PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Magura

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)
(→Bibliografia)
m (→Galerie)
 
(Nie pokazano 155 wersji pomiędzy niniejszymi.)
Linia 1: Linia 1:
__NOTOC__
__NOTOC__
 +
{{VerifyLevel |level=0i}}
 +
== Meteoryty surowcem dla huty ==
{{InfoboxMeteorite
{{InfoboxMeteorite
 +
| grafika = Magura_(NHM_Prague)-TJ-1.jpg
 +
| opis = Fragment meteorytu Magura w kolekcji [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w Pradze]] (fot. Tomasz Jakubowski)
  | nazwa = Magura
  | nazwa = Magura
  | klasa = Znalezisko
  | klasa = Znalezisko
 +
| mbclass = find
  | metbull = 15388
  | metbull = 15388
-
  | lokalizacja = Słowacja
+
  | lokalizacja = Karpaty Zachodnie, Słowacja
  | położenie = 49°20'N, 19°29'E
  | położenie = 49°20'N, 19°29'E
  | data = 1840 r.
  | data = 1840 r.
-
  | typ = żelazny, IAB-MG
+
  | typ = żelazny IAB-MG
  | masa = 150 kg
  | masa = 150 kg
-
  | liczba = wiele brył, zachował się jeden okaz
+
  | liczba = wiele brył, zachowało się niewiele okazów
-
  | synonimy = w NHM Cat: '''Arva''', '''Orava''', '''Slanica''', '''Szlanica''', '''Szlanicza'''; po węgiersku: Árva; spotyka się w literaturze również Oravska Magura
+
  | synonimy = w NHM Cat: '''Arva''', '''Orava''', '''Slanica''', '''Szlanica''', '''Szlanicza'''; po węgiersku: Árva; spotyka się w literaturze również Oravska Magura
}}
}}
-
Znalezisko meteorytu na terenie Słowacji 1840 roku (IAB-MG, TKW 150 k).
+
Znalezisko meteorytów żelaznych na terenie północno-zachodniej [[Słowacja|Słowacji]] od 1840 roku (IAB-MG, TKW 150 kg). Znaleziono wiele brył, o łącznej wadze około półtorej tony, ale większość z nich została przetopiona. Zachowało się tylko ok. 150-200 kg.
-
Znaleziono wiele brył, o łącznej wadze około 1500 kg, ale większość z nich została przetopiona. Zachowało się tylko ok. 150 kg.
+
=== Po dwakroć cenny materiał ===
-
W meteorycie Magura po raz pierwszy opisano nowy minerał węglik żelazo-niklu '''cohenit''' (''cohenite''). Dokonał tego w 1889 roku E.&nbsp;Weinschenk i nadał nowo odkrytemu minerałowi nazwę dla uczczenia Emila Wilhelma Cohena, niemieckiego badacza meteorytów (autora trzytomowego dzieła o meteorytach '''''Meteoritenkunde''''' (''Nauka o meteorytach'')). Również w tym meteorycie w 1847 roku W.&nbsp;Haidinger odkrył fosforek żelaza i niklu '''schreibersyt''' (''schreibersite''), który otrzymał swoją nazwę na cześć twórcy kolekcji meteorytów w Wiedniu, Karla F.A. von Schreibersa<ref>Pilski (1999)</ref>.
+
Według Karela Tučeka (1981) w&nbsp;rejonie karpackiego pasma Magury Orawskiej w&nbsp;północno-zachodniej Słowacji w&nbsp;latach 1830-40 znajdowano wiele żelaznych brył pochodzenia meteorytowego. Według przekazów okoliczna ludność sprzedawała znajdowane bryły do okolicznej huty, gdzie wykorzystywano m.in. znaczne pokłady popularnej w&nbsp;tym rejonie rudy darniowej, a&nbsp;znajdowane żelazne bryły były traktowane jako naturalny surowiec. Prawdopodobnie w&nbsp;tym okresie przetopiono we Franciszkowej hucie około 1,6&nbsp;tony materiału<ref>o&nbsp;przetapianiu meteorytów w&nbsp;hucie w&nbsp;pobliżu Podbieli pisze ''Juraj Klam''</ref>. Przetapiania meteorytów zaprzestano dopiero w&nbsp;1844&nbsp;roku, gdy wiedeński naukowiec [[Bibliografia/Haidinger_Wilhelm_Ritter_von|W.&nbsp;Haidinger]]<ref name="Haidinger 1844">Haidinger (1844)</ref> wykazał ich pozaziemskie pochodzenie.
-
=== Lokalizacja ===
+
Miejsce pozyskiwania, ''nota bene'' tak cennego, materiału dla huty, przez dłuższy czas było przez okoliczną ludność utrzymywane w tajemnicy. Wiadomo, że znaleziska pochodziły z&nbsp;okolic na zachód od wsi '''''Slanica''''' niedaleko ''Námestova''. W&nbsp;żwirowych brzegach rzeki znajdowano bryły żelazne o&nbsp;wagach od jednego do kilkudziesięciu kilogramów<ref>na fakt znajdowania w&nbsp;okolicy wsi ''Slanica'' brył żelaza miały prawdopodobnie wpływ notowane w&nbsp;początkach XIX&nbsp;wieku w&nbsp;tym rejonie wielkie powodzie i&nbsp;związane z&nbsp;nimi przemieszczanie wielkich mas ziemi w&nbsp;korytach rzek</ref>. Znaczna ilość znajdowanych fragmentów świadczy o&nbsp;spadku deszczu meteorytów żelaznych w&nbsp;bliżej nieokreślonej przeszłości. Nie znaleziono jednak śladów żadnych kraterów.<ref>hipotetyczne kratery w&nbsp;okolicach zbiornika „znalazł” lokalny badacz meteorytów ''Juraj Klam''</ref> Uważa się również, że ówczesne przekazy mówiące o&nbsp;znajdowanych wówczas bryłach żelaza o&nbsp;wadze ponad 300&nbsp;kg są mocno przesadzone, a&nbsp;prawdopodobnie największe znalezione bryły nie miały więcej niż 150&nbsp;kg. W&nbsp;zbiorach muzealnych zachowało się łącznie około 150-200&nbsp;kg, największy okaz znajduje się w&nbsp;Tübingen (Niemcy) i&nbsp;ma wagę 45,5&nbsp;kg. W&nbsp;zbiorach Muzeum w&nbsp;Pradze znajduje się 7&nbsp;fragmentów o&nbsp;łącznej wadze 2,266&nbsp;kg (największy 1270&nbsp;g).
-
<div class="GooglePlace">
+
Zachowane fragmenty meteorytu Magura mają bardzo zniszczoną, silnie utlenioną powierzchnię. Nie zachowały się ślady skorupy obtopieniowej i&nbsp;regmagliptów.
-
<div class="GooglePlaceMap">
+
 
-
<googlemap lat="49.333" lon="19.48" zoom="10" width="400" height="300" type="terrain" controls="medium" scale="yes" units="meters" selector="yes">
+
Za sprawą badań [[Bibliografia/Haidinger_Wilhelm_Ritter_von|Haidingera]]<ref name="Haidinger 1844"></ref> i&nbsp;ze względu na dużą obfitość materiału, żelazo meteorytowe z&nbsp;Orawy stało się na wiele lat cennym materiałem badawczym w&nbsp;europejskich laboratoriach. Znany badacz meteorytów żelaznych V.F.&nbsp;Buchwald stwierdził, że meteoryt Magura był w&nbsp;XIX wieku dla badaczy europejskich tym, czym w&nbsp;XX wieku dla meteorytyki amerykańskiej był meteoryt Canyon Diablo. W&nbsp;meteorycie Magura po raz pierwszy opisano nowy minerał węglik żelazo-niklu '''cohenit''' (ang. ''cohenite''). Dokonał tego w&nbsp;1889 roku E.&nbsp;Weinschenk i nadał nowo odkrytemu minerałowi nazwę cohenit dla uczczenia Emila Wilhelma Cohena<ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/Emil_Cohen Emil Wilhelm Cohen] – niemiecki badacz meteorytów; autor trzytomowego dzieła o&nbsp;meteorytach: '''''Meteoritenkunde''''' (''Nauka o&nbsp;meteorytach'')</ref>. Również w&nbsp;tym meteorycie w&nbsp;1847 roku [[Bibliografia/Haidinger_Wilhelm_Ritter_von|W.&nbsp;Haidinger]] odkrył fosforek żelaza i&nbsp;niklu '''schreibersyt''' (ang. ''schreibersite''), który otrzymał swoją nazwę na cześć twórcy kolekcji meteorytów w&nbsp;Wiedniu, [[Bibliografia/Schreibers_Karl_Franz_von|Karla F.A.&nbsp;von&nbsp;Schreibersa]]<ref>Pilski (1999)</ref>. Stwierdzono w&nbsp;okazach meteorytu Magura występowanie zjawiska pseudomorfozy grafitu<ref>Haidinger (1846)</ref>, wyodrębniono cliftonit<ref>'''cliftonit''' – pseudomorf grafitu (prawdopodobnie z&nbsp;diamentu) o&nbsp;słabej symetrii oktaedrytu; znajdowany tylko w&nbsp;meteorytach w&nbsp;kamacycie</ref> i&nbsp;diamenty. Ówczesne badania nad cohenitem pozwoliły stworzyć podstawy klasyfikacji oktaedrytów.
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Poland_newIcons.kml
+
{{!Iron IAB}}
-
http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Slovakia-MM.kml
+
 
-
</googlemap>
+
== Czy są tam kratery? ==
-
</div>
+
 
-
</div>
+
[[Grafika:Magura_(kratery_mapa_Juraj_Klam).jpg|200px|thumb|Mapa na której ''Juraj Klam'' zaznaczył położenie „kraterów”]]
 +
Ilość znajdowanych kiedyś fragmentów meteorytu Magura, świadczy, że prawdopodobnie w&nbsp;tym rejonie spadł dawno temu deszcz meteorytów żelaznych i&nbsp;być może był to spadek kraterotwórczy?!
 +
 
 +
Taką hipotezę badał tamtejszy astronom amator i&nbsp;geolog (prawdopodobnie?) i&nbsp;miłośnik meteorytów słowackich ''Juraj Klam''.<ref name="Klam">na podstawie materiałów ''Juraja Klama'' udostępnionych przez Art&Met</ref> Prowadzone przez niego wieloletnie poszukiwania zaowocowały „znalezieniem” na terenach otaczających zbiornik Jeziora Orawskiego kilku struktur interpretowanych przez niego jako pozostałości po {{Txt2Img|Magura_(kratery_mapa_Juraj_Klam).jpg|kraterach meteorytowych}}. Próbował on swoimi „odkryciami” zainteresować naukowców i&nbsp;opinię publiczną. Swoje spostrzeżenia i&nbsp;wyniki {{Txt2Img|Magura_(pismo_Juraj_Klam).jpg|przesłał do Muzeum Narodowego w&nbsp;Pradze}}, ale jego hipotezy nie zainteresowały naukowców. O&nbsp;meteorycie Magura pisał {{Txt2Img|Magura_(artykuł_Juraj_Klam).jpg|artykuły do lokalnej prasy}}, ale nie zainicjowały one dalszych badań weryfikujących hipotezę oraz nie przyniosły znalezisk nowych okazów meteorytów.
 +
 
 +
Wydaje się, że teoria istnienia kraterów ze spadku pod Magurą, jest kontrowersyjna i&nbsp;nie poparta rzetelnymi dowodami.
 +
 
 +
 
 +
Ostatnie okazy meteorytu Magura znaleziono w&nbsp;połowie XIX wieku. Od tego czasu nie udało się znaleźć żadnych nowych okazów.
 +
 
