O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Aktualna wersja na dzień 00:14, 1 gru 2024

Mają pomnik, ale nie mają meteorytu

Schwetz (Świecie) →
Fragment masy głównej meteorytu Świecie z kolekcji Museum für Naturkunde w Berlinie (fot. Dr. Ansgar Greshake)
Znalezisko
Lokalizacja	wieś Kozłów, Świecie nad Wisłą, Polska
Położenie[1]	53°24'N, 18°26'E
Data	wiosna 1850
Charakterystyka
Typ	żelazny, oktaedryt średnioziarnisty (Om, medium octahedrites), IIIAB
Masa	~21,6 kg
Liczba okazów	jeden okaz
Meteoritical Bulletin Database
Synonimy →
wg NHM Cat: Kwidzyn, Swiecie, Weichsel; nazwy polskie: Świecie, Kwidzyń

Meteoryt Świecie został znaleziony w trakcie budowy kolei żelaznej wiosną 1850 r. podczas niwelacji piaszczystego pagórka na wschód na lewym brzegu Wdy (Schwarzwassers), koło Świecia nad Wisłą. Pojedynczy lekko spękany okaz wykopano z głębokości około 4 stóp (Fuss, Fuß) w górnej granicy piasku i gliniastego podłoża. Pierwotnie okaz ważył około 21,6 kg („43 Pfund 8¼ Loth”). Przewieziono go do biura budowy w Świeciu („Baubüreau zu Schwetz”), gdzie został podzielony na dwie części. Jedną część wysłano koleją do Bydgoszczy (Bromberg), drugą wykorzystano („benutzt wurde”) (do czego?!). Część, która znalazła się w Bydgoszczy oglądał pan Baurath Knoblauch i rozpoznał w niej meteoryt. Badał go również Rammelsberg autor analiz meteorytu Przełazy. Prośbę na piśmie o przesłanie pozostałych fragmentów (okazów?) wysłano do budowniczego kolei pana Grubitz do Kozłowa w Świeciu („Schreiben des Eisenbahn-Baumeisters Grubitz zu Koslowo bei Schwetz”).

Znaleziony okaz miał kształt graniastosłupa („Prismas”) i wymiary: wysokość 9 cali (wg Rose (1852) były to cale pruskie^[2]), krawędzie podstawy 5½ i 4 cala, długość 24 cale, szerokość 17½ cala. Waga wszystkich fragmentów, które po złożeniu pozwalały przypuszczać, że wydobyto kompletny całkowity okaz, wynosiła 43 funty 8¼ uncji („43 Pfund 8¼ Loth”), co daje wg Wülfinga (1897) 21,637 kg (Boguslawski 1854a; Rose 1851a).

Świecie to meteoryt żelazny, oktaedryt średnioziarnisty (Om) typu IIIAB.

Meteoryty żelazne typu IIIAB

O meteorytach żelaznych typu IIIAB (Woźniak 2021):

Grupa IIIAB

Położenie dwóch polskich meteorytów żelaznych Schwetz (Świecie) i Tartak (■) w stosunku do innych członków grupy IIIAB (●) na wykresie pary pierwiastków śladowych Ni-Ir. Zamieszczono również podobną grupę IIIE (▲). Wyróżniono jeszcze podobny do meteorytu Tartak meteoryt Ssyromolotovo^[3]

Grupa IIIAB – początkowo wyróżniano dwie grupy IIIA i IIIB, ale struktura i skład pierwiastkowy wskazują na ich wspólne pochodzenie z różnych części jądra tego samego ciała macierzystego. Meteoryty z grupy IIIA to najczęściej oktaedryty średnioziarniste (Om) i gruboziarniste (Og), natomiast z grupy IIIB to wyłącznie oktaedryty średnioziarniste (Om) (w grupie tej znajdują się również meteoryt Yarovoye który jest Of (fot. 1), a meteoryt Juromenha z tej grupy to ataksyt). Ciekawostką jest fakt, że grubość belek kamacytu dla grupy IIIB rośnie, a dla grupy IIIA maleje, wraz ze wzrostem zawartości niklu (rys. 1)! Również charakterystyczna dla grupy IIIAB jest nietypowa korelacja par pierwiastków śladowych. Dla większości grup jest ona „prostoliniowa”, ale dla IIIAB widać wyraźnie dwa „prostoliniowe trendy” korelacji! Szczególnie jest to widoczne dla par Ni-Ga i Ir-Au. Także na wykresie zawartości irydu i złota widać lokalne „deficyty” meteorytów o zawartości niklu 7,5-8% (rys. 15).

