(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)
Braunau
Z Wiki.Meteoritica.pl
m (→Braunau/Galerie) |
|||
(Nie pokazano 195 wersji pomiędzy niniejszymi.) | |||
Linia 1: | Linia 1: | ||
- | Spadek meteorytu żelaznego 14 lipca 1847 roku w Czechach (IIAB, TKW 39 kg). | + | == Heksaedryty spadają rzadko == |
+ | __NOTOC__ | ||
+ | {{VerifyLevel|level=1}} | ||
+ | {{InfoboxMeteorite | ||
+ | | nazwa = Braunau | ||
+ | | grafika = Braunau_(NHM_Prague)-TJ-m.jpg | ||
+ | | opis = Meteoryt Braunau ze zbiorów [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w Pradze]] (fot. Tomasz Jakubowski) | ||
+ | | klasa = Spadek | ||
+ | | mbclass = fall | ||
+ | | metbull = 5133 | ||
+ | | lokalizacja = Czechy | ||
+ | | położenie = 50°36'N, 16°18'E | ||
+ | | data = 14 lipca 1847 r., 03:45 (środa) | ||
+ | | typ = meteoryt żelazny IIAB, heksaedryt | ||
+ | | masa = 39 kg | ||
+ | | liczba = dwa okazy 23,63 i 17,08 kg | ||
+ | | synonimy = w NHM Cat: '''Broumov''', '''Hauptmannsdorf''' | ||
+ | }} | ||
+ | Spadek meteorytu żelaznego 14 lipca 1847 roku (środa) w [[Czechy|Czechach]] (typu IIAB heksaedryt, TKW 39 kg). | ||
- | = | + | ;Opis spadku |
+ | 14 lipca 1847 roku (środa) rankiem około 03:45 pojawiła się mała chmurka pędząca szybko na południowy wschód wzdłuż Sudetów i zostawiająca długi ślad na niebie. Nagle w chmurce zajaśniał ogień i dwie ogniste smugi skierowały się ku ziemi. Jednocześnie usłyszano dwie potężne detonacje, a potem grzechot i świst. Huk był tak silny, że słyszano go w odległym o 75 km Wrocławiu. {{Txt2Img|Braunau_(Beinert_1848_tab3).jpg|Chmurka}} stała się popielato szara i powoli się rozpłynęła. Jedna ze smug trafiła w łąkę we wsi Hejtmánkovice i tam znaleziono wbity w ziemię czarny, gorący kamień<ref>miejsce spadku oznaczono na mapie J. Poláka z 1840 roku literą '''A'''</ref>. Po wydobyciu okazało się, że to żelazo – ważył 23,63 kg<ref>42 funty 6 łutów (chodzi o funt austriacki) = 23,63 kg; wg katalogu Tučeka (1968) okaz ważył 27628 g</ref>. | ||
- | w NHM | + | Druga smuga trafiła w dom koło cegielni (''brickworks'') w dzielnicy (wówczas wsi) Křinice<ref>miejsce spadku oznaczono na mapie J. Poláka z 1840 roku literą '''B'''</ref> (wg materiałów z Muzeum w Broumovie meteoryt spadł na dom ceglarza). Kawał żelaza przebił dach, strop, łóżko (rozbił wezgłowie łóżka, na którym spało troje małych dzieci) i podłogę i zatrzymał się w piwnicy, gdzie został znaleziony podczas usuwania gruzu. Ważył 17,08 kg<ref>30 funtów 16 łutów (chodzi o funt austriacki) = 17,08 kg</ref><ref>wg portalu [http://www.cesonline.cz/arl-ces/cs/detail-ces_us_cat-psb0000633-24-Sbirka-meteoritu/ CES on-line (Centrální evidence sbírek muzejní povahy)] mniejszy okaz waży 17,23 kg (140×213×225 mm)</ref> i do dziś jest w Muzeum Narodowym w Pradze ({{Txt2Img|Braunau_(Braunau_gablota)_1.jpg|kopia tego okazu}} znajduje się w Muzeum Ziemi Broumovskiej w zespole klasztoru benedyktyńskiego w Broumovie). Większy okaz został pocięty na części, które trafiły do wielu kolekcji na świecie. |
+ | |||
+ | {{Txt2Img|Braunau_(Šreinová_2012).jpg|Na zdjęciach mniejszego okazu}} z artykułu Šreinová et al. (2012), widać jego „tylną” powierzchnię, której wygląd wskazuje, że okaz jest orientowany. | ||
+ | |||
+ | Krótki opis na portalu: Astronomická mapa České republiky – [http://www.hvezdarna.cz/mapa/index.php?id=148 Broumov — meteorit]. | ||
+ | |||
+ | |||
+ | {{Sparse-b}}Ciekawostka{{Sparse-e}}: Carl Christian Beinert za swoje prace o meteorycie Braunau otrzymał tytuł doktora honoris causa Fakultetu Filozoficznego Uniwersytetu Wrocławskiego (Syniawa 2000). | ||
+ | |||
+ | |||
+ | Meteoryt Braunau jest typu IIAB (heksaedryt). | ||
+ | {{!Iron IIAB}} | ||
+ | |||
+ | === Linie Neumanna === | ||
+ | |||
+ | To właśnie w tym meteorycie po wytrawieniu wypolerowanej powierzchni kwasem, '''Johann G. Neumann''' (1850) zaobserwował i opisał liczne cienkie linie zwane teraz ''liniami Neumanna'' ({{Txt2Img|Neumann_(1850)_(Tafel_VI).jpg|oryginalna rycina}} z pracy Neumanna (1850)). Odkrycie to często błędnie przypisuje się innemu znanemu niemieckiemu krystalografowi Franz Ernst Neumannowi. | ||
+ | |||
+ | === Czy meteoryty po spadku są jeszcze ciepłe? === | ||
+ | |||
+ | W relacji o spadku meteorytu Braunau znajduje się informacja, że pierwszy okaz był, gdy go znaleziono, jeszcze gorący. Podobne obserwacje znajdują się w relacjach ze spadku innych meteorytów, np.: [[Grzempach (Grzempy)]], [[Tabor]], [[Tieschitz]], [[Zaborzika]], [[Zmenj]], że podjęte zaraz po spadku okazy były jeszcze ciepłe/gorące. | ||
+ | |||
+ | Wiarygodna opowieść o gorącym meteorycie znajduje się jeszcze w relacji ze spadku w marcu 1886 roku meteorytu {{Txt2Img|CabinCreek_(NHM_Vienna)-TJ21-2.jpg|Cabin Creek}}{{MBD-record|name=Cabin Creek}} w Arkansas w USA (źródło: AY Magazine). Świadkiem tego spadku była pani Shandy Christopher. Zobaczyła ona fontannę ziemi w pobliżu pobliskiego drzewa. Wspólnie z mężem w pobliżu podstawy drzewa znaleźli dużą dziurę otoczoną grubym pierścieniem świeżo naruszonej ziemi. Wspinając się do krateru, przekopali się na 3 stopy (około 90 cm) przez warstwę ciepłej, zwęglonej gleby i znaleźli meteoryt, wciąż zbyt gorący, by go dotknąć! | ||
+ | |||
+ | Obecnie okaz znajduje się w kolekcji [[Szablon:ViennaNHM|NHM w Wiedniu]]. Trafił on tam za sprawą austriackiego przemysłowca około 1890 roku. Zanim tam się znalazł przechodził z rąk do rąk, za coraz wyższe kwoty. Miejscowy mężczyzna zapłacił Shandy 35 dolarów amerykańskich za 107,5-funtowy okaz (~48,5 kg; funt angielski) i sprzedał go dealerowi z Eureka Springs, który wystawiał go przez pewien czas, żądając od widzów 25 centów za obejrzenie go. W 1887 roku wybitny nowojorski kolekcjoner kupił kamień (nazywany {{Txt2Img|CabinCreek_(NHM_Vienna)-TJ21-3.jpg|„dziesiątym cudem świata”}}) za 500 dolarów, ale nie udało mu się go sprzedać instytutowi Smithsonian. Trzy lata później austriacki przemysłowiec zapłacił za meteoryt 40000 dolarów i przekazał go do Muzeum Wiedeńskiego (źródło: AY Magazine).<ref>patrz → [[Dawne jednostki miar i wag]]</ref> | ||
+ | |||
+ | == Kolekcje == | ||
+ | |||
+ | Fragmenty meteorytu Braunau w największych kolekcjach: | ||
+ | :{| {{Koblitz Repository}} | ||