 +
 
 +
== Historia meteorytu wg Töröka ==
 +
 
 +
W swym dwuczęściowym przeglądzie [[:Category:Meteoryty imperium węgierskiego|meteorytów imperium węgierskiego]] József Török (1882a, b) tak opisuje historię meteorytu Magura (''pisownia oryginalna''):
 +
{{AQuote-begin |max-width=800px}}
 +
{{Wielokropek}} 3. Harmadik meteorvasunk az ''árvai'' vagy ''szlaniczai'' meteorvas. A&nbsp;kir. magyar Természettudományi Társulat ezen meteorvas létezéséről 1844-ben kapott tudósítást Horváth Alajos, árvai főorvostól, ki a&nbsp;{{sparse-b}}Weisz János{{sparse-e}}, árvai uradalmi mérnöktől megtalált vastömegből példányokat küldött a&nbsp;társulatnak megvizsgálás végett. A&nbsp;Term. tud. Társulat a&nbsp;kapott példányok szakszerű megvizsgálására egy bizottságot küldött ki {{sparse-b}}Mikecz András{{sparse-e}}, kir. kamarai titkár elnöklete alatt, mely bizottság egyik tagja {{sparse-b}}Pecz Vilmos{{sparse-e}}, ásványtani, másik tagja Dr. {{sparse-b}}Boór Károly{{sparse-e}} pedig chemiai szempontból vizsgálta meg a&nbsp;küldött példányokat. A&nbsp;vizsgálat eredménye az lett, hogy ki lőn mutatva, hogy ezen vas nem földi, hanem világtéri eredetű, mert a&nbsp;meteorvasakat jellemző alkatrész, a&nbsp;nikkelvas meg van benne. Ezen meteorvas tehát a&nbsp;kir. m.&nbsp;Term. tud. Társulat részéről volt először megvizsgálva s&nbsp;világtéri eredete konstatálva, jólehet a&nbsp;bécsi geológok sem késedelmeskedtek ezen lelet vizsgálatával, melynek eredményét {{sparse-b}}Haidinger{{sparse-e}} tette közzé.
 +
 
 +
Az árvai meteorvas példányait Árvamegye Szlanica nevű községének határán, a&nbsp;Magura-hegy tövében, az Árva víze által felhalmozott kavics és iszaprétegekben találták. Nevezetes, hogy mielőtt tudományos emberek észrevették volna, a&nbsp;szlanicai kovács, mint res nulliust<ref name="res nullius">łac. ''res nullius'' – rzecz niczyja, bezpańska</ref>, már évektől fogva használta kitűnő patkók készítésére.
 +
 
 +
A szlaniczai meteorvas étetett felületén a&nbsp;Widmanstädten-féle rajzok nem mutatkoznak oly kitünően mint a&nbsp;[[Lenarto|lénartóin]], de fodrozott vonalak ezen is észlelhetők.&nbsp;{{Wielokropek}}
 +
{{AQuote-end}}
 +
 
 +
Co pisze Török:
 +
# meteoryty znajdowano w&nbsp;żwirach i&nbsp;mułach nagromadzonych przez rzekę Orawę (''Árva'');
 +
# meteoryty znajdowano w&nbsp;orawskiej wsi w&nbsp;hrabstwie Slanica u&nbsp;stóp masywu Magury Orawskiej (''Magura-hegy'');
 +
# znajdowane żelazo, jako rzecz niczyją<ref name="res nullius"></ref>, używano przez lata do wyrobu podków (było kowalne);
<br clear="all"/>
<br clear="all"/>
-
=== Galeria ===
+
== Kolekcje ==
 +
 
 +
Fragmenty meteorytu Magura w&nbsp;największych kolekcjach:
 +
:{| {{Koblitz Repository}}
 +
! Zbiór !! waga fragmentów<br />(Koblitz&nbsp;MetBase) !! uwagi
 +
|-
 +
| [[Tübingen, Min.-Petrogr. Inst.]] || 44,96&nbsp;kg ||
 +
|-
 +
| [[Vienna, Naturhist. Mus.]] || 25,24&nbsp;kg || fotografie w&nbsp;Koblitz MetBase
 +
|-
 +
| [[Budapest, Nat. Mus.]] || 18,32 kg ||
 +
|-
 +
| [[London, Nat. Hist. Mus.]] || 9,49 kg ||
 +
|-
 +
| [[Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ.]] || 7490 g ||
 +
|-
 +
| [[Prague, Nat. Mus.]] || 2266&nbsp;g || kilka fragmentów
 +
|-
 +
| {{Wielokropek}}
 +
|-
 +
| [[Calcutta, Mus. Geol. Surv. India]] || 961 g || {{Txt2Img|Magura_(GSI_Calcutta).jpg|pietka}} (Sen&nbsp;Gupta et&nbsp;al. 1982); negatywny przykład niewłaściwego traktowania okazów w&nbsp;muzeum!
 +
|-
 +
| '''[[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ.]]''' || 705 g || {{Txt2Img|Magura_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_1.jpg|500,45&nbsp;g&nbsp;(cs)}}, 145,70&nbsp;g&nbsp;(sc), 1,54&nbsp;g&nbsp;(fp) (Pilski&nbsp;2001)
 +
|-
 +
| '''[[Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych UJ|Cracow, Min. Dept., Jagellonian Univ.]]''' || 186&nbsp;g || 163,0&nbsp;g&nbsp;(f) (Pilski&nbsp;2001)
 +
|-
 +
| [[Hamburg, Mus. Min.-Petrogr. Inst.]] || {{Txt2Img|Magura_(MMHH_Hamburg).jpg|217 g}} ||
 +
|-
 +
| '''Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci.''' || 24,8&nbsp;g ||
 +
|}
 +
W polskich kolekcjach prywatnych znajdują się małe fragmenty tego meteorytu.
 +
 
 +
 
 +
{{Pokrzywnicki (Kosmolityka) |name=Magura}}
 +
 
 +
<br clear="all"/>
 +
 
 +
== Źródła ==
 +
 
 +
'''''Allgemeine Preußische Zeitung'' (1844)''' (s.&nbsp;689)<ref name="Allgemeine">skan zakupiony w PAN Biblioteka Gdańska ([http://wenus.bgpan.gda.pl/Bazy/Czasopisma/wypisz.php?id_czas=106 katalog])</ref>
 +
:{| style="width:800px"
 +
|[[Grafika:Magura_(Allgemeine_1844).jpg|200px|thumb|left|''Allgemeine Preußische Zeitung'', nr&nbsp;115 (1844), s.&nbsp;689]]
 +
|}
 +
 
 +
 
 +
'''Haidinger (1844)''' (s. 675-676)<ref>tu powołanie na ''Allgemeine Preußische Zeitung'' 1844, N. 115</ref>
 +
:{| style="width:800px"
 +
|[[Grafika:Haidinger_1844_(AnP_61_137).djvu|page=2|200px|thumb|left|Haidinger (1844), s.&nbsp;675-676]]
 +
|}
 +
 
 +
 
 +
'''Weiss (1845)''' (s. 678)<ref name="Weiss 1845"></ref>
 +
:{| style="width:800px"
 +
|[[Grafika:Magura_(Weiss_1845).jpg|200px|thumb|left|Weiss (1845, ''Wiener Zeitung''), s.&nbsp;678]]
 +
|Dużo szczegółów dotyczących lokalizacji miejsca znajdowania brył meteorytowych (fragment artykułu):
 +
 
 +
'''{{Wielokropek}} An Art und Stelle angekommen, fah ich, das die benden Fundorte gegen 160&nbsp;Klafter von einander entfernt sehen; der Seinige war unmittelbar am Ufer des Flusses Arva, der Meinige auf der Berglehne, vom Flusse gegen 80&nbsp;Klaftern entfernt. Wir sammelten noch die aus einer Lehmschichte hervorragenden Stucke, uberdeckten alles sorgfaltig mit Kasen, leiteten ein&nbsp;{{Wielokropek}}'''
 +
 
 +
'''Mein Gesellschafter war gegen das Frühjahr 1844 gestorben. Ich begab mich kurz darauf zum Fundorte, und erstaunte nicht wenig eine 2 bis 3&nbsp;Klaftern hohe Schichte Schotter zu sehen, wo ich glaubte, das Eisen aus dem festen Gebrigsgestein genommen zu haben.&nbsp;{{Wielokropek}}'''
 +
|}
 +
 
 +
 
 +
'''Kesselmeyer (1861)''' (s. 372)
 +
:{| {{Old sources}}
 +
| 17. || – || – || – || {{sparse-b}}Gebirg Magura{{sparse-e}}, SW. von Szlanicza, (49°26'N. 19°33'O.), Gefunden 1844. – ''Sp.-Gew.'':&nbsp;7,01-7,22 oder 7,76-7,814.<ref>ciężar właściwy (niem. ''spezifische Gewicht'')</ref> || Ungarn || ungefähr<br />49°20'N.&nbsp;19°29'O. || P.61.1844.675.<ref>powołanie na Haidinger (1844) (wg klucza: '''P'''oggendorff, Bd.&nbsp;'''61''', rok '''1844''', s.&nbsp;'''675''')</ref> W.&nbsp;1860. S.&nbsp;1860.
 +
|}
 +
 
 +
 
 +
'''Buchner (1861)''' (s. 126)
 +
:{| {{Old sources}}
 +
|{{sparse-b}}Arva{{sparse-e}} (Szlanicza, Maguragebrig), Ungarn.<br />
 +
{{sparse-b}}Haidinger{{sparse-e}} Wien. Ztg. 1844, April 17.<ref>Haidinger (1844), ''Wiener Zeitung''</ref> 1845, März.<ref name="Weiss 1845">Weiss (1845), ''Wiener Zeitung''; szczegółowy opis znalezisk</ref> Allg. Prss. Ztg. 1844 Nr. 115.<ref>''Allgemeine Preußische Zeitung'', nr 115</ref> {{sparse-b}}Patera{{sparse-e}} Oestr. Blttr. f. Lit. u. K. 1847, Nr. 169, 670.<ref>''Oesterreichische Blätter für Literatur und Kunst'', nr 169, 1847</ref> Nr. 175, 694.<ref>''Oesterreichische Blätter für Literatur und Kunst'', nr 175, 1847</ref> '''SJ. (2) 8''', 439.<ref>''American Journal of Science and Arts'', vol. 8, ser. 2, 1849</ref> {{sparse-b}}Patera u. Löwe{{sparse-e}} Haid. Ber. '''3''', 62, 70.<ref>Patera (1848), ''Berichte{{Kropek}}''</ref> '''EJ. 46''', 183.<ref>''Journal für praktische Chemie'', 46, 1849</ref> '''PA.''' 61, 675.<ref>Haidinger (1844)</ref> '''67''', 437.<ref>Haidinger (1846)</ref> '''Ergb. 4''', 392.<ref>Boguslawski (1854a)</ref> '''BrzJ. 27''', 1848, 237.<ref>''Jahres-Bericht über die Fortschritte der Chemie und Mineralogie'', vol. 27, 1848</ref> {{sparse-b}}Bergemann{{sparse-e}} '''PA. 100''', 245.<ref>Bergemann (1857)</ref> '''EJ. 71''', 56.<ref>''Journal für praktische Chemie'', 71, 1857</ref> '''ChCtr.''' 1857, 745.<ref>Bergemann (1857b)</ref> '''JbMin.''' 1848, 698.<ref>Patera (1848), ''Neues Jahrbuch{{Kropek}}''</ref> 1849, 199.<ref>Patera (1849)</ref> '''WAB.''' 1844, April 17 (Abb.) J. 184<sup>7</sup>/<sub>8</sub>, 1307. 1857, 731. '''RbH.''' Suppl. '''4''', 154.<ref>Rammelsberg (1841)</ref> '''MCh.''' 907.<ref>Rammelsberg (1860)</ref> '''GuH. 9''', 510.<ref>''Zeitschrift für die Gesammten Naturwissenschaft'', Bd. 9, 1857</ref> '''10''', 189.<ref>''Zeitschrift für die Gesammten Naturwissenschaft'', Bd. 10, 1857</ref> '''PA. 108''', 457.<ref>Reichenbach (1859b)</ref> '''Br.''' 126.<ref>Buchner (1859)</ref>
 +
|}
 +
:Rozwinięcia skrótów → patrz [[Bibliografia/Buchner Otto]]
 +
 
 +
== Lokalizacja ==
 +
 
 +
{{GEFrame-begin}}
 +
{{GEMap
 +
| htmlFileMap = wiki-Magura.htm
 +
| kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Slovakia-MM.kml
 +
| kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Magura-fit.kml
 +
| lat = 49.373
 +
| lon = 19.49
 +
| zoom = 10
 +
| type = terrain
 +
}}
 +
{{GEIcon-PointRed}}
 +
(F) Franciszkowa huta, (O) Osada, (S) Slanica, Slanická Osada, (T)&nbsp;Twardoszyn, (V)&nbsp;Vavrečka
 +
{{GEIcon-Water}}
 +
rzeki: Orawa, Biała Orawa i&nbsp;Czarna Orawa
 +
{{GEIcon-Mountain}}
 +
góra Magurka (Magura Orawska)
 +
{{GEIcon-Coord}}
 +
współrzędne wg Kesselmeyera (1861)
 +
{{GEFrame-end}}
 +
 