Wiele meteorytów grupy IIIAB zawiera duże nodule troilitowe i grafitowe (obserwowane na przykład w okazach meteorytów Cape York, Willamette oraz El Sampal), natomiast inkluzje krzemianowe są w nich bardzo, bardzo rzadkie. Współczesne badania łączyły grupę IIIAB z pallasytami grupy głównej (pallasite main group, PMG) bogatymi w krzemiany, jako pochodzącymi z jednego ciała macierzystego rozbitego podczas pojedynczego zderzenia – IIIAB pochodziłyby z jądra, a pallasyty PMG z granicy pomiędzy jądrem i płaszczem (mantle boundary). Ale obliczone średnie tempo stygnięcia (cooling rate) dla grupy IIIAB wynoszące ~20-350 stopni na milion lat (~20-350ºC/My) stoi w sprzeczności do szacowanego tempa dla PMG wynoszącego 2,5-18ºC/My. Jądro (core) ewentualnej wspólnej planetozymali nie mogło stygnąć szybciej od granicy jądra i płaszcza. Trzeba jednak pamiętać, że przyjęte wartości tempa stygnięcia wyliczone różnymi metodami dają bardzo rozbieżne wyniki! Hipoteza wspólnego pochodzenia IIIAB i PMG ma jednak silny argument za, gdyż średnie wartości izotopów tlenu (Δ¹⁷O i δ¹⁸O) obu grup IIIAB i PMG, są bardzo zbliżone – pallasyty PMG izotopowo są niemal nie do odróżnienia od żelazna IIIAB. Warto wspomnieć, że również podobne wartości izotopów tlenu łączą ze sobą mezosyderyty i achondryty grupy HED (Goldstein et al. 2009; Scott 2020).

Troilit i jego nodule są liczniejsze w IIIB niż w IIIA (ale nie mają one w ogólności więcej niż 1 cm), podobnie jest ze schreibersytem (w IIIA stwierdzono jeszcze rhabdyt). Natomiast odwrotnie jest z daubréelitem, jest on liczniejszy w IIIA niż w IIIB. W IIIA stwierdzono występowanie cohenitu, grafitu i carlsbergitu, których nie ma w IIIB. W całej grupie nie występuje haxonit. W meteorytach tych obserwuje się tzw. lamele Reichenbacha (ang. Reichenbach lamellae) – są to wydłużone inkluzje składające się głównie z troilitu domieszkowanego daubréelitem i rzadkimi ziarnami grafitu i krzemianów. Schreibersyt występuje w postaci lamelek Breziny (ang. Brezina lamellae) (to wielocentymetrowe listwy schreibersytu) oraz jako otoczki nodul troilitowych. W okazach grupy IIIAB powszechne są linie Neumanna (deformacje kryształów kamacytu), które powstawały podczas licznych zderzeń jakim musiało ulegać ciało macierzyste meteorytu. Podczas zderzeń przy ciśnieniach >13 GPa kamacyt przekształca się w zwartą gęsto upakowaną sześciokątną fazę ε-żelaza (epsilon-iron, hexaferrum; hpc, hexagonal close-packed). Po spadku ciśnienia kamacyt wraca do formy bcc (body-centered cubic). Ponieważ sieć została zniekształcona, więc po wytrawieniu na powierzchnie kamacytu występuje charakterystyczny wzór linii Neumanna widoczny w świetle odbitym (fot. 1). Grupy linii tworzą ze sobą kąt 120º (Scott et al. 1975; Malvin et al. 1984; Scott 2020).

Jest to druga pod względem liczebności po IAB grupa meteorytów żelaznych. Do grupy tej należą największe z meteorytów: Cape York^[4] (dawniej IIIA), Chupaderos^[5] (dawniej IIIB), Morito (dawniej IIIA), Willamette^[6] (dawniej IIIA) oraz meteoryty kraterotwórcze: Boxhole^[7] (dawniej IIIA), Henbury^[8] (dawniej IIIA), Wabar^[9] (dawniej IIIA) i Wolf Creek^[10] (dawniej IIIB).

Najpopularniejsze meteoryty grupy IIIAB to: Boxhole^[7], El Sampal (dawniej IIIB), Henbury (fot. 1), Yarovoye oraz polskie Schwetz (Świecie) (dawniej IIIA) i niedawno znaleziony i sklasyfikowany Tartak (fot. 15). Znany spadek tego typu to Juromenha^[11] (dawniej IIIA) [oraz Lenarto, Teplá].

Kolekcje

Największe fragmenty meteorytu Schwetz (Świecie) zostały przewiezione do Berlina, gdzie znajdują się do dziś. Przed wojną (w kwietniu 1939 roku) na drodze wymiany, za okaz meteorytu Łowicz, do zbiorów Muzeum Ziemi PAN w Warszawie trafiła płytka o wadze 534 g (Wiadomości Muzeum Ziemi, 1939).^[12]

Meteoryt Schwetz (Świecie) w największych kolekcjach:

Zbiór	waga fragmentów (Koblitz MetBase)	uwagi
Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ.	5,82 kg	masa główna; wg Rose (1864) w zbiorach znajdowało się 17 funtów 19,65 łuta, a największy fragment miał 10 funtów 1,21 łuta[13]; wg Kleina (1904) w zbiorze było 10178,5 g, a największy fragment miał 5006 g
London, Nat. Hist. Mus.	1,22 kg
Gifhorn, Bartoschewitz Colln.	1040 g	wytrawiona płytka 1051,4 g (Bartoschewitz catalog)
Los Angeles, Univ. of Calif.	942 g
Bremen, Koblitz Colln.	911 g
Vienna, Naturhist. Mus.	840 g	wg Brezina (1885, 1896) w zbiorach w sumie 843 g, największy fragment 438 g; wg Berwerth (1903) w kolekcji 2 fragmenty o łącznej wadze 840 g (największy 435 g)
(…)
Warsaw, Muz. Ziemi, Polish Acad. Sci.	534 g[14]	516,7 g (Pilski 1999)
(…)
Tallinn, Geol. Inst. Acad. Sci.	162 g	wg Tiirmaa (1996): płytka 162,0 g (Geoscience collections of Estonia: record)
Calcutta, Mus. Geol. Surv. India	159 g	159,11 g (Sen Gupta et al. 1982), mocno zwietrzały fragment ze skorupą
(…)
Bonn, Min. Mus. Univ.	52 g	wg katalogu Laspeyres (1895) w kolekcji znajdowały się fragmenty: 42,0 i 12,0 g; wszystkie one zostały kupione u handlarza Krantza[15]
Cluj, Min. Mus. Univ.	28,5 g
Greifswald, Geol. Dept. Univ.	6,8 g	(Henning 2009)
Olsztyńskie Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne (Pilski 1999)	6,4 g (s)	fragment odcięty od płytki z kolekcji PAN Muzeum Ziemi w Warszawie; fotografia fragmentu na portalu IMCA Insights

Według Wülfinga (1897) pod koniec XIX wieku w Gdańsku w kolekcji Westpreussisches Provinzial-Museum znajdował się 63 g fragment meteorytu Schwetz, który zaginął po wojnie (Pokrzywnicki 1964, Bulletin). Również mały fragment (23 g) tego meteorytu znajdował się w kolekcji Juliana Siemaszko. Oba fragmenty wyszczególniono w opracowaniu Pokrzywnickiego (1964).

Fragmenty meteorytu Schwetz (Świecie) w zbiorach byłego ZSRR, patrz → Явнель (1986).

W kolekcjach prywatnych znajdują się małe fragmenty meteorytu. W 2008 roku duża płyta o wadze 127,6 g została zakupiona za granicą do kolekcji Jakuba Radwana.

Opisy

Opis wg Pokrzywnickiego (1964)

Pokrzywnicki (1964) 16. METEORYT ŚWIECIE Synonimy: Schwetz, Weichsel, Kwidzyń W.m.z.: φ = 53°24' – λ = 18°26' 1 Meteoryt ten został znaleziony na wiosnę 1850 r. podczas budowy kolei żelaznej, na głębokości około 4 stóp w ziemi. Po wykopaniu ważył około 21,5 kg (21,637 kg według Wülfinga o. c.)2. Zaliczony został do syderytów, gatunek oktaedryt, odmiana – średni (Om)3[16]. Znajduje się lub znajdował się w następujących kolekcjach: Analiza naszego meteorytu (w procentach wagowych) według Rammelsberga7 (1) i E. Manteuffla (2) przedstawia się następująco8: [17] Przypisy 1 Według Berwertha (1903)[18] oraz Breziny (1895)[19]. Według Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953):[20] 53°24' N, 18°27' E. 2 „Eisen Massen von Schwartz gefunden im J. 1850. Im Frühjahre 1850 wurde bei dem Abtragen einse sandigen Hügels fur Ostbahn auf dem linken Ufer des Schwarzwassers bei Schwetz an d. Weichsel eine Eisenmasse etwa 4 Fuss unter der Oberfläche der Erde an der Gränze des oberen Sandes mit dem darunter liegenden Lehm gefunden. Sie war kluftig und ohne Mühe zu trennen. Sie befindet sich jetzt durch die Bemühungen H. Prof. G. Rose's im Besitz des königl. mineralog. Kabinets im Berlin. Die ursprüngliche Gestalt der Eisenmasse ist ungefähr die eines geraden rechtwinklichen an der Kanten ganz abgerundete Prizma. Sie ist 9" hoch, 24" lang und 17½" breit. Die ganze masse weight 43 Pfd. 8¼ Lth.” (patrz Pogg. Ann. Ergänz., t. IV, 1854, s. 390 i 454).[21] 3 Według Breziny (o. c.), Sheparda i innych. 4 Patrz Kat. Met. Brit. Mus. (Prior & Hey 1953), Wülfing (1897). 5 Według informacji w liście dr E. Jéremine z 25 IV 1956 r. 6 Uzyskany w drodze wymiany za met. Łowicz.[12] 7 Ann. d. Phys. 1859, t. 107, s. 358.[22] 8 Dalsza literatura źródłowa: Pogg. Ann. Ergänz., t. 83, 1851, s. 594-596[23]; t. 84, 1851, s. 153-154 (analiza)[24]. Następnie: E. Cohen – Meteoriten Studien II. Ann. d. Naturh. Hofmus., 1892, s. 148-149[25]; Mon. Ber. Berlin. Akad., 1851, Febr., s. 104-106 i 369[26]; J. Pokrzywnicki (1955a, 1956); E.A. Wülfing (1897).

