Bibliografia/Siemaszko Julian Iwanowicz

Z Wiki.Meteoritica.pl

(Różnice między wersjami)

Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

Wersja z 19:57, 22 sie 2024

1i

Największa prywatna kolekcja meteorytów w XIX-wiecznej Europie

Юліанъ Ивановичъ Симашко

Julian Iwanowicz Siemaszko (Юлиан Иванович Симашко; Julian Ivanovich Simashko, Julien de Siemaschko) (1821–1893) – właściciel największej w Europie w XIX wieku prywatnej kolekcji meteorytów (Coll. de Météorites de Jul. de Siemaszko). Autor katalogów popularyzujących wiedzę o meteorytach. Jest uważany za Rosjanina ponieważ mieszkał w St. Petersburgu, gdzie był wysokim rangą urzędnikiem w ministerstwie oświaty, a większość swoich publikacji z zoologii i entomologii pisał po rosyjsku (jednak na etykietkach dołączonych do okazów ze swojej kolekcji, nazwisko Siemaszko pisał po polsku!).

Spis treści

1 Największa prywatna kolekcja meteorytów w XIX-wiecznej Europie
2 Meteoryty polskie w kolekcji Siemaszko
- 2.1 Polskie akcenty w katalogu Siemaszko (1891)
- 2.2 Daty spadków w katalogu Siemaszko (1891)
3 Meteoryty z kolekcji Siemaszko w zbiorach polskich
4 Galerie
5 Bibliografia
- 5.1 Bibliografia: Siemaszko Julian Iwanowicz
6 Przypisy
7 Zobacz również
8 Linki zewnętrzne

Według Pokrzywnickiego (1964) Siemaszko w 1885 roku odwiedził Warszawę:

Pokrzywnicki (1964)

(…) Należy wreszcie wspomnieć, że J. Siemaszko w czasie swych podróży w sprawie zakupu i wymiany meteorytów dla swej kolekcji, odwiedził w 1885 r. Warszawę (prawdopodobnie także w tym samym roku odwiedził on i Kraków) i badał spadek w Ratyniu. (…) Nadmienić należy, że dostarczono Siemaszce jakiś odłam, który dzięki swej czarnej otoczce i cząstkom metalicznym wykazywał duże podobieństwo do meteorytów. Okaz ten został przez Siemaszkę uznany za pseudometeoryt – odłamek skały diabazowej o budowie ofitowej, który musiał leżeć przez czas dłuższy w wilgotnej ziemi. (…)

To właśnie Julianowi Siemaszko przypisuje się wprowadzenie terminu „meteorytyka” (ang. meteoritics, ros. метеоритика) (Pilski 1993).

Według zestawienia Wülfinga (1897) kolekcja Siemaszki zawierała meteoryty z 347 różnych lokalizacji o sumarycznej masie 57 kg!

W sierpniu 1903 roku kolekcję Juliana Siemaszko nabył amerykański kolekcjoner Henry A. Ward, z Rochester w stanie Nowy Jork, do zbiorów Ward-Coonley Collection of Meteorites.^[1] Kolekcja Siemaszko wyceniana na 30000 rubli^[2], zawierała wówczas 402 różne meteoryty (American Journal of Science, 1903; Ward 1904).

(…) Finally, I was last year enabled to purchase in St. Petersburg the entire collection of the late Excellenz Julien de Siemaschko. This collection of 402 falls was famous through the Continent of Europe for its comprehensiveness—particularly in the rare Russian and Siberian meteorites. The collection, which at the time of its owner's death (1896)^[3] was held at the price of 30,000 rubles, was last August purchased by me and added to my collection. In these ways, with conditions and antecedents particularly favorable, has the collection noted in this catalogue—The Ward-Coonley Collection—been made.

źródło: Ward (1904, s. IV)

Ciekawostka: Strona autorska katalogu Siemaszki (1891) z ofertą kupna meteorytów (pisownia oryginalna)^[4]:

Каждый метеоритъ, имя котораго не приведено въ настоящемъ каталог'ѣ, будетъ весьма охотно пріобрѣтенъ мною путемъ мѣны или покупкою.

