PayPal-donate (Wiki).png
O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie

Z Wiki.Meteoritica.pl

1o
Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN w Krakowie
Adres: ul. Senacka 1
31-002 Kraków
http://www.ing.pan.pl/muzeum/indeksm.htm
Pracownicy: dyrektor ING PAN: prof. dr hab. Marek Lewandowski
kierownik Muzeum Geologicznego: mgr Barbara Kietlińska-Michalik
Kontakt: ndmichal@cyf-kr.edu.pl
tel. (12) 422 19 10, (12) 422 89 20
Wystawy/zbiory: Muzeum ma w swych zbiorach m.in. (Łaptaś et al. 1998): masę główną meteorytu Grzempy, okaz Coblinera[1] meteorytu Morasko, 239 okazów meteorytu Pułtusk (największy 2970,0 g), meteoryt Łowicz (największy z okazów ma 5670,0 g[2]). Fragment pseudometeorytu Łapino.

Okazy lub fragmenty meteorytów: Baszkówka, Buschof, Knyahinya, Misshof, Mocs, Pillistfer, Stannern.

Duże okazy meteorytów Vaca Muerta[3] i Imilac[4][5] z darów Ignacego Domeyki. Część zbiorów muzeum można było zobaczyć podczas Nocy Muzeów w 2014 roku (film na YouTube).


Kolekcja meteorytów Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie powstała dzięki pracom geologów z Komisji Fizjograficznej[6] i darom kolekcjonerów na rzecz Komisji Fizjograficznej i później Akademii Umiejętności (PAU[7]) oraz ze zlikwidowanego (w 1953 roku) zbioru poznańskiego Muzeum Przyrodniczego. Po likwidacji Zakładu Nauk Geologicznych PAN z siedzibą w Warszawie (ul. Żwirki i Wigury 6) jego zbiór meteorytów włączono do kolekcji krakowskiej.[8]

Wśród zbieraczy, kolekcjonerów i darczyńców meteorytów byli: Fritz Krantz[9], Julian Siemaszko, Eugen Krüger, Czaputowicz[10], Jan Samsonowicz[11], Ignacy Domeyko[12] i Jerzy Pokrzywnicki (Łaptaś et al. 1998).


Muzeum ma w swojej kolekcji 238 okazów (cs) meteorytu Pułtusk (plus jeden fragment 18,60 g) (nry inw. B-V-57/33.1 do .52) o łącznej masie 19,78559 kg. W tym 189 okazów tzw. „grochu pułtuskiego” (ang. Pultusk peas) (Łaptaś et al. 1998).[13]

Według informacji z katalogu Pilskiego (1993, s. 1) w kolekcji muzeum znajdują się trzy meteoryty pochodzące z kolekcji Juliana Siemaszko (w nawiasach kwadratowych [] dodano wagi okazów w gramach (Pilski 2001)):

«

(…) Z jego kolekcji pochodzą cenne okazy meteorytów Mighei[14] [39,87 (fc)] i Estherville[15] [25,44 (cs)], znajdujące się obecnie w kolekcji Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (oraz fragment meteorytu Augustinovka[16] [116,67 (f), 6,32 (f)] uważany w tejże kolekcji za pseudometeoryt z powodu wysokiego stopnia zwietrzenia. (…)

»


Według informacji uzyskanej z muzeum fragmenty meteorytu Augustinovka nie pochodzą jednak z kolekcji Juliana Siemaszko.[17] Więcej szczegółów o tych okazach w Pilski (2001).


Na portalu Wirtualne Muzea Małopolski znajdują się interaktywne obrazy części okazów ze zbiorów muzeum: Grzempach  ●  Morasko  ●  Pułtusk  ●  Vaca Muerta.

Okazy z kolekcji Siemaszko

Etykiety z kolekcji Juliana Siemaszko dołączone do okazów meteorytów (skany udostępnione dzięki uprzejmości kustosz Barbary Kietlińskiej-Michalik)

Etykiety dołączone do okazu meteorytu Estherville[15]

Etykiety dołączone do okazu meteorytu Mighei[14]

Etykiety z kolekcji Siemaszko zawierają numery katalogowe (No. 104 i No. 345) odpowiadające jego katalogowi wydanemu w 1886 roku (Siemaszko 1886, suppl.).[18]

Bardzo ciekawa jest mała etykieta (prawo-dół) dołączona do okazu meteorytu Estherville! Jej styl i charakter pisma jest identyczny, jak w etykietach towarzyszących meteorytom ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Zgadza się również wypisana na etykiecie waga z wagą okazu we Wrocławiu (do którego nie ma tam etykiety). W jakich okolicznościach i kiedy etykieta z Wrocławia trafiła do Krakowa?

