PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Jodzie

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Przekierowano z Juodžiai)
1i
Jodzie →
Spadek
Lokalizacja Litwa
Położenie[1] 55°42'N, 24°24'E
Data 17 czerwca 1877 r., 04:30 (niedziela)
Charakterystyka
Typ achondryt, howardyt HOW
Masa 50 g[2]
Liczba okazów jeden okaz
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
w NHM Cat: Yodze; po rosyjsku: Йоджий, Йоджяй. Nazwa meteorytu po litewsku: Juodžių meteoritas

Spadek meteorytu kamiennego 17 czerwca 1877 roku (niedziela) około 4:30 rano w Rejonie poniewieskim w Litwie (achondryt, howardyt HOW, TKW 50 g[2]).


Relacja o spadku zamieszczona w czasopiśmie Wiek nr 167 z 1877 roku (pisownia oryginalna):

«

Meteor. W mieście Poswolu[3] i w jego okolicach, dnia 18-go czerwca[4] r. b., między 5-tą a 6-tą godz. z rana, dał się słyszeć huk drgający, jakoby z kilku dział razem. Powstały z tego rozmaite wnioski i tłómaczenia, jedni mniemali, że gdzieś odbywają się manewra wojenne, drudzy, że to wybuch wulkaniczny w dalekiej odległości, komunikujący się przez drżenie skorupy ziemskiej, inni znowu, że musiała zapaść się gdzieś ziemia, gdyż w okolicach Poswola na kilka mil pokład ziemi składa się z gipsu i miejscami zapada, a wtedy huk bywa bardzo gwałtowny. W kilka dni potem dowiedzieliśmy się, że w tym samym dniu, o tejże samej godzinie, w odległości 8-u mil od Poswola, blisko m. Krakinowa[5], spadł aerolit wielkości gęsiego jaja, składający się z jednej strony z piaskowca, a z drugiej z masy czarnej stopionego metalu. O ile można było powziąć wiadomość, huk rzeczony słyszany był na przestrzeni 20-tu mil, w kierunku od północy na południe, od m. Poszwitynia, nakurlandzkiej granicy, aż do powiatowego m. Wiłkomierza. Ów aerolit jest prawdopodobnie odłamkiem wielkiej masy, która pękając wywołała huk tak silny.

»


Według relacji zamieszczonej w gazecie, meteoryt spadł w okolicy miejscowości Krakinów leżącej około 60 km (co odpowiada 8 milom rosyjskim[6]) na południe od miasta Poswol. Z opisu spadłego okazu, wielkości gęsiego jaja, wynika, że był on rozłupany, więc musiały spaść jeszcze inne fragmenty. Bolid leciał prawdopodobnie z północy na południe.

Opis meteorytu w publikacji Brezina (1893). Oraz o meteorytach litewskich w Rudnickaitė (2006).

Można znaleźć w internecie informację (portal Graži tu mano), że fragment tego meteorytu (ok. 48 g?!) pozyskał do swojej kolekcji Julian Siemaszko i to z jego kolekcji trafił on później do Chicago. Ale w katalogach Siemaszko (1886, 1891) nie ma tego meteorytu!

Według litewskich źródeł[7] meteorytem tym miał się zajmować również Mykolas Kaveckis, ale nie udało się potwierdzić tej informacji.


Kolekcje

Fragmenty meteorytu Jodzie znajdują się w kolekcjach:

Zbiór waga fragmentów[2]
(Koblitz MetBase) 		uwagi
Chicago, Field Mus. Nat. Hist. 17,9 g main mass
Moscow, Acad. Sci. 4,6 g fotografia fragmentu; wg Явнель (1986) 4,6 g (обломок индивидуального экземпляра), jedyny fragment w zbiorach „radzieckich”
Paris, Mus. d'Hist. Nat. 1,9 g
London, Nat. Hist. Mus. 1,5 g
Vienna, Naturhist. Mus. 1,4 g
Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ. 0,5 g

Brak fragmentów tego meteorytu w zbiorach polskich.