Точно также пріобрѣтаются и названные въ этомъ каталог'ѣ метеориты, если каменные (аэролиты) имѣютъ болѣе 2—3 золотниковъ^[5], а желѣзные болѣе 8—10 золотниковъ.

Постоянный мой адресъ:

С.-Петербургъ.

Юліану Ивановичу Симашко.

Вас. остр., 13-я лниія, д. № 2.

Je serais fort désireux d'obtenir, soit par achat, soit per échange, toutes les météorites, de provenance authentique, qui ne sont pas représentées au présent Catalogue.

J'accepterais également, aux mêmes conditions, parmi ceux que je possède déjà, les échantillons en pierre à partir de 10 grammes et ceux en fer à partir de 25 grammes.

Mon adresse permanente est la suivante:

Saint-Pétersbourg, Russie.

Excellence Julien de Siemaschko.

Was. Ostr., 13 Ligne, 2.

Dużo fragmentów meteorytów do swojej kolekcji pozyskał Siemaszko na drodze wymiany z muzeum w Cluj-Napoca (Koch 1885).

Meteoryty polskie w kolekcji Siemaszko

Meteoryty polskie w kolekcji Juliana Siemaszko (Pokrzywnicki 1964; Siemaszko 1891; Horback et al. 1965):

Meteoryt	waga fragmentów (w gramach)	uwagi
Bialystok (Białystok)	3	u Siemaszko pod nazwą Jaski (w Field Museum w Chicago znajduje się fragment 4,5 g; ME 1563)
Gnadenfrei (Piława Górna)	18	fragment znajduje się obecnie w Field Museum w Chicago (wg katalogu kolekcji w Chicago, fragmenty 6 i 18 g ze skorupą; ME 1549, ME 1550)
Grüneberg (Wilkanówko)	12	u Siemaszko pod nazwą Grünberg; fragment znajduje się obecnie w Field Museum w Chicago; wypolerowana dwustronnie płytka ze skorupą (wg katalogu kolekcji w Chicago; ME 1479; w kolekcji jeszcze dwa fragmenty o sumarycznej wadze 3,8 g i fragment ze skorupą 98,5 g)
Pultusk (Pułtusk)	7850, 570, 110 (25 okazów)	największy okaz znajduje się obecnie w Field Museum w Chicago; obecnie okaz waży 7893,59 g (wg katalogu kolekcji w Chicago; ME 1581; oraz kilka okazów z numerami inwentarzowymi wskazującymi na pochodzenia z kolekcji Siemaszko)
Ratyn (Ratyń)	–	u Siemaszko zamieszczony w spisie pseudometeorytów
Schwetz (Świecie)	23	fragment znajduje się obecnie w Field Museum w Chicago (brak takiego fragmentu w katalogu kolekcji w Chicago!)
Seeläsgen (Przełazy)	302	(brak takiego fragmentu w katalogu kolekcji w Chicago!)

Oraz wiele meteorytów, które Jerzy Pokrzywnicki uważał za „polskie”, a które znalazły się w przygotowywanej przez niego monografii polskich meteorytów o roboczym tytule Kosmolityka (Kosiński 2012) – Bielokrynitschie, Bjelaja Zerkov, Borkut, Brahin, Buschhof, Dolgovoli, Jodzie, Knyahinya, Lenarto, Lixna, Magura, Misshof, Nagy-Borové, Nerft, Novy-Projekt, Oczeretna, Okniny, Owrucz, Padvarninkai, Ruschany, Zaborzika, Zemaitkiemis i Zmenj.