+ | ! Zbiór !! waga fragmentów<br />(Koblitz MetBase) !! uwagi | ||
+ | |- | ||
+ | | [[Prague, Nat. Mus.]] || 18,2 kg || w tym kompletny mniejszy okaz | ||
+ | |- | ||
+ | | [[Vienna, Naturhist. Mus.]] || 2541 g || | ||
+ | |- | ||
+ | | [[Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ.]] || 1351 g || | ||
+ | |- | ||
+ | | [[Tübingen, Min.-Petrogr. Inst.]] || 916 g || | ||
+ | |- | ||
+ | | [[London, Nat. Hist. Mus.]] || 646 g || | ||
+ | |- | ||
+ | | {{Wielokropek}} | ||
+ | |- | ||
+ | | [[Calcutta, Mus. Geol. Surv. India]] || 172 g || {{Txt2Img|Braunau_(GSI_Calcutta).jpg|płytka}} (Sen Gupta et al. 1982); negatywny przykład niewłaściwego traktowania okazów w muzeum! | ||
+ | |- | ||
+ | | '''[[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ.]]''' || '''{{Txt2Img|Braunau_(Muz_Min_Wroclaw).jpg|97 g}}''' || {{Txt2Img|Braunau_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_1.jpg|60,35 ep}}, 24,76 sc, 12,20 fc (Pilski 2001) | ||
+ | |- | ||
+ | | [[Hamburg, Mus. Min.-Petrogr. Inst.]] || 56,7 g || m.in. fragment {{Txt2Img|Braunau_(MMHH_Hamburg).jpg|12,65 g}} | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | <br clear="all"/> | ||
+ | |||
+ | == Źródła == | ||
+ | |||
+ | '''Beinert (1847)''' (s. 170-173) | ||
+ | :{| style="width:800px" | ||
+ | |[[Grafika:Beinert_1847_(AnP_72_148).djvu|page=2|200px|thumb|left|Beinert (1847), s. 170-173]] | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | |||
+ | '''Beinert (1848)''' | ||
+ | {{AQuote-begin |max-width=800px}} | ||
+ | ''Das in Hauptmannsdorf<ref name="Hauptmannsdorf">wieś Hejtmánkovice (niem. ''Hauptmannsdorf'')</ref> niedergefallene 42 Pfund 6 Loth schwere Meteoritenfragment.'' | ||
+ | |||
+ | ''Das Ziegelschlager 30 Pfund 16 Loth wiegende Fragment, von dem das Dach und der Lehmestrich dew Dominicalhauses durchschlagen und dabei Stroh auf der Aussenfläche eingeknetet aufgenommen wurde.''<ref>chodzi o funt austriacki; 1 Österreich Pfund = 32 Loth (łuty) = 0,560012 kg</ref> | ||
+ | {{AQuote-end}} | ||
+ | |||
+ | |||
+ | '''Kesselmeyer (1861)''' (s. 368, 436) | ||
+ | :{| {{Old sources}} | ||
+ | | 51. || 1847. || 14. || Juli || {{sparse-b}}Hauptmannsdorf{{sparse-e}}, NW. von Braunau, Kreis Königgrätz. – ''Eisen'' – ''Sp.-Gew.'': 7,714.<ref>ciężar właściwy (niem. ''spezifische Gewicht'')</ref> || Böhmen || 50°36'N. || 16°19'O. || P.72.1847.170.<ref>powołanie na Beinert (1847) (wg klucza: '''P'''oggendorff, Bd. '''72''', rok '''1847''', s. '''170''')</ref> W. 1860. S. 1860. | ||
+ | |} | ||
+ | :{| {{Old sources}} | ||
+ | | '''594.''' || 51 || 1847. 14. Juli || {{sparse-b}}Hauptmannsdorf{{sparse-e}}, NW. von Braunau; Kreis Königgrätz || Böhmen || 50°36'N<br />16°19'O. || P. 72. 1847. 170.<ref name="Beinert 1847">Beinert (1847)</ref> || Unter 2 heftigen Detonationen aus einer zu einer Feuerkugel ergluhenden, vorher kleinen und schwarzen Wolke unter starkem Blitzen 2 {{sparse-b}}Eisenmassen{{sparse-e}} von 42 u. 30½ ''℔''. | ||
+ | |} | ||
+ | |||
+ | |||
+ | '''Buchner (1861) | ||
+ | :{| {{Old sources}} | ||
+ | |{{sparse-b}}Braunau{{sparse-e}} (Hauptmannsdorf), Böhmen 1847, Juli 14.<br /> | ||
+ | {{sparse-b}}Beinert{{sparse-e}} d. Met. von Braunau. Breslau 1848.<ref>Beinert (1848)</ref> {{sparse-b}}Humboldt{{sparse-e}} Cpt. rnd. '''25''', 627. Schles. Ztg. 1847, Nov. 24.<ref>Göppert (1847)</ref> {{sparse-b}}Weis{{sparse-e}} Berl. Ac. Ber. 1847, 391.<ref name="Bericht 1847">''Bericht{{Kropek}} zu Berlin'' (1847)</ref> Oestr. Bl. für Lit. 1848, 26.<ref>''Oesterreichische Blätter{{Kropek}}'' (1848)</ref> '''PhCtr.''' 1848, 196, 289.<ref name="doniesienie">doniesienie/streszczenie artykułów</ref> '''JbMin.''' 1848, 320, 825. 1857, 853.<ref name="doniesienie"></ref> '''J.''' 184<sup>7</sup>/<sub>8</sub>, 1300. Uebers. Arbeiten d. schles. Gesellsch. 1847, 36. '''PA. 71''', 170.<ref>błąd?</ref> {{sparse-b}}Duflos{{sparse-e}} u. {{sparse-b}}Fischer{{sparse-e}} ebd. '''72''', 475, 575.<ref>Duflos, Fischer (1847); Fischer (1847)</ref> {{sparse-b}}Haidinger{{sparse-e}} ebd. 680. '''73''', 590.<ref>Fischer (1848)</ref> {{sparse-b}}Rammelsberg{{sparse-e}} ebd. '''74''', 443.<ref>Rammelsberg (1848)</ref> {{sparse-b}}Göppert{{sparse-e}} u. {{sparse-b}}Boguslawski{{sparse-e}} EJ. '''42''', 428. {{sparse-b}}Beinert{{sparse-e}} ebd '''42''', 59. '''PA. 72''', 170.<ref name="Beinert 1847"></ref> {{sparse-b}}Partsch{{sparse-e}} Haid. Ber. '''3''', 378 (Abb.)<ref name="Haidinger 1848">Haidinger (1848)</ref> {{sparse-b}}Glocker{{sparse-e}} '''PA. 73''', 332.<ref>Glocker (1848a)</ref> Haid. Ber. '''3''', 302, 493.<ref>Haidinger (1848), Hauer (1848)</ref> '''4''', 86,<ref>Naumann (1848)</ref> 349.<ref name="Haidinger 1848"></ref> '''PAErgb. 4''', 120, 386.<ref>Boguslawski (1854), (1854a)</ref> '''SJ.''' (2) '''5''', 285,<ref>''American Journal of Science and Arts'', vol. 5, ser. 2, 1848</ref> 338.<ref>Duflos et al. (1848)</ref> (2) '''6''', 348.<ref>Shepard (1848)</ref> (2) '''7''', 171.<ref>dokończenie artykułu Shepard (1848)</ref> '''RbH Suppl. 4''', 151.<ref>Rammelsberg (1841)</ref> '''Clark''' 52 (Abb.).<ref>Clark (1852)</ref> '''Br.''' 118.<ref>Buchner (1859)</ref> '''Ha.''' 117.<ref>Harris (1859)</ref> '''MCh''', 904.<ref>Rammelsberg (1860)</ref> Berl. Ac. Ber. '''47''', 243, 391.<ref name="Bericht 1847"></ref> | ||
+ | |} | ||
+ | :Rozwinięcia skrótów → patrz [[Bibliografia/Buchner Otto]] | ||
+ | |||
+ | <br clear="all"/> | ||
+ | |||
+ | == Lokalizacja == | ||
+ | |||
+ | {{GEFrame-begin}} | ||
+ | {{GEMap | ||
+ | | htmlFileMap = wiki-Braunau.htm | ||
+ | | kml1 = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Czech-MM.kml | ||
+ | | kmlfit = http://wiki.meteoritica.pl/meteoritica/GoogleMaps/wiki-Braunau-fit.kml | ||
+ | | lat = 50.590 | ||
+ | | lon = 16.320 | ||
+ | | zoom = 12 | ||
+ | | type = map | ||
+ | }} | ||
+ | {{GEIcon-PlaceOfFall}} | ||
+ | miejsca spadku okazów | ||
+ | {{GEFrame-end}} | ||
+ | |||
+ | '''Broumov''' (niem. ''Braunau''), '''Hejtmánkovice''' (niem. ''Hauptmannsdorf''). | ||
+ | |||
+ | Na mapie J. Poláka z 1840 roku zaznaczono miejsca spadku okazów. Okaz większy oznaczony literą '''A''' spadł w miejscu o współrzędnych 50°35.586'N, 16°19.273'E, okaz mniejszy, oznaczony literą '''B''' spadł na dach budynku cegielni (dom ceglarza) w miejscu 50°34.516'N, 16°19.672'E.<ref>współrzędne punktów wyznaczone na podstawie mapy J. Poláka z dokładnością ±25 m</ref> | ||