 +
Na początku lat 50. dwudziestego wieku wybudowano u zbiegu rzek '''Czarnej''' i&nbsp;'''Białej Orawy''' (słow. ''Čierna'' i&nbsp;''Biela Orava'') zaporę wodną. Powstałe Jezioro Orawskie zalało tereny, gdzie prawdopodobnie w&nbsp;XIX&nbsp;wieku znajdowano meteoryty.<ref>dokonano wtedy również zmiany granicy polski-słowackiej, tak aby całe jezioro znalazło się po stronie słowackiej</ref> Wiele wsi, w&nbsp;tym wsie ''Slanica'' (pol. ''Słanica'') i&nbsp;''Osada'', znalazło się pod wodą.
 +
 
 +
'''Slanica''' (pol. ''Słanica''), '''Námestovo''' (pol. ''Namiestów''), '''Osada'''. O&nbsp;znajdowaniu okazów w okolicy miejscowości '''Vavrečka''' (pol. ''Wawreczka'') {{Txt2Img|Magura_(artykuł_Juraj_Klam).jpg|pisze ''Juraj Klam''}} (nieopodal znajduje się szczyt '''Magurka'''). Natomiast Mikecz (1841-1845) pisze w&nbsp;swoim artykule o&nbsp;znajdowaniu okazów w&nbsp;powiecie/hrabstwie '''Árvamegyében Thurdossín''' (węg. ''Turdossin'', pol. ''Twardoszyn'', slow. ''Tvrdošín'').
 +
 
 +
Część źródeł mówi o&nbsp;znajdowaniu meteorytów w&nbsp;okolicy „Osady Slanica”. Być może chodzi o&nbsp;zatopioną wieś '''Osada''' nad brzegiem Czarnej Orawy, znajdującej się na odcinku rzeki dziś pod wodami Jeziora Orawskiego na jego wschodnim brzegu? Za Wikipedią: ''Wspomniane już wielkie powodzie nawiedzające te tereny na początku XIX&nbsp;wieku były wynikiem specyficznej budowy geologicznej dorzecza Orawy. Warstwy nieprzepuszczalnych łupków powodowały przyspieszony spływ wód opadowych {{Txt2Img|Magura_(Osada_Google_Earth).jpg|do dolin}} powodując wielkie powodzie oraz przemieszczenia wielkich mas ziemi.'' Być może nad brzegiem rzeki Czarna Orawa we wsi ''Osada'' w&nbsp;wyniku jednej z&nbsp;powodzi wezbrane wody rzeki wypłukały warstwy rzecznego żwiru odsłaniając zalegające tam bryły meteorytów?
 +
 
 +
W okolicy Jeziora Orawskiego stworzono ścieżkę dydaktyczną poświęconą meteorytowi Magura. Składa się na nią kilka tablic informacyjnych (portal MyOrava.sme.sk).
 +
 
 +
 
 +
Współcześnie poszukiwacze meteorytów, m.in. z&nbsp;Polski, wielokrotnie przeszukiwali okolice Jeziora Orawskiego. [[:Category:Warto szukać|Jak na razie bez rezultatów]].
 +
 
 +
<br clear="all"/>
 +
 
 +
=== Mapy ===
 +
 
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
 +
File:Magura_(region_Arva).jpg|Region Orawa (węg. ''Árva'') na starej mapie – '''Námesztó''', '''Oszada''', '''Szlanicza''' i&nbsp;'''Vavrecska'''
 +
File:Magura_(Mapy_austro-wegierskie_37-49).jpg|Miejscowości '''Szlanicza''' (słow. ''Slanica'') i&nbsp;'''Námesztó''' (słow. ''Námestovo'') (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)
 +
File:Magura_(P51_S29_CHYZNE).jpg|Fragment arkusza P51 S29 mapy z&nbsp;1934&nbsp;r. (źródło:&nbsp;Archiwum Map&nbsp;WIG)
 +
File:Magura_(Osada_Google_Earth).jpg|Mapa Google Earth
 +
</gallery>
 +
 
 +
 
 +
''[[:Category:I, II, III Military Survey|II. vojenské mapování - Františkovo]]'' (1836-1852; skala 1:28800) (źródło:&nbsp;Mapire)
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
 +
File:Magura_(II_Frantiskovo)-lake.jpg|Mapa z zaznaczonymi granicami obecnego Jeziora Orawskiego. Wsie '''Slanica''', '''Osada''', '''Twrdossjn''' i&nbsp;'''Wawreczka''' oraz szczyt '''''Magurka&nbsp;B.'''''
 +
</gallery>
 +
 
 +
 
 +
[[:Category:Slovakia Military Maps|Słowackie mapy wojskowe]], skala 1:25000 – arkusz: M-34-100-A-a (Nižná).
 +
 
 +
<br clear="all"/>
 +
 
 +
== Galerie ==
 +
 
 +
'''Meteoryt Magura ze zbiorów [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego]]''' (dla&nbsp;{{SITENAME}} fot.&nbsp;Antoni Stryjewski)
-
'''Meteoryt Magura ze zbiorów [[Muzeum Mineralogiczne Instytutu Nauk Geologicznych UWr|Muzeum Mineralogicznego Instytutu Nauk Geologicznych UWr]]'''<ref>muzeum ma w swych zbiorach okazy (fragmenty) o masach: cs 500,45&nbsp;g, sc 145,70&nbsp;g, fp 1,54&nbsp;g</ref> (dla {{SITENAME}} fot.&nbsp;Antoni Stryjewski)
+
Muzeum ma w swych zbiorach okazy ({{Txt2Img|Magura_(Muz_Min_Wroclaw).jpg|fragmenty}}) o masach: 500,45&nbsp;g (cs), 145,70&nbsp;g (sc), 1,54&nbsp;g (fp).
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="2">
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="2">
-
File:Magura_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_1.jpg|Fragment o wadze 500,45 g
+
File:Magura_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_1.jpg|Fragment o wadze 500,45&nbsp;g
File:Magura_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_2.jpg|
File:Magura_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_2.jpg|
File:Magura_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_3.jpg|
File:Magura_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_3.jpg|
File:Magura_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_4.jpg|
File:Magura_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_4.jpg|
</gallery>
</gallery>
 +
 +
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="2">
 +
File:Magura_(CEP_UJ)-1.jpg|Płytka meteorytu Magura (163&nbsp;g&nbsp;(s)) z&nbsp;wygrawerowaną nazwą ''Arva'' ze zbiorów [[Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ]] (fot. Szymon Kozłowski)
 +
</gallery>
 +
 +
 +
Meteoryt Magura w kolekcjach zagranicznych
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="3">
 +
File:Magura_(GSI_Calcutta).jpg|Fragment meteorytu Magura (pietka, najdłuższy rozmiar 5,5&nbsp;cm) z&nbsp;kolekcji [[Szablon:CalcuttaGSI|Geological Survey of India, Calcutta]]; negatywny przykład niewłaściwego przechowywania meteorytów żelaznych!
 +
File:Magura_(MMHH_Hamburg).jpg|Fragment meteorytu o&nbsp;wadze 217,0&nbsp;g ze zbiorów [[Szablon:HamburgMMHH|Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu w&nbsp;Hamburgu]]
 +
File:Magura_(NHM_Prague)-TJ-1.jpg|Okaz w&nbsp;kolekcji [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Pradze]] (fot.&nbsp;Tomasz Jakubowski)
 +
File:Magura_(NHM_Prague)-TJ-2.jpg|Fragment w&nbsp;kolekcji [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Pradze]] (fot.&nbsp;Tomasz Jakubowski)
 +
File:Magura_(fot_37_Tucek_1981).jpg|Muzeum w Pradze (źródło: Tuček 1981)
 +
File:Magura_(NHM_Prague)-TJ-a.jpg|Fragmenty w&nbsp;kolekcji [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Pradze]] (fot.&nbsp;Tomasz Jakubowski)
 +
File:Magura_(fot_38_Tucek_1981).jpg|Muzeum w Pradze (źródło: Tuček 1981)
 +
File:Magura_(HNM_Vienna).jpg|Fragment meteorytu w&nbsp;[[Szablon:ViennaNHM|Muzeum Historii Naturalnej w&nbsp;Wiedniu]] (fot. Ján Madarás)
 +
</gallery>
 +
 +
 +
Kolekcje prywatne
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="3">
 +
File:Magura_(Tomasz_Jakubowski_Meteorites_Collection).jpg|Fragmenty meteorytu Magura z&nbsp;kolekcji Geologický Ústav Masarykovy Univerzity v&nbsp;Brně (Brono, [[Czechy]]) (kolekcja Tomasza Jakubowskiego)
 +
File:Jakubowski_Tomasz_Collection_(old_labels)-1.jpg|Zbiór meteorytów ze starych kolekcji: Gibeon (syn. Goamus){{MBD-record|name=Gibeon}}, Vaca Muerta{{MBD-record|name=Vaca Muerta}}, [[Bohumilitz]], [[Tieschitz]], [[Magura]], [[Stannern]], [[Pułtusk]], [[Kuleschovka]] (kolekcja Tomasza Jakubowskiego)
 +
File:Magura_(Haag_2003).jpg|748 gramowy fragment z&nbsp;kolekcji Roberta Haaga (źródło: [[Szablon:Haag (2003)|Haag 2003]], ''za zgodą'')
 +
File:Magura_(Alan_Mazur_collection).jpg|Fragmenty (zwietrzelina) meteorytu Magura z&nbsp;kolekcji Alana Mazura (oraz fragmenty meteorytów Carcote i&nbsp;Bendegó{{MBD-record|name=Bendegó}}) (pierwotnie w&nbsp;kolekcji Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg)
 +
</gallery>
 +
 +
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="3">
 +
File:Magura_(Haidinger_1862).jpg|Wytrawiony przekrój meteorytu{{!metalography|}}; widać wiele inkluzji cohenitu<ref>'''cohenit''' po raz pierwszy opisany został właśnie w&nbsp;meteorycie żelaznym [[Magura]] przez E.&nbsp;Weinschenka w&nbsp;1889 roku, nazwa na cześć niemieckiego badacza meteorytów [http://en.wikipedia.org/wiki/Emil_Cohen Emila Cohena]; więcej → woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Minerals.htm#cohenite Minerały w meteorytach (''Meteorite minerals'')]</ref> (schreibersytu) (źródło: Haidinger 1862)
 +
</gallery>
 +
 +
 +
----
 +
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3">
 +
File:Kaalijarv_(trace_elements_Ni-Ir).png|Grupa meteorytów żelazny typu IAB-MG ([[Szablon:Woźniak_(2021,_ASMP)|Woźniak 2021]])
 +
</gallery>
 +
 +
 +
----
 +
 +
'''Okolice Jeziora Orawskiego i Franciszkowa huta (słow. ''Františkova huta'')''' (stan: ''15 grudnia 2019 r.''; fot. Wadi & {{Txt2Img|Magura_(Twardoszyn).jpg|Woreczko}})
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3">
 +
File:Magura_(Franciszkowa_huta)_0.jpg|Tablica informacyjna
 +
File:Magura_(Franciszkowa_huta)_3-W&W.jpg|Opuszczone ruiny huty (teren zabezpieczony przed dewastacją)
 +
File:Magura_(Franciszkowa_huta)_1-W&W.jpg|Piec do wytopu
 +
File:Magura_(Franciszkowa_huta)_2-W&W.jpg|Resztki murów
 +
File:Magura_(Franciszkowa_huta)_2.jpg|Resztki murów (fot. Art&Met)
 +
File:Magura_(Osada).jpg|Widok z zapory w kierunku na północny-wschód, gdzie przed zalaniem terenu leżała wieś Osada
 +
</gallery>
 +
 +
 +
'''„Kratery” w okolicach zbiornika Jezioro Orawskie''' (źródło: Juraj Klam; materiały udostępnił: Art&Met; niestety tylko tej jakości materiałami dysponujemy)
 +
<gallery caption="" widths="200px" heights="160px" perrow="3">
 +
File:Magura_(pismo_Juraj_Klam).jpg|Odpowiedź Muzeum w&nbsp;Pradze na pismo ''Juraja Klama''
 +
File:Magura_(kratery_mapa_Juraj_Klam).jpg|Mapa na której ''Juraj Klam'' zaznaczył położenie hipotetycznych kraterów
 +
File:Magura_(artykuł_Juraj_Klam).jpg|Jeden z artykułów ''Juraja Klama'' w&nbsp;lokalnej prasie o&nbsp;meteorycie Magura
 +
</gallery>
 +
 +
<br clear="all"/>
== [[Bibliografia]] ==
== [[Bibliografia]] ==
-
* +Haidinger W., (1844), '''Meteor-Eisen in Ungarn.''' ''Annalen der Physik'', 61, Bd. 137, 1844, s. 675-676. Plik {{Djvu|Haidinger_1844_(AdP_61_137).djvu|DjVu}}
+
* ''Allgemeine Preußische Zeitung'', (1844), '''Meteor-Eisen in Ungarn''', nr 115 (25 kwietnia 1844), s. 689. Plik {{Txt2Img|Magura_(Allgemeine_1844).jpg|JPG}}.<ref name="Allgemeine"></ref>
-
* +Haidinger W., (1846), '''Graphit, pseudomorph nach Schwefelkes.''' ''Annalen der Physik'', 67, Bd. 143, 1846, s. 437-439. Plik {{Djvu|Haidinger_1846_(AdP_67_143).djvu|DjVu}}
+
* ''American Journal of Science and Arts'', '''Meteorite of [[Magura|Arva]]''', vol. 8, ser. 2, 1849, s. 439-440. Plik {{Link-BHL |item=88497}}.
-
* Kosiński Janusz W., (1996), '''Meteoryty [[:Category:Poza granicami Polski|Słowacji]].''' ''Meteoryt'', 4, 1996, s. 10–12. Plik [http://meteoryt.info/meteoryt496.pdf PDF]
+
* Bergemann C., (1857), '''Untersuchungen von Meteoreisen''', ''{{!AnP}}'', 100, Bd.&nbsp;176, 1857, s.&nbsp;245-260. Plik {{Djvu|Bergemann_1857_(AnP_100_176).djvu|DjVu}}.
-
* Kosiński Janusz W., (1997), '''Meteoryty [[:Category:Poza granicami Polski|Słowacji]] - uzupełnienie.''' ''Meteoryt'', 1, 1997, s. 9. Plik [http://meteoryt.info/meteoryt197.pdf PDF]
+
* Bergemann C., (1857b), '''Analysen von Meteoreisen''', ''Chemisches Central-Blatt'', 1857, s.&nbsp;745-747 (s. 746).<ref>wyniki analiz z Bergemann (1857)</ref> Plik {{Link-HDL |hdl=2027/mdp.39015020182161}}.
-
* Pilski Andrzej S., (1999), '''Nieziemskie skarby. Poradnik poszukiwacza meteorytów.''' Prószyński i S-ka, Warszawa 1999. ISBN 83-7180-173-4.
+
* Boor Károly, (1841-1845), '''Az [[Magura|Árva-megyében]] talált meteorvas minöleges végybontása, vegrehajtva''', ''Királyi Magyar Természettudományi Társulat Évkönyvei'', (red. Török József), Elsö Kötet, Pesten 1841-1845, s. 55-64. Plik {{Link-BHL |item=42643}}.
-
* {{Török (1882b)}}
+
* Brezina Aristides, (1889), '''Cliftonit aus dem Meteoreisen von [[Magura]], Arvaer Comitat''', ''Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum'', Bd.&nbsp;IV, Wien 1889, s.&nbsp;102-107.<ref>cliftonit (ang. ''cliftonite'') – pseudomorf grafitu występujący w&nbsp;postaci oktaedralnych inkluzji w&nbsp;meteorytach żelaznych; Wikipedia&nbsp;(EN) – [http://en.wikipedia.org/wiki/Cliftonite Cliftonite]</ref> Plik {{Link-BHL |item=26865}}.
 +
 