Informacja Gustava Rose (1851b)

Fragment publikacji Rose (1851b)

20. Februar^[27]. Gesammtsitzung der Akademie.

(…) (Doniesnienie o śmierci Carla Gustava Jakob Jacobi, wielkiego matematyka niemieckiego)

Hr. G. Rose berichtete über eine neuerdings bei Schwetz aufgefundene Meteoreisenmasse.^[26]

Im Frühjahr 1850 wurde bei dem Abtragen eines sandigen Hügels für die Ostbahn auf dem linken Ufer des Schwarzwassers bei Schwetz an der Weichsel eine Eisenmasse etwa 4 Fuss unter der Erdoberfläche an der Gränze des oberen Sandes mit dem darunter liegenden Lehm gefunden. Die Eisenmasse war etwas klüftig, und es konnte ohne Mühe ein kleiner Theil abgelöst werden, welcher, um sich zu überzeugen, dafs derselbe Eisen sei, zu einem vierkantigen Stabe ansgeschmiedet wurde. Der Rest wurde im Baubüreau zu Schwetz abgeliefert, hier in zwei Theile gespalten, wobei eine zweite Kluft benutzt wurde, und der eine Theil der Königl. Direction nach Bromberg gesandt. Hier sah ihn Herr Baurath Knoblauch, der bei den Bauten der Ostbahn beschästigt war, und überzeugt, dafs diese Masse Meteoreisen sei, setzte er den Verf. nach seiner Rückkehr im Januar d. J. von dem Funde in Kenntniss, was denselben veranlafste sogleich an den Vorsitzenden der Direction der Ostbahn, Herrn Geh. Regierungs-Rath Wernich zu schreiben, um die Eisenmasse für die Königliche Mineraliensammlung zu erhalten. Letzterer halte auch die Güte, sofort das in Bromberg befindliche Stück, was inzwischen mit der Säge in 2 Theile zerschnitten war, zu schicken, und da sich bei der Ansicht desselben augenblicklich ergab, dass dasselbe Meteoreisen sei, auf Herrn Geh. Bergraths Weiss und des Verf. Bille, auch den Rest der ursprünglichen Eisenmasse, das noch in Schwetz gebliebene Stück so wie den ausgeschmiedeten Theil zu senden. Dieser Sendung fügte Hr. Wernich noch ein Schreiben des Eisenbahn-Baumeisters Grubitz zu Koslowo bei Schwetz bei, an den sich ersterer um nähere Auskunft über die Auffindung der Eisenmasse zu erhalten gewandt hatte, aus welchem die oben mitgetheilten Notizen entnommen sind.

Das gröfsere, und die mit der Säge getrennten Stücke passen vollkommen aufeinander, und zeigen so zusammengelegt noch die ursprüngliche Gestalt der Eisenmasse, die ungefähr die eines geraden rectangulären an den Kanten ganz abgerundeten Prismas ist. Man kann in diesem Fall noch den Raum erkennen, wo das ausgeschmiedete Stück wahrscheinlich gesessea hat, so dafs auch die Form es wahrscheinlich macht, dafs die Stücke zusammen die ganze ursprüngliche Masse ausmachen. Die Höhe dieses Prismas beträgt etwa 9 Zoll Preufs., die Seiten der Basis 5½ und 4 Zoll, der Umfang der Länge nach 24 Zoll, der Breite nach 17½ Zoll. Die Kluft, welche die Stücke durchsetzte, ging ungefähr parallel einer Ebene, die durch die diagonal gegenüberliegenden längeren Kanten der Basis gelegt werden kann. Das Gewicht der durch die Säge getrennten Stücke beträgt 10 Pfund 29½ Loth und 6 Pfund 25 Loth, das grofse Stück wiegt 23 Pfund 20 Loth, das ausgeschmiedete Stück 1 Pfund 29 Loth, so dafs hiernach das Gewicht der ganzen Masse 43 Pfund 8¼ Loth betragen hat.

Die aufseien Seilen der Stücke sind abgerundet und mit Eisenoxydhydrat bedeckt; aber auch die innern Seiten sind, da sie alle Kluftflächen waren oxydirt; dennoch zeigten sie noch stellenweise einen hakigen Bruch, indem sie beim Auffinden des Stücks noch zusammen gehalten hatten. Die eine Schnittfläche ist jetzt geschliffen und geätzt worden, und lässt nun sehr schöne Widmannstättensche Figuren wahrnebmen, die die gröfste Ähnlichkeit mit denen des Meteoreisens von Texas haben. Dabei zeigten sich mehrere grössere und kleinere eingemengte Körner von Schwefeleisen, die beim Aetzen den Geruch nach Schwefelwasserstoff verbreiteten. Auch einen Nickelgehalt haben einige chemische Versuche die der Verf. angestellt hat dargethan; die genauere Zusammensetzung wird die Analyse ergeben, die Herr Rammeisberg, dem man auch eine chemische Untersuchung des Meteoreisens von Seeläsgen verdankt, übernommen hat.
(…)