+ | |||
+ | Większy okaz spadł „bliżej” w stosunku do kierunku lotu bolidu! | ||
+ | |||
+ | <br clear="all"/> | ||
+ | |||
+ | [[Image:Braunau_(Beinert_1848_map).jpg|thumb|450px|left|Plan okolic spadku meteorytów (Beinert 1848)]] | ||
+ | Mapa okolic ''Braunau'' i ''Hauptmannsdorf'' z zaznaczonymi miejscami spadku meteorytów – oznaczonych na mapie literami '''A''' (większy okaz) i '''B''' (mniejszy) ('''''SITUATIONS-PLAN der Stadt BRAUNAU'''''; Beinert 1848). | ||
+ | |||
+ | <br clear="all"/> | ||
+ | |||
+ | === Mapy === | ||
+ | |||
+ | <gallery caption="" widths="200px" heights="200px" perrow="3"> | ||
+ | File:Braunau_(II_Military_Survey).jpg|Fragment mapy wojennej z tamtego okresu (źródło: oldmaps.geolab.cz) | ||
+ | File:Braunau_(Polak_1840).jpg|Mapa katastralna J. Poláka z 1840 roku z zaznaczonymi miejscami spadku okazów meteorytu Braunau (oznaczonych na mapie literami '''A''' i '''B'''). Mapa znajduje się w Muzeum Ziemi Broumovskiej | ||
+ | File:Braunau_(2012).jpg|Współczesny plan miasta Broumov (fot. Jan Woreczko) | ||
+ | </gallery> | ||
+ | |||
+ | <br clear="all"/> | ||
+ | |||
+ | == [[Braunau/Galerie]] == | ||
+ | |||
+ | '''Meteoryt Braunau ze zbiorów [[Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego im. Kazimierza Maślankiewicza|Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego]]''' (dla {{SITENAME}} fot. Antoni Stryjewski) | ||
+ | <gallery caption="" widths="210px" heights="140px" perrow="3"> | ||
+ | File:Braunau_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_1.jpg|Okaz o wadze 60,35 g | ||
+ | File:Braunau_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_1a.jpg|Skorupa obtopieniowa i stopione strużki metalu | ||
+ | File:Braunau_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_2.jpg| | ||
+ | File:Braunau_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_3.jpg| | ||
+ | File:Braunau_(Muzeum_Mineralogiczne_UWr)_4.jpg| | ||
+ | </gallery> | ||
+ | |||
+ | |||
+ | '''Meteoryt Braunau (Broumov) w kolekcjach zagranicznych''' | ||
+ | <gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3"> | ||
+ | File:Braunau_(NHM_Prague)-TJ.jpg|Masa główna meteorytu Braunau (fot. Tomasz Jakubowski) | ||
+ | File:Braunau_(NHM_Prague)-TJ-1.jpg|(regmaglipty i ''flow lines'') (fot. Tomasz Jakubowski) | ||
+ | File:Braunau_(NHM_Prague)-TJ-m.jpg|(''piękna byłaby z niego [[Meteoryty (kopie)|kopia]]!'') (fot. Tomasz Jakubowski) | ||
+ | File:Braunau_(NHM_Prague)-TJ-a.jpg|Fragmenty meteorytu Braunau (fot. Tomasz Jakubowski) | ||
+ | File:Braunau_(NHM_Prague)-TJ-b.jpg|Fragmenty meteorytu Braunau (fot. Tomasz Jakubowski) | ||
+ | File:Braunau_(NHM_Prague)-TJ-c.jpg|Fragmenty meteorytu Braunau (fot. Tomasz Jakubowski) | ||
+ | File:Braunau_(NHM_Prague)_1.jpg|Meteoryt Braunau ze zbiorów [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w Pradze]] (Národí Muzeum Praha) (fot. Aubrey Whymark) | ||
+ | File:Braunau_(NHM_Prague)_2.jpg|Mniejszy okaz i fragment meteorytu Braunau ze zbiorów [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w Pradze]] (fot. Aubrey Whymark) | ||
+ | File:Braunau_(NHM_Prague)_3.jpg|Fragment meteorytu Braunau ze zbiorów [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w Pradze]] (fot. Aubrey Whymark) | ||
+ | File:Braunau_(Šreinová_2012).jpg|Mniejszy okaz meteorytu Braunau ze zbiorów [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w Pradze]] (Šreinová et al. 2012) | ||
+ | File:Braunau_(NHM_Berlin).jpg|Meteoryt Braunau ze zbiorów [[Szablon:BerlinMNHU|Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie]] (Museum für Naturkunde) (fot. Wadi & Jan Woreczko) | ||
+ | File:Braunau_(MMHH_Hamburg).jpg|Fragment meteorytu o wadze 12,65 g ze zbiorów [[Szablon:HamburgMMHH|Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu w Hamburgu]] | ||
+ | File:Braunau (NHM Vienna)-TJ21.jpg|Fragment meteorytu Braunau (2133,0 g) ze zbiorów [[Szablon:ViennaNHM|Muzeum Historii Naturalne w Wiedniu]] (fot. Tomasz Jakubowski) | ||
+ | File:Braunau_(GSI_Calcutta).jpg|Fragment meteorytu Braunau z kolekcji [[Szablon:CalcuttaGSI|Geological Survey of India, Calcutta]]; negatywny przykład niewłaściwego przechowywania meteorytów żelaznych! | ||
+ | </gallery> | ||
+ | |||
+ | |||
+ | '''Muzeum Ziemi Broumovskiej''' (2, 3 maja 2012 roku; fot. {{Txt2Img|Braunau_(Braunau_gablota)_2.jpg|Wadi}} & {{Txt2Img|Braunau_(Braunau_gablota)_3.jpg|Jan Woreczko}}) | ||
+ | <gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3"> | ||
+ | File:Braunau_(Braunau_gablota)_1.jpg|Gablota poświęcona meteorytowi Braunau | ||
+ | File:Braunau_(Braunau_Beinert)_1.jpg|Kopia strony tytułowej publikacji [[Beinert (1848)|Beinerta z 1848 roku]] | ||
+ | File:Braunau_(Braunau_Beinert)_2.jpg|Strona z rysunkami okazów meteorytu Braunau ([[Beinert (1848)|Beinert 1848]]) | ||
+ | File:Braunau_(Braunau_kopia)_1.jpg|Kopia mniejszego okazu meteorytu (patrz → [[Meteoryty (kopie)]]) | ||
+ | File:Braunau_(Braunau_kopia)_2.jpg|Kopia meteorytu – widok z drugiej strony | ||
+ | File:Braunau_(Braunau_mapa).jpg|Mapa J. Poláka z 1848 roku | ||
+ | </gallery> | ||
+ | |||
+ | |||
+ | ; | ||
+ | <gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3"> | ||
+ | File:Braunau_(Beinert_1848_tab1).jpg|a) większy okaz 42 funty 6 łutów, b) okaz mniejszy 30 funtów 16 łutów ([[Beinert (1848)|Beinert 1848]], tab. I) | ||
+ | File:Braunau_(Beinert_1848_tab2).jpg|Przekrój meteorytu ([[Beinert (1848)|Beinert 1848]], tab. II) | ||
+ | File:Braunau_(catalog_Tucek_1968).jpg|Mniejszy (''brickworks''), orientowany okaz o rozmiarach 14,0×21,3×22,5 cm (źródło: Tuček 1968) | ||
+ | File:Braunau_(fot_39_Tucek_1981).jpg|Okaz z Hejtmánkovic (źródło: Tuček 1981) | ||
+ | File:Braunau_(fot_40_Tucek_1981).jpg|Okaz z Broumova (źródło: Tuček 1981) | ||
+ | File:Bohumilitz_(Tucek_1964_mass3).jpg|Niżej okaz z Hejtmánkovic; powyżej kompletny okaz meteorytu [[Bohumilitz]] z Výškovic (źródło: Tuček 1964) | ||
+ | </gallery> | ||
+ | |||
+ | |||
+ | ;Patrz → [[Braunau/Galerie]] | ||
+ | |||
+ | |||
+ | '''Miasto Broumov i benedyktyński zespół klasztorny''' (2, 3 maja 2012 roku; fot. {{Txt2Img|Braunau_(Hejtmankovice_Wadi).jpg|Wadi}} & {{Txt2Img|Braunau_(Broumov_Woreczko).jpg|Jan Woreczko}}) | ||