W katalogu online zbiorów muzeum w Waszyngtonie (NMNH) znajdują się zdjęcia płytek cienkich (thin section) tego bardzo rzadkiego meteorytu.


Meteoryt ten znalazł się w przygotowywanej przez Jerzego Pokrzywnickiego monografii polskich meteorytów o roboczym tytule Kosmolityka (Kosiński 2012).

Lokalizacja

Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
© Jan Woreczko & Wadi

(J) Йоджяй, (K) Krakinów, (P) Poswol, (W) Wodakle

współrzędne wg różnych autorów

* W 2018 roku Google zmieniło zasady działania apletu, mapa może wyświetlać się niepoprawnie (pomaga Ctrl+F5); więcej → Szablon:GEMap-MyWiki

Krakinów (lit. Krekenava), Poswol (lit. Pasvalys).

Według Wikipedii (LT) osada Juodžiai (Panevėžys) znajdowała się 9 km od miejscowości Wodakle (lit. Vadokliai). Dokładnie w tej odległości leży nieistniejąca już wieś (kolonia, gospodarstwo?) Йоджяй[8] (55°26'56"N, 24°20'41"E).


Meteoryt spadł w okolicy wsi Йоджяй. Według relacji zamieszczonej w gazecie Wiek, bolid leciał z północy na południe. Ponieważ znaleziony okaz nie był w całości pokryty skorupą obtopieniową, możliwe, że spadło więcej fragmentów.


Mapy

Krakinow, Poswol, Wodakle. Mapa Polski z 1859 roku (fragment) (źródło: Chrzanowski 1859)

Nieistniejąca już wieś Йоджяй (55°26'56"N, 24°20'41"E) (źródło: Petro Vlasenko)


Bibliografia

  • Brezina Aristides, (1894), Ueber neuere Meteoriten, Verhandlungen der Gesellschaft deutscher Naturforscher und Ärzte, vol. 65 (T.2, H.1, Sept. 1893), Leipzig 1894, s. 158-167.[9] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    [10]; plik hPDF.
  • Chrzanowski Wojciech, (1859), Karta dawnéj Polski z przyległémi okolicami krajów sąsiednich według nowszych materyałów na 1:300000, Paryż 1859. Plik dLib; plik eUWr.
  • Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.
  • Kosiński Janusz W., (2012), Program działań na rzecz polskiej meteorytyki i „Kosmolityka” Jerzego Pokrzywnickiego[11] (The programme of workings on the thing of the Polish meteoritics and monograph „Kosmolityka” by Jerzy Pokrzywnicki), Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 39-47.[12] Plik ASMP.
  • Кринов Евгений Л., (1940b), Дополнение к списку метеоритов СССР, Природа, 12, 1940, s. 55-56, (s. 56).[13] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    .
  • Rudnickaitė Eugenija (Рудницкайте Евгения), (2006), Vilniaus universiteto geologijos ir mineralogijos muziejaus meteoritų kolekcija, Geologijos akiračiai, 3, 2006, s. 51-60 (po litewsku).[14] Plik PDF; plik PDF.
  • Wiek, Meteor, nr 167, 1877, s. 3. Plik eLib.
  • Явнель Александр Александрович, Иванов Андрей Валерьевич, Заславская Н.И. (Yavnel' A.A., Ivanov A.V., Zaslavskaya N.I.) (1986), Каталог метеоритов коллекций Советского Союза (Catalogue of meteorites of collections of the USSR), Ротапринт ГЕОХИ АН СССР, 1986, ss. 221, (s. 32).[15][16] Zbiory własne W&W.[17]