Inf. prywatna (Barbara Kietlińska-Michalik): Jerzy Pokrzywnicki (1964) w swoim katalogu podaje, jako miejsce przechowywania fragmentu meteorytu Esterville – Zakład Nauk Geologicznych ING PAN Warszawa – do Krakowa trafił on po roku 1966. Zbiory krakowskie zostały połączone z meteorytami po PAU[7] i weszły do inwentarza jako jedna kolekcja muzealna. Wcześniej w 1965 roku miała miejsce wystawa meteorytów w Chorzowie, a po niej część okazów z różnych zbiorów „nie wróciła” do swoich pierwotnych właścicieli (Marks 1965, Urania; Pokrzywnicki 1966, Urania) (patrz → Marks (1965, Urania)). Trwały wówczas różne reorganizacje polskich zbiorów mineralogicznych oraz zadziałała ludzka niefrasobliwość. Tak też było w tym przypadku, okaz meteorytu Esterville trafił do Wrocławia, a jego etykietka do Krakowa.

Wątpliwa Augustinovka

Andrzej S. Pilski (1993) podaje, że fragmenty meteorytu Augustinovka[16] (116,67 g, 6,32 g) w kolekcji Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie pochodzą od Siemaszko. Według informacji otrzymanych z muzeum w Krakowie[19], nie posiada ono żadnej dokumentacji potwierdzającej to źródło, a pierwsza wzmianka o tych fragmentach pojawia się dopiero w spisach muzeum od 1964 roku, m.in. z adnotacją „ozn. Pokrzywnicki, 1964”.

Jerzy Pokrzywnicki w swoim katalogu meteorytów (Pokrzywnicki 1964, s. 157) wymienia dwa pseudometeoryty(?!) w zbiorach nieistniejącego już Zakładu Nauk Geologicznych PAN w Warszawie (którego zbiory przeniesiono do Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie):

A. INSTITUTE OF GEOLOGY OF THE POLISH ACADEMY OF SCIENCES (Zakład Nauk Geologicznych PAN, Warszawa, al. Żwirki i Wigury 6)
Pseudometeorites
58 A fragment found in the Poznań collection[20] with labels: „Augustinówka” and „Werchnie Dnieprowsk”.[21][22] However the Augustinowka Meteorite is an octahedrite, whilst the present specimen is a stony fragment, which does not resemble an meteorite 116.7 (f)
59 A fragment found in the Poznań collection,[20] as if a part of the Petersburg Meteorite.[23] It does not resemble, however, a howardite, being rather like a fragment of „Augustinowka” 6.35 (f)

Julian Siemaszko (Siemaszko 1891) miał natomiast w swojej kolekcji meteoryty Werchnedneprowsk[22] (fragment 15 g)(!) oraz dwa fragmenty meteorytu Petersburgh (3 g, gdzie jeden fragment ze skorupą)[24]. Lecz nie miał meteorytu Augustinovka. Warto zaznaczyć, że muzeum w Krakowie ma w swojej kolekcji fragment ze skorupą meteorytu Petersburg (0,47 g (fc)).[24] Obecnie trudno rozstrzygnąć czym w takim razie są te dwa fragmenty w zbiorach opisane jako „Augustinovka”?

O kłopotach w identyfikacji fragmentów meteorytu Augustinovka w Buchwald et al. (1987).


Galerie

Wybrane okaz meteorytów z kolekcji Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN w Krakowie (fot. Małgorzata Dubilis) (VI Konferencja Meteorytowa, Kraków, 23-24 kwietnia 2010 r.)

20 kg[25] okaz mezosyderytu Vaca Muerta[3] podarowany przez Ignacego Domeykę

22,6 kg okaz pallasytu Imilac[4] z darów Ignacego Domeyki (okaz jest przechowywany w oryginalnej skrzyni)[26] (w tle okaz meteorytu Vaca Muerta)

Okaz Coblinera[1] meteorytu Morasko (w tle w gablocie część zbiorów MG PAN)


Część okazów ze zbiorów muzeum

Największy zachowany okaz meteorytu Łowicz – 5670,0 g[2] (źródło: Łaptaś et al. 1998)

Ważący 5670 g największy zachowany okaz mezosyderytu Łowicz ze zbiorów Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Kamień został przywieziony do obserwatorium przez Kazimierza Kordylewskiego, obecnie w depozycie w Muzeum Geologicznym ING PAN w Krakowie