+ | <gallery caption="" widths="200px" heights="150px" perrow="3"> | ||
+ | File:Braunau_(Broumov_rynek)_2.jpg|Centrum Broumova – Rynek Pokoju, na środku Kolumna Maryjna | ||
+ | File:Braunau_(Broumov_rynek)_1.jpg|Widok z rynku na wieżę kościoła św. Wojciecha | ||
+ | File:Braunau_(Broumov_rynek)_3.jpg|Detale Kolumny Maryjnej | ||
+ | File:Braunau_(Broumov_klasztor)_1.jpg|Kościół pw. św. Wojciecha | ||
+ | File:Braunau_(Broumov_klasztor)_2.jpg|Wewnętrzny dziedziniec zespołu klasztornego | ||
+ | File:Braunau_(Broumov_klasztor)_4.jpg|Zabudowania klasztorne | ||
+ | </gallery> | ||
+ | |||
+ | ;Patrz → [[Braunau/Galerie]] | ||
+ | |||
+ | <br clear="all"/> | ||
== [[Bibliografia]] == | == [[Bibliografia]] == | ||
- | * | + | * ''American Journal of Science and Arts'', '''[[Braunau|Meteorite of July 14, 1847]]''', vol. 5, ser. 2, 1848, s. 285.<ref>krótka informacja o spadku meteorytu [[Braunau]]</ref> Plik {{Link-BHL|item=89822}}. |
- | * | + | * Beinert Carl Christian, (1847), '''Meteoreisen-Fall bei [[Braunau]] in Böhmen am 14. Juli d. J.''', ''Annalen der Physik'', 72, Bd. 148, 1847, s. 170-173. Plik {{Djvu|Beinert_1847_(AnP_72_148).djvu|DjVu}}. |
- | * | + | * {{Beinert (1848)}} |
- | * Boguslawski | + | * ''{{!Ber.Akad.Wiss.Berlin}}'', 1847, s. 243, 391.<ref>krótkie komunikaty Poggendorffa, Weissa o spadku meteorytu [[Braunau]]</ref> Plik {{Link-BHL|item=41933}}. |
+ | |||
+ | * Boguslawski Georg von, (1847), '''Meteor-Eisen von [[Braunau]]''', ''Tagebl. Naturw. Ver. Breslau'', 1847, s. 36-42. | ||
+ | |||
+ | * Boguslawski Georg von, (1848), '''Über den Meteorsteinfall am 14. Juli d. J. zu [[Braunau]] in Böhmen''', Breslau 1848. Ref.: ''Ann. K. k. naturhist. Hofmus.'', Wien, 24, (1910). | ||
+ | |||
+ | * Boguslawski Georg von, (1849), '''Sur la chute d’un météorite en deux morceaux [[Braunau]] en Bohemie le 14. juillet 1847''', ''L’Institut J.'', 17, sec. 1, 1849, s. 15. | ||
+ | |||
+ | * {{Buchner (1861)}} | ||
+ | |||
+ | * {{Buchner (1863)|page=176-178}} | ||
+ | |||
+ | * {{Buchwald (1975)|page=340-342}} Plik {{Djvu|Buchwald_(340-342).djvu|DjVu}}. | ||
+ | |||
+ | * {{Clark (1852)|page=52-55}} | ||
+ | |||
+ | * +Dimter Johann, (1890), '''Das Meteoreisen von [[Braunau]]''', ''Jahres-Bericht des öffentlichen Stifts-Obergymnasiums der Benedictiner in Braunau in Böhmen'', Braunau 1890, ss. 28.<ref>za Tuček (1981)</ref> | ||
+ | |||
+ | * Döll Eduard, (1882b), '''Form, Oberfläche, Rinde, physische und chemische Zusammensetzung der Meteoriten''', ''Monatsblätter des Wissenschaftlichen Club in Wien'', 1882, s. 41-44.<ref>w Koblitz MetBase rok 1881!</ref>. Plik {{Djvu|Döll_1882b_(Monatsblätter_Wien).djvu|DjVu}}. | ||
+ | |||
+ | * Duflos Adolph Ferdinand, Fischer Nicolaus Wolfgang, (1847), '''Analyse des [[Braunau]]er Meteoreisen''', ''Annalen der Physik'', 72, Bd. 148, 1847, s. 475-480. Plik {{Djvu|Duflos_1847_(AnP_72_148).djvu|DjVu}}. | ||
+ | |||
+ | * Duflos Adolph Ferdinand, Fischer Nicolaus Wolfgang, (1848), '''Analysis of the Meteoric Iron that fell near [[Braunau]] in Bohemia, on the 14th of July, 1847''', ''American Journal of Science and Arts'', vol. 5, ser. 2, 1848, s. 338-342.<ref>tłumaczenie artykułu Duflos et al. (1847)</ref> Plik {{Link-BHL|item=89822}}. | ||
+ | |||
+ | * Fischer Nicolaus Wolfgang, (1847), '''Fortsetzung der Untersuchung des Meteoreisens von [[Braunau]]''', ''Annalen der Physik'', 72, Bd. 148, 1847, s. 575-580. Plik {{Djvu|Fischer_1847_(AnP_72_148).djvu|DjVu}}. | ||
+ | |||
+ | * Fischer Nicolaus Wolfgang, (1848), '''Schluss der Untersuchung des [[Braunau]]er Meteoreisens''', ''Annalen der Physik'', 73, Bd. 149, 1848, s. 590-594. Plik {{Djvu|Fischer_1848_(AnP_73_149).djvu|DjVu}}. | ||
+ | |||
+ | * Fischer Nicolaus Wolfgang, (1849), '''Analysis of the [[Braunau]] Meteoric Iron''', ''American Journal of Science and Arts'', vol. 7, ser. 2, 1849, s. 171-175.<ref>kontynuacja artykułu Duflos et al. (1848)</ref> Plik {{Link-BHL|item=88502}}. | ||
+ | |||
+ | * Glocker Ernst Friedrich<ref>niemiecki mineralog, geolog i paleontolog [http://de.wikipedia.org/wiki/Ernst_Friedrich_Glocker Glocker Ernst Friedrich]</ref>, (1848a), '''Ueber die krystallinishe Structur des Eisens''', ''{{!AnP}}'', 73, Bd. 149, 1848, s. 332-336. Plik {{Djvu|Glocker_1848a_(AnP_73_149).djvu|DjVu}}. | ||
+ | |||
+ | * Göppert Heinrich Robert, (1847a), '''Vermischte Notizen. 4. Meteorsteinfall''', ''Journal für praktische Chemie'', 42, 1847, s. 59-62.<ref>tam też powołanie na Göppert (1842) o meteorycie [[Grüneberg (Wilkanówko)]]</ref> Plik {{Djvu|Goppert_1847a_(JfPCh_42).djvu|DjVu}}. | ||
+ | |||
+ | * {{Göppert (1847)}} | ||
+ | |||
+ | * Göppert Heinrich Robert, (1847), ''Schles. Ztg.'', 24 Nov. 1847.<ref name="Clark">za Clark (1852)</ref> | ||
+ | |||
+ | * Haidinger Wilhelm Ritter von, (1847), '''Ueber das Meteoreisen von [[Braunau]]''', ''Annalen der Physik'', 72, Bd. 148, 1847, s. 580-582. Plik {{Djvu|Haidinger_1847_(AnP_72_148).djvu|DjVu}}. | ||
+ | |||
+ | * Haidinger Wilhelm Ritter von, (1848), '''Meteoreisen von [[Braunau]]''', ''Berichte über die Mitteilungen von Freunden der Naturwissenschaften in Wien'', III, nr 4-5, Wien 1848, s. 302-305, 378-380 (ilustracja). Plik {{Link-BHL|item=43212}}. | ||
+ | |||
+ | * Haidinger Wilhelm Ritter von, (1848), '''Meteorit von [[Braunau]]''', ''Berichte über die Mitteilungen von Freunden der Naturwissenschaften in Wien'', IV, nr 4, Wien 1848, s. 349-351. Plik {{Link-BHL|item=43105}}. | ||
+ | |||
+ | * {{Haidinger (1855)}} | ||
+ | |||
+ | * Hauer Franz Ritter von, (1848), '''Ueber das [[Braunau|Braunauer-Eisen]]''', ''Berichte über die Mitteilungen von Freunden der Naturwissenschaften in Wien'', III, 1848, s. 493-494. Plik {{Link-BHL|item=43212}}. | ||
+ | |||
+ | * {{Kesselmeyer (1861)|page=368, 436}} | ||
+ | |||
+ | * {{Koblitz MetBase}} | ||
+ | |||
+ | * {{Strąbski (1855)|page=154, 155}} | ||
+ | |||
+ | * ''Oesterreichische Blätter für Literatur, Kunst, Geschichte, Geographie, Statistik und Naturkunde'', nr 8, 1848, s. 26.<ref name="Clark"></ref> Plik {{Link-GB|id=vMxLAAAAcAAJ|text={{!GB}}}}. | ||
+ | |||