 +
* {{Brezina (1896)}}
 +
 
 +
* {{Buchner (1859) |page=126}}
 +
 
 +
* {{Buchner (1861)}}
 +
 
 +
* {{Buchner (1863) |page=168-170}}
 +
 
 +
* {{Buchwald (1975) |page=792-797}} Plik {{Djvu|Buchwald_1975_(Magura).djvu|DjVu}}.
 +
 
 +
* {{Clark (1852) |page=48-49}}
 +
 
 +
* {{Cohen (1891)}}
 +
 
 +
* Cohen Emil Wilhelm, (1892), '''Meteoreisen-Studien II''', ''Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum'', Bd.&nbsp;VII, Wien 1892, s.&nbsp;143-162.<ref>o analizach meteorytu [[Magura]] s.&nbsp;155-156</ref> Plik {{Link-BHL |item=28609}}.
 +
 
 +
* Haidinger Wilhelm Ritter von, (1844), '''Meteor-Eisen in [[Węgry|Ungarn]]''', ''Annalen der Physik'', 61, Bd. 137, 1844, s. 675-676. Plik {{Djvu|Haidinger_1844_(AnP_61_137).djvu|DjVu}}.
 +
 
 +
* Haidinger Wilhelm Ritter von, (1844), '''Neuer Fund von [[Magura|Meteoreisen in Ungarn]]''', ''Wiener Zeitung'', nr 107, 17 kwietnia 1844, s. 843 (3). Plik [http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=wrz&datum=18440417 DjVu].
 +
 
 +
* Haidinger Wilhelm Ritter von, (1846), '''Graphit, pseudomorph nach Schwefelkes''', ''Annalen der Physik'', 67, Bd. 143, 1846, s. 437-439. Plik {{Djvu|Haidinger_1846_(AnP_67_143).djvu|DjVu}}.
 +
 
 +
* Haidinger Wilhelm Ritter von, (1862), '''Das Meteoreisen von Sarepta (''Mit 2&nbsp;Tafeln.'')''', ''{{!Sitzber.Wien}}'', 46, Abt. 2, 1862, s. 284, 286-297.<ref>zawiera {{Txt2Img|Magura_(Haidinger_1862).jpg|plansze z rysunkami}} meteorytów Sarepta i&nbsp;[[Magura]]</ref>{{MBD-record |name=Sarepta}} Plik {{Link-HDL |hdl=2027/mdp.39015073681135}}; plik {{Link-MDZ|urn=urn:nbn:de:bvb:12-bsb10535921-1}}.
 +
 
 +
* ''Jahres-Bericht über die Fortschritte der Chemie und Mineralogie'', vol. 27, 1848, s. 237.<ref>obserwacja Haidingera (1846) grafitu w meteorycie Magura</ref> Plik {{Link-HDL |hdl=2027/hvd.hx3bg2}}.
 +
 
 +
* ''Journal für praktische Chemie'', '''[[Magura|Arvaer]] Meteoreisen''', 46, 1849, s. 183.<ref>kopia artykułu Patera (1848), ''Berichte{{Kropek}}''</ref> Plik {{Link-HDL |hdl=2027/umn.319510006333438}}.
 +
 
 +
* ''Journal für praktische Chemie'', '''Analyse von Meteoreisen''', 71, 1857, s. 56-61.<ref>kopia artykułu Bergemann (1857)</ref> Plik {{Link-HDL |hdl=2027/umn.31951000633368s}}.
 +
 
 +
* {{Kesselmeyer (1861) |page=372}}
 +
 
 +
* {{Koblitz MetBase}}
 +
 
 +
* {{Kosiński (1996slow)}}
 +
 
 +
* {{Kosiński (1997slow)}}
 +
 
 +
* {{Kosiński (2012, Kosmolityka)}}
 +
 
 +
* ''Oesterreichische Blätter für Literatur und Kunst'', nr '''169''', 16 lipca 1847, s. 670.<ref name="Patera">Patera Adolf, wyniki analiz</ref> Plik {{Link-HDL |hdl=2027/inu.30000091712129}}.
 +
 
 +
* ''Oesterreichische Blätter für Literatur und Kunst'', nr '''175''', 23 lipca 1847, s. 694.<ref name="Patera"></ref> Plik {{Link-HDL |hdl=2027/inu.30000091712129}}.
 +
 
 +
* Mikecz András, (1841-1845), '''Az [[Magura|Árva-megyéböl]] beküldött állítólag meteor-vasdarabok''', ''Királyi Magyar Természettudományi Társulat Évkönyvei'', (red. Török József), Elsö Kötet, Pesten 1841-1845, s. 50-52. Plik {{Link-BHL |item=42643}}.
 +
 
 +
* Patera Adolf, (1848), '''Nachträgliches zu seiner Untersuchung des Meteoreisens von ''[[Magura|Arva]]''''', ''Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geognosie, Geologie und Petrefakten-Kunde'', 1848, s. 698.<ref>powołanie na: ''Oesterreichische Blätter für Literatur und Kunst'', nr 175, 1847</ref> Plik {{Link-HDL |hdl=2027/hvd.32044102919172}}.
 +
 
 +
* Patera Adolf, (1848), '''Die Resultate der chemischen Analyse des [[Magura|Arvaer Meteoreisens]]''', ''Berichte über die Mitteilungen von Freunden der Naturwissenschaften in Wien'', III, 1848, s. 62, 69-71. Plik {{Link-BHL |item=43212}}.
 +
 
 +
* Patera Adolf, (1849), '''Zerlegung des ''[[Magura|Arvaer]]'' Meteoreisens''', ''Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geognosie, Geologie und Petrefakten-Kunde'', 1849, s. 199.<ref>powołanie na: ''Oesterreichische Blätter für Literatur und Kunst'', nr 169, 1847</ref> Plik {{Link-HDL |hdl=2027/hvd.32044102918992}}.
 +
 
 +
* Petz Vilmos, (1841-1845), '''Ásványtani leirata az [[Magura|Árva-megyében]] talált meteor-vasdaraboknak''', ''Királyi Magyar Természettudományi Társulat Évkönyvei'', (red. Török József), Elsö Kötet, Pesten 1841-1845, s. 53-54. Plik {{Link-BHL |item=42643}}.
 +
 
 +
* {{Pilski (1999)}}
 +
 
 +
* {{Pilski (2001)}}
 +
 
 +
* {{Rammelsberg (1841)}}
 +
 
 +
* {{Rammelsberg (1860) |page=907}}
 +
 
 +
* Reichenbach Karl Freiherr von, (1859b), '''Ueber die Zeitfolge und die Bildungsweise der näheren Bestandtheile der Meteoriten''', ''Annalen der Physik'', 108, Bd. 184, 1859, s. 452-465 (s. 457). Plik {{Djvu|Reichenbach_1859b_(AnP_108_184).djvu|DjVu}}.
 +
 
 +
* {{Török (1882a)}}
* {{Tuček (1981)}}
* {{Tuček (1981)}}
-
== Przypisy ==
+
* Weinschenk Ernst, (1889), '''Ueber einige Bestandtheile des Meteoreisen von [[Magura]], Arva, [[Węgry|Ungarn]]''', ''Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum'', Bd.&nbsp;IV, Wien 1889, s.&nbsp;93-101. Plik {{Link-BHL |item=26865}}.
-
<references />
+
* Weiss J., (1845), '''Veranlassung zum Funde der Meteor-Eisenmassen bey Szlanicza im [[Magura|Arvaer]] Comitat und Beschreibung des Fundortes''', ''Wiener Zeitung'', nr 88, 30 marca 1845, s. 678 (4).<ref name="Weiss 1845"></ref> Plik [http://anno.onb.ac.at/cgi-content/anno?aid=wrz&datum=18450330 DjVu].
 +
 
 +
* {{Woźniak (2021, ASMP)}}
 +
 
 +
* ''Zeitschrift für die Gesammten Naturwissenschaft'', Bd. 9, 1857, s. 510-511.<ref name="analizy">wyniki analiz meteorytów żelaznych</ref> Plik {{Link-BHL |item=98196}}.
 +
 
 +
* ''Zeitschrift für die Gesammten Naturwissenschaft'', Bd. 10, 1857, s. 189-190.<ref name="analizy"></ref> Plik {{Link-BHL |item=97829}}.
 +
 
 +
{{Koblitz References |1=Numerous masses of total weight about 1500kg were found, but most were smelted and only about 150kg could be saved, O.Buchner, Die Meteoriten in Samml., Leipzig, 1863, p.168, W.Haidinger, Ann. Phys., 1844, 61, p.675. Analysis, 7.08% Ni, E.Cohen, Ann. Naturhist. Hofmus. Wien, 1900, 15, p.377. Contains cliftonite, A.Brezina, Ann. Naturhist. Hofmus. Wien, 1889, 4, p.102. X-ray identification of cohenite in Magura mass, A.Westgren and G.Phragmen, J. Iron Steel Inst., 1924, 109, p.159 (M.A.2-517), M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.286. K-Ar ages, W.Kaiser and J.Zähringer, Meteorite Research, ed. P.M.Millman, D.Reidel, Dordrecht, Holland, 1969, p.429. Further analysis, 6.67% Ni, 94.6 ppm Ga, 483 ppm Ge, 3.2 ppm Ir, J.T.Wasson, Icarus, 1970, 12, p.407. Carbon isotopic composition of graphite and cohenite, P.Deines and F.E.Wickman, GCA, 1973, 37, p.1295; GCA, 1975, 39, p.547. Coordinates, description; heavily shocked, V.F.Buchwald, Handbook of Iron Meteorites, Univ. of California, 1975, p.792. Study of phosphide morphology, A.J.Easton and H.A.Buckley, Meteoritics, 1979, 14, p.143. New analysis, B.G.Choi et al., GCA, 1995, 59, p.593. Tungsten and Re-Os isotopic composition, M.F.Horan et al., GCA, 1998, 62, p.545. Xe isotopic composition, T.Maruoka et al., Papers 23rd Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1998, p.69 (abs.); see also, MAPS, 1998, 33, p.A97 (abs.). New classification: a main group member of the IAB complex, J.T.Wasson and G.W.Kallemeyn, GCA, 2002, 66, p.2445.}}
 +
{{Przypisy}}
== Zobacz również ==
== Zobacz również ==
 +
* meteoryty: [[Lenarto]], [[Nagy-Borové]]
* [[:Kategoria:Meteoryty imperium węgierskiego|Meteoryty imperium węgierskiego]]
* [[:Kategoria:Meteoryty imperium węgierskiego|Meteoryty imperium węgierskiego]]
== Linki zewnętrzne ==
== Linki zewnętrzne ==
-
* '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' - meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=15388 Magura]
+
* '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' – meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=15388 Magura]
-
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' - meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=15388 Magura]
+
* '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=15388 Magura]
 +
 
