +
}}
 +
{{GEFrame-end}}
 +
 
 +
<br clear="all"/>
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* +Gadomski Jan, (1936), '''Jasne meteory nad Polską.''' ''Urania'', 1, 1936, s. 11-14.
+
* {{Bland (2006)}}
-
* Pokrzywnicki Jerzy, (1960), '''O bolidach obserwowanych nad Polską.''' ''Acta Geophys. Polon.'', vol. VIII, nr 3, 1960.
+
* Gadomski Jan, (1936), '''Jasne meteory nad Polską''', ''Uranja'', 1, 1936, s. 11-14. Plik {{Link-Urania|r=1936|n=1}}.
-
* Pokrzywnicki Jerzy, (1965), '''O bolidach obserwowanych nad Polską - II.''' ''Acta Geophys. Polon.'', vol. XIII, nr 3, 1965, s. 207-215. Plik {{Djvu|Pokrzywnicki_(AGeophP_XIII_3_1965).djvu|DjVu}}
+
* {{Pokrzywnicki (1960, bolidy 1)}}
-
* Pokrzywnicki Jerzy, (1969), '''O bolidach obserwowanych nad Polską. Część IV.''' ''Acta Geophys. Polon.'', vol. XVII, nr 2, 1969, s. 203-209. Plik {{Djvu|Pokrzywnicki_(AGeophP_XVII_2_1969).djvu|DjVu}}
+
* {{Pokrzywnicki (1965, bolidy 2)}}
-
* Pokrzywnicki Jerzy, (1971), '''O ilości spadającej na Ziemię materii kosmicznej.''' ''Acta Geophys. Polon.'', vol. XIX, nr 4, 1971, s. 439-444. Plik {{Djvu|Pokrzywnicki_(AGeophP_XIX_4_1971).djvu|DjVu}}
+
* {{Pokrzywnicki (1965, bolidy 3)}}
-
* +Popova Olga, Borovička Jiří, Hartmann William K., Spurný Pavel, Gnos Edwin, Nemtchinov Ivan, Trigo-Rodríguez Josep M., (2011), '''Very low strengths of interplanetary meteoroids and small asteroids.''' ''Meteoritics & Planetary Science'', vol. 46, nr 10, 2011, s. 1525-1550. Plik [http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1945-5100.2011.01247.x/pdf PDF ]
+
* {{Pokrzywnicki (1969, bolidy 4)}}
-
* +Żołądek Przemysław, Wiśniewski Mariusz, Polakowski Krzysztof, (2009), '''Fireball over Denmark on 17 January 2009.'''<ref>spadek meteorytu [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=48973 Maribo] typu CM2</ref> ''WGN'', ''The Journal of the IMO'', vol. 37, nr 6, s. 182-184, 2009. Plik [http://imo.net/files/wgn/2009/WGN37-6.pdf PDF ]
+
* Pokrzywnicki Jerzy, (1971), '''O ilości spadającej na Ziemię materii kosmicznej''', ''Acta Geophys. Polon.'', vol. XIX, nr 4, 1971, s. 439-444. Plik {{Djvu|Pokrzywnicki_(AGeophP_XIX_4_1971).djvu|DjVu}}
-
== Przypisy ==
+
* {{Popova (2011)}}
-
<references />
+
* {{Sansom (2016)}}
 +
 
 +
* {{Tymiński (2015)}}
 +
 
 +
* {{Tymiński (2019)}}
 +
 
 +
* '''''WGN, The Journal of IMO'''''; patrz → [[WGN, The Journal of IMO/Artykuły]]
 +
 
 +
* Żołądek Przemysław, Wiśniewski Mariusz, Polakowski Krzysztof, (2009), '''Fireball over Denmark on 17 January 2009''', ''WGN, The Journal of IMO'', 37(6), 2009, s. 182-184.<ref>spadek meteorytu [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=48973 Maribo] typu CM2; prędkość wejścia meteoroidu w atmosferę oszacowano na '''ponad 50&nbsp;km/s'''!</ref> Plik {{Link-WGN|r=2009|n=6}}; plik {{!ADS|f=2009JIMO...37..182Z}}.
 +
 
