O ile nie zaznaczono inaczej, prawa autorskie zamieszczonych materiałów należą do Jana Woreczko & Wadi.

(Unless otherwise stated, the copyright of the materials included belong to Jan Woreczko & Wadi.)

Z Wiki.Meteoritica.pl

Wersja z 18:41, 20 paź 2024

Strona w budowie (Site under construction) Jeszcze to chwilę potrwa (It will take a while)

Jak się nie ma co się lubi,...

Kopia okazu „MeMorSS” meteorytu Morasko (Konferencja Meteorytowa, Wrocław 2014; fot. Jan Woreczko)

Już w XIX wieku, kiedy zaczęto tworzyć instytucjonalne kolekcje meteorytów, pojawiła się potrzeba wykonywania wiernych kopii (modelu, ang. cast, ros. модель) okazów. Spowodowane to było przede wszystkim koniecznością utrwalenia wyglądu okazu(ów) przed ich pocięciem lub rozbiciem. Drugim nie mniej istotnym powodem było to, że wiele meteorytów jest reprezentowanych przez pojedyncze okazy, więc wykonywano kopie by mogły być one prezentowane w innych kolekcjach. Ponadto, wielu kolekcjonerów poza małymi fragmentami rzadkich meteorytów, może sobie pozwolić na zakup TYLKO ich kopii. Także wiele okazów zostało skopiowanych ze względu na ich wyjątkowe kształty, gdyż większość popularnych kopii to okazy silnie orientowane, ale nie tylko.

Wykonanie ładnej kopii nie jest zadaniem łatwym i trzeba nie lada sztuki by wiarygodnie „podrobić” naturę. Najwyżej oceniane są kopie, które wiernie oddają nie tylko wygląd okazu, ale mają również identyczną wagę co oryginały.

Wiele najbardziej znanych kolekcji i wielkich kolekcjonerów miało (ma) w swoich zbiorach kopie okazów meteorytów:

• Julian Siemaszko (1891) miał w swojej kolekcji kopie wielu meteorytów, m.in.: Bielokrynitschie (3 formy), Goalpara^[1], Gross-Divina, Jelica, Misshof, Mocs (10 typowych form).

• Katalog kolekcji meteorytów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie (Prior 1923, 1953) wymienia kilkadziesiąt kopii meteorytów w zbiorze, są tam m.in. kopie: Braunau, Buschhof, Cabin Creek^[2], Dolgovoli, Goalpara^[1], Gopalpur^[3], Gross-Divina, Middlesbrough^[4], Nerft, Pillistfer, Sarepta^[5], Steinbach (okazy Breitenbach i Rittersgrün), Wold Cottage^[6]; wiele z tych kopii można było kupić w muzeum!

• Katalog kolekcji Field Museum w Chicago (Farrington 1916) wymienia blisko sto kopii meteorytów w swoich zbiorach: Braunau (kopie obu okazów), Butsura^[7], Cabin Creek^[2], Goalpara^[1], Gross-Divina, Jelica, Karakol^[8], Krähenberg^[9], Misshof, Sarepta^[5] oraz wiele okazów meteorytów amerykańskich; wiele z nich pochodzi z kolekcji Ward-Coonley Collection.

• Według katalogu zbiorów Gabinetu Mineralogicznego Uniwersytetu w Tartu (Dorpat, Estonia) (Levinson-Lessing 1897) znajdowało się w niej wiele kopii (gipsowych odlewów, fr. „Moulages en plâtre”): Braunau (2 egz.), Buschhof, Karakol^[8], Kuleschovka, Misshof, Nerft (okazy Pohgel i Swajahn), Pillistfer (okazy Aukona i Kurla), Slobodka.

• Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu posiada wiele kopii meteorytów z własnych zbiorów, m.in.: Cabin Creek^[2], Hraschina, Lancé^[10], Nakhla^[11], Stannern, Tabor, Youndegin^[12].