 +
* {{TübingenMPI}}
 +
* {{ViennaNHM}}
 +
* {{BudapestNHM}}
 +
* {{PragueNM}}
 +
* {{CalcuttaGSI}}
 +
 
 +
* Meteoryt Magura w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/old/kat-mz-IAB.htm#magura katalog PTMet] {{SeparatorBull}} [http://www.woreczko.pl/meteorites/news/Magura.htm Wadi & Jan Woreczko Collection]
 +
 
 +
* woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Minerals.htm Minerały w meteorytach (''Meteorite minerals'')]
 +
* WebMineral.com – o minerałach: [http://www.webmineral.com/data/Cohenite.shtml cohenite] {{SeparatorBull}} [http://www.webmineral.com/data/Schreibersite.shtml schreibersite]
 +
 
 +
* Portal MyOrava.sme.sk – Kališová Nadežda, [http://myorava.sme.sk/c/20469565/cast-vesmiru-padla-vtedy-oravcom-priamo-do-naruce.html Časť vesmíru padla vtedy Oravcom priamo do náruče]
 +
 
 +
* Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Jezioro_Orawskie Jezioro Orawskie] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Magura_Orawska Magura Orawska] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Magurka_(Magura_Orawska) Magurka (Magura Orawska)] {{SeparatorBull}} [http://pl.wikipedia.org/wiki/Slanica Slanica]
 +
* Wikipedia (HU) – [http://hu.wikipedia.org/wiki/Magura_(meteorit) Magura (meteorit)]
 +
* Wikipedia (SK) – [http://sk.wikipedia.org/wiki/Františkova_huta Františkova huta]
 +
 
 +
* {{MPOD|name=Magura}}
 +
 
 +
 
 +
{{Co jeszcze na stronę}}
-
* WebMineral.com - o minerałach: [http://www.webmineral.com/data/Cohenite.shtml cohenite] &bull; [http://www.webmineral.com/data/Schreibersite.shtml schreibersite]
+
* <del>gazeta ''Allg. Preuss. Zeit.'' 1844, N. 115</del>
-
* woreczko.pl - [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Minerals.htm Minerały w meteorytach (''Meteorite minerals'')]
+
* ''Wiener Zeitung...'' img
 +
* ''Oesterreichische Blätter für Literatur und Kunst...'' img
 +
* '''WAB ?'''
 +
* Buchner (1861)
[[Category:Poza granicami Polski]]
[[Category:Poza granicami Polski]]
[[Category:Słowacja]]
[[Category:Słowacja]]
[[Category:Meteoryty imperium węgierskiego]]
[[Category:Meteoryty imperium węgierskiego]]
 +
[[Category:Warto szukać]]
 +
[[Category:Meteoryty żelazne]]

Aktualna wersja na dzień 15:32, 21 lip 2023

0i

Meteoryty surowcem dla huty

Magura →
Magura (NHM Prague)-TJ-1.jpg
Fragment meteorytu Magura w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Tomasz Jakubowski)
Znalezisko
Lokalizacja Karpaty Zachodnie, Słowacja
Położenie[1] 49°20'N, 19°29'E
Data 1840 r.
Charakterystyka
Typ żelazny IAB-MG
Masa 150 kg
Liczba okazów wiele brył, zachowało się niewiele okazów
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Arva, Orava, Slanica, Szlanica, Szlanicza; po węgiersku: Árva; spotyka się w literaturze również Oravska Magura

Znalezisko meteorytów żelaznych na terenie północno-zachodniej Słowacji od 1840 roku (IAB-MG, TKW 150 kg). Znaleziono wiele brył, o łącznej wadze około półtorej tony, ale większość z nich została przetopiona. Zachowało się tylko ok. 150-200 kg.

Po dwakroć cenny materiał

Według Karela Tučeka (1981) w rejonie karpackiego pasma Magury Orawskiej w północno-zachodniej Słowacji w latach 1830-40 znajdowano wiele żelaznych brył pochodzenia meteorytowego. Według przekazów okoliczna ludność sprzedawała znajdowane bryły do okolicznej huty, gdzie wykorzystywano m.in. znaczne pokłady popularnej w tym rejonie rudy darniowej, a znajdowane żelazne bryły były traktowane jako naturalny surowiec. Prawdopodobnie w tym okresie przetopiono we Franciszkowej hucie około 1,6 tony materiału[2]. Przetapiania meteorytów zaprzestano dopiero w 1844 roku, gdy wiedeński naukowiec W. Haidinger[3] wykazał ich pozaziemskie pochodzenie.

Miejsce pozyskiwania, nota bene tak cennego, materiału dla huty, przez dłuższy czas było przez okoliczną ludność utrzymywane w tajemnicy. Wiadomo, że znaleziska pochodziły z okolic na zachód od wsi Slanica niedaleko Námestova. W żwirowych brzegach rzeki znajdowano bryły żelazne o wagach od jednego do kilkudziesięciu kilogramów[4]. Znaczna ilość znajdowanych fragmentów świadczy o spadku deszczu meteorytów żelaznych w bliżej nieokreślonej przeszłości. Nie znaleziono jednak śladów żadnych kraterów.[5] Uważa się również, że ówczesne przekazy mówiące o znajdowanych wówczas bryłach żelaza o wadze ponad 300 kg są mocno przesadzone, a prawdopodobnie największe znalezione bryły nie miały więcej niż 150 kg. W zbiorach muzealnych zachowało się łącznie około 150-200 kg, największy okaz znajduje się w Tübingen (Niemcy) i ma wagę 45,5 kg. W zbiorach Muzeum w Pradze znajduje się 7 fragmentów o łącznej wadze 2,266 kg (największy 1270 g).

Zachowane fragmenty meteorytu Magura mają bardzo zniszczoną, silnie utlenioną powierzchnię. Nie zachowały się ślady skorupy obtopieniowej i regmagliptów.

Za sprawą badań Haidingera[3] i ze względu na dużą obfitość materiału, żelazo meteorytowe z Orawy stało się na wiele lat cennym materiałem badawczym w europejskich laboratoriach. Znany badacz meteorytów żelaznych V.F. Buchwald stwierdził, że meteoryt Magura był w XIX wieku dla badaczy europejskich tym, czym w XX wieku dla meteorytyki amerykańskiej był meteoryt Canyon Diablo. W meteorycie Magura po raz pierwszy opisano nowy minerał węglik żelazo-niklu cohenit (ang. cohenite). Dokonał tego w 1889 roku E. Weinschenk i nadał nowo odkrytemu minerałowi nazwę cohenit dla uczczenia Emila Wilhelma Cohena[6]. Również w tym meteorycie w 1847 roku W. Haidinger odkrył fosforek żelaza i niklu schreibersyt (ang. schreibersite), który otrzymał swoją nazwę na cześć twórcy kolekcji meteorytów w Wiedniu, Karla F.A. von Schreibersa[7]. Stwierdzono w okazach meteorytu Magura występowanie zjawiska pseudomorfozy grafitu[8], wyodrębniono cliftonit[9] i diamenty. Ówczesne badania nad cohenitem pozwoliły stworzyć podstawy klasyfikacji oktaedrytów.

Meteoryty żelazne typu IAB

O meteorytach żelaznych typu IAB (Woźniak 2021):

«

Grupa IAB

Grupa IAB – należy, obok grupy IIE, do klasy achondrytów prymitywnych, do klanu winonaitów–IAB–IIE – grupy meteory­tów żelaznych bogatych we frakcję krzemianową (silicate-bearing). Typu IAB są również metalowe klasty w winonaitach.

Grupa IAB jest najliczniejszą grupą meteorytów żelaznych. Powstała ona z połączenia wyróżnianych początkowo grup IA i IB oraz z włączenia do niej grupy IIICD (pierwotnie IIIC i IIID) (rys. 11):

  • grupa IA – bardzo homogeniczna; zawiera meteoryty o zawartości Ge powyżej 190 ppm i równocześnie małej zawartości Ni; obecnie meteoryty tej grupy włączono w skład podgrup IAB-MG i IAB-sLL;
  • grupa IB – silnie zróżnicowana; zawiera meteoryty o zawartości Ge poniżej 190 ppm i większej zawartości Ni; obecnie meteoryty tej grupy włączono w skład podgrup IAB-sHH, IAB-sHL;
  • grupa IIIC – o niskiej zawartości Ge i średniej zawartości Ni; obecnie to podgrupa IAB-sLM;
  • grupa IIID – o bardzo niskiej zawartości Ge i wysokiej zawartości Ni; obecnie to podgrupa IAB-sLH.
Relacja między zawartością niklu a szerokością belek kamacytu w meteorytach żelaznych podgrup grupy IAB

Podział ten ma swoje uzasadnienie przede wszystkim w składzie mineralnych i tempie stygnięcia (coolong rate) poszczególnych meteorytów tej grupy. Mimo, że mają one bardzo zróżnicowaną strukturę, od bardzo gruboziarnistych (Ogg) do bardzo drobnoziarnistych (Off), aż po bezstrukturowe ataksyty (ATAX), średnie tempo stygnięcia wynosi dla nich ok. kilkadziesiąt stopni ma milion lat.

Meteoryty grupy IAB charakteryzują się wysoką zawartością arsenu (As) i złota (Au). Warto podkreślić, że zawartość obu tych pierwiastków jest bardzo silnie skorelowana dodatnio dla wszystkich grup meteorytów żelaznych! (patrz Załącznik 2 i rys. 8).

Charakterystyczne dla tej grupy są liczne nodule troilitowe i grafitowe, kanciaste, nieregularne, duże inkluzje krzemianowe oraz występowanie węglików (cohenit, haxonit) (fot. 4). Liczne inkluzje krzemianowe ułatwiają wstępne rozpoznanie tej grupy. Duża część meteorytów tej grupy zawiera duże nodule troilitowo-grafitowe otoczone warstewkami schreibersytu i cohenitu. Grafit często towarzyszy troilitowi oraz tworzy też samodzielnie duże nodule (fot. 5). Cohenit tworzy otoczki nodul troilitowych oraz występuje w formie grup milimetrowej wielkości „pęcherzyków” (makrowytrąceń, macroprecipitates) zorientowanych wzdłuż belek kamacytu. Jest to też bardzo charakterystyczna cecha meteorytów grupy IAB. W grupie IAB występują też bardzo licznie makroskopowe wytrącenia (macroprecipitates) schreibersytu (fosforek), a w grupie IA stwierdzono występowanie rhabdytu. W grupie IA zaobserwowano również występowanie daubréelitu (siarczek) i carlsbergitu (azotek). Stwierdzono w meteorytach grupy IAB występowanie chromitu (spinel), fosforanów (brianit, buchwaldyt, czochralskiit, moraskoit) i sfalerytu (siarczek).

Kanciaste (angular) inkluzje krzemianowe mogą stanowić do 15% objętości meteorytu. Składają się one głównie z oliwinu (Fa1-8), ortopiroksenu (Fs4-9) i plagioklazu (Ab76-87). Inkluzje te mają w przybliżeniu chondrytową mineralogię i są bardzo podobne, pod względem mineralogicznym i składu izotopowego tlenu (Δ17O i δ18O), do winonaitów. W okazach meteorytów bogatych w inkluzje krzemianowe ciągłość figur Thomsona-Widmanstättena rzadko przekracza odległość 15 mm, jest to prawdopodobnie spowodowane przerwaniem ciągłości wzrostu ziaren taenitu?