+ | * Neumann Johann Georg, (1848), '''Ueber die kristallinische Struktur des Meteoreisens von [[Braunau]]''', ''Berichte über die Mitteilungen von Freunden der Naturwissenschaften in Wien'', IV, 1848, s. 86-87.<ref name="Neumann lines">pierwsze (?) doniesienie o „liniach Neumanna” zaobserwowanych po raz pierwszy w meteorycie [[Braunau]] (właśnie przez Johanna G. Neumanna, często błędnie przypisuje się ich odkrycie innemu znanemu niemieckiemu krystalografowi Franzowi Ernstowi Neumannowi); więcej patrz → [[Szablon:Neumann (1850)|Neumann (1850)]]</ref> Plik {{Link-BHL|item=43105}}. | ||
+ | |||
+ | * {{Neumann (1850)}} | ||
+ | |||
+ | * {{Pilski (2001)}} | ||
+ | |||
+ | * Rammelsberg Karl Friedrich, (1848), '''Ueber die chemische Zusammensetzung des Meteoreisen von [[Seeläsgen (Przełazy)|Seeläsgen]]''', ''Annalen der Physik'', 74, Bd. 150, 1848, s. 443-448. Plik {{Djvu|Rammelsberg_1848_(AnP_74_150).djvu|DjVu}}. | ||
+ | |||
+ | * Shepard Charles Upham, (1848), '''Observations on Rammelsberg's Analysis of the Juvenas{{MBD-record |name=Juvinas}} Meteoric Stone, and on the Conclusion of Fisher's Examination of the [[Braunau]] Meteoric Iron''', ''American Journal of Science and Arts'', vol. 6, ser. 2, 1848, s. 346-349 (s. 348).<ref>zawiera m.in. streszczenie Duflos et al. (1847)</ref><ref>dokończenie artykułu Shepard (1848) w: ''American Journal of Science and Arts'', vol. 7, ser. 2, 1849, s. 171-175. Plik {{Link-BHL |item=88502}}</ref> Plik {{Link-BHL|item=88506}}. | ||
+ | |||
+ | * {{Šreinová (2012)|page=18-19}} | ||
+ | |||
+ | * {{Syniawa (2000)|page=14}} | ||
+ | |||
+ | * {{Tuček (1964)}} | ||
+ | |||
+ | * {{Tuček (1968)}} | ||
+ | |||
+ | * {{Tuček (1981)}} | ||
+ | |||
+ | * Woreczko Jan, (2016), '''Doniesienia z Wiki. [[Braunau|Heksaedryty]] spadają rzadko''', ''Meteoryt'', 1, 2016, s. 27-28. Plik {{Link-Meteoryt |r=16 |n=1}}; plik {{Djvu|Braunau_(Meteoryt_1_16).djvu|DjVu}}. | ||
+ | |||
+ | * {{Woźniak (2021, ASMP)}} | ||
+ | |||
+ | {{Koblitz References|1=Two masses of about 22kg and 17kg fell at Hauptmannsdorf after detonations and appearance of a luminous cloud, C.C.Beinert, Ann. Phys., 1847, 72, p.70, M.H.Hey, Cat. Met., 1966, p.68. Structural description, N.A.Neumann, Haidinger's Naturwiss. Abhand. Wien, 1850, 3, (2), p.45. Analysis, E.Cohen, Meteoritenkunde, 1905, 3, p.207. Historical note, K.Tucek, Casopis Narod. Mus. Praha, 1947, 116, p.1 (M.A.10-398). The larger mass has been distributed, the smaller mass is preserved in Prague, Nat. Mus., M.H.Hey [loc. cit.]. Description, shock re-heating, V.F.Buchwald, Handbook of Iron Meteorites, Univ. of California, 1975, p.340, H.J.Axon, Min. Mag., 1968, 36, p.1139. Further analysis, 5.49% Ni, 61.5 ppm Ga, 183 ppm Ge, 12 ppm Ir, J.T.Wasson, GCA, 1969, 33, p.859. Be-10 data, cosmic-ray exposure age, C.Chang and H.Wänke, Meteorite Research, ed. P.M.Millman, D.Reidel, Dordrecht-Holland, 1969, p.397. Al-26 activity, H.Kammer, Meteoritics, 1973, 8, p.393 (abs.). Chemical analysis of metal and phosphide phases, K.P.Jochum et al., Z. Naturforsch., 1980, 35a, p.57. Sc abundance, M.Honda et al., Papers 10th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1985, p.174; see also, Papers 12th Symp. Ant. Met., NIPR Tokyo, 1987, p.98 (abs.). Be-10 and Al-26 data, H.Nagai et al., GCA, 1993, 57, p.3705.}} | ||
+ | {{Przypisy}} | ||
+ | |||
+ | == Zobacz również == | ||
+ | |||
+ | * '''[[Braunau/Galerie]]''' | ||
+ | * [[Szablon:PragueNM|Muzeum Historii Naturalnej w Pradze]] | ||
+ | |||
+ | * [[Dawne jednostki miar i wag]] | ||
== Linki zewnętrzne == | == Linki zewnętrzne == | ||
- | * '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' | + | * '''Meteoritical Bulletin Database ([http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php MBD])''' – meteoryt [http://www.lpi.usra.edu/meteor/metbull.php?code=5133 Braunau] |
- | * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' | + | * '''Encyclopedia of Meteorites ([http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/ EoM])''' – meteoryt [http://www.encyclopedia-of-meteorites.com/meteorite.aspx?id=5133 Braunau] |
- | * | + | |
+ | * {{PragueNM}} | ||
+ | * {{ViennaNHM}} | ||
+ | * {{BerlinMNHU}} | ||
+ | * {{CalcuttaGSI}} | ||
+ | |||
+ | * Meteoryt Braunau w kolekcjach polskich – [http://www.ptmet.org.pl/old/kat-mz-IIA.htm#braunau katalog PTMet] | ||
+ | |||
+ | * Internet Archive – {{Link-IA|annalendesnaturh24natu|text=Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien (1910)}} | ||
+ | * [http://www.hvezdarna.cz/mapa/ Astronomická mapa České republiky] | ||
+ | |||
+ | * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Broumov Broumov] | ||
+ | * Wikipedia – [http://pl.wikipedia.org/wiki/Franz_Ernst_Neumann Franz Ernst Neumann] | ||
+ | * Wikipedia (CS) – [http://cs.wikipedia.org/wiki/Kostel_svatého_Vojtěcha_(Broumov) Kostel svatého Vojtěcha (Broumov)] | ||
+ | * Wikipedia (EN) – [http://en.wikipedia.org/wiki/Neumann_lines Neumann lines] | ||
+ | |||
+ | * woreczko.pl – [http://www.woreczko.pl/meteorites/features/glossary-Widmanstatten.htm Figury, struktury Widmanstättena (''Widmanstätten pattern'')] | ||
+ | |||
+ | * AY Magazine – [https://www.aymag.com/meteorites-arkansas-backstories/ Arkansas Backstories: Meteorites] (inf. Derek Yoost, [https://www.facebook.com/groups/MTIEgroup/posts/5050147361775119 facebook]) | ||
+ | * {{MPOD|name=Braunau}} | ||
+ | |||
+ | * Portal regionu – http://www.broumovsko.cz | ||
+ | |||
+ | |||
+ | {{Co jeszcze na stronę}} | ||
+ | |||
+ | * Buchner (1861) | ||
[[Category:Poza granicami Polski]] | [[Category:Poza granicami Polski]] | ||
+ | [[Category:Czechy]] | ||
+ | [[Category:Hammer]] | ||
+ | [[Category:Meteoryty żelazne]] |
Aktualna wersja na dzień 21:29, 22 sty 2024
Heksaedryty spadają rzadko
Braunau → | |
Meteoryt Braunau ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Tomasz Jakubowski)
| |
Spadek | |
Lokalizacja | Czechy |
Położenie[1] | 50°36'N, 16°18'E |
Data | 14 lipca 1847 r., 03:45 (środa) |
Charakterystyka | |
Typ | meteoryt żelazny IIAB, heksaedryt |
Masa | 39 kg |
Liczba okazów | dwa okazy 23,63 i 17,08 kg |
Meteoritical Bulletin Database | |
Synonimy → | |
w NHM Cat: Broumov, Hauptmannsdorf |
Spadek meteorytu żelaznego 14 lipca 1847 roku (środa) w Czechach (typu IIAB heksaedryt, TKW 39 kg).
