O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja z 16:05, 17 sty 2024

Kolekcja meteorytów Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie powstała dzięki pracom geologów z Komisji Fizjograficznej^[6] i darom kolekcjonerów na rzecz Komisji Fizjograficznej i później Akademii Umiejętności (PAU^[7]) oraz ze zlikwidowanego (w 1953 roku) zbioru poznańskiego Muzeum Przyrodniczego. Po likwidacji Zakładu Nauk Geologicznych PAN z siedzibą w Warszawie (ul. Żwirki i Wigury 6) jego zbiór meteorytów włączono do kolekcji krakowskiej.^[8]

Wśród zbieraczy, kolekcjonerów i darczyńców meteorytów byli: Fritz Krantz^[9], Julian Siemaszko, Eugen Krüger, Czaputowicz^[10], Jan Samsonowicz^[11], Ignacy Domeyko^[12] i Jerzy Pokrzywnicki (Łaptaś et al. 1998).

Muzeum ma w swojej kolekcji 238 okazów (cs) meteorytu Pułtusk (plus jeden fragment 18,60 g) (nry inw. B-V-57/33.1 do .52) o łącznej masie 19,78559 kg. W tym 189 okazów tzw. „grochu pułtuskiego” (ang. Pultusk peas) (Łaptaś et al. 1998).^[13]

Według informacji z katalogu Pilskiego (1993, s. 1) w kolekcji muzeum znajdują się trzy meteoryty pochodzące z kolekcji Juliana Siemaszko (w nawiasach kwadratowych [ ] dodano wagi okazów w gramach (Pilski 2001)):

(…) Z jego kolekcji pochodzą cenne okazy meteorytów Mighei^[14] [39,87 (fc)] i Estherville^[15] [25,44 (cs)], znajdujące się obecnie w kolekcji Polskiej Akademii Nauk w Krakowie (oraz fragment meteorytu Augustinovka^[16] [116,67 (f), 6,32 (f)] uważany w tejże kolekcji za pseudometeoryt z powodu wysokiego stopnia zwietrzenia. (…)

Według informacji uzyskanej z muzeum fragmenty meteorytu Augustinovka nie pochodzą jednak z kolekcji Juliana Siemaszko.^[17] Więcej szczegółów o tych okazach w Pilski (2001).

Na portalu Wirtualne Muzea Małopolski znajdują się interaktywne obrazy części okazów ze zbiorów muzeum: Grzempach  ●  Morasko  ●  Pułtusk  ●  Vaca Muerta.

Okazy z kolekcji Siemaszko

Etykiety z kolekcji Juliana Siemaszko dołączone do okazów meteorytów (skany udostępnione dzięki uprzejmości kustosz Barbary Kietlińskiej-Michalik)

Etykiety dołączone do okazu meteorytu Estherville[15]

Etykiety dołączone do okazu meteorytu Mighei[14]

Etykiety z kolekcji Siemaszko zawierają numery katalogowe (No. 104 i No. 345) odpowiadające jego katalogowi wydanemu w 1886 roku (Siemaszko 1886, suppl.).^[18]

Bardzo ciekawa jest mała etykieta (prawo-dół) dołączona do okazu meteorytu Estherville! Jej styl i charakter pisma jest identyczny, jak w etykietach towarzyszących meteorytom ze zbiorów Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego. Zgadza się również wypisana na etykiecie waga z wagą okazu we Wrocławiu (do którego nie ma tam etykiety). W jakich okolicznościach i kiedy etykieta z Wrocławia trafiła do Krakowa?

Inf. prywatna (Barbara Kietlińska-Michalik): Jerzy Pokrzywnicki (1964) w swoim katalogu podaje, jako miejsce przechowywania fragmentu meteorytu Esterville – Zakład Nauk Geologicznych ING PAN Warszawa – do Krakowa trafił on po roku 1966. Zbiory krakowskie zostały połączone z meteorytami po PAU^[7] i weszły do inwentarza jako jedna kolekcja muzealna. Wcześniej w 1965 roku miała miejsce wystawa meteorytów w Chorzowie, a po niej część okazów z różnych zbiorów „nie wróciła” do swoich pierwotnych właścicieli (Marks 1965, Urania; Pokrzywnicki 1966, Urania) (patrz → Marks (1965, Urania)). Trwały wówczas różne reorganizacje polskich zbiorów mineralogicznych oraz zadziałała ludzka niefrasobliwość. Tak też było w tym przypadku, okaz meteorytu Esterville trafił do Wrocławia, a jego etykietka do Krakowa.

Wątpliwa Augustinovka

Andrzej S. Pilski (1993) podaje, że fragmenty meteorytu Augustinovka^[16] (116,67 g, 6,32 g) w kolekcji Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie pochodzą od Siemaszko. Według informacji otrzymanych z muzeum w Krakowie^[19], nie posiada ono żadnej dokumentacji potwierdzającej to źródło, a pierwsza wzmianka o tych fragmentach pojawia się dopiero w spisach muzeum od 1964 roku, m.in. z adnotacją „ozn. Pokrzywnicki, 1964”.