Obecny wygląd największego zachowanego okazu meteorytu Łowicz (5670,0 g) (fot: Tomasz Jakubowski); patrz → Łowicz/Galerie

Meteoryt Pultusk (Pułtusk) o wadze 1800 g (nr inw. B-V-57/33.2) (fot. Marcin Cimała)

Meteoryt Pultusk (Pułtusk) o wadze 2970 g (nr inw. B-V-57/33.1) (fot. Marcin Cimała)

Meteoryt Pultusk (Pułtusk) o wadze 2970 g (nr inw. B-V-57/33.1) (fot. Marcin Cimała)

„Groch pułtuski” (fot. Marcin Cimała)


Część zbiorów muzeum można było zobaczyć podczas Nocy Muzeów 2014.

YouTube – Meteoryty. NOC MUZEÓW 2014


Bibliografia

  • Buchwald Vagn Fabritius, Clarke Roy S. (Jr.), (1987), The Verkhne Dnieprovsk iron meteorite specimens in the Vienna Collection and the confusion of Verkhne Dnieprovsk with Augustinovka, Meteoritics, 22(2), 1987, s. 121-135.[16][22] Plik doi.
  • Czaputowicz S.[27], (1880), Opisanie zjawiska w Polszce i pogląd na kamienie tak zwane aerolity z atmosfery spadające, rękopis, Kraków V 1880.[28]
  • Domeyko Ignacio, (1864), Meteorolojía. Sobre las grandes masas de aerolitas halladas en el Desierto de Atacama cerca de la cierra de Chaco. Memoria de don Ignacio Domeyko, leida a la Facultad de Ciencias Físicas en su sesion del 4 de mayo de 1864, Anales de la Universidad de Chile, 25(2), 1864, s. 289-301.[3][29] Plik PDF.
  • Domeyko Ignacio, (1879), Meteorolojía, Santiago 1879. Plik jLib.
  • Kietlińska-Michalik Barbara, (2008), Meteoryty w zbiorach Muzeum Geologicznego ING PAN w Krakowie – wystawa w ramach Nocy Muzeów 2008 (Meteorites in collections of the Geological Museum of the Institute of Geological Sciences, Polish Academy of Sciences in Cracow – exhibition within the Night of Museums 2008), Przegląd Geol., 56(7), 2008, s. 514. Plik PDF.
  • Léonce Élie de Beaumont, (1864), Rapport sur deux Mémoires de M.I. Domeyko, relatifs, l’un à de grandes Masses d’ Aérolithes trouvées dans le désert d’Atacama, près de Taltal; l’autre à plusieurs Espèces minérales nouvelles du Chili, Imprimerie de Gauthier-Villars, Paryż 1864.[3] Plik jLib.
  • Łaptaś Andrzej, Ćwiżewicz Małgorzata, (1998), Meteoryty w zbiorach Muzeum Geologicznego w Krakowie, Muzeum Geologiczne ING PAN, Kraków 1998, ss. 34. ISBN 83-909970-1-0.
  • Pilski Andrzej S., (1993), Meteoryty w polskich kolekcjach – grudzień 1993, Meteoryt, 4, 1993, s. 20-24. Plik PDF.
  • Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.[30]
  • Pokrzywnicki Jerzy, (1966), Nowy odłam meteorytu Morasko, Urania, 3, 1966, s. 85-86.[33] Plik DjvU.
  • Siemaszko Julian Iwanowicz (Симашко Юлиан Иванович), (1891), Каталогъ коллекции метеоритов'ь (Catalogue de la Collection de Météorites de Julion de Siemaschko (Saint Petersbourg, Russie), S.Petersburg 1891 (С. ПЕТЕРБУРГЪ (по июль 1891 г.)), ss. 64, (s. 18, 37).[34][35][36] Plik DjVu
    Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
    , (str. tytułowa).
  • Wrzak Joanna, Manecki Andrzej, (2011), Projekt wirtualnego, interaktywnego muzeum meteorytów z krakowskiego zbioru ING PAN (Project of the Virtual and Interactive Meteorites Museum of Cracov's ING PAN Collection), Acta Soc. Metheor. Polon., 2, 2011, s. 171-174. Plik ASMP.