Najnowsze oszacowania średniego tempa stygnięcia stopu Fe-Ni dla grupy IAB (jej bogatszych w nikiel członków) dają wartość 10-30ºC na milion lat. Skład izotopowy metalu meteorytów grupy IAB odpowiada składowi Ziemi, więc jej ciało macierzyste uformowało się w jej pobliżu (populacja NC).

Współcześnie meteoryty żelazne grupy IAB dzieli się na kilka podgrup, które mają bardzo zróżnicowaną zawartość pierwiastków śladowych i prawdopodobnie różne pochodzenie (różne ciała macierzyste).

Jest to zbiór (kompleks, complex) składający się z podgrup (grouplets): IAB-MG, IAB-sHH, IAB-sHL, IAB-sLH, IAB-sLL, IAB-sLM oraz podgrupy IAB-ung (ungrouped). Podział ten i przyjęte oznaczenia literowe opierają się na średniej zawartości niklu (Ni) i złota (Au) (rys. 12):

  • IAB-MG (main group) – grupa główna, najliczniejsza; niska zawartość niklu i złota (zbliżona do zawartości w podgrupie IAB-sLL); największa spośród wszystkich meteorytów żelaznych zawartość galu i germanu;
  • IAB-sHH – high Au, high Ni; razem z podgrupą IAB-sHL mają odmienny skład izotopów molibdenu od pozostałych podgrup;
  • IAB-sHL – high Au, low Ni;
  • IAB-sLH – low Au, high Ni; pierwotnie IIID; razem z podgrupą IAB-sLM mają taki sam skład izotopowy molibdenu, jak podgrupy IAB-MG i IAB-sLL; meteoryty tej podgrupy mają najniższą zawartość galu i irydu;
  • IAB-sLL – low Au, low Ni; druga pod względem liczebności podgrupa; meteoryty tej podgrupy mają jedną z naj­większych spośród wszystkich meteorytów żelaznych zawartość galu i germanu;
  • IAB-sLM – low Au, medium Ni; pierwotnie IIIC;
  • IAB-ung – niezgrupowne; w podgrupie tej wyodrębniono kilka par i trio (gruplets) podobnych meteorytów, które być może stanowią zalążki przyszłych nowych grup? (więcej o tych nie zatwierdzony jeszcze podgrupach w rozdziale o meteorytach anomalnych i niezgrupowanych);
do grupy IAB zalicza się także: podgrupę IAB complex (IAB cplx) – zbiór meteorytów, które nie zostały zaklasyfikowane do żadnej z podgrup;
oraz IAB-an – meteoryty anomalne;
również IAB? – nieokreślone;
wyróżniamy jeszcze 2 anomalne meteoryty po jednym w podgrupach IAB-sHL-an i IAB-sLM-an.

Najbardziej znani przedstawiciele grupy IAB to meteoryty: Toluca[10] (IAB-sLL, Og), Campo del Cielo[11] (IAB-MG, Og), Odessa[12] (IAB-MG, Og), Canyon Diablo[13] (IAB-MG, Og) i Mundrabilla[14] (IAB-ung, Om) (fot. 2, 6 i 8) [oraz Bohumilitz, Kaalijarv, Magura, Nagy-Vázsony]. Większość jej członków to oktaedryty grubo- i średnioziarniste (Og, Om, ale zdarzają się i inne oktaedryty, a nawet ataksyty; patrz tabela 1 oraz rys. 2). Jest bardzo prawdopodobne, że meteoryty tej grupy pochodzą z różnych ciał macierzystych i mają różną historię powstania.

Oktaedryty gruboziarniste Morasko, Przełazy (Seeläsgen) i Tabarz były początkowo klasyfikowane jako IIICD, ale obecnie są w podgrupie IAB-MG i są uważane za sparowane (paired). (…)

»



Czy są tam kratery?

Mapa na której Juraj Klam zaznaczył położenie „kraterów”

Ilość znajdowanych kiedyś fragmentów meteorytu Magura, świadczy, że prawdopodobnie w tym rejonie spadł dawno temu deszcz meteorytów żelaznych i być może był to spadek kraterotwórczy?!

Taką hipotezę badał tamtejszy astronom amator i geolog (prawdopodobnie?) i miłośnik meteorytów słowackich Juraj Klam.[15] Prowadzone przez niego wieloletnie poszukiwania zaowocowały „znalezieniem” na terenach otaczających zbiornik Jeziora Orawskiego kilku struktur interpretowanych przez niego jako pozostałości po kraterach meteorytowych. Próbował on swoimi „odkryciami” zainteresować naukowców i opinię publiczną. Swoje spostrzeżenia i wyniki przesłał do Muzeum Narodowego w Pradze, ale jego hipotezy nie zainteresowały naukowców. O meteorycie Magura pisał artykuły do lokalnej prasy, ale nie zainicjowały one dalszych badań weryfikujących hipotezę oraz nie przyniosły znalezisk nowych okazów meteorytów.

Wydaje się, że teoria istnienia kraterów ze spadku pod Magurą, jest kontrowersyjna i nie poparta rzetelnymi dowodami.


Ostatnie okazy meteorytu Magura znaleziono w połowie XIX wieku. Od tego czasu nie udało się znaleźć żadnych nowych okazów.


Historia meteorytu wg Töröka

W swym dwuczęściowym przeglądzie meteorytów imperium węgierskiego József Török (1882a, b) tak opisuje historię meteorytu Magura (pisownia oryginalna):

«

(…) 3. Harmadik meteorvasunk az árvai vagy szlaniczai meteorvas. A kir. magyar Természettudományi Társulat ezen meteorvas létezéséről 1844-ben kapott tudósítást Horváth Alajos, árvai főorvostól, ki a Weisz János, árvai uradalmi mérnöktől megtalált vastömegből példányokat küldött a társulatnak megvizsgálás végett. A Term. tud. Társulat a kapott példányok szakszerű megvizsgálására egy bizottságot küldött ki Mikecz András, kir. kamarai titkár elnöklete alatt, mely bizottság egyik tagja Pecz Vilmos, ásványtani, másik tagja Dr. Boór Károly pedig chemiai szempontból vizsgálta meg a küldött példányokat. A vizsgálat eredménye az lett, hogy ki lőn mutatva, hogy ezen vas nem földi, hanem világtéri eredetű, mert a meteorvasakat jellemző alkatrész, a nikkelvas meg van benne. Ezen meteorvas tehát a kir. m. Term. tud. Társulat részéről volt először megvizsgálva s világtéri eredete konstatálva, jólehet a bécsi geológok sem késedelmeskedtek ezen lelet vizsgálatával, melynek eredményét Haidinger tette közzé.

Az árvai meteorvas példányait Árvamegye Szlanica nevű községének határán, a Magura-hegy tövében, az Árva víze által felhalmozott kavics és iszaprétegekben találták. Nevezetes, hogy mielőtt tudományos emberek észrevették volna, a szlanicai kovács, mint res nulliust[16], már évektől fogva használta kitűnő patkók készítésére.

A szlaniczai meteorvas étetett felületén a Widmanstädten-féle rajzok nem mutatkoznak oly kitünően mint a lénartóin, de fodrozott vonalak ezen is észlelhetők. (…)

»


Co pisze Török:

  1. meteoryty znajdowano w żwirach i mułach nagromadzonych przez rzekę Orawę (Árva);
  2. meteoryty znajdowano w orawskiej wsi w hrabstwie Slanica u stóp masywu Magury Orawskiej (Magura-hegy);
  3. znajdowane żelazo, jako rzecz niczyją[16], używano przez lata do wyrobu podków (było kowalne);


Kolekcje

Fragmenty meteorytu Magura w największych kolekcjach:

Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase) 		uwagi
Tübingen, Min.-Petrogr. Inst. 44,96 kg
Vienna, Naturhist. Mus. 25,24 kg fotografie w Koblitz MetBase
Budapest, Nat. Mus. 18,32 kg
London, Nat. Hist. Mus. 9,49 kg
Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. 7490 g
Prague, Nat. Mus. 2266 g kilka fragmentów
(…)
Calcutta, Mus. Geol. Surv. India 961 g pietka (Sen Gupta et al. 1982); negatywny przykład niewłaściwego traktowania okazów w muzeum!
Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ. 705 g 500,45 g (cs), 145,70 g (sc), 1,54 g (fp) (Pilski 2001)
Cracow, Min. Dept., Jagellonian Univ. 186 g 163,0 g (f) (Pilski 2001)
Hamburg, Mus. Min.-Petrogr. Inst. 217 g
Warsaw, Geol. Inst., Polish Acad. Sci. 24,8 g

W polskich kolekcjach prywatnych znajdują się małe fragmenty tego meteorytu.


Meteoryt ten znalazł się w przygotowywanej przez Jerzego Pokrzywnickiego monografii polskich meteorytów o roboczym tytule Kosmolityka (Kosiński 2012).


Źródła

Allgemeine Preußische Zeitung (1844) (s. 689)[17]

Allgemeine Preußische Zeitung, nr 115 (1844), s. 689


Haidinger (1844) (s. 675-676)[18]

Haidinger (1844), s. 675-676


Weiss (1845) (s. 678)[19]

Weiss (1845, Wiener Zeitung), s. 678
Dużo szczegółów dotyczących lokalizacji miejsca znajdowania brył meteorytowych (fragment artykułu):

(…) An Art und Stelle angekommen, fah ich, das die benden Fundorte gegen 160 Klafter von einander entfernt sehen; der Seinige war unmittelbar am Ufer des Flusses Arva, der Meinige auf der Berglehne, vom Flusse gegen 80 Klaftern entfernt. Wir sammelten noch die aus einer Lehmschichte hervorragenden Stucke, uberdeckten alles sorgfaltig mit Kasen, leiteten ein (…)

Mein Gesellschafter war gegen das Frühjahr 1844 gestorben. Ich begab mich kurz darauf zum Fundorte, und erstaunte nicht wenig eine 2 bis 3 Klaftern hohe Schichte Schotter zu sehen, wo ich glaubte, das Eisen aus dem festen Gebrigsgestein genommen zu haben. (…)


Kesselmeyer (1861) (s. 372)

17. – – – Gebirg Magura, SW. von Szlanicza, (49°26'N. 19°33'O.), Gefunden 1844. – Sp.-Gew.: 7,01-7,22 oder 7,76-7,814.[20] Ungarn ungefähr
49°20'N. 19°29'O. 		P.61.1844.675.[21] W. 1860. S. 1860.


Buchner (1861) (s. 126)

Arva (Szlanicza, Maguragebrig), Ungarn.

Haidinger Wien. Ztg. 1844, April 17.[22] 1845, März.[19] Allg. Prss. Ztg. 1844 Nr. 115.[23] Patera Oestr. Blttr. f. Lit. u. K. 1847, Nr. 169, 670.[24] Nr. 175, 694.[25] SJ. (2) 8, 439.[26] Patera u. Löwe Haid. Ber. 3, 62, 70.[27] EJ. 46, 183.[28] PA. 61, 675.[29] 67, 437.[30] Ergb. 4, 392.[31] BrzJ. 27, 1848, 237.[32] Bergemann PA. 100, 245.[33] EJ. 71, 56.[34] ChCtr. 1857, 745.[35] JbMin. 1848, 698.[36] 1849, 199.[37] WAB. 1844, April 17 (Abb.) J. 1847/8, 1307. 1857, 731. RbH. Suppl. 4, 154.[38] MCh. 907.[39] GuH. 9, 510.[40] 10, 189.[41] PA. 108, 457.[42] Br. 126.[43]

Rozwinięcia skrótów → patrz Bibliografia/Buchner Otto

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(F) Franciszkowa huta, (O) Osada, (S) Slanica, Slanická Osada, (T) Twardoszyn, (V) Vavrečka

rzeki: Orawa, Biała Orawa i Czarna Orawa

góra Magurka (Magura Orawska)

współrzędne wg Kesselmeyera (1861)

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Na początku lat 50. dwudziestego wieku wybudowano u zbiegu rzek Czarnej i Białej Orawy (słow. Čierna i Biela Orava) zaporę wodną. Powstałe Jezioro Orawskie zalało tereny, gdzie prawdopodobnie w XIX wieku znajdowano meteoryty.[44] Wiele wsi, w tym wsie Slanica (pol. Słanica) i Osada, znalazło się pod wodą.

Slanica (pol. Słanica), Námestovo (pol. Namiestów), Osada. O znajdowaniu okazów w okolicy miejscowości Vavrečka (pol. Wawreczka) pisze Juraj Klam (nieopodal znajduje się szczyt Magurka). Natomiast Mikecz (1841-1845) pisze w swoim artykule o znajdowaniu okazów w powiecie/hrabstwie Árvamegyében Thurdossín (węg. Turdossin, pol. Twardoszyn, slow. Tvrdošín).