 +
* {{Żmija (2024)}}
 +
 
 +
{{Przypisy}}
== Zobacz również ==
== Zobacz również ==
* [[Bolidy (typy)|typy bolidów]]
* [[Bolidy (typy)|typy bolidów]]
 +
* '''[[:Category:Bolidy historyczne|Bolidy historyczne]]'''
 +
 +
== Linki zewnętrzne ==
 +
 +
* Projekt [https://skytinel.com/mapa-kamer-skytinel/ Skytinel]
 +
* Pracownia Komet i Meteorów – [http://www.pkim.org/ Polish Fireball Network]
[[Category:Doniesienia]]
[[Category:Doniesienia]]

Aktualna wersja na dzień 18:35, 14 lis 2024

0

Spis treści

Bolidy

Współczesne (od 1905 roku) bolidy i jasne meteory (wcześniejsze zjawiska tego typu są opisane w kategorii: Bolidy historyczne).

Z wielu wymienionych tu bolidów prawdopodobnie spadły meteoryty!

Ciekawostki

Najjaśniejszy zanotowany w historii przez sieci bolidowe meteoroid wszedł w ziemską atmosferę 4 grudnia 1974 roku. Otrzymał on oznaczenie EN041274 „Šumava”. Był to obiekt z roju Northern χ Orionid (bolid typu IIIB) o masie 5-100 ton, który osiągnął jasność –21,5m (jasność Słońca to ok. –26,7m)![1]


Również polska sieć bolidowa Polish Fireball Network (PFN) zanotowała rekordowe zjawisko. W nocy z 18 na 19 października 2012 roku o godz. 00:23:12 UT kamery sieci zarejestrowały bardzo jasny bolid (–14,7m; jasność Księżyca w pełni to –12,7m) należący do roju Orionid. Wszedł on w atmosferę z prędkością 68,0±0,7 km/s i zapłonął na rekordowo dużej wysokości 168,4±0,6 km! Swoją maksymalną jasność osiągnął na wysokości 77,7±1,0 km. Początkową masę meteoroidu, który wywołał tak spektakularne zjawisko, oszacowano na kilkaset gramów. Bolid otrzymał oznaczenie PF191012 „Myszyniec”.[2]

Drugim równie spektakularnym bolidem był zarejestrowany przez PFN, 31 października 2015 roku, meteor z roju Taurydów Południowych (002 STA).[3] Osiągnął on jasność ok. -15m. Zjawisko zaczęło być widoczne, gdy meteoroid znajdował się na wysokości 111 km. Meteoroid przemieszczał się na zachód z prędkością około 31 km/s. Punkt o maksymalnej jasności znajdował się w pobliżu miejscowości Okonek, na wysokości 81 km. Bolid zgasł na wysokość 56 km. Po przelocie bolidu słyszane były stłumione grzmoty. Ślad na niebie po bolidzie utrzymywał się przez niemal godzinę. Bolid otrzymał oznaczenie PF20151031 „Okonek”.[4] Był to meteoroid typu kometarnego, więc nie należało się spodziewać spadku.