Polskie akcenty w katalogu Siemaszko (1891)

We wstępie do swoich katalogów zamieszcza Siemaszko (1886; 1891, s. 5-7) listę „specjalistów od meteorytyki” i profesorów zajmujących się zbiorami minerałów (meteorytów?) na różnych uczelniach. Wśród nich znajduje się kilka osób z Polski:

Alth (de Cracovie); Alth, Prof. (Krakow) – [Alth Alojzy]
Baraniecky (de Cracovie); Baraniecki, Prof. (Krakow) – [?]
Golkowsky (de Varsovie); Голковскііі, Г. (Варшава) – [Gołkowski]
Jaschewsky, ingénieur des mines (Varsovie); Яшевскііі, М. П. (Варшава) – [?]
–; Körber, Prof. (Breslau) – [prawdopodobnie Körber Felix]^[6]^[7]
Stanislas Meunier (de Paris); – – [Meunier Stanislas Étienne]
Ossowsky (de Cracovie); Ossowsky (Krakow) – [Ossowski Gotfryd]
Rœmer (de Breslau); Roemer, Prof. (Breslau) – [Römer Ferdinand]
Szeinocha (de Cracovie); Szeinocha, Prof. (Krakow) – [Szajnocha Władysław]
oraz oczywiście – Domeyko.

Część osób rzeczywiście była związana z meteorytami, ale o kilku z nich wiemy niewiele! Jaka była ich rola? (…) (patrz → Indeks nazwisk).

Siemaszko (1886) wymienia również największe znane mu światowe kolekcje meteorytów, wśród nich pisze o kolekcji w Krakowie posiadającej 19 meteorytów („à Cracovie 19”) oraz we Wrocławiu posiadającej ich 31 („à l'université de Breslau, 31”).

Daty spadków w katalogu Siemaszko (1891)

W swoim katalogu Siemaszko (1891)
Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
posługuje się kalendarzem gregoriańskim (nowy styl). Daty w jego zestawieniu podawane są według współczesnego kalendarza, tak dla meteorytów zagranicznych, jak i dla meteorytów spadłych na terenie Rosji, np. (daty poprawne):

Białystok 5 października 1827,
Bielokrynitschie – 1 stycznia 1887,
Buschhof 2 czerwca 1863
Grüneberg (Wilkanówko) – 22 marca 1841,
Esterville – 10 maja 1879,^[8]
Igast – 17 maja 1855,
L'Aigle – 26 kwietnia 1803,^[9]
Lissa – 3 września 1808,
Lodran – 1 października 1868,^[10]
Lucé – 13 września 1768,^[11]
Misshof – 10 kwietnia 1890,
Okniny – 8 stycznia 1834,
Pillistfer 8 sierpnia 1863,
Slobodka – 10 sierpnia 1818,
Stannern – 22 maja 1808,
Timochin – 25 marca 1807,

i dalej również poprawnie (tzn. wg nowego stylu) dla meteorytów: Dolgovoli, Knyahinya, Pultusk (Pułtusk), Mocs, Nerft, Wessely,… (patrz → Kalendarium).

Ale część dat w katalogu jest podana błędnie. Według współczesnych ustaleń nie są one datami ani w starym, ani w nowym stylu:

Bjelaja Zerkov – 16 stycznia 1796 (podawane są różne daty),
Braunau – podaje 24 lipca 1847 (prawidłowa data to 14 lipca),
Lixna – podaje błędną datę 24 lipca 1820 (prawidłowa data to 12 lipca),
dla spadku Zaborzika też błędnie – 11 kwietnia 1818 (prawidłowa data to 10 kwietnia) (zobacz również Czartoria).

Meteoryty z kolekcji Siemaszko w zbiorach polskich

Po śmierci Siemaszko, jego zbiór kupił amerykański kolekcjoner Henry A. Ward z Rochester w stanie Nowy Jork.^[1] Wcześniej część meteorytów z jego kolekcji trafiła do innych kolekcji m.in. do zbiorów polskich.

Meteoryt (waga w gramach (Pilski 2001))	kolekcja polska	waga w katalogu Siemaszko (1891) [g]
Château-Renard^[12] (30,8 (fc+f))	Muzeum Mineralogiczne Uniwersytetu Wrocławskiego	194
Pavlodar (Pallasite)^[13] (17,5 (s))	Muzeum Wydziału Geologii UW	2198
Estherville^[8], Mighei^[14] (odpowiednio: 25,44 (cs); 39,87 (fc)) (patrz → strona muzeum)	Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie	odpowiednio: 37+25+10; 4065+46
współczesne nabytki
Tennasilm	kolekcja Tomasza Jakubowskiego	21 (fc)

Pilski (1993) podaje, że również fragmenty meteorytu Augustinovka^[15] (116,67 g, 6,32 g) w kolekcji Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie pochodzą od Siemaszko (więcej patrz → Muzeum Geologiczne PAN w Krakowie).