- Opis spadku
14 lipca 1847 roku (środa) rankiem około 03:45 pojawiła się mała chmurka pędząca szybko na południowy wschód wzdłuż Sudetów i zostawiająca długi ślad na niebie. Nagle w chmurce zajaśniał ogień i dwie ogniste smugi skierowały się ku ziemi. Jednocześnie usłyszano dwie potężne detonacje, a potem grzechot i świst. Huk był tak silny, że słyszano go w odległym o 75 km Wrocławiu. Chmurka stała się popielato szara i powoli się rozpłynęła. Jedna ze smug trafiła w łąkę we wsi Hejtmánkovice i tam znaleziono wbity w ziemię czarny, gorący kamień[2]. Po wydobyciu okazało się, że to żelazo – ważył 23,63 kg[3].
Druga smuga trafiła w dom koło cegielni (brickworks) w dzielnicy (wówczas wsi) Křinice[4] (wg materiałów z Muzeum w Broumovie meteoryt spadł na dom ceglarza). Kawał żelaza przebił dach, strop, łóżko (rozbił wezgłowie łóżka, na którym spało troje małych dzieci) i podłogę i zatrzymał się w piwnicy, gdzie został znaleziony podczas usuwania gruzu. Ważył 17,08 kg[5][6] i do dziś jest w Muzeum Narodowym w Pradze (kopia tego okazu znajduje się w Muzeum Ziemi Broumovskiej w zespole klasztoru benedyktyńskiego w Broumovie). Większy okaz został pocięty na części, które trafiły do wielu kolekcji na świecie.
Na zdjęciach mniejszego okazu z artykułu Šreinová et al. (2012), widać jego „tylną” powierzchnię, której wygląd wskazuje, że okaz jest orientowany.
Krótki opis na portalu: Astronomická mapa České republiky – Broumov — meteorit.
Ciekawostka: Carl Christian Beinert za swoje prace o meteorycie Braunau otrzymał tytuł doktora honoris causa Fakultetu Filozoficznego Uniwersytetu Wrocławskiego (Syniawa 2000).
Meteoryt Braunau jest typu IIAB (heksaedryt).
Meteoryty żelazne typu IIAB
O meteorytach żelaznych typu IIAB (Woźniak 2021):
Grupa IIAB
Grupa IIAB – grupa ta powstała z połączenia dwóch wcześniej wyróżnianych grup IIA i IIB. Charakteryzują się one jedną z najniższych zawartości niklu spośród wszystkich meteorytów żelaznych[7], ale mają bardzo dużą zawartość galu i germanu w bardzo wąskim przedziale (wykres), przeciwnie niż zawarty w nich iryd występujący w zakresie niemal 4 rzędów wielkości (rys. 7)![8] Również w szerokim przedziale (3 rzędy wielkości) zawartości występuje pierwiastek ren (Re) (patrz Załącznik 2). Są to najczęściej heksaedryty (HEX) (grupa IIA) i oktaedryty bardzo gruboziarniste (Ogg) (grupa IIB).[9] W grupie tej znajduje się również ubogi w nikiel ataksyt (Ni-poor) Siratik. Zawartość pierwiastków śladowych sugeruje, że meteoryty grupy IIAB uformowały się z jądra zdyferencjonowanej planetoidy typu C rozbijanej w wielokrotnych zderzeniach. Średnie tempo stygnięcia wyznaczone z modeli wynosi dla tej grupy ~6-12 stopni ma milion lat (~6-12ºC/My).
Wielu członków grupy IIA to klasyczne „pojedyncze kryształy” kamacytu z widocznymi liniami Neumanna (fot 1) i euhedralnymi (dobrze wykształconymi, własnopostaciowymi kryształami, których wzrost nie był zakłócony przez inne kryształy) kryształami rhabdytu. Nodule siarczkowe są dość rzadkie i nigdy nie większe niż kilka milimetrów średnicy. W grupie IIA nodule i ziarna daubréelitu są wszechobecne. Obfitość w nich fosforków (schreibersyt) rośnie ze wzrostem zawartości niklu w grupie IIA i bardzo zauważalnie w IIB, tak, że w wysoko niklowych okazach obserwuje się centymetrowej wielkości „hieroglificzne wzory” schreibersytu. Cohenit i dwukrotnie obfitszy haxonit występują w nich w formie małych wytrąceń, które często rozpadły się do grafitu i nisko niklowego kamacytu. Ogólnie grafit w nich pochodzi wyłącznie z rozpadu węglików. Ziarna carlsbergitu są rzadkie. W okazach [10] (dawniej IIA, HEX) i [11] (dawniej IIA, HEX) zaobserwowano ziarna kosmochloru (dawniej ureyit, NaCr[Si2O6]) w towarzystwie daubréelitu (Scott et al. 1975; Wasson et al. 2009).
Nie zaobserwowano w nich inkluzji krzemianowych, ale w okazach meteorytów Sikhote-Alin i Sierra Gorda zdarzają się małe wtrącenia krzemianowe (Wasson et al. 2007).
Najbardziej znani przedstawiciele tej grupy to spadki: Sikhote-Alin[12] (IIB-an, obecnie IIAB, Ogg), Boguslavka[13] (dawniej IIA, HEX) (fot 1) i Braunau (dawniej IIA, HEX) oraz znaleziska Agoudal (HEX), Veevers (dawniej IIB, Ogg) i North Chile[14] (dawniej IIA, HEX).
Linie Neumanna
To właśnie w tym meteorycie po wytrawieniu wypolerowanej powierzchni kwasem, Johann G. Neumann (1850) zaobserwował i opisał liczne cienkie linie zwane teraz liniami Neumanna (oryginalna rycina z pracy Neumanna (1850)). Odkrycie to często błędnie przypisuje się innemu znanemu niemieckiemu krystalografowi Franz Ernst Neumannowi.
Czy meteoryty po spadku są jeszcze ciepłe?
W relacji o spadku meteorytu Braunau znajduje się informacja, że pierwszy okaz był, gdy go znaleziono, jeszcze gorący. Podobne obserwacje znajdują się w relacjach ze spadku innych meteorytów, np.: Grzempach (Grzempy), Tabor, Tieschitz, Zaborzika, Zmenj, że podjęte zaraz po spadku okazy były jeszcze ciepłe/gorące.
Wiarygodna opowieść o gorącym meteorycie znajduje się jeszcze w relacji ze spadku w marcu 1886 roku meteorytu Cabin Creek[15] w Arkansas w USA (źródło: AY Magazine). Świadkiem tego spadku była pani Shandy Christopher. Zobaczyła ona fontannę ziemi w pobliżu pobliskiego drzewa. Wspólnie z mężem w pobliżu podstawy drzewa znaleźli dużą dziurę otoczoną grubym pierścieniem świeżo naruszonej ziemi. Wspinając się do krateru, przekopali się na 3 stopy (około 90 cm) przez warstwę ciepłej, zwęglonej gleby i znaleźli meteoryt, wciąż zbyt gorący, by go dotknąć!
Obecnie okaz znajduje się w kolekcji NHM w Wiedniu. Trafił on tam za sprawą austriackiego przemysłowca około 1890 roku. Zanim tam się znalazł przechodził z rąk do rąk, za coraz wyższe kwoty. Miejscowy mężczyzna zapłacił Shandy 35 dolarów amerykańskich za 107,5-funtowy okaz (~48,5 kg; funt angielski) i sprzedał go dealerowi z Eureka Springs, który wystawiał go przez pewien czas, żądając od widzów 25 centów za obejrzenie go. W 1887 roku wybitny nowojorski kolekcjoner kupił kamień (nazywany „dziesiątym cudem świata”) za 500 dolarów, ale nie udało mu się go sprzedać instytutowi Smithsonian. Trzy lata później austriacki przemysłowiec zapłacił za meteoryt 40000 dolarów i przekazał go do Muzeum Wiedeńskiego (źródło: AY Magazine).[16]
Kolekcje
Fragmenty meteorytu Braunau w największych kolekcjach:
Zbiór waga fragmentów
(Koblitz MetBase)uwagi Prague, Nat. Mus. 18,2 kg w tym kompletny mniejszy okaz Vienna, Naturhist. Mus. 2541 g Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. 1351 g Tübingen, Min.-Petrogr. Inst. 916 g London, Nat. Hist. Mus. 646 g (…) Calcutta, Mus. Geol. Surv. India 172 g płytka (Sen Gupta et al. 1982); negatywny przykład niewłaściwego traktowania okazów w muzeum! Wroclaw, Dept. Min. Petrol., Univ. 97 g 60,35 ep, 24,76 sc, 12,20 fc (Pilski 2001) Hamburg, Mus. Min.-Petrogr. Inst. 56,7 g m.in. fragment 12,65 g
Źródła
Beinert (1847) (s. 170-173)
Beinert (1848)
Das in Hauptmannsdorf[17] niedergefallene 42 Pfund 6 Loth schwere Meteoritenfragment.