Lokalizacja

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki


Bibliografia

  • Bland Philip A., Artemieva Natalya A., (2006), The rate of small impacts on Earth, Meteoritics & Planetary Science, vol. 41(4), 2006, s. 607–631 (abstrakt). Plik doi; plik aDs.
  • Gadomski Jan, (1936), Jasne meteory nad Polską, Uranja, 1, 1936, s. 11-14. Plik DjvU.
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1960), O bolidach obserwowanych nad Polską, Acta Geophys. Polon., vol. VIII, nr 3, 1960, s. 224-257.[5] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1965), O bolidach obserwowanych nad Polską – II, Acta Geophys. Polon., vol. XIII, nr 3, 1965, s. 207-215.[5] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1965), Sur les bolides observés en Pologne, Bulletin de la Société des Amis des Sciences et des Lettres de Poznań. Série B. Sciences mathématiques et naturelles, Livr. XVIII, Poznań 1965, s. 103-111.[5] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1969), O bolidach obserwowanych nad Polską – część IV, Acta Geophys. Polon., vol. XVII, nr 2, 1969, s. 203-209.[5] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1971), O ilości spadającej na Ziemię materii kosmicznej, Acta Geophys. Polon., vol. XIX, nr 4, 1971, s. 439-444. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  • Popova Olga, Borovička Jiří, Hartmann William K., Spurný Pavel, Gnos Edwin, Nemtchinov Ivan, Trigo-Rodríguez Josep M., (2011), Very low strengths of interplanetary meteoroids and small asteroids, Meteoritics & Planetary Science, vol. 46(10), 2011, s. 1525-1550. Plik doi.
  • Sansom Eleanor Kate, (2016), Tracking Meteoroids in the Atmosphere: Fireball Trajectory Analysis, Ph.D. thesis (dysertacja), supervisor Philip Bland, Faculty of Science and Engineering, Curtin University, 2016.[6] Plik hPDF.
  • Tymiński Z., Stolarz M., Żołądek P., Wiśniewski M., Olech A., Kubalczak T., Zaręba P., Myszkiewicz M., Polakowski K., Kosiński J.W., (2015), Meteorite search campaigns of the Polish Fireball Network, Proceedings of the International Meteor Conference, Mistelbach, Austria, August 27-30, 2015.[7] Plik PDF.
  • Tymiński Zbigniew, Żołądek Przemysław, Wiśniewski Mariusz, Stolarz Marcin, Polakowski Krzysztof, Myszkiewicz Maciej, Zaręba Paweł, Gawroński Marcin P., Suchodolski Tomasz, Olech Arkadiusz, PFN, (2019), 15 lat obserwacji – wybrane spadki meteorytów rejestrowane w PFN w latach 2004–2019 (15 years of observation – selected meteorite falls registered in the PFN in 2004–2019), Acta Soc. Metheor. Polon., 10, 2019, s. 160-167.[8] Plik ASMP.
  • Żołądek Przemysław, Wiśniewski Mariusz, Polakowski Krzysztof, (2009), Fireball over Denmark on 17 January 2009, WGN, The Journal of IMO, 37(6), 2009, s. 182-184.[9] Plik zip; plik aDs.
  • Żmija Mateusz, (2024), Skytinel – prototyp nowej kamery bolidowej all-sky (Skytinel – prototype of a new all-sky fireball camera), Acta Soc. Metheor. Polon., 15, 2024, s. 195-201.[10] Plik ASMP.

Przypisy

  1. ^ Nemtchinov I.V., Kuzmicheva M.Y., Shuvalov V.V., Golub' A.P., Popova O.P., Kosarev I.B., Borovička J., (1999), Šumava meteoroid – was it a small comet? ESRAC Conference, 1998. Plik aDs
  2. ^ Olech A., Żołądek P., Wiśniewski M., Fietkiewicz K., Maciejewski M., et al., (2013), PF191012 Myszyniec - highest Orionid meteor ever recorded, Astronomy and Astrophysics, vol. 557, 2013. Plik doi
  3. ^ rój meteorów Południowe Taurydy
  4. ^ PKiM – Jasne zjawisko nad Polską - wstępne wyniki
  5. ^ wszystkie części: cz. 1 – Pokrzywnicki (1960, Acta Geophys. Polon.)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , cz. 2 – Pokrzywnicki (1965, Acta Geophys. Polon.)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , cz. 3 – Pokrzywnicki (1965, Bull. soc. amis sci. et lettres Poznan, B)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , cz. 4 – Pokrzywnicki (1969, Acta Geophys. Polon.)
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  6. ^ kompendium wiedzy o modelowaniu trajektorii meteoroidów w atmosferze
  7. ^ International Meteor Conference, (2015) – proceedings
  8. ^ wyniki obserwacji i poszukiwań meteorytów z bolidów: Ciechanów (PF131010), Grudziądz (PF020313), Kędzierzyn-Koźle (PF070914), Kowiesy (PF310713), Łaskarzew (EN200204), Piecki (PF120916), Stanisławów (PF310515)
  9. ^ spadek meteorytu Maribo typu CM2; prędkość wejścia meteoroidu w atmosferę oszacowano na ponad 50 km/s!
  10. ^ dynamicznie rozwijająca się sieć stacji bolidowych Skytinel; projekt zainicjowany i prowadzony przez Mateusza Żmiję; rozmieszczone na terenie Polski 30 stacji z kamerami all-sky i kierunkowymi (listopad 2024 r.), rejestruje jasne meteory i bolidy; sieć ma już swoje sukcesy: meteoryt Haag i bolid SN20241025

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Kategoria:Bolidy”
Osobiste