Galerie

Etykiety z kolekcji Juliana Siemaszko dołączone do okazów meteorytów z kolekcji polskich

Etykiety dołączone do okazu meteorytu Estherville^[8] z kolekcji Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie	Okaz meteorytu Estherville^[8] (cs 25,4 g) z kolekcji Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie (fot. Szymon Kozłowski)	Etykiety dołączone do okazu meteorytu Mighei^[14] z kolekcji Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie
Etykieta dołączona do okazu meteorytu Château-Renard^[12] z kolekcji Muzeum Mineralogicznego Uniwersytetu Wrocławskiego	Etykieta fragmentu meteorytu Tennasilm z kolekcji Tomasza Jakubowskiego

Bibliografia

American Journal of Science, (1903), Purchase of the Siemaschko Collection of Meteorites, vol. 16, ser. 4, 1903, s. 335.^[16] Plik DjVu.

Biała Jadwiga, Manecki Andrzej, (2011), Bibliografia meteorytyki polskiej (1805-2010) (Bibliography of Polish Meteoritics (1805-2010)), Polskie Towarzystwo Meteorytowe, Sosnowiec 2011. ISBN 978-83-921834-1-9.

Biała Jadwiga, (2023), Julian Siemaszko o meteorytach (Julian Siemaszko about meteorites), Acta Soc. Metheor. Polon., 14, 2023, s. 18-30. Plik ASMP.

Horback Henry, Olsen Edward J., (1965), Catalog of the collection of meteorites in Chicago Natural History Museum, Fieldiana Geology, 15(3), 1965, s. 175-319. Plik DjVu, plik iDjVu.

Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.

Koch Antal, (1885), Az erdélyi országos múzeum meteoritgyűjteményének jegyzéke, Orvos-Természettudományi Értesítő az Erdélyi Múzeum-Egylet Orvos-Természettudományi Szakosztályának szaküléseiről és népszerű természettudományi estélyeiről. II. Természettudományi Szak, VII. kötet, I. füzet, 1885, s. 70-75.^[17] Plik PDF.

Kosiński Janusz W., (2012), Program działań na rzecz polskiej meteorytyki i „Kosmolityka” Jerzego Pokrzywnickiego^[18] (The programme of workings on the thing of the Polish meteoritics and monograph „Kosmolityka” by Jerzy Pokrzywnicki), Acta Soc. Metheor. Polon., 3, 2012, s. 39-47.^[19] Plik ASMP.

Pilski Andrzej S., (1993), Meteoryty w polskich kolekcjach – grudzień 1993, Meteoryt, 4, 1993, s. 20-24. Plik PDF.

Pilski Andrzej S., (2001), Meteoryty w zbiorach polskich, Olsztyn 2001.^[20]

Pokrzywnicki Jerzy, (1964), I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich, Studia Geologica Polonica, vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964, (s. 104-107).^[21]^[22] Plik PDF.

Pritzker Robert A., (2012), The 6th edition of the Field Museum's Meteorite Catalog, Field Museum of Natural History, Chicago 2012.^[23]^[24] Katalog online.

Ward Henry Augustus^[1], A.M., LL.D., (1904), Catalogue of the Ward-Coonley Collection of Meteorites, Chicago 1904, ss. 124, (s. IV) (plansze).^[25] Plik iDjVu; plik DjVu.

Wülfing Ernst Anton von, (1897), Die Meteoriten in Sammlungen und ihre Literatur. Nebst einem versuch den tauschwert der meteoriten zu bestimmen (Meteorites in Collections and Their Literature. Including An Attempt To Determine The Exchange Value Of Meteorites), Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung, Tübingen 1897, (s. 425).^[26]^[27]^[28] Plik GIF; plik Internet Archive; plik GoogleBooks.