Przypisy

  1. ^ jeśli nie zaznaczono inaczej, podano współrzędne przyjęte w oficjalnej bazie meteorytów Meteoritical Bulletin Database
  2. ^ a b c wg Koblitz MetBase nie jest znana masa spadłego okazu; w kolekcjach zachowało się ~30 g fragmentów
  3. ^ Poswol (lit. Pasvalys) – miasto w Litwie
  4. ^ wg katalogu meteorytów było to 17 czerwca
  5. ^ Krakinów (lit. Krekenava) – miasteczko w Litwie
  6. ^ 1 mila rosyjska = 7,4676 km
  7. ^ Lietuvos geologija ir profesorius Mykolas Kaveckis, 1969, plik PDF
  8. ^ wg portalu Petro Vlasenko – Wojskowa mapa topograficzna Polski, Ukraina, Russia
  9. ^ jedynie krótka wzmianka o meteorycie Jodzie
  10. ^ kopia fragmentu egzemplarza ze zbioru dr. Egona Krulla; udostępniona przez Daniela Ziarkowskiego z Biblioteki Głównej Uniwersytetu Szczecińskiego
  11. ^ publikacja te nigdy się nie ukazała, część jej rękopisu znajduje się w archiwum PAN
  12. ^ w przygotowywanej Kosmolityce Pokrzywnicki do meteorytów polskich zaliczał m.in.: Bielokrynitschie, Bjelaja Zerkov, Borkut, Brahin, Buschhof, Dolgovoli, Jodzie, Knyahinya, Lenarto, Lixna, Magura, Misshof, Nagy-Borové, Nerft, Novy-Projekt, Oczeretna, Okniny, Owrucz, Padvarninkai, Ruschany, Zaborzika, Zemaitkiemis i Zmenj oraz kilka niezidentyfikowanych doniesień
  13. ^ krótkie informacje o meteorytach: Bialystok (Białystok), Buschhof, Dolgovoli, Jodzie, Lixna, Misshof, Nerft, Okniny, Padvarninkai, Pillistfer, Ruschany, Tennasilm, Zabrodje, Zemaitkiemis, Zmenj
  14. ^ opis kolekcji meteorytów w zbiorach: Uniwersytetu Wileńskiego i Instytutu Geologicznego (w Koblitz MetBase: Mineralogicheskii muzei Vilnyusskogo gosudarstvennogo universiteta (Mineralogical Museum, Vilnius State University) i Geol. muzei Litovskogo naukno-issledovatelskogo geologo-razvenochnogo instituta (Geol. Mus., Lithuanian Sci. Res. Inst. of Geol. and Prospecting)); meteoryty Padvarninkai, Zabrodje i Zemaitkiemis;
    zobacz również: Rudnickaitė Eugenija, (2006), Vilniaus universiteto geologijos muziejaus prie geologijos ir mineralogijos katedros meteoritų kolekcija (iš dangaus nukritęs paveldas), Lietuvos muziejų rinkiniai, 5, 2006, s. 70-75 (po litewsku); plik PDF
  15. ^ katalog zawiera informację o 630 meteorytach (166 własnych i 464 zagranicznych) znajdujących się w 73 kolekcjach wszystkich republik ówczesnego ZSRR; stan na 1 stycznia 1985 roku, nakład 300 egz.; ostatni opublikowany przed rozpadem Związku Radzieckiego katalog meteorytów „radzieckich”, obecnie te dane są bardzo trudno dostępne! (również → Метеоритика (1955, catalogs))
  16. ^ meteoryty polskie w zbiorach byłego ZSRR: Bialystok (Białystok), Grüneberg (Wilkanówko), Morasko, Pultusk (Pułtusk), Schwetz (Świecie), Seeläsgen (Przełazy) (brak w radzieckich zbiorach okazów meteorytu Łowicz!) (patrz → meteoryty polskie w zbiorach byłego ZSRR)
  17. ^ udało się Redakcji zdobyć to wyjątkowo trudno dostępne wydawnictwo (nakład 300 egz.!); kupiliśmy skan katalogu w oddziale Electronic Document Delivery Service Biblioteki Narodowej w Petersburgu

Zobacz również

Linki zewnętrzne

  • Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Jodzie
  • Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Jodzie
Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Jodzie”
Osobiste