Das Ziegelschlager 30 Pfund 16 Loth wiegende Fragment, von dem das Dach und der Lehmestrich dew Dominicalhauses durchschlagen und dabei Stroh auf der Aussenfläche eingeknetet aufgenommen wurde.[18]
Kesselmeyer (1861) (s. 368, 436)
51. 1847. 14. Juli Hauptmannsdorf, NW. von Braunau, Kreis Königgrätz. – Eisen – Sp.-Gew.: 7,714.[19] Böhmen 50°36'N. 16°19'O. P.72.1847.170.[20] W. 1860. S. 1860.
594. 51 1847. 14. Juli Hauptmannsdorf, NW. von Braunau; Kreis Königgrätz Böhmen 50°36'N
16°19'O.P. 72. 1847. 170.[21] Unter 2 heftigen Detonationen aus einer zu einer Feuerkugel ergluhenden, vorher kleinen und schwarzen Wolke unter starkem Blitzen 2 Eisenmassen von 42 u. 30½ ℔.
Buchner (1861)
Braunau (Hauptmannsdorf), Böhmen 1847, Juli 14.
Beinert d. Met. von Braunau. Breslau 1848.[22] Humboldt Cpt. rnd. 25, 627. Schles. Ztg. 1847, Nov. 24.[23] Weis Berl. Ac. Ber. 1847, 391.[24] Oestr. Bl. für Lit. 1848, 26.[25] PhCtr. 1848, 196, 289.[26] JbMin. 1848, 320, 825. 1857, 853.[26] J. 1847/8, 1300. Uebers. Arbeiten d. schles. Gesellsch. 1847, 36. PA. 71, 170.[27] Duflos u. Fischer ebd. 72, 475, 575.[28] Haidinger ebd. 680. 73, 590.[29] Rammelsberg ebd. 74, 443.[30] Göppert u. Boguslawski EJ. 42, 428. Beinert ebd 42, 59. PA. 72, 170.[21] Partsch Haid. Ber. 3, 378 (Abb.)[31] Glocker PA. 73, 332.[32] Haid. Ber. 3, 302, 493.[33] 4, 86,[34] 349.[31] PAErgb. 4, 120, 386.[35] SJ. (2) 5, 285,[36] 338.[37] (2) 6, 348.[38] (2) 7, 171.[39] RbH Suppl. 4, 151.[40] Clark 52 (Abb.).[41] Br. 118.[42] Ha. 117.[43] MCh, 904.[44] Berl. Ac. Ber. 47, 243, 391.[24]
- Rozwinięcia skrótów → patrz Bibliografia/Buchner Otto
Lokalizacja
miejsca spadku okazów
* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki
Broumov (niem. Braunau), Hejtmánkovice (niem. Hauptmannsdorf).
Na mapie J. Poláka z 1840 roku zaznaczono miejsca spadku okazów. Okaz większy oznaczony literą A spadł w miejscu o współrzędnych 50°35.586'N, 16°19.273'E, okaz mniejszy, oznaczony literą B spadł na dach budynku cegielni (dom ceglarza) w miejscu 50°34.516'N, 16°19.672'E.[45]
Większy okaz spadł „bliżej” w stosunku do kierunku lotu bolidu!
Mapa okolic Braunau i Hauptmannsdorf z zaznaczonymi miejscami spadku meteorytów – oznaczonych na mapie literami A (większy okaz) i B (mniejszy) (SITUATIONS-PLAN der Stadt BRAUNAU; Beinert 1848).
Mapy
Braunau/Galerie
Meteoryt Braunau ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego (dla Wiki.Meteoritica.pl fot. Antoni Stryjewski)
Meteoryt Braunau (Broumov) w kolekcjach zagranicznych
(piękna byłaby z niego kopia!) (fot. Tomasz Jakubowski) |
||
Meteoryt Braunau ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (Národí Muzeum Praha) (fot. Aubrey Whymark) |
Mniejszy okaz i fragment meteorytu Braunau ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Aubrey Whymark) |
Fragment meteorytu Braunau ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (fot. Aubrey Whymark) |
Mniejszy okaz meteorytu Braunau ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (Šreinová et al. 2012) |
Meteoryt Braunau ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie (Museum für Naturkunde) (fot. Wadi & Jan Woreczko) |
Fragment meteorytu o wadze 12,65 g ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu w Hamburgu |
Fragment meteorytu Braunau (2133,0 g) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalne w Wiedniu (fot. Tomasz Jakubowski) |
Fragment meteorytu Braunau z kolekcji Geological Survey of India, Calcutta; negatywny przykład niewłaściwego przechowywania meteorytów żelaznych! |
Muzeum Ziemi Broumovskiej (2, 3 maja 2012 roku; fot. Wadi & Jan Woreczko)
Kopia strony tytułowej publikacji Beinerta z 1848 roku |
Strona z rysunkami okazów meteorytu Braunau (Beinert 1848) |
|
Kopia mniejszego okazu meteorytu (patrz → Meteoryty (kopie)) |
a) większy okaz 42 funty 6 łutów, b) okaz mniejszy 30 funtów 16 łutów (Beinert 1848, tab. I) |
Przekrój meteorytu (Beinert 1848, tab. II) |
|
Niżej okaz z Hejtmánkovic; powyżej kompletny okaz meteorytu Bohumilitz z Výškovic (źródło: Tuček 1964) |
- Patrz → Braunau/Galerie
Miasto Broumov i benedyktyński zespół klasztorny (2, 3 maja 2012 roku; fot. Wadi & Jan Woreczko)
- Patrz → Braunau/Galerie
Bibliografia
- American Journal of Science and Arts, Meteorite of July 14, 1847, vol. 5, ser. 2, 1848, s. 285.[46] Plik DjVu.
- Beinert Carl Christian, (1847), Meteoreisen-Fall bei Braunau in Böhmen am 14. Juli d. J., Annalen der Physik, 72, Bd. 148, 1847, s. 170-173. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Beinert Carl Christian, (1848), Der Meteorit von Braunau am 14. Juli 1847. Actenmässige Darstellung, Beschreibung und Analyse, nebst Ansichten über die Natur der Meteoriten (Hierbei ein Situationsplan und drei Tafeln Abbildungen), Breslau 1848 (ilustracje).[47] Plik DjVu; plik doi.
- Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Konigl. Preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin, 1847, s. 243, 391.[48] Plik DjVu.
- Boguslawski Georg von, (1847), Meteor-Eisen von Braunau, Tagebl. Naturw. Ver. Breslau, 1847, s. 36-42.
- Boguslawski Georg von, (1848), Über den Meteorsteinfall am 14. Juli d. J. zu Braunau in Böhmen, Breslau 1848. Ref.: Ann. K. k. naturhist. Hofmus., Wien, 24, (1910).
- Boguslawski Georg von, (1849), Sur la chute d’un météorite en deux morceaux Braunau en Bohemie le 14. juillet 1847, L’Institut J., 17, sec. 1, 1849, s. 15.
- Buchner Otto, (1861), Versuch eines Quellenverzeichnisses zur Literatur über Meteoriten, w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 455-482. Plik PDF; plik DjVu.
- Buchner Otto, (1863), Die Meteoriten in Sammlungen, ihre Geschichte, mineralogische und chemische Beschaffenheit, Leipzig 1863, ss. 202, (s. 176-178).[49][50][51] Plik hPDF; plik DjVu.
- Buchwald Vagn Fabritius, (1975), Handbook of Iron Meteorites. Their History, Distribution, Composition, and Structure, University of California Press, Berkeley 1975, (s. 340-342). ISBN 0-520-02934-8.[52] Pliki PDF. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Clark Smith William, (1852), On Metallic Meteorites. An Inaugural Dissertation…, Göttingen 1852, ss. 112, (s. 52-55) (ilustracje).[53] Plik PDF.