Część źródeł mówi o znajdowaniu meteorytów w okolicy „Osady Slanica”. Być może chodzi o zatopioną wieś Osada nad brzegiem Czarnej Orawy, znajdującej się na odcinku rzeki dziś pod wodami Jeziora Orawskiego na jego wschodnim brzegu? Za Wikipedią: Wspomniane już wielkie powodzie nawiedzające te tereny na początku XIX wieku były wynikiem specyficznej budowy geologicznej dorzecza Orawy. Warstwy nieprzepuszczalnych łupków powodowały przyspieszony spływ wód opadowych do dolin powodując wielkie powodzie oraz przemieszczenia wielkich mas ziemi. Być może nad brzegiem rzeki Czarna Orawa we wsi Osada w wyniku jednej z powodzi wezbrane wody rzeki wypłukały warstwy rzecznego żwiru odsłaniając zalegające tam bryły meteorytów?

W okolicy Jeziora Orawskiego stworzono ścieżkę dydaktyczną poświęconą meteorytowi Magura. Składa się na nią kilka tablic informacyjnych (portal MyOrava.sme.sk).


Współcześnie poszukiwacze meteorytów, m.in. z Polski, wielokrotnie przeszukiwali okolice Jeziora Orawskiego. Jak na razie bez rezultatów.


Mapy

Region Orawa (węg. Árva) na starej mapie – Námesztó, Oszada, Szlanicza i Vavrecska

Miejscowości Szlanicza (słow. Slanica) i Námesztó (słow. Námestovo) (źródło: Mapy austro-węgierskie, 1880-1912)

Fragment arkusza P51 S29 mapy z 1934 r. (źródło: Archiwum Map WIG)

Mapa Google Earth


II. vojenské mapování - Františkovo (1836-1852; skala 1:28800) (źródło: Mapire)

Mapa z zaznaczonymi granicami obecnego Jeziora Orawskiego. Wsie Slanica, Osada, Twrdossjn i Wawreczka oraz szczyt Magurka B.


Słowackie mapy wojskowe, skala 1:25000 – arkusz: M-34-100-A-a (Nižná).


Galerie

Meteoryt Magura ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego (dla Wiki.Meteoritica.pl fot. Antoni Stryjewski)

Muzeum ma w swych zbiorach okazy (fragmenty) o masach: 500,45 g (cs), 145,70 g (sc), 1,54 g (fp).

Fragment o wadze 500,45 g

Magura (Muzeum Mineralogiczne UWr) 2.jpg
Magura (Muzeum Mineralogiczne UWr) 3.jpg
Magura (Muzeum Mineralogiczne UWr) 4.jpg


Płytka meteorytu Magura (163 g (s)) z wygrawerowaną nazwą Arva ze zbiorów Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ (fot. Szymon Kozłowski)


Meteoryt Magura w kolekcjach zagranicznych

Fragment meteorytu Magura (pietka, najdłuższy rozmiar 5,5 cm) z kolekcji Geological Survey of India, Calcutta; negatywny przykład niewłaściwego przechowywania meteorytów żelaznych!

Fragment meteorytu o wadze 217,0 g ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu w Hamburgu

Okaz w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Tomasz Jakubowski)

Fragment w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Tomasz Jakubowski)

Muzeum w Pradze (źródło: Tuček 1981)

Fragmenty w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Tomasz Jakubowski)

Muzeum w Pradze (źródło: Tuček 1981)

Fragment meteorytu w Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (fot. Ján Madarás)


Kolekcje prywatne

Fragmenty meteorytu Magura z kolekcji Geologický Ústav Masarykovy Univerzity v Brně (Brono, Czechy) (kolekcja Tomasza Jakubowskiego)

Zbiór meteorytów ze starych kolekcji: Gibeon (syn. Goamus)[45], Vaca Muerta[46], Bohumilitz, Tieschitz, Magura, Stannern, Pułtusk, Kuleschovka (kolekcja Tomasza Jakubowskiego)

748 gramowy fragment z kolekcji Roberta Haaga (źródło: Haag 2003, za zgodą)

Fragmenty (zwietrzelina) meteorytu Magura z kolekcji Alana Mazura (oraz fragmenty meteorytów Carcote i Bendegó[47]) (pierwotnie w kolekcji Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg)


Wytrawiony przekrój meteorytu[48]; widać wiele inkluzji cohenitu[49] (schreibersytu) (źródło: Haidinger 1862)


Grupa meteorytów żelazny typu IAB-MG (Woźniak 2021)


Okolice Jeziora Orawskiego i Franciszkowa huta (słow. Františkova huta) (stan: 15 grudnia 2019 r.; fot. Wadi & Woreczko)

Tablica informacyjna

Opuszczone ruiny huty (teren zabezpieczony przed dewastacją)

Piec do wytopu

Resztki murów

Resztki murów (fot. Art&Met)

Widok z zapory w kierunku na północny-wschód, gdzie przed zalaniem terenu leżała wieś Osada


„Kratery” w okolicach zbiornika Jezioro Orawskie (źródło: Juraj Klam; materiały udostępnił: Art&Met; niestety tylko tej jakości materiałami dysponujemy)

Odpowiedź Muzeum w Pradze na pismo Juraja Klama

Mapa na której Juraj Klam zaznaczył położenie hipotetycznych kraterów

Jeden z artykułów Juraja Klama w lokalnej prasie o meteorycie Magura


Bibliografia

  • Allgemeine Preußische Zeitung, (1844), Meteor-Eisen in Ungarn, nr 115 (25 kwietnia 1844), s. 689. Plik JPG.[17]
  • American Journal of Science and Arts, Meteorite of Arva, vol. 8, ser. 2, 1849, s. 439-440. Plik DjVu.
  • Bergemann C., (1857), Untersuchungen von Meteoreisen, Annalen der Physik, 100, Bd. 176, 1857, s. 245-260. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Bergemann C., (1857b), Analysen von Meteoreisen, Chemisches Central-Blatt, 1857, s. 745-747 (s. 746).[50] Plik hPDF.
  • Boor Károly, (1841-1845), Az Árva-megyében talált meteorvas minöleges végybontása, vegrehajtva, Királyi Magyar Természettudományi Társulat Évkönyvei, (red. Török József), Elsö Kötet, Pesten 1841-1845, s. 55-64. Plik DjVu.
  • Brezina Aristides, (1889), Cliftonit aus dem Meteoreisen von Magura, Arvaer Comitat, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Bd. IV, Wien 1889, s. 102-107.[51] Plik DjVu.
  • Brezina Aristides, (1896), Die Meteoritensammlung des k.k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum. (Separatabdruck aus Band X, Heft 3 und 4.), Wien 1896.[52][53] Plik PDF.
  • Buchner Otto, (1859), Die Feuermeteore, insbesondere die Meteoriten historisch und naturwissenschaftlich betrachtet, Gießen 1859, ss. 192, (s. 126). Plik iDjVu; plik doi; plik DjVu.
  • Buchner Otto, (1861), Versuch eines Quellenverzeichnisses zur Literatur über Meteoriten, w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 455-482. Plik PDF; plik DjVu.
  • Buchner Otto, (1863), Die Meteoriten in Sammlungen, ihre Geschichte, mineralogische und chemische Beschaffenheit, Leipzig 1863, ss. 202, (s. 168-170).[54][55][56] Plik hPDF; plik DjVu.
  • Buchwald Vagn Fabritius, (1975), Handbook of Iron Meteorites. Their History, Distribution, Composition, and Structure, University of California Press, Berkeley 1975, (s. 792-797). ISBN 0-520-02934-8.[57] Pliki PDF. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Clark Smith William, (1852), On Metallic Meteorites. An Inaugural Dissertation…, Göttingen 1852, ss. 112, (s. 48-49) (ilustracje).[58] Plik PDF.
  • Cohen Emil Wilhelm, Weinschenk Ernst, (1891), Meteoreisen-Studien, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Bd. VI, Wien 1891, s. 131-165.[59] Plik DjVu.
  • Cohen Emil Wilhelm, (1892), Meteoreisen-Studien II, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Bd. VII, Wien 1892, s. 143-162.[60] Plik DjVu.
  • Haidinger Wilhelm Ritter von, (1844), Meteor-Eisen in Ungarn, Annalen der Physik, 61, Bd. 137, 1844, s. 675-676. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Haidinger Wilhelm Ritter von, (1844), Neuer Fund von Meteoreisen in Ungarn, Wiener Zeitung, nr 107, 17 kwietnia 1844, s. 843 (3). Plik DjVu.
  • Haidinger Wilhelm Ritter von, (1846), Graphit, pseudomorph nach Schwefelkes, Annalen der Physik, 67, Bd. 143, 1846, s. 437-439. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Haidinger Wilhelm Ritter von, (1862), Das Meteoreisen von Sarepta (Mit 2 Tafeln.), Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 46, Abt. 2, 1862, s. 284, 286-297.[61][62] Plik hPDF; plik DjVu.
  • Jahres-Bericht über die Fortschritte der Chemie und Mineralogie, vol. 27, 1848, s. 237.[63] Plik hPDF.
  • Journal für praktische Chemie, Arvaer Meteoreisen, 46, 1849, s. 183.[64] Plik hPDF.
  • Journal für praktische Chemie, Analyse von Meteoreisen, 71, 1857, s. 56-61.[65] Plik hPDF.
  • Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 372). Plik PDF; plik DjVu.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Kosiński Janusz W., (1996), Meteoryty Słowacji, Meteoryt, 4, 1996, s. 10–12. Plik PDF.
  • Kosiński Janusz W., (1997), Meteoryty Słowacji – uzupełnienie, Meteoryt, 1, 1997, s. 9. Plik PDF.
  • Kosiński Janusz W., (2012), Program działań na rzecz polskiej meteorytyki i „Kosmolityka” Jerzego Pokrzywnickiego[66] (The programme of workings on the thing of the Polish meteoritics and monograph „Kosmolityka” by Jerzy Pokrzywnicki), Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 39-47.[67] Plik ASMP.
  • Oesterreichische Blätter für Literatur und Kunst, nr 169, 16 lipca 1847, s. 670.[68] Plik hPDF.
  • Oesterreichische Blätter für Literatur und Kunst, nr 175, 23 lipca 1847, s. 694.[68] Plik hPDF.
  • Mikecz András, (1841-1845), Az Árva-megyéböl beküldött állítólag meteor-vasdarabok, Királyi Magyar Természettudományi Társulat Évkönyvei, (red. Török József), Elsö Kötet, Pesten 1841-1845, s. 50-52. Plik DjVu.
  • Patera Adolf, (1848), Nachträgliches zu seiner Untersuchung des Meteoreisens von Arva, Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geognosie, Geologie und Petrefakten-Kunde, 1848, s. 698.[69] Plik hPDF.
  • Patera Adolf, (1848), Die Resultate der chemischen Analyse des Arvaer Meteoreisens, Berichte über die Mitteilungen von Freunden der Naturwissenschaften in Wien, III, 1848, s. 62, 69-71. Plik DjVu.
  • Patera Adolf, (1849), Zerlegung des Arvaer Meteoreisens, Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geognosie, Geologie und Petrefakten-Kunde, 1849, s. 199.[70] Plik hPDF.
  • Petz Vilmos, (1841-1845), Ásványtani leirata az Árva-megyében talált meteor-vasdaraboknak, Királyi Magyar Természettudományi Társulat Évkönyvei, (red. Török József), Elsö Kötet, Pesten 1841-1845, s. 53-54. Plik DjVu.
  • Pilski Andrzej S., (1999), Nieziemskie skarby. Poradnik poszukiwacza meteorytów, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999. ISBN 83-7180-173-4.
  • Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[71]
  • Rammelsberg Karl Friedrich, (1841), Handwörterbuch des chemischen Theils der Mineralogie, Erste Abtheilung A-M, Zweite Abtheilung N-Z, Berlin 1841.[72] Plik PDF.
  • Rammelsberg Karl Friedrich, (1860), Handbuch der Mineralchemie, Leipzig 1860, ss. 1038, (s. 907).[73] Plik DjVu; plik DjVu.
  • Reichenbach Karl Freiherr von, (1859b), Ueber die Zeitfolge und die Bildungsweise der näheren Bestandtheile der Meteoriten, Annalen der Physik, 108, Bd. 184, 1859, s. 452-465 (s. 457). Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Török József, (1882a), A Magyar Birodalom meteoritjei (I. rész), Természettudományi Közlöny, XIV (159), 1882, s. 433-442. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    ; plik PDF.
  • Tuček Karel, (1981), Meteority a jejich výskyty v Československu (Meteorites and their occurrence in Czechoslovakia), Academia, Praha, 1981, ss. 269. Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
     (tablice
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    ).
  • Weinschenk Ernst, (1889), Ueber einige Bestandtheile des Meteoreisen von Magura, Arva, Ungarn, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Bd. IV, Wien 1889, s. 93-101. Plik DjVu.
  • Weiss J., (1845), Veranlassung zum Funde der Meteor-Eisenmassen bey Szlanicza im Arvaer Comitat und Beschreibung des Fundortes, Wiener Zeitung, nr 88, 30 marca 1845, s. 678 (4).[19] Plik DjVu.
  • Woźniak Marek, (2021), Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures), Acta Soc. Metheor. Polon., 12, 2021, s. 149-216 (abstrakt).[74] Plik ASMP; Książka abstraktów.
  • Zeitschrift für die Gesammten Naturwissenschaft, Bd. 9, 1857, s. 510-511.[75] Plik DjVu.
  • Zeitschrift für die Gesammten Naturwissenschaft, Bd. 10, 1857, s. 189-190.[75] Plik DjVu.