• W Muzeum Mineralogicznym w Strasburgu znajduje się interesująca kolekcja kopii, m.in. 10 modeli meteorytu Mocs, kopie obu okazów meteorytu Braunau oraz model meteorytu Cachiyuyal (Chile). Za Leypold (2014): „W skład kolekcji wchodzą dwa modele meteorytu Braunau, partia 12 modeli z Rumunii, 11 modeli pochodzących z Indii (Butsura^[7], Pulsora), 3 z Niemiec (Ibbenbüren^[13], Linum i Steinbach/Rittersgrün) 2 z Irlandii, 2 z Rosji, 2 z Łotwy, 2 z USA (Chulafinnee).” Większość modeli (39 szt.) została zakupiona od muzeum w Wiedniu, a część (14 szt.) kupiono od handlarza Krantza z Bonn.^[14] Zakupów dokonał ówczesny kustosz Emil Cohen.^[15] Do dziś z kupionych 53 modeli zachowało się 44 (Leypold 2014). Bardzo ciekawym obiektem jest drewniana skrzynka (22×24 cm) zawierająca 10 modeli meteorytu Mocs! Była ona dołączona do publikacji Döll (1882).

• Kopia mniejszego okazu meteorytu Braunau znajduje się w zbiorach Muzeum Ziemi Broumovskiej.

• Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego w Ostravie ma w swoich zbiorach kopie okazów meteorytu Morávka.

• Kopia kompletnego okazu meteorytu Elbogen znajduje się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Pradze.

• W miejscowości Rittersgrün w Saksońskim Muzeum Kolei Wąskotorowej (Sächsische Schmalspurbahn-Museum Rittersgrün e.V.) znajduje się mała ekspozycja poświęcona meteorytowi Steinbach oraz kopia okazu Rittersgrün!

• Oraz popularne na rynku kolekcjonerskim meteoryty: Adamana^[16], Middlesbrough^[4][17].

• Znana bońska firma handlująca minerałami i meteorytami A. i F. Krantz^[14] miała w swojej ofercie 20 rożnych kopii. Były to m.in. oba okazy meteorytu Braunau, rosyjskie Sarepta^[5] i Karakol^[8], piękny Cabin Creek^[2], indyjskie Butsura^[7], Gopalpur^[3] i Goalpara^[1], węgierski Gross-Divina i wiele innych.

• Słynna firma Ward's Natural Science z Rochester w USA^[18] prowadziła na przełomie XIX i XX wieku zakrojoną na szeroką skalę sprzedaż meteorytów i ich kopii. W ofercie znajdowało się kilkadziesiąt kopii najsłynniejszych meteorytów. Większość z nich oferowano po kilka dolarów za sztukę. Przykładowo, zestaw 66 sztuk (!) kosztował 150 dolarów!

• (…).

Fragment katalogu firmy Krantz[14] z 1908 roku z ofertą kopii meteorytów (Gypsmodelle)	Fragment listy kopii meteorytów z oferty Ward's Natural Science[18] z końca XIX wieku	Lista kopii meteorytów w kolekcji muzeum w Chicago (źródło: Farrington 1895)
Lista kopii meteorytów w kolekcji muzeum w Chicago (źródło: Farrington 1903, 1916)	Lista kopii meteorytów w kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie (od lewej/góra: Fletcher 1894, 1896, 1914; Prior 1923); kopie z katalogu Priora oznaczone gwiazdką (*) można było kupić!

Popularne kopie w Polsce

• Orientowany okaz meteorytu Baszkówka – kopia tego meteorytu jest prezentowana na wystawie w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie.

• Również świetnej jakości kopie Baszkówki^[17] zrobił Piotr Górski z Zielonej Góry we współpracy z Marianem Madejem z Nowej Soli. Wykonali oni także wierne kopie innych meteorytów, m.in.: Grüneberg (Wilkanówko) (kopia okazu znajdującego się w Berlinie) i Sołtmany (kopia cyfrowo zrekonstruowanej masy głównej), które znajdują się teraz w prywatnych kolekcjach.
  Ich autorstwa są też perfekcyjne^[17] kopie okazów meteorytów Leoncin i Tartak.
  W 2020 roku Piotr i Marian zrobili wierną kopię^[17], największego w polskich zbiorach, okazu meteorytu Pułtusk (8100 g) – chluby Muzeum Ziemi w Warszawie.

• W prywatnych zbiorach znajdują się kopie największych okazów meteorytu Morasko: 261-kilogramowego okazu „MeMorSS” oraz 164 kg okazu „Rudy”.

• Kopie okazów meteorytów Imilac^[19] i Vaca Muerta^[20] wystawione są na wystawie w Muzeum Geologicznym PAN w Krakowie.

• Znajdująca się w zbiorach Muzeum Geologicznego Uniwersytetu Łódzkiego kopia meteorytu Sazovice.