Przypisy

  1. ^ a b wg katalogu Łaptaś et al. (1998) okaz ma wagę 71,8 kg
  2. ^ a b depozyt; własność Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego (Łaptaś et al. 1998)
  3. ^ a b c d meteoryt żelazno-kamienny Vaca Muerta (po hiszp. martwa krowa) (syn. Taltal) znalezisko z 1861 roku w Chile; mezosyderyt MES-A1, TKW 3,83 tony
  4. ^ a b meteoryt żelazno-kamienny Imilac, znalezisko z 1822 roku z Chile; pallasyt PMG, TKW 920 kg; patrz → ING PAN w Krakowie
  5. ^ okaz meteorytu Imilac na zdjęciu w artykule Pagacz-Moczarskiej (2003) wygląda na orientowany?!
  6. ^ Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie
  7. ^ a b PAU – Polska Akademia Umiejętności w Krakowie
  8. ^ pierwszym kierownikiem Zakładu Nauk Geologicznych PAN był Jan Samsonowicz; z Zakładem/Instytutem związani byli m.in. Kazimierz Smulikowski, Stefan Z. Różycki; w 1963 roku wyodrębniono z ZNG PAN Muzeum Ziemi PAN
  9. ^
  10. ^ Czaputowicz (1880); enigmatyczna postać!
  11. ^ Jan Samsonowicz (1888-1959) – polski geolog i paleontolog, profesor uniwersytetów we Lwowie i Warszawie, wieloletni kierownik Katedry Geologii Historycznej Uniwersytetu Warszawskiego; badacz spadku meteorytu Pułtusk; rodzina Samsonowicza miała swoje majątki ziemskie w okolicy spadku meteoryt Pułtusk. Wikipedia – Jan Samsonowicz
  12. ^ meteoryty podarował Domeyko Akademii Umiejętności w 1884 roku podczas pobytu w Polsce (Kietlińska-Michalik 2008)
  13. ^ okazy „grochu pułtuskiego”: 33 sztuki o łącznej wadze 708,50 g i 156 sztuk o wadze 412,42 g (Łaptaś et al. 1998)
  14. ^ a b spadek meteorytu Mighei (Мигеи) 18 czerwca 1889 roku w Ukrainie; chondryt węglisty CM2, TKW 8 kg; patrz → Siemaszko (Нива)
  15. ^ a b spadek meteorytu Estherville 10 maja 1879 roku w USA; mezosyderyt MES-A3/4, TKW 320 kg
  16. ^ a b c meteoryt żelazny Augustinovka (Верхнеднепровск, syn. Verkhne Dnieprovsk), znalezisko z 1890 roku w Ukrainie; typ IIIAB, TKW 400 kg; patrz → Kupffer (1911)
  17. ^ inf. prywatna od Barbary Kietlińskiej-Michalik (Starszy Kustosz, Instytut Nauk Geologicznych PAN, Muzeum Geologiczne)
  18. ^ meteoryt Mighei spadł w 1889 roku, więc nie ma go w katalogu z 1886 roku
  19. ^ inf. prywatna od Barbary Kietlińskiej-Michalik (Starszy Kustosz, Instytut Nauk Geologicznych PAN, Muzeum Geologiczne)
  20. ^ a b chodzi o zlikwidowany w 1953 roku zbiór poznańskiego Muzeum Przyrodniczego
  21. ^ meteoryt Augustinovka posiada synonim Verkhne Dnieprovsk, ale istnieje również inny meteoryt żelazny typu IIE o nazwie Verkhne Dnieprovsk (syn. Werchne Dnieprowsk)
  22. ^ a b c meteoryt żelazny Verkhne Dnieprovsk (Верхнеднепровск, syn. Werkhne Dnieprowsk), znalezisko z 1876 roku w Ukrainie; typ IIE, TKW 70 g
  23. ^ prawdopodobnie chodzi o eukryt Petersburg znajdujący się w kolekcji muzeum
  24. ^ a b spadek meteorytu Petersburg 5 sierpnia 1855 roku w USA; achondryt, eukryt EUC-pmict, TKW 1,8 kg
  25. ^ wg Léonce (1864) okaz ważył 24 kg
  26. ^ Domeyko przekazał dla muzeum pięć całkowitych okazów meteorytu Imilac, ten jest największy (Paulo et al. 2002)
  27. ^ postać enigmatyczna (!); patrz → Czaputowicz (1880)
    (inf. prywatna, lipiec 2016) prof. Jacek Czaputowicz (Minister Spraw Zagranicznych w rządzie PiS, 2018-2020) zasugerował, że może chodzić o Seweryna Czaputowicza (ok. 1815(1819?)-1887) – żołnierza powstania 1830/1 (może styczniowego?), zarządcę cmentarza Rakowickiego (?); nekrolog; portal www.miejscapamiecinarodowej.pl – Kraków - grobowiec weteranów powstań…
  28. ^ rękopis dwustronny na 4 stronach formatu 40×24,7 cm sprzedany w 2012 roku na aukcji zorganizowanej przez antykwariat „RARA AVIS” z Krakowa. Według opisu zawartego w katalogu aukcyjnym „RARA AVIS” autorem rękopisu (pod nim podpisany) był członek Towarzystwa Nauk i Dobroczynności w Krakowie S. Czaputowicz; tekst dotyczy różnych meteorytów i ich badań, ale główną treścią jest opis spadku meteorytu Pułtusk; z dostępnych informacji nt. treści rękopisu wynika, że był on dołączony do kilku okazów meteorytu Pułtusk ofiarowanych przez Czaputowicza na potrzeby edukacyjne. Tekst kończy akapit: „Na tem zakończając poważam się uprzejmie prosić o przyjęcie niniejszej pracy, oraz dołączających się okazów Aerolitów czyli kamieni w liczbie sztuk … a to w celu zastosowania tego do nauki uczącej się młodzieży szkolnej, a będzie to dla mnie prawdziwą nagrodą, gdy dotąd przechowałem zabytek ten, który jedynie dla szkół krakowskich pragnę ofiarować”. Na końcu przekreślona dedykacja dla b. prezesa Senatu Szyndlera, zamiast tego wpisane odręcznie nazwisko Mędrzykowskiego – pirotechnika (źródło informacji: 104 AUKCJA ANTYKWARYCZNA, Antykwariat „RARA AVIS”, Kraków 2013; za zgodą)
  29. ^ jeden z pierwszych opisów meteorytu Vaca Muerta
  30. ^ bardziej aktualna internetowa wersja katalogu znajduje się na stronach Polskiego Towarzystwa Meteorytowego – katalog PTMet; tam objaśnienie stosowanych skrótów (cs – complete specimen, hs – half specimen, ep – end piece, fc – fragment with crust, f – fragment, sc – slice with crust, s – slice, …); więcej → woreczko.pl – Oznaczenia okazów – skróty
  31. ^ pierwsze i jak na razie jedyne, tak kompleksowe opracowanie na temat polskich meteorytów; warto jednak zaznaczyć, że Jerzy Pokrzywnicki niewątpliwie obficie korzystał z wcześniejszego bibliograficznego opracowania autorstwa Zofii Gąsiorowskiej (1966, maszynopis jej pracy powstał przed 1964 rokiem), ale nigdzie w jego publikacjach nie pojawia się jej nazwisko!? (Kosiński 2014)
  32. ^ patrz → Pokrzywnicki (1964)/Kolekcje
  33. ^ inf. o znalezieniu nowego dużego okazu meteorytu Morasko: (…) Nowy odłam wagi 16,8 kg bryłowatego kształtu znaleziony został w pierwszej połowie 1963 roku przez mieszkańca Moraska Ryszarda Nowickiego. Odłam ten tkwił na głębokości około 0,5 m w odległości około 470 m od pola kraterków, a dokładniej od kraterku nr 1 – jeziorka. Okaz ten przechowywany jest w Planetarium w Chorzowie i był wystawiony w roku 1965 na wystawie „Materia meteorytowa w naszym Układzie Słonecznym”. (…); o wystawie patrz → Marks (1965, Urania)
  34. ^ kopię katalogu dla portalu Wiki.Meteoritica.pl udostępniła dr Jadwiga Biała
  35. ^ katalog kolekcji Siemaszki miał kilka wcześniejszych wydań: 1881 (ss. 3), 1882 i 1885 (ss. 7), 1886 (ss. 16, po francusku; Siemachko Julien, Catalogue de la Collection de Météorites de Julien de Siemachko (Saint-Petersbourg, Russie), Paris Janvier 1886 (oraz suppl. wydany po 1889 r.), str. tytułowa); katalog z 1891 roku jest najobszerniejszy (ss. 64)
  36. ^ kolekcję Siemaszki kupił amerykański kolekcjoner H.A. Ward do zbiorów Ward-Coonley Collection, trafiła ona później do Field Museum w Chicago

Błąd rozszerzenia cite: Znacznik <ref> o nazwie „Krantz_Bonn”, zdefiniowany w <references>, nie był użyty wcześniej w treści.

Zobacz również

Linki zewnętrzne

Źródło „http://wiki.meteoritica.pl/index.php5/Muzeum_Geologiczne_PAN_w_Krakowie”
Osobiste