- +Dimter Johann, (1890), Das Meteoreisen von Braunau, Jahres-Bericht des öffentlichen Stifts-Obergymnasiums der Benedictiner in Braunau in Böhmen, Braunau 1890, ss. 28.[54]
- Döll Eduard, (1882b), Form, Oberfläche, Rinde, physische und chemische Zusammensetzung der Meteoriten, Monatsblätter des Wissenschaftlichen Club in Wien, 1882, s. 41-44.[55]. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Duflos Adolph Ferdinand, Fischer Nicolaus Wolfgang, (1847), Analyse des Braunauer Meteoreisen, Annalen der Physik, 72, Bd. 148, 1847, s. 475-480. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Duflos Adolph Ferdinand, Fischer Nicolaus Wolfgang, (1848), Analysis of the Meteoric Iron that fell near Braunau in Bohemia, on the 14th of July, 1847, American Journal of Science and Arts, vol. 5, ser. 2, 1848, s. 338-342.[56] Plik DjVu.
- Fischer Nicolaus Wolfgang, (1847), Fortsetzung der Untersuchung des Meteoreisens von Braunau, Annalen der Physik, 72, Bd. 148, 1847, s. 575-580. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Fischer Nicolaus Wolfgang, (1848), Schluss der Untersuchung des Braunauer Meteoreisens, Annalen der Physik, 73, Bd. 149, 1848, s. 590-594. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Fischer Nicolaus Wolfgang, (1849), Analysis of the Braunau Meteoric Iron, American Journal of Science and Arts, vol. 7, ser. 2, 1849, s. 171-175.[57] Plik DjVu.
- Glocker Ernst Friedrich[58], (1848a), Ueber die krystallinishe Structur des Eisens, Annalen der Physik, 73, Bd. 149, 1848, s. 332-336. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Göppert Heinrich Robert, (1847a), Vermischte Notizen. 4. Meteorsteinfall, Journal für praktische Chemie, 42, 1847, s. 59-62.[59] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Göppert Heinrich Robert, (1847), Über das Braunauer und das Seeläsgen'sche Meteoreisen, Journal für praktische Chemie, 42, 1847, s. 428-431. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Göppert Heinrich Robert, (1847), Schles. Ztg., 24 Nov. 1847.[60]
- Haidinger Wilhelm Ritter von, (1847), Ueber das Meteoreisen von Braunau, Annalen der Physik, 72, Bd. 148, 1847, s. 580-582. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Haidinger Wilhelm Ritter von, (1848), Meteoreisen von Braunau, Berichte über die Mitteilungen von Freunden der Naturwissenschaften in Wien, III, nr 4-5, Wien 1848, s. 302-305, 378-380 (ilustracja). Plik DjVu.
- Haidinger Wilhelm Ritter von, (1848), Meteorit von Braunau, Berichte über die Mitteilungen von Freunden der Naturwissenschaften in Wien, IV, nr 4, Wien 1848, s. 349-351. Plik DjVu.
- Haidinger Wilhelm Ritter von, (1855), Bemerkungen über die zuweilen im geschmeidigen Eisen entstandene krystallinische Struktur, verglichen mit jener des Meteoreisens, Sitzungsberichte der mathematisch-naturwissenschaftliche Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 15, 1855, s. 354-360.[61] Plik PDF; plik DjVu.
- Hauer Franz Ritter von, (1848), Ueber das Braunauer-Eisen, Berichte über die Mitteilungen von Freunden der Naturwissenschaften in Wien, III, 1848, s. 493-494. Plik DjVu.
- Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 368, 436). Plik PDF; plik DjVu.
- Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
- J. Ludwik[62], (1855), Meteorolity i massy meteoryczne żelaza, Stanisława Strąbskiego Kalendarz czyli Rocznik na rok przestępny 1856, 1855, s. 151-155, (s. 154, 155).[63] Plik ulLib.
- Oesterreichische Blätter für Literatur, Kunst, Geschichte, Geographie, Statistik und Naturkunde, nr 8, 1848, s. 26.[60] Plik GoogleBooks.
- Neumann Johann Georg, (1848), Ueber die kristallinische Struktur des Meteoreisens von Braunau, Berichte über die Mitteilungen von Freunden der Naturwissenschaften in Wien, IV, 1848, s. 86-87.[64] Plik DjVu.
- Neumann Johann Georg[65], (1850), Ueber die kristallinische Struktur des Meteoreisens von Braunau, (Mit einer lithographirten Tafel), Naturwissenschaftliche Abhandlungen, Dritter Band in zwei abtheilungen, Wien 1850, s. 45-56.[64] Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl; plik PDF.
- Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[66]
- Rammelsberg Karl Friedrich, (1848), Ueber die chemische Zusammensetzung des Meteoreisen von Seeläsgen, Annalen der Physik, 74, Bd. 150, 1848, s. 443-448. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Shepard Charles Upham, (1848), Observations on Rammelsberg's Analysis of the Juvenas[67] Meteoric Stone, and on the Conclusion of Fisher's Examination of the Braunau Meteoric Iron, American Journal of Science and Arts, vol. 6, ser. 2, 1848, s. 346-349 (s. 348).[68][69] Plik DjVu.
- Šreinová Blanka, Bukovanská Marcela, (2012), Meteority v České republice, Člověk ve svém pozemském a kosmickém prostředí, Bulletin referátů z konference, Úpice 2012, (s. 18-19).[70] Plik PDF.
- Syniawa Mirosław, 2000, Biograficzny słownik przyrodników śląskich, część 1, Materiały Opracowania, tom 3, Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, 2000, ss. 252, (s. 14). Plik sLib.
- Tuček Karel, (1964), Katalog sbírky meteoritů Národního muzea v Praze (Catalogue of the Collection of Meteorites of the National Museum in Prague), Sborník Národního muzea v Praze,[71] vol. XX B, nr 1, 1964, s. 1-108.[72] Plik PDF.
- Tuček Karel, (1968), Catalogue of the Collection of meteorites of the National Museum in Prague (Katalog sbírky meteoritů Národního muzea v Praze), National Museum, Prague, 1968, ss. 103.
- Tuček Karel, (1981), Meteority a jejich výskyty v Československu (Meteorites and their occurrence in Czechoslovakia), Academia, Praha, 1981, ss. 269. Plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl(tabliceŹródło: Wiki.Meteoritica.pl).
- Woreczko Jan, (2016), Doniesienia z Wiki. Heksaedryty spadają rzadko, Meteoryt, 1, 2016, s. 27-28. Plik PDF; plik DjVuŹródło: Wiki.Meteoritica.pl.
- Woźniak Marek, (2021), Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures), Acta Soc. Metheor. Polon., 12, 2021, s. 149-216 (abstrakt).[73] Plik ASMP; Książka abstraktów.
Przypisy
Zobacz również
Linki zewnętrzne
- Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Braunau
- Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Braunau
- Muzeum Historii Naturalnej w Pradze (Prague Natural History Museum; Prague, Nat. Mus.) – Národí Muzeum Praha ● Sbírka meteoritů a Sbírka přírodních skel - tektitů ● Muzeum 3000: Rok od pádu čeljabinského meteoritu. Spadlo něco u nás? ● CES on-line: Sbírka meteoritů ● [katalog → Tuček (1981)]
- Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Natural History Museum Vienna; Vienna, Naturhist. Mus.) – Naturhistorisches Museum Wien ● Die Meteoritensammlung ● Mineralogy & Petrography ● [katalogi → Partsch (1843); Brezina (1885); Brezina (1895); Brezina (1896); Berwerth (1903)]
- Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie (Museum für Naturkunde, Institut für Mineralogie und Petrographie, Humboldt-Universität zu Berlin; Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ.) – Museum für Naturkunde Berlin ● Meteorites ● [katalogi → Rose (1864); Klein (catalogues); Hoppe (1975); Schulze (1996)]
- Geological Survey of India, Calcutta (भारतीय भूवैज्ञानिक सर्वेक्षण, कोलकाता; Calcutta, Mus. Geol. Surv. India) – VirtualMuseum ● [katalog → Sen Gupta et al. (1982)]
- Meteoryt Braunau w kolekcjach polskich – katalog PTMet
- Internet Archive – Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien (1910)
- Astronomická mapa České republiky
- Wikipedia – Broumov
- Wikipedia – Franz Ernst Neumann
- Wikipedia (CS) – Kostel svatého Vojtěcha (Broumov)
- Wikipedia (EN) – Neumann lines
- woreczko.pl – Figury, struktury Widmanstättena (Widmanstätten pattern)
- AY Magazine – Arkansas Backstories: Meteorites (inf. Derek Yoost, facebook)
- Portal Meteorite Picture of the Day – Braunau
- Portal regionu – http://www.broumovsko.cz
Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …) |
- Buchner (1861)