• Kopia okazu meteorytu Kuźnica (Kuźnica nad Kocinką) w zbiorach Muzeum Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego.

Zaginione?

Jerzy Pokrzywnicki w swoim katalogu meteorytów (Pokrzywnicki 1964, s. 157) wymienia kopię niezidentyfikowanego meteorytu w zbiorach nieistniejącego już Zakładu Nauk Geologicznych PAN w Warszawie (którego zbiory przeniesiono do Muzeum Geologicznego PAN w Krakowie):

A. INSTITUTE OF GEOLOGY OF THE POLISH ACADEMY OF SCIENCES (Zakład Nauk Geologicznych PAN, Warszawa, al. Żwirki i Wigury 6)

Models
54	A model of stony meteorite, few kilograms in weight. As follows from the shape and size, it could be either Zabrodzie — (3.15 kg) or Kuleszówka Meteorite. There were the models of these meteorites in Dorpat.[21] This model resembles very much that of the Zabrodzie Meteorite

Zapewne był to model silnie orientowanego okazu meteorytu Zabrodje? Nie wiadomo, co stało się z tą kopią?! (patrz → Pytania)

Galerie

Kopia meteorytu Adamana[16] (Wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie (Exhibition of meteorites in the Museum of Technology in Warsaw), 2010; fot. Jan Woreczko)	Kopia okazu meteorytu Adamana[16] w kolekcji W&W	Kopia meteorytu Middlesbrough[4] (Wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie (Exhibition of meteorites in the Museum of Technology in Warsaw), 2010; fot. Jan Woreczko)
Kopia okazu meteorytu Middlesbrough[4] w kolekcji W&W	Kopie okazów meteorytu Morávka w zbiorach Planetarium i Obserwatorium Astronomicznego w Ostravie (fot. Jan Woreczko)	Kopia meteorytu Zabrodje w zbiorach Muzeum Fersmana w Moskwie (fot. Wadi & Jan Woreczko)
Kopia okazu meteorytu Sołtmany (fot. Piotr Górski)	Kopia okazu meteorytu Grüneberg (Wilkanówko) (fot. Piotr Górski)	Kopia okazu meteorytu Baszkówka w zbiorach Muzeum Geologicznego Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie (fot. Jan Woreczko)
Kopia okazu meteorytu Baszkówka w kolekcji W&W	Kopia kompletnego okazu meteorytu Kuźnica w zbiorach Muzeum Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego (fot. Łukasz Karwowski)	Kopia masy głównej meteorytu Elbogen w muzeum zamku Loket (fot. Tomasz Jakubowski)
Kopia mniejszego okazu meteorytu Braunau (fot. Jan Woreczko)	Kopia okazu Coblinera meteorytu Morasko w kolekcji W&W	Kopia okazu meteorytu Hraschina w kolekcji W&W
Pomnik (kopia) meteorytu Hraschina w miejscu spadku (Chorwacja, 2022 r.; fot. Jan Woreczko)	Kopia okazu meteorytu Cabin Creek[2] w kolekcji W&W	Kopia okazu „Rudy” meteorytu Morasko (w głębi po lewej) (wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie, 2010; fot. Jan Woreczko)
Kopia masy głównej meteorytu Bjurböle w zbiorach muzeum w Helsinkach	Kopia masy głównej meteorytu Bjurböle (w pokoju meteorytowym kolekcji Jarkko Kettunena, na drugim planie córka Emilia)	Kopia okazu M5 meteorytu Stubenberg w ofercie Dietera Heinlein (w kolekcji jeszcze kopie: okazów meteorytu Morávka, okazu M2 meteorytu Renchen oraz okazu nr 2 meteorytu Jesenice) (fot. Dieter Heinlein)
Kopia okazu M2 meteorytu Renchen w ofercie Dietera Heinlein (fot. Dieter Heinlein)	Kopie okazów Kurla i Sawiauk meteorytu Pillistfer w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Tartu

Proces skanowania 3D masy głównej meteorytu Grüneberg (Wilkanówko) w celu sporządzenia jej kopii

Bibliografia

• Farrington Oliver Cummings, (1916), Catalogue of the Collection of Meteorites, Field Museum of Natural History, Geological Series, Publication 188, vol. III, no. 10, Chicago, March 15, 1916, s. 231-315 (5 plansz), (s. 311-312).^[22] Plik DjVu; plik doi.