Źródła

Rose (1851a)

Rose (1851a)

Boguslawski (1854a) za Pokrzywnickim (1964)

(…) Eisen Massen von Schwartz gefunden im J. 1850. Im Frühjahre 1850 wurde bei dem Abtragen einse sandigen Hügels fur Ostbahn auf dem linken Ufer des Schwarzwassers bei Schwetz an d. Weichsel eine Eisenmasse etwa 4 Fuss unter der Oberfläche der Erde an der Gränze des oberen Sandes mit dem darunter liegenden Lehm gefunden. Sie war kluftig und ohne Mühe zu trennen. Sie befindet sich jetzt durch die Bemühungen H. Prof. G. Rose's im Besitz des königl. mineralog. Kabinets im Berlin.

Die ursprüngliche Gestalt der Eisenmasse ist ungefähr die eines geraden rechtwinklichen an der Kanten ganz abgerundete Prizma. Sie ist 9" hoch, 24" lang und 17½" breit. Die ganze masse weight 43 Pfd. 8¼ Lth.

Kesselmeyer (1861) (s. 367)

39.

–

–

–

Schwetz an der Weichsel, N. von Culm. 43 ℔. Gefunden 1850. – Sp.-Gew.: 7,77.[28]

Preussen

53º24'N.

18º26'O.

P.83.1851.594.[29] W. 1860. S. 1860.

Buchner (1861) (s. 480)

SchwetzPreussen. G Rose Berl. Ac. Ber. Febr. 1851, 104, 369.[26] Zeitschr. deutsch. geol. Gesellsch. 3, 1851. Inst. 1851, Juni, Nr. 912. SJ. (2) 13, 142.[30] G Rose PA. 83, 594. Ramelsberg ebd. 84, 153. EJ. 55, 60. 56, 6, 185. SJ. (2) 15, 19, 20.[31] PhCtr. 1851, 947. Froriep 1851, Nr. 321. PA. 84, 153. Ergb. 4, 390, 454. PhilM. (4) 1, 517.[32] MCh. 905. Br. 127.

Rozwinięcia skrótów → patrz Bibliografia/Buchner Otto

Rose (1864) (s. 59-60)^[33]

16) Schwetz, Reg.-Bezirk Marienwerder, Preuſsen 1850. Das Berliner Museum, durch den Baurath Knoblauch, auf die bei dem Durchstich eines Sandhügels für die Ostbahn gefundene Eisenmasse, und deren wahrscheinlich meteorischen Ursprung aufmerksam gemacht, erhielt durch den Geh. Rath Wernich fast die ganze der etwas über 43 Pfund schweren Eisenmasse. Sie war, als sie vom Museum erhalten wurde, schon in 3 Stücke zerschlagen, wobei der Sprung natürlichen Klüften folgte. Das gröſste jetzt noch im Museum befindliche Stück, das noch 10 Pfund 1,21 Loth wiegt, ist zum Theil von der natürlichen Oberfläche, zum Theil von der Kluftfläche begränzt, die an einer Seite unter spitzem Winkel zusammenstoſsen. Die erstere ist sehr oxydirt, die letztere matt und schwarz, sonst aber wohl erhalten; sie ist hakig und zeigt schon die schalige Zusammensetzung der Masse sehr deutlich. Dieselbe giebt beim Aetzen sehr schöne Widmanst. Figuren, wie in dem Abdruck, den ich meiner Beschreibung dieses Eisens in Poggendorffs Ann.(¹) hinzugefügt habe, zu sehen ist. Die Querschnitte der Schalen sind darin etwas krumm, was wohl eine Folge der beim Zerschlagen der Masse angewandten Gewalt ist. In den geätzten Schalen des Meteoreisens sieht man die Aetzlinien sowie auch den Rhabdit sehr deutlich. Troilit ist nur in kleinen Parthien eingemengt. An einem Stücke der Sammlung findet sich mitten im Eisen ein kleines Korn von Chromeisenerz. Schreibersit ist nicht zu sehen. (…)

__________

(¹) B. 83, S. 594.^[23]

Klein (1904)

1850 gefunden

–

Schwetz a. Weichsel, Marienwerder

Berwerth (1903) (informacje tożsame z Kesselmeyer (1861))

Schwetz [Om (gefunden 1850) 53°24’N, 18°26’O] a. d. Weichsel, nördl. Culm, Provinz Preußen, Deutschland.

Lokalizacja

Budowę kilkunastokilometrowego odcinka kolei od Terespola Pomorskiego do Laskowic z wiaduktem w Kozłowie ukończono w 1852 roku.