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ o przetapianiu meteorytów w hucie w pobliżu Podbieli pisze Juraj Klam
  3. ^ a b Haidinger (1844)
  4. ^ na fakt znajdowania w okolicy wsi Slanica brył żelaza miały prawdopodobnie wpływ notowane w początkach XIX wieku w tym rejonie wielkie powodzie i związane z nimi przemieszczanie wielkich mas ziemi w korytach rzek
  5. ^ hipotetyczne kratery w okolicach zbiornika „znalazł” lokalny badacz meteorytów Juraj Klam
  6. ^ Emil Wilhelm Cohen – niemiecki badacz meteorytów; autor trzytomowego dzieła o meteorytach: Meteoritenkunde (Nauka o meteorytach)
  7. ^ Pilski (1999)
  8. ^ Haidinger (1846)
  9. ^ cliftonit – pseudomorf grafitu (prawdopodobnie z diamentu) o słabej symetrii oktaedrytu; znajdowany tylko w meteorytach w kamacycie
  10. ^ meteoryt żelazny Toluca (syn. Ocatitlan, Xiquipilco), znalezisko z 1776 roku w Meksyku; typ IAB-sLL, TKW 3 tony; patrz → Brezina (1896)
  11. ^ meteoryt żelazny Campo del Cielo (syn. Tucuman), znalezisko z 1576 roku w Argentynie; typ IAB-MG, TKW 50 ton
  12. ^ meteoryt żelazny Odessa (iron), znalezisko z 1922 roku w USA; typ IAB-MG, TKW 1,6 tony
  13. ^ meteoryt żelazny Canyon Diablo, znalezisko z 1891 roku w USA; typ IAB-MG, TKW 30 ton; powiązany z kraterem Barringer (Meteor Crater)
  14. ^ meteoryt żelazny Mundrabilla, znalezisko z 1911 roku w Australii; typ Iron, IAB-ung, TKW 24 tony
  15. ^ na podstawie materiałów Juraja Klama udostępnionych przez Art&Met
  16. ^ a b łac. res nullius – rzecz niczyja, bezpańska
  17. ^ a b skan zakupiony w PAN Biblioteka Gdańska (katalog)
  18. ^ tu powołanie na Allgemeine Preußische Zeitung 1844, N. 115
  19. ^ a b c Weiss (1845), Wiener Zeitung; szczegółowy opis znalezisk
  20. ^ ciężar właściwy (niem. spezifische Gewicht)
  21. ^ powołanie na Haidinger (1844) (wg klucza: Poggendorff, Bd. 61, rok 1844, s. 675)
  22. ^ Haidinger (1844), Wiener Zeitung
  23. ^ Allgemeine Preußische Zeitung, nr 115
  24. ^ Oesterreichische Blätter für Literatur und Kunst, nr 169, 1847
  25. ^ Oesterreichische Blätter für Literatur und Kunst, nr 175, 1847
  26. ^ American Journal of Science and Arts, vol. 8, ser. 2, 1849
  27. ^ Patera (1848), Berichte…
  28. ^ Journal für praktische Chemie, 46, 1849
  29. ^ Haidinger (1844)
  30. ^ Haidinger (1846)
  31. ^ Boguslawski (1854a)
  32. ^ Jahres-Bericht über die Fortschritte der Chemie und Mineralogie, vol. 27, 1848
  33. ^ Bergemann (1857)
  34. ^ Journal für praktische Chemie, 71, 1857
  35. ^ Bergemann (1857b)
  36. ^ Patera (1848), Neues Jahrbuch…
  37. ^ Patera (1849)
  38. ^ Rammelsberg (1841)
  39. ^ Rammelsberg (1860)
  40. ^ Zeitschrift für die Gesammten Naturwissenschaft, Bd. 9, 1857
  41. ^ Zeitschrift für die Gesammten Naturwissenschaft, Bd. 10, 1857
  42. ^ Reichenbach (1859b)
  43. ^ Buchner (1859)
  44. ^ dokonano wtedy również zmiany granicy polski-słowackiej, tak aby całe jezioro znalazło się po stronie słowackiej
  45. ^ meteoryt żelazny Gibeon, znalezisko z 1836 roku w Namibii; typ IVA, TKW 26 ton; patrz → Rinne (1910)
  46. ^ meteoryt żelazno-kamienny Vaca Muerta (po hiszp. martwa krowa) (syn. Taltal) znalezisko z 1861 roku w Chile; mezosyderyt MES-A1, TKW 3,83 tony
  47. ^ meteoryt żelazny Bendegó, znalezisko z 1784 roku w Brazylii; typ IC, TKW 5,36 tony
  48. ^ ciekawostką jest fakt, że wiele tego typu ilustracji wykonywano metodą odbijania wytrawionych płytek meteorytów, uprzednio pokrytych farbą drukarską, bezpośrednio na arkuszu papieru (!), podobnie, jak w druku wypukłym. Patrz → Metaloryt; patrz → Lenarto/Galerie; patrz też prace o tematyce meteorytowej wykonane techniką litografii → Litografie (Magdalena Skirzewska)
  49. ^ cohenit po raz pierwszy opisany został właśnie w meteorycie żelaznym Magura przez E. Weinschenka w 1889 roku, nazwa na cześć niemieckiego badacza meteorytów Emila Cohena; więcej → woreczko.pl – Minerały w meteorytach (Meteorite minerals)
  50. ^ wyniki analiz z Bergemann (1857)
  51. ^ cliftonit (ang. cliftonite) – pseudomorf grafitu występujący w postaci oktaedralnych inkluzji w meteorytach żelaznych; Wikipedia (EN) – Cliftonite
  52. ^ katalog kolekcji meteorytów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (stan na 1 maja 1895 roku); w kolekcji meteoryty z 497 różnych lokalizacji (kamiennych 316, żelaznych 181), o łącznej wadze 2184,432 kg (odpowiednio: 697,854 i 1486,578 kg); w tamtym okresie kolekcje w Londynie i Paryżu miały meteoryty z odpowiednio 449 i 380 różnych lokalizacji (Brezina 1896); patrz również → Brezina (1885); obecnie (1999, Koblitz MetBase) kolekcja zawiera 2316 różnych meteorytów (patrz → Meteoryty/Kolekcje)
  53. ^ pełen tytuł: „Die Meteoritensammlung des k. k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895. Mit zwei Anhängen: 1. Berichte des Directors der Sternwarte Zacatecas, Prof. José A. y Bonilla, über den Meteoreisenfall von Mazapil. 2. Die Meteoritensammlung der Universität Tübingen”; publikacja ta ukazała się wcześniej jako artykuł Brezina (1895) w Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Bd. X, 1895, s. 231-370, plik DjVu; bogato ilustrowana, zawiera m.in. 2 plansze z figurami Widmanstättena kilkunastu różnych meteorytów żelaznych
  54. ^ bardzo szczegółowy katalog: kolekcje, historia, analizy chemiczne i mineralogiczne meteorytów; wyprzedzający o wiele lat słynny XIX-wieczny katalog kolekcji meteorytów Wülfinga (1897); zobacz również → Światowe kolekcje meteorytów
  55. ^ według Buchnera największymi muzealnymi kolekcjami meteorytów były wówczas zbiory w: Wiedniu, Londynie i Berlinie, zawierające odpowiednio: 194, 190 i 153 meteorytów; natomiast posiadaczami największych prywatnych kolekcji byli: R.P. Greg (Manczester, Wlk. Brytania), v. Reichenbach (Wiedeń, Austria) i Ch.U. Shepard (New Haven, USA), na które składało się odpowiednio: 191, 176 i 151 meteorytów
  56. ^ w katalogu są wymienione dwie „polskie” kolekcje: „Krakau, Universität (durch Herrn Professor Ritter v. Zepharovich)” zawierającą dwa meteoryty: Magura (162 g) i Elbogen (100 g) oraz kolekcję „Breslau, schles. Gesellsch.” w skład której wchodziły m.in. meteoryty: Grüneberg (160 g), Magura (172 g), Seeläsgen (1,812 kg); więcej o kolekcji wrocławskiej wg Buchnera przed 1863 rokiem, patrz → Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego
  57. ^ trzytomowe opracowanie (ponad 1400 stron), „biblia” meteorytów żelaznych (patrz → Woźniak (2021, ASMP)), znajduje się w zbiorach W&W
  58. ^ w swej pracy dyplomowej poświęconej meteorytom żelaznym opisuje Clark m.in. meteoryty: Bohumilitz, Brahin, Braunau, Elbogen, Hraschina, Lenarto, Magura, Seeläsgen, Schwetz, Steinbach; tam też kilka litografii przedstawiających przekroje meteorytów
  59. ^ o analizach meteorytów, m.in.: Bohumilitz s. 143-144, Magura s. 149-152, Schwetz (Świecie) s. 146-147; to w meteorycie Magura po raz pierwszy Weinschenk opisał minerał cohenit i nazwał go tak na cześć swojego przyjaciela mineraloga niemieckiego Emila Cohena
  60. ^ o analizach meteorytu Magura s. 155-156
  61. ^ zawiera plansze z rysunkami meteorytów Sarepta i Magura
  62. ^ meteoryt żelazny Sarepta (Сарепта), znalezisko z 1854 roku w Rosji; typ IAB-MG, TKW 14 kg; patrz → Brezina (1894)
  63. ^ obserwacja Haidingera (1846) grafitu w meteorycie Magura
  64. ^ kopia artykułu Patera (1848), Berichte…
  65. ^ kopia artykułu Bergemann (1857)
  66. ^ publikacja te nigdy się nie ukazała, część jej rękopisu znajduje się w archiwum PAN
  67. ^ w przygotowywanej Kosmolityce Pokrzywnicki do meteorytów polskich zaliczał m.in.: Bielokrynitschie, Bjelaja Zerkov, Borkut, Brahin, Buschhof, Dolgovoli, Jodzie, Knyahinya, Lenarto, Lixna, Magura, Misshof, Nagy-Borové, Nerft, Novy-Projekt, Oczeretna, Okniny, Owrucz, Padvarninkai, Ruschany, Zaborzika, Zemaitkiemis i Zmenj oraz kilka niezidentyfikowanych doniesień
  68. ^ a b Patera Adolf, wyniki analiz
  69. ^ powołanie na: Oesterreichische Blätter für Literatur und Kunst, nr 175, 1847
  70. ^ powołanie na: Oesterreichische Blätter für Literatur und Kunst, nr 169, 1847
  71. ^ bardziej aktualna internetowa wersja katalogu znajduje się na stronach Polskiego Towarzystwa Meteorytowego – katalog PTMet; tam objaśnienie stosowanych skrótów (cs – complete specimen, hs – half specimen, ep – end piece, fc – fragment with crust, f – fragment, sc – slice with crust, s – slice, …); więcej → woreczko.pl – Oznaczenia okazów – skróty
  72. ^ oraz późniejsze tomy/suplementy
  73. ^ oraz późniejsze wydania/suplementy
  74. ^ więcej → woreczko.pl – Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures)
  75. ^ a b wyniki analiz meteorytów żelaznych

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Magura
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Magura
  • Portal Meteorite Picture of the Day – Magura


Ambox question orange.svg
 Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?)
(poszukać, uzupełnić …)
  • gazeta Allg. Preuss. Zeit. 1844, N. 115
  • Wiener Zeitung... img
  • Oesterreichische Blätter für Literatur und Kunst... img
  • WAB ?
  • Buchner (1861)
Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Magura”
Osobiste