• Górski Piotr, (2016), Dlaczego kopie?, Meteoryt, 4, 2016, s. 12-14. Plik PDF.

• Krantz, Meteoriten-Verzeichnis:
  • Krantz, (~1897), DR F. Krantz Rheinisches Mineralien-Contor Verlag mineralogischer und geologischer Lehrmittel in BONN A. Rh. Katalog Nr 1ª (Siebente Auflage), Bonn ~1897, s. 60-67. [JK]^[23]
  • Krantz, (1908, Sept.), Rheinisches Mineralien-Kontor, Meteoriten-Verzeichnis Nr. 3, Bonn 1908, s. 2-6, 101.^[24] [JK]
  • Krantz, (po 1919), Rheinisches Mineralien-Kontor Dr. F. Krantz :: Bonn, Meteoriten-Verzeichnis, Bonn po 1919, s. 1-8. [TJ]
  • Krantz, (1925, Apr.), Meteoritenverzeichnis, maszynopis, s. 1-6. [UM-K]
  • Krantz, Aufzeichnung, manuskrypty/rękopisy (Handschriften), maszynopisy (Schreibmaschinenschriften). [UM-K]
  • (…).

• Levinson-Lessing Franz (Feodor) Yulievich (Левинсон-Лессинг Франц Юльевич), (1897), Catalogue de la collection de Météorites de l'Université Impériale de Iourieff (Dorpat) (Musée Minéralogique), Acta et Commentationes Imp. Universitatis Jurievensis (olim Dorpatensis) (Ученые записки Императорского Юрьевского университета), 2, 1897, ss. 8 [307-314], (s. 8).^[25] Plik hPDF.

• Leypold Denis, (2014), Die Meteoritenmodelle des Mineralogischen Museums der Universität Straßburg, w: Das materielle Modell. Objektgeschichten aus der wissenschaftlichen Praxis, Brill|Fink, 2014, s. 145–150. Plik doi.

• Papp Gábor, (2014), „Gross-Divina, rendelésre” – a nagydivényi meteorit másolatának elkészítése 3D-nyomtatással (a meteorithullás és a példány rövid történetével) (“Gross-Divina on demand” – making of a meteorite replica by 3D printing (with a brief history of the meteorite fall and the specimen)), Annales historico-naturales Musei nationalis hungarici, 106, 2014, s. 53-70. Plik PDF.

• Prior George T., Hey Max H., (1953), Catalogue of Meteorites. With special reference to those represented in the collection of the British Museum (Natural History), Printed British Museum, 1953, (zbiory własne W&W) (wydanie z 1923 roku – plik iDjVu).

• Siemaszko Julian Iwanowicz (Симашко Юлиан Иванович), (1891), Каталогъ коллекции метеоритов'ь (Catalogue de la Collection de Météorites de Julion de Siemaschko (Saint Petersbourg, Russie), S.Petersburg 1891 (С. ПЕТЕРБУРГЪ (по июль 1891 г.)), ss. 64.^[26][27][28] Plik DjVu
  Źródło: Wiki.Meteoritica.pl
  , (str. tytułowa).

• Ward Henry Augustus^[18], A.M., LL.D., (1904), Catalogue of the Ward-Coonley Collection of Meteorites, Chicago 1904, ss. 124 (plansze).^[29] Plik iDjVu; plik DjVu.

Przypisy

Zobacz również

• meteoryty: Baszkówka, Braunau, Buschhof, Gross-Divina, Elbogen, Kuleschovka, Kuźnica, Leoncin, Misshof, Morasko, Morávka, Sołtmany, Steinbach, Zabrodje

• Camp del Cielo (Katie Paterson)

• kopie meteorytów w ofercie Ward's Natural Science

Linki zewnętrzne

• woreczko.pl – Kolekcja kopii meteorytów (My casts meteorites collection)  ●  Oferta sprzedaży kopii meteorytu Hraschina  ●  Oferta sprzedaży kopii okazu Coblinera meteorytu Morasko  ●  Wystawa meteorytów w Muzeum Techniki w Warszawie (Exhibition of meteorites in the Museum of Technology in Warsaw)

• Musée de minéralogie de Strasbourg – Les modèles de météorites

• Dieter Heinlein – Bavarian Meteorite Laboratory