Mapy

Odcinek kolei przez Kostłowo (Kozłów). Fragment arkusza 47 Kulm mapy Reymanna (źródło: Archiwum Map WIG)

Fragment arkusza 2576 Schwetz mapy Messtischblatt z 1919 roku (źródło: MAPSTER)

Galerie

Pamiątkowy pomnik w miejscowości Kozłowo koło Świecia oraz Wadi z płytką meteorytu z kolekcji Jakuba Radwana (fot. Jan Woreczko)

Z okazji 160 rocznicy znalezienia meteorytu Schwetz (Świecie), 21 sierpnia 2010 roku w miejscowości Kozłowo odbyła się uroczystość odsłonięcia pamiątkowego pomnika (relacja fotograficzna → woreczko.pl). Ciekawostką może być fakt, że kształt kamiennej płyty pomnika jest identyczny, jak płytki z kolekcji Jakuba Radwana. Ilustrowaną relację z imprezy w języku angielskim przygotował Sekretarz International Meteorite Collectors Association (IMCA) Andrzej S. Pilski i zamieścił na portalu IMCA Insights.

Jest to drugi w Polsce pomnik poświęcony meteorytowi, pierwsza była tablica upamiętniająca spadek meteorytu Grüneberg (Wilkanówko). W 2017 roku postawiono w okolicy Piławy Górnej pamiątkową tablicę upamiętniającą spadek meteorytu Gnadenfrei (Piława Górna). Najbardziej znany monument „meteorytowy” w Europie znajduje się w Alzacji w miejscowości Ensisheim^[34]. Inne to np.: Wold Cottage^[35] w Wielkiej Brytanii, Kaba na Węgrzech, Wessely w Czechach i Knyahinya na Ukrainie.

Zobacz również → Świecie (pomnik).

Płytka meteorytu Świecie ze zbiorów PAN Muzeum Ziemi w Warszawie[12]. Przed oczyszczeniem ważyła 534 gramy (fot. Andrzej S. Pilski)	Płytka ze zbiorów Muzeum Ziemi po oczyszczeniu. Waga 516,7 grama. Zobacz zbiory PAN Muzeum Ziemi w Warszawie (fot. Andrzej S. Pilski)	Płytka meteorytu Świecie ze zbiorów Muzeum Ziemi PAN w Warszawie (nr inw. I/10/9) (fot. Jan Woreczko)
Płytka meteorytu Schwetz ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (fot. Tomasz Jakubowski)	Płytka 162,0 g meteorytu Schwetz ze zbiorów Uniwersytetu w Tartu (źródło: Geoscience collections of Estonia)	Fragment (159,11 g, najdłuższy rozmiar 4,8 cm) meteorytu Schwetz ze zbiorów Geological Survey of India, Calcutta
Płytka meteorytu Świecie (kolekcja Jakuba Radwana)[36] eksponowana podczas Wystawy Meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie (fot. Jan Woreczko)	Płytka meteorytu Świecie z kolekcji Jakuba Radwana (fot. Tomasz Jakubowski)	Pełen przekrój (fs 137 g) ze zbiorem muzealnych etykiet; płytka pochodzi z kolekcji Museum für Naturkunde Humboldt-Universität Berlin (kolekcja Tomasza Jakubowskiego)
Płytka meteorytu Świecie – tablica z publikacji Rose (1851a) (kształt płytki jest niemal identyczny jak płytki z kolekcji Jakuba Radwana)

Bibliografia

• Berwerth Friedrich M., (1903), Verzeichnis der Meteoriten im k.k. naturhistorischen Hofmuseum, Ende Oktober 1902, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Bd. XVIII, Wien 1903, s. 1-90, (s. 10) (str. tytułowa).^[37] Plik DjVu; plik PDF.

• Boguslawski Georg von, (1854a), Zehnter Nachtrag zu Chladni's Verzeichnisse der Feuermeteore und herabgefallenen Massen (Wien 1819) (Schluss von S. 155.), Annalen der Physik, IV, 90 uzupeł. (ergänzungsband), 1854, s. 353-456. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• Brezina Aristides, (1885), Die Meteoritensammlung des k. k. mineralogischen Hofkabinetes in Wien am 1. Mai 1885 (Mit vier Tafeln (Nr. II-V).), Jahrbuch der Kaiserlich-Königlichen Geologischen Reichsanstalt, 35, 1885, s. 151-276, (s. 238) (ilustracje).^[38][39] Plik DjVu.

• Brezina Aristides, (1895), Die Meteoritensammlung des k.k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895, (Mit 2 Tafeln und 40 Abbildungen im Texte), Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Wien 1895, s. 231-373. Plik DjVu.

• Brezina Aristides, (1896), Die Meteoritensammlung des k.k. naturhistorischen Hofmuseums am 1. Mai 1895, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum. (Separatabdruck aus Band X, Heft 3 und 4.), Wien 1896, (s. 301).^[40][41] Plik PDF.

• Buchner Otto, (1861), Versuch eines Quellenverzeichnisses zur Literatur über Meteoriten, w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 455-482, (s. 480). Plik PDF; plik DjVu.