Jerzy Pokrzywnicki w swoim katalogu meteorytów (Pokrzywnicki 1964, s. 157) wymienia dwa pseudometeoryty(?!) w zbiorach nieistniejącego już Zakładu Nauk Geologicznych PAN w Warszawie (którego zbiory przeniesiono do Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie):

A. INSTITUTE OF GEOLOGY OF THE POLISH ACADEMY OF SCIENCES (Zakład Nauk Geologicznych PAN, Warszawa, al. Żwirki i Wigury 6)

Pseudometeorites
58	A fragment found in the Poznań collection[20] with labels: „Augustinówka” and „Werchnie Dnieprowsk”.[21][22] However the Augustinowka Meteorite is an octahedrite, whilst the present specimen is a stony fragment, which does not resemble an meteorite	116.7 (f)
59	A fragment found in the Poznań collection,[20] as if a part of the Petersburg Meteorite.[23] It does not resemble, however, a howardite, being rather like a fragment of „Augustinowka”	6.35 (f)

Julian Siemaszko (Siemaszko 1891) miał natomiast w swojej kolekcji meteoryty Werchnedneprowsk^[22] (fragment 15 g)(!) oraz dwa fragmenty meteorytu Petersburgh (3 g, gdzie jeden fragment ze skorupą)^[24]. Lecz nie miał meteorytu Augustinovka. Warto zaznaczyć, że muzeum w Krakowie ma w swojej kolekcji fragment ze skorupą meteorytu Petersburg (0,47 g (fc)).^[24] Obecnie trudno rozstrzygnąć czym w takim razie są te dwa fragmenty w zbiorach opisane jako „Augustinovka”?

O kłopotach w identyfikacji fragmentów meteorytu Augustinovka w Buchwald et al. (1987).

Galerie

Wybrane okaz meteorytów z kolekcji Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN w Krakowie (fot. Małgorzata Dubilis) (VI Konferencja Meteorytowa, Kraków, 23-24 kwietnia 2010 r.)

20 kg[25] okaz mezosyderytu Vaca Muerta[3] podarowany przez Ignacego Domeykę

22,6 kg okaz pallasytu Imilac[4] z darów Ignacego Domeyki (okaz jest przechowywany w oryginalnej skrzyni)[26] (w tle okaz meteorytu Vaca Muerta)

Okaz Coblinera[1] meteorytu Morasko (w tle w gablocie część zbiorów MG PAN)

Zawartość magazynu

Meteoryty: Pułtusk, Morasko, Oesel[27], Petersburg[24], Pillistfer, Youndegin[28]	Meteoryty: Bjurböle, Buschhof, Bella Roca[29], Brenham[30], Canyon Diablo[31], Carlton[32], Estherville[15]	Meteoryty: Grzempach, Knyahinya, Coahuila[33], Forest City[34], Finmarken[35], Gibeon[36], Girgenti[37], Ibbenbüren[38], Imilac[4], Kendall County[39]
Pseudometeoryt Łapino, Mołdawity, Billitonit, meteoryty: Barratta [?], Toluca[40], Trenzano[41], Vaca Muerta[3], Wichita County[42]	Meteoryty: Baszkówka, Podgrodzie, Augustinovka[16], Pasamonte[43], Plainview (1917)[44], Sikhote-Alin[45], tektyty	Meteoryty: Morasko, Sołtmany (dar W&W), Chelyabinsk[46], Estherville[15], meteoryt pustynny, NWA 7490

Wybrane okazy ze zbiorów muzeum

Znaleziony w 1914 roku przez dr Coblinera pierwszy okaz meteorytu Morasko	Największy zachowany okaz meteorytu Łowicz – 5670,0 g[2] (źródło: Łaptaś et al. 1998)	Ważący 5670 g największy zachowany okaz mezosyderytu Łowicz ze zbiorów Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Kamień został przywieziony do obserwatorium przez Kazimierza Kordylewskiego[47], obecnie w depozycie w Muzeum Geologicznym ING PAN w Krakowie
Obecny wygląd największego zachowanego okazu meteorytu Łowicz (5670,0 g) (fot: Tomasz Jakubowski); patrz → Łowicz/Galerie	Meteoryt Pultusk (Pułtusk) o wadze 1800 g (nr inw. B-V-57/33.2) (fot. Marcin Cimała)	Meteoryt Pultusk (Pułtusk) o wadze 2970 g (nr inw. B-V-57/33.1) (fot. Marcin Cimała)
Meteoryt Pultusk (Pułtusk) o wadze 2970 g (nr inw. B-V-57/33.1) (fot. Marcin Cimała)	„Groch pułtuski” (fot. Marcin Cimała)	Orientowany (!?) 22,6 kg okaz pallasytu Imilac[4] z darów Ignacego Domeyki (fot. Tomasz Jakubowski)
Kompletny okaz meteorytu Pułtusk o wadze 436 g; obecnie w kolekcji Jarkko Kettunena (fot. Tomasz Jakubowski)

Masa główna meteorytu Grzempy

Masa główna meteorytu (stan: 2001 rok; fot. Marcin Cimała)

Część zbiorów muzeum można było zobaczyć podczas Nocy Muzeów 2014.