• Buchner Otto, (1863), Die Meteoriten in Sammlungen, ihre Geschichte, mineralogische und chemische Beschaffenheit, Leipzig 1863, ss. 202, (s. 182-183).^[42][43][44] Plik hPDF; plik DjVu.

• Buchwald Vagn Fabritius, (1975), Handbook of Iron Meteorites. Their History, Distribution, Composition, and Structure, University of California Press, Berkeley 1975, (s. 1090-1091). ISBN 0-520-02934-8.^[45] Pliki PDF. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• Clark Smith William, (1852), On Metallic Meteorites. An Inaugural Dissertation…, Göttingen 1852, ss. 112, (s. 58) (ilustracje).^[46] Plik PDF.

• Clark Smith William, (1853), Notice of Professor Clark's Thesis on Metallic Meteorites, American Journal of Science and Arts, vol. 15, ser. 2, 1853, s. 7-22, (s. 19-20). Plik DjVu.

• Cohen Emil Wilhelm, Weinschenk Ernst, (1891), Meteoreisen-Studien, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Bd. VI, Wien 1891, s. 131-165.^[47] Plik DjVu.

• Cohen Emil Wilhelm, (1892), Meteoreisen-Studien II, Annalen des K.K. Naturhistorischen Hofmuseum, Bd. VII, Wien 1892, s. 143-162.^[48] Plik DjVu.

• Kesselmeyer Paul August, (1861), Ueber den Ursprung der Meteorsteine. Tafel XII-XIV., w: Broenner Heinrich L., Abhandlungen, herausegeben von der Senckenburgischen naturforschenden gesellschaft, Bd. 3, Frankfurt a.M. 1859-1861, s. 313-454, (s. 367). Plik PDF; plik DjVu.

• Klein Carl, (1904), Die Meteoritensammlung der Königlichen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Berlin am 21. Januar 1904, Sitzungsberichte der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Jan-Juni 1904, s. 114-153, 978-983, (s. 128).^[49] Plik DjVu.

• Klein Hermann Joseph, (1904), Jahrbuch der Astronomie und Geophysik. Enthaltend die wichtigsten Fortschritte auf den Gebieten der Astrophysik, Meteorologie und physikalischen Erdkunde, XIV. Jahrgang 1903, Eduard Heinrich Mayer, Leipzig 1904. Plik DjVu (str. tytułowa).

• Koblitz Jörn, MetBase. Meteorite Data Retrieval Software, Version 7.3 (CD-ROM), Ritterhude, Germany 1994-2012. MetBase.

• Maciąg Kamil O., Drążkowski Jacek, (2010), 160 lat meteorytu Schwetz (Świecie), Meteoryt, 3, 2010, s. 26-28. Plik PDF.

• Pilski Andrzej S., (1999), Nieziemskie skarby. Poradnik poszukiwacza meteorytów, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999. ISBN 83-7180-173-4.

• Pilski Andrzej S., (2010), Commemorating the Schwetz Iron. Portal IMCA Insights, wrzesień 2010.

• Pokrzywnicki Jerzy, (1964), I. Meteoryty Polski. II. Katalog meteorytów w zbiorach polskich, Studia Geologica Polonica, vol. XV, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1964, (s. 114-115).^[50][51] Plik PDF.

• Prior George T., Hey Max H., (1953), Catalogue of Meteorites. With special reference to those represented in the collection of the British Museum (Natural History), Printed British Museum, 1953, (zbiory własne W&W) (wydanie z 1923 roku – plik iDjVu).

• Rammelsberg Karl Friedrich, (1851), Einige Mitteilungen über das chemische Verhalten des Meteoreisens von Schwetz, Zs. d. Dt. Geol. Ges. (Zeitschrift der Deutschen Geologischen Gesellschaft), 3, 1851, s. 219.

• Rammelsberg Karl Friedrich, (1851), Eine Mitteilung von dem Resultate der Untersuchung des Meteoreisens von Schwetz, Zs. d. Dt. Geol. Ges. (Zeitschrift der Deutschen Geologischen Gesellschaft), 3, 1851, s. 331-332. Plik iDjVu.

• Rammelsberg Karl Friedrich, (1851), Über das Meteoreisen von Schwetz an der Weichsel, Annalen der Physik, 84, Bd. 160, 1851, s. 153-154. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• Reichenbach Karl Freiherr von, (1859), Ueber die chemische Beschassenheit der Meteoriten, Annalen der Physik, 107, Bd. 183, 1859, s. 353-374. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• Rose Gustav, (1851), Remarks upon a recently found mass of meteoritic iron, The London, Edinburgh, and Dublin philosophical magazine and journal of science, vol. 1, ser. 4, 1851, s. 517-518. Plik DjVu.

• Rose Gustav, (1851a), Ueber die bei Schwetz ausgefundene Meteoreisenmasse, Annalen der Physik, 83, Bd. 159, 1851, s. 594-596. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• Rose Gustav, (1851b), Bericht über eine neuerdings bei Schwetz aufgefundene Meteoreisenmasse, Bericht über die zur Bekanntmachung geeigneten Verhandlungen der Konigl. Preuss. Akademie der Wissenschaften zu Berlin, 1851, s. 104-106, 369. Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  ; plik DjVu.

• Rose Gustav, (1852), On the Meteoric mass discovered at Schwetz, American Journal of Science and Arts, vol. 13, ser. 2, 1852, s. 142.^[52] Plik DjVu.

• Rose Gustav, (1863), Systematisches Verzeichniss der Meteoriten in dem mineralogischen Museum der Universität zu Berlin, Annalen der Physik, 118, Bd. 194, 1863, s. 419-423 (tabele).^[53] Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  .

• Rose Gustav, (1864), Beschreibung und Eintheilung der Meteoriten auf Grund der Sammlung in mineralogischen Museum zu Berlin (Mit 4 Tafeln) (Description and classification of the meteorites based on the collection of the Mineralogical Museum in Berlin), Abhandlungen der Königlichen Akademie der Wissenschaften zu Berlin, Aus dem Jahre 1863, Berlin 1864, s. 23-161, (s. 59-60, 152) (ilustracje).^[54] Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  ; plik DjVu.

• Tiirmaa Reet (Тийрмаа Р.Т.), (1983), Каталог метеоритов коллекции Института геологии АН ЭССР на октября 1981 г. (The catalog of meteorites from the collection of the Geological Institute of the Estonian Academy of Sciences on October 1, 1981), Метеоритика (Meteoritika), vol. 42, 1983, s. 170-182.^[55]

• Wiadomości Muzeum Ziemi, (1939), Okazy meteorytów z Białegostoku i ze Świecia w zbiorach Muzeum Ziemi, nr 1-2, 1939, s. 60-61.^[56] Plik JPG.

• Woźniak Marek, (2021), Meteoryty żelazne – klasyfikacja w obrazach (Iron meteorites – classification in pictures), Acta Soc. Metheor. Polon., 12, 2021, s. 149-216 (abstrakt).^[57] Plik ASMP; Książka abstraktów.

• Wülfing Ernst Anton von, (1897), Die Meteoriten in Sammlungen und ihre Literatur. Nebst einem versuch den tauschwert der meteoriten zu bestimmen (Meteorites in Collections and Their Literature. Including An Attempt To Determine The Exchange Value Of Meteorites), Verlag der H. Laupp'schen Buchhandlung, Tübingen 1897.^[58][59][60] Plik GIF; plik Internet Archive; plik GoogleBooks.

Przypisy

Zobacz również

• Świecie (pomnik)
• meteoryty: Seeläsgen (Przełazy), Tartak
• pseudometeoryt Choceň

• Dawne jednostki miar i wag

Linki zewnętrzne

• Meteoritical Bulletin Database (MBD) – meteoryt Schwetz
• Encyclopedia of Meteorites (EoM) – meteoryt Schwetz

• Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie (Museum für Naturkunde, Institut für Mineralogie und Petrographie, Humboldt-Universität zu Berlin; Berlin, Mus. Naturk., Humboldt Univ.) – Museum für Naturkunde Berlin  ●  Meteorites  ●  [katalogi → Rose (1864); Klein (catalogues); Hoppe (1975); Schulze (1996)]
• Muzeum Historii Naturalnej w Londynie (Natural History Museum London; London, Nat. Hist. Mus.) – Natural History Museum London  ●  [katalogi → Fletcher (1896); Prior (1953); Grady (2000)]
• Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu (Natural History Museum Vienna; Vienna, Naturhist. Mus.) – Naturhistorisches Museum Wien  ●  Die Meteoritensammlung  ●  Mineralogy & Petrography  ●  [katalogi → Partsch (1843); Brezina (1885); Brezina (1895); Brezina (1896); Berwerth (1903)]

• meteoryt Świecie w kolekcjach polskich – katalog PTMet
• Polski Serwis Meteorytów – meteoryt Świecie

• Wikipedia – Meteoryt Świecie
• Wikipedia (EN) – Ensisheim  ●  Wold Cottage (meteorite)

• woreczko.pl – Odsłonięcie pamiątkowego obelisku z okazji 160-lecia znalezienia meteorytu Świecie (Schwetz), 2010  ●  Wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie (Exhibition of meteorites in the Museum of Technology in Warsaw), 2010
• woreczko.pl – Minerały w meteorytach (Meteorite minerals)

• Portal Meteorite Picture of the Day – Schwetz (Świecie)

• Strona w kolekcji Mike Bandli o meteorycie Świecie – HistoricMeteorites.com
• IMCA Insights – “Commemorating the Schwetz Iron”

Co jeszcze na stronę? (What else to supplement?) (poszukać, uzupełnić …)

• czy było to przy budowie nasypu wiaduktu?
• jaki odcinek kolei był budowany wiosną 1850 r.?
• biuro budowy mieściło się w Kozłowie, ale czy to tam znaleziono meteoryt?
• Rose (1851, PhilMag) - tekst