Bibliografia

• Buchwald Vagn Fabritius, Clarke Roy S. (Jr.), (1987), The Verkhne Dnieprovsk iron meteorite specimens in the Vienna Collection and the confusion of Verkhne Dnieprovsk with Augustinovka, Meteoritics, 22(2), 1987, s. 121-135.^[16][22] Plik doi.

• Czaputowicz S.^[48], (1880), Opisanie zjawiska w Polszce i pogląd na kamienie tak zwane aerolity z atmosfery spadające, rękopis, Kraków V 1880.^[49]

• Domeyko Ignacio, (1864), Meteorolojía. Sobre las grandes masas de aerolitas halladas en el Desierto de Atacama cerca de la cierra de Chaco. Memoria de don Ignacio Domeyko, leida a la Facultad de Ciencias Físicas en su sesion del 4 de mayo de 1864, Anales de la Universidad de Chile, 25(2), 1864, s. 289-301.^[3][50] Plik PDF.

• Domeyko Ignacio, (1879), Meteorolojía, Santiago 1879. Plik jLib.

• Grochmalicki Jan Gabriel, (1926), Muzeum Przyrodnicze w Poznaniu (Z okazji otwarcia.), Kurjer Poznański, 214 (11 maja 1926), s. 2-3. Plik wLib.

• Kietlińska-Michalik Barbara, (2008), Meteoryty w zbiorach Muzeum Geologicznego ING PAN w Krakowie – wystawa w ramach Nocy Muzeów 2008 (Meteorites in collections of the Geological Museum of the Institute of Geological Sciences, Polish Academy of Sciences in Cracow – exhibition within the Night of Museums 2008), Przegląd Geol., 56(7), 2008, s. 514. Plik pgF; plik PDF.

• Léonce Élie de Beaumont, (1864), Rapport sur deux Mémoires de M.I. Domeyko, relatifs, l’un à de grandes Masses d’ Aérolithes trouvées dans le désert d’Atacama, près de Taltal; l’autre à plusieurs Espèces minérales nouvelles du Chili, Imprimerie de Gauthier-Villars, Paryż 1864.^[3] Plik jLib.

• Łaptaś Andrzej, Ćwiżewicz Małgorzata, (1998), Meteoryty w zbiorach Muzeum Geologicznego w Krakowie, Muzeum Geologiczne ING PAN, Kraków 1998, ss. 34. ISBN 83-909970-1-0.

• +Pagacz-Moczarska Rita, (2003), Z NIEBA I Z ZIEMI. Kolekcja minerałów pochodzących z darowizn Ignacego Domeyki w zbiorach Muzeum Geologicznego ING UJ i PAN, ALMA MATER, miesięcznik Uniwersytetu Jagiellońskiego, nr 48, 2003.

• Pilski Andrzej S., (1993), Meteoryty w polskich kolekcjach – grudzień 1993, Meteoryt, 4, 1993, s. 20-24. Plik PDF.

• Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.^[51]

• Pokrzywnicki Jerzy, (1964), I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich, Studia Geologica Polonica, vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964, (s. 157).^[52][53] Plik PDF.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1966), Nowy odłam meteorytu Morasko, Urania, 3, 1966, s. 85-86.^[54] Plik DjvU.

• Siemaszko Julian Iwanowicz (Симашко Юлиан Иванович), (1891), Каталогъ коллекции метеоритов'ь (Catalogue de la Collection de Météorites de Julion de Siemaschko (Saint Petersbourg, Russie), S.Petersburg 1891 (С. ПЕТЕРБУРГЪ (по июль 1891 г.)), ss. 64, (s. 18, 37).^[55][56][57] Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  , (str. tytułowa).

• Wrzak Joanna, Manecki Andrzej, (2011), Projekt wirtualnego, interaktywnego muzeum meteorytów z krakowskiego zbioru ING PAN (Project of the Virtual and Interactive Meteorites Museum of Cracov's ING PAN Collection), Acta Soc. Metheor. Polon., 2, 2011, s. 171-174. Plik ASMP.

Przypisy

Zobacz również

• meteoryt Grzempy
• Łowicz/Galerie
• Pułtusk/Galerie, Pułtusk/Największe okazy

Linki zewnętrzne

• Polskie Towarzystwo Meteorytowe – Meteoryty w zbiorach Polskich: Kolekcje  ●  Meteoryty

• Wirtualne Muzea Małopolski – Muzeum Geologiczne Instytutu Nauk Geologicznych PAN

• Wikipedia – Ignacy Domeyko
• Wikipedia – Akademia Umiejętności  ●  Polska Akademia Umiejętności

• YouTube – Meteoryty. NOC MUZEÓW